Gotowość szkolnaRozwój sfery: fizycznej, poznawczej i emocjonalno - społecznej

Opracowała: mgr Anna Wolska – psycholog szkolny SP3 w Zielonce

Człowiek rozwija się w ciągu całego życia. Ścieżka rozwoju każdego człowieka jest odmienna od pozostałych. Psychologowie starają się jednak odkryć prawidłowości rozwoju, wyodrębnić etapy, wskazać kryzysy, jakie mogą wynikać ze zmian, takich jak np. rozpoczęcie nauki w szkole.

W teorii rozwoju psychospołecznego E. Eriksona (1997) na wiek

przedszkolny przypada taki etap rozwoju, który niesie ze sobą

między innymi, wewnętrzny konflikt między inicjatywą

a poczuciem winy. Żeby rozwiązanie tego konfliktu było korzystne

dla dalszego rozwoju, dzieciom potrzebna jest przestrzeń do

eksploracji, realizowania własnych pomysłów,

nawiązywania kontaktów.

Młodszy wiek szkolny wiąże się z wewnętrznym kryzysem między

poczuciem kompetencji a poczuciem niższości. W tym okresie

rozwojowym z tego punktu widzenia dzieciom potrzebne są

wymagania na miarę ich możliwości, pochwały

i przekonanie, że potrafią sobie poradzić z zadaniami, które

są przed nimi postawione.

Charakterystyka rozwojowa dzieci:- silna więź z rodziną- potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji, stałości środowiska - odporność psychofizyczna zależna od pory dnia, pory roku,

pogody- krótki czas skupienia uwagi- poznawanie świata poprzez działanie, w „całościowy” sposób- myślenie konkretne i konkretno – obrazowe - ćwiczenie zmysłów i ich integracji - duża aktywność fizyczna, ruch, manipulacja- pytania jako przejaw ciekawości - egocentryzm, jako cecha rozwojowa, potrzeba uwagi, bycia

w centrum- duża wrażliwość uczuciowa, rola uczuć w poznawaniu

i przeżywaniu świata - intensywny rozwój wyobraźni, odtwarzanie w zabawie sytuacji

i ról społecznych- potrzeba warunków dla własnej inicjatywy

Podjęcie przez dziecko obowiązku szkolnego wiąże się z początkiem nowego, bardzo ważnego etapu w życiu. Przechodząc z wieku przedszkolnego w wiek wczesnoszkolny ulega zmianie podstawowa forma działalności dziecka. Dotąd była to zabawa. Teraz będzie nauka.

Osiągnięcia w nauce będą podstawowym kryterium oceny

dziecka.

Jednak, aby dziecko mogło sprostać wymaganiom szkolnym

i w pełni się rozwijać, musi osiągnąć dojrzałość szkolną.

Każdy rodzic powinien wiedzieć, na czym polega dojrzałość

szkolna.

Dojrzałość (gotowość) szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki jest niezbędny do sprostania wymaganiom szkoły –

wg B. Wilgockiej - Okoń

Ocena gotowości szkolnej dziecka powinna zawierać cztery aspekty

rozwoju:

ROZWÓJ FIZYCZNY

ROZWÓJPERCEPCYJNO-MOTORYCZNY

ROZWÓJ UMYSŁOWY

ROZWÓJEMOCJONALNO - MOTYWACYJNY

ROZWÓJSPOŁECZNY

ROZWÓJ FIZYCZNY I JEGO WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE SZKOLNE

Koordynacja i sprawność ruchowa, sprawność narządów zmysłu,

odporność na choroby i zmęczenie oraz sprawność manualna

mają ogromne znaczenie w nabywaniu takich umiejętności szkolnych jak:

zdobywanie wiedzy, czytanie, pisanie i komunikacja.

Na co warto zwrócić uwagę?

Czy dziecko lubi zabawy ruchowe?

Czy chętnie uczestniczy w zespołowych grach ruchowych?

Czy jest w stanie zachować określoną pozycję przez jakiś czas (spokojnie stać, siedzieć)?

Czy dziecko dobrze widzi i słyszy?

Czy męczy się szybciej niż rówieśnicy?

Przejawy obniżonej sprawności ruchowej

-trudności w utrzymaniu równowagi przy staniu i skakaniu na jednej nodze-ogólna niezręczność, mała wyćwiczalność w zakresie dużych ruchów-ogólne spowolneinie ruchowe-brak koordynacji ruchowej i zakłócenie koordynacji wzrokowo-ruchowej w zabawach, w których ruch odbywa się pod kontrolą oka-osiąganie z opóźnieniem różnych umiejętności z zakresu samoobsługi, zabawy i sportu-niski poziom prac plastycznych-nieumiejętność rysowania znaków literopodobnych i figur geometrycznych

Co może zrobić rodzic?

- Zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu, najlepiej na świeżym powietrzu.

- Stwarzać okazje do spotkań z rówieśnikami, gier i zabaw zespołowych.

- Nie lekceważyć sygnałów, które mogą świadczyć o tym, że dziecko źle widzi lub słyszy.

- Organizaować zabawy z piłką, z własnym ciałem (bieganie, pływanie, skakanie, chodzenie po krawężnikach, bieg z przeszkodami, jazda na rowerze).

- Usprawniać motorykę małą przez: wyciananie, malowanie palcami, pomoc w lepieniu pierogów, zabawy z plasteliną, masą solną, majsterkowanie, kolorowanie, zabawę zgniotkami.

ROZWÓJ PERCEPCYJNO-MOTORYCZNY I JEGO WPŁYW NA

FUNKCJONOWANIE SZKOLNE

Aspekty sprawności manualnej, orientacja przestrzenno-kierunkowa,

analiza i synteza wzrokowa, analiza i synteza słuchowa

oraz analizator czuciowo - ruchowy mają wpływ na takie umiejętności szkolne jak:

nabywanie wiedzy, czytanie, pisanie, komunikacja, zdolności matematyczne, ogolne

funkcjonowanie w szkole.

Orientacja przestrzenno - kierunkowa

Zdolność odróżniania strony lewej od prawej oraz określania

relacji przestrzennych typu nad, pod, za.

Umożliwia piszącemu dziecku orientację na kartce papieru oraz podjęcie decyzji, jak względem siebie ułożyć elementy graficzne pisma, które jest przecież zestawem kresek i kółek położonych względem siebie w różnych relacjach przestrzennych.

Trudności w orientacji przestrzennej:- nie opanowanie pojęć przestrzennych: góra-dół, nad-pod, tył-przód, wyżej-niżej-brak orientacji w schemacie własnego ciała-nieustalonej stronności ciała (lateralizacja).

Co może zrobić rodzic?-rozwijanie umiejętności przez inicjowanie zabawy w lustro-wykonywanie przez dziecko prostych ruchów wg poleceń słownych: idź dwa kroki w prawo, potem trzy do przodu-wykonywanie tych samych poleceń przed lustrem-tworzenie map, schematów-slalomy, bieg z przeszkodami-tworzenie kompozycji (mozaiki).

Znaczenie orientacji przetrzenno-kierunkowej dla nauki matematyki,

pisania i czytania pisanie liter nauka geometrii

rozwiązywanie grafów

Sprawność manualna

- Umiejętność odpowiedniego dostosowania siły nacisku mięśni dłoni podczas pisania/rysowania.- Zręczność, sprawność ruchów rąk.- Wykonywanie ruchów ciągłych (pisanie).- Zdolność do utrzymania kierunku ruchu.

Sprawność manualna związana jest ze zdolnością posługiwania się narzędziami, takimi jak przybory pisarskie oraz plastyczne (ołówki, kredki, nożyczki), związana z ich właściwym chwytem oraz skutecznym stosowaniem.

Ćwiczenie sprawności manualnej

Proponowanie dziecku różnych form aktywności plastycznej (np. malowanie palcami, szerokimi pędzlami na dużych arkuszach papieru).

Zwracanie uwagi na prawidłowe trzymanie przyborów piśmienniczych.

Analiza i synteza wzrokowa i słuchowa

Kompetencja umysłu, polegająca na rozkładaniu na podstawowe elementy, docierających do mózgu wrażeń słuchowych (wszelkich odgłosów, dźwięków mowy)i wrażeń wzrokowych (obrazów otoczenia, figur złożonych, pisma) oraz ponownym ich syntetyzowaniu i interpretowaniu, warunkująca opanowanie umiejętności czytania i pisania.

Analizotor czuciowo-ruchowy

Zdolność do odbioru i przetwarzania bodźców czuciowych, ich rozumienia i reagowania na nie odpowiednią aktywnością ruchową.

Istotna podczas: pisania – dostosowania nacisku ręki, utrzymania prawidłowej pozycji ciała, funkcjonowania w grupie (np. grupowe gry i zabawy ruchowe).

Dla prawidłowego funkcjonowania dziecka w szkole niezbędna jest wzajemna integracja procesów analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej oraz czuciowo – ruchowej, która warunkuje skuteczne nabywanie umiejętności czytania i pisania.

Wyrównywanie deficytów analizy i syntezy wzrokowej

Przejawy obniżonej sprawności wzrokowej:

- zauważanie małej ilosci szczegółow na obrazkach-opis jest ubogi

- trudności w rozpoznawaniu przedmiotów na obrazkach

- złe odwzorowywaniu figur geomatrycznych i ich układów.

Co może zrobić rodzic?

-Inicjowanie zabawy w szukanie par obrazków, szukanie róznic w obrazkach.

-Odszukiwanie w rzeczywistości przedmiotu przedstawionego na obrazku symbolicznie.

-Wspólne składanie obrazka z kilku części, układanie postaci ludzkiej.

- Wspólne układanie puzzli, gra memo, gra karciana Piotruś lub Dooble.

Wyrównywanie deficytów analizy i syntezy słuchowej

Przejawy obniżonej sprawnosci słuchowej:

-nieumiejętność rozróżniania dźwięków

-niewyodrębnianie dźwięków z tła

-nie mozność ustalenia skąd pochodzi dźwięk

-nieumiejętność powtórzenia krótkiej sekwencji dźwięków

-niewyklaskiwanie rytmów

- nie słyszenie co jest na początku i na końcu słowa

Co może zrobić rodzić?

- Nauka rozpoznawania głosów zwierząt, przedmiotów, instrumentów.

-Nauka sekwencyjnego wydawania dźwięków na różnych przedmiotach.

-Rozpoznawanie piosenek z bajek.

- Zabawa w układanie rymów do słów.

-Szukanie nazw zwierząt na w, k, p.

-Zabawa na kończenie słów rozpoczynających się na konkretną sylabę.

-Pod obrazkiem dziecko układa tyle przedmiotów, ile słyszy sylab.

ROZWÓJ UMYSŁOWY I JEGO WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE

SZKOLNE

Uwaga, pamięć,

myślenie oraz mowa

mają wpływ na takie umiejętności szkolne, jak

nabywanie wiedzy, czytanie, pisanie i ogólne

funkcjonowanie szkolne.

Uwaga i pamięć

Uwaga

zdolność kierowania uwagi na wybrany obiekt (zgodny z poleceniem nauczyciela) – uwaga dowolna

i skupiania jej przez określony czas – trwałość uwagi

to kompetencje niezbędne dla funkcjonowania dziecka podczas zajęć w szkole i nauki.

Pamięć

zdolność do zapamietania informacji, przechowywania ich oraz do swobodnego ich wydobywania w dowolnym momencie.

Ćwiczenie uwagi i pamięci

Przejawy obniżonych funkcji :

-nieumiejętność powtórzenia sekwenji ruchów

-nieumijętność powtórzenia co było na obrazku

-dziecko nie potrafi powiedzieć co widziało na dwóch obrazkach pokazywanych jednocześnie i po kolei

-nie odtwarzanie wzoru, który zniknął z pola widzenia

-nie skupienie uwagi na tym, co ważne

Co może zrobić rodzic?

-Gra memo.

- Zwiększanie pojemności pamięci dziecka przez zwiększanie ilosci zapamiętywanych wyrazów.

-Zadawanie pytań do obrazka eksponowanego wcześniej.

-Zabawa w detektywa „co zniknęło?“

-Odtwarzanie, naśladowanie sekwencji ruchów

-Czytanie dzieciom książek i słuchanie ze zrozumieniem.

Myślenie

Myślenie dziecka przekraczającego próg szkoły

powinno charakteryzować się możliwością

operowania informacjami tak, aby rozumiało

proste pojęcia, zasady, reguły i prawidłowości.

Powinny pojawić się także początki

umiejętności wnioskowania.

Niezbędny jest również pewien zakres wiedzy

o otaczającym dziecko środowisku

– rodzinie, relacjach czasowych itp.

Jak wspierać rozwój myślenia u dziecka?

- Proponować dziecku gry planszowe.- Nie wyręczać, dać dziecku szansę, aby samo znalazło rozwiązanie problemu.- Proponować gry/zabawy, polegające na tworzeniu klas (np. dzielenie zbioru obrazków na grupy: zwierzęta, rośliny itp.)-Bawić się z dzieckiem w porównywanie obiektów pod względem wielkości, liczebności itp.-Układać obrazków według sekwencji wydarzeń.-Uzupełniać element w szeregu.-Rozwiązywać rebusy, zagadki.

Mowa

Mowa czynna: - dziecko powinno posługiwać się mową wiązaną,-dysponować odpowiednim zasobem słów i pojęć, -mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym i gramatycznym,-formułować komunikaty tak, aby mogło zostać zrozumiane.Mowa bierna:-dziecko powinno posiadać odpowiedni zasób słów i pojęć, a także poziom rozumienia mowy,który pozwalać będzie dziecku odbierać i właściwie interpretowaćkomunikaty nadawane przez innych.

Jak wspierać rozwój mowy u dziecka?

-Jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem.

-Słuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia.

-Czytać dziecku książki.

-Zachęcać dziecko do opowiadania o tym, co usłyszało, co je zainteresowało.

-Zwracać uwagę na poprawność artykulacyjną mowy dziecka.

ROZWÓJ EMOCJONALNO-WOLITYWNY I JEGO WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE SZKOLNE

Panowanie nad emocjami, poczucie obowiązku,

umiejetność pokonywania trudności, motywacja poznawcza, empatia

wpływa na takie umiejętności szkolne jak nabywanie wiedzy, relacje rówieśnicze oraz

relacje z dorosłymi.

Panowanie nad emocjami oraz poczucie odpowiedzialności

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole zaczyna -panować nad swoimi uczuciami,

-stopniowo uczy się radzić sobie emocjonalnie z sytuacją oceny,

-adekwatnie, dojrzale reagować na sukcesy i porażki – zarówno własne, jak i rówieśników.

Dziecko, przekraczające próg szkoły

-rozumie w pewnym zakresie znaczenie obowiązku i odpowiedzialności za siebie

np.:

-pamięta o konieczności odrobienia lekcji, -przygotowania do kolejnego dnia w szkole,

-ćwiczy czytanie, mimo, że wolałoby się bawić.

Umiejętność pokonywania trudności

Dziecko dojrzałe do szkoły próbuje pokonywać trudności:-podejmuje wysiłek, mimo niechęci,- szuka rozwiązania zadania, nawet jeśli nie domyśli się go w pierwszej chwili,- jeśli jest niezadowolone z efektów swojej pracy, nie zniechęca się, podejmuje kolejne próby.

Motywacja poznawcza

Dziecko gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole jest

-dociekliwe,

-zainteresowane poznawaniem świata,

-nabywaniem wiedzy,

-potrafi na dłużej zainteresować się określoną treścią,

-pragnie pogłębiać swoją wiedzę w danej dziedzinie.

Na tym etapie pojawiają się pierwsze

sprecyzowane zainteresowania.

Empatia

Dziecko zaczyna

uświadamiać sobie uczucia innych osób,

co z kolei stanowi podstawę dla kształtowania się

dojrzałych uczuć i relacji społecznych,

takich jak współczucie, przyjaźń.

Dlatego należy podkreślić,

iż rozwój emocjonalno – motywacyjny

ma bardzo istotny wpływ na

funkcjonowanie społeczne dziecka.

Wspomaganie rozwoju emocjonalnego

Problemy w rozwoju emocjonalnym przejawiają się w:

-braku panowania nad emocjami

-przejawia zachowania agresywne

-jest nadmiernie bierne, hałaśliwe, powolne, ciche

- nie radzi sobie z rozstaniem

Co może zrobić rodzić?

- Rozmawiać z dzieckiem o uczuciach.

-Uwrażliwiać dziecko na potrzeby i uczucia innych osób poprzez rozmowy oraz prezentowanie właściwych postaw społecznych.

-Powierzać dziecku obowiązki i odpowiedzialne zadania (dostosowane do wieku).

-Rozbudzać w dziecku ciekawość poznawczą poprzez bogactwo doświadczeń, muzea, kino intelektualnych i kulturalnych... (książki, wystawy, muzea, kino, teatr, wycieczki).

ROZWÓJ SPOŁECZNY I JEGO WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE

SZKOLNE

Poczucie przynależności do grupy, rozumienie zasad i norm społecznych,

motywy prospołeczne oraz porównywanie siebie z innymi

wpływają na kształtowanie właściwych relacji zarówno z dorosłymi, jak i rówieśnikami.

Poczucie przynależności do grupy

Dziecko uświadamia sobie, że jest częścią grupy/klasy, dzięki temu komunikatykierowane przez nauczyciela do klasy odbiera jako skierowane także do siebie.

Rozumienie zasad i norm społecznych

Dziecko dojrzałe do szkoły zaczyna rozumieć zasady i normy społeczne oraz staje się zdolne do ich przyswajania i przestrzegania, co stanowi istotny aspekt funkcjonowania szkole.

Motywy prospołeczne

Dziecko kieruje się nie tylko własnym dobrem,ale także dobrem drugiej osoby/grupy, staje się zdolne do działania na rzecz drugiej osoby/grupy.

Porównywanie siebie z innymi

Zdolność do porównywania siebie z innymi stanowi podstawę dla określania siebie na tle grupy oraz kształtowania się samooceny dziecka.

Wspomaganie rozwoju społecznego

Dziecko niedojrzałe społecznie:

- nie umie współpracować w grupie

- zwraca na siebie cały czas uwagę

- nie potrafi się dzielić ani ustąpić

- nie potrafi czekać na swoją kolej

Co może zrobić rodzic?

- Dawać dziecku jak najwięcej okazji do kontaktów z rówieśnikami

- Stwarzać dziecku okazje do radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych.

- Inspirować dziecko do do zachowań prospołecznych (działania na rzecz innych).

- Rozmawiać z dzieckiem o jego uczuciach związanych z przeżytymi sukcesami oraz porażkami.

-Bawić się z dzieckiem w przewidywanie zdarzeń.

Pamiętając, że jako rodzice jesteśmy wzorem do naśladowania dla swoich

dzieci, starajmy się, aby sposób w jaki my wyrażamy emocje

był akceptowany społecznie i godny do naśladowania przez nasze

dzieci.

Życzę sukcesu we wspieraniu Państwa dzieci

na ścieżce edukacyjnej.