«ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ»

Ο Γαλιλαίος, ο Μπρεχτ και οι φυσικές επιστήµες για την

εκπαίδευση του πολίτη

Παπαδόπουλος Πάρης

Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Τέχνη

Έκτη τάξηΈκτη τάξη

Ευέλικτη ζώνηΕυέλικτη ζώνη

Θέμα: οι φυσικές επιστήμες για την εκπαίδευση του πολίτη.

Στόχοι

Χρησιμοποιούμε επιλεγμένα θέματα φυσικών επιστημών προκειμένου να αναπτύξουμε στους μαθητές δεξιότητες: κριτικής σκέψης, διαχείρισης γνώσεων και πληροφοριών

ανεξάρτητα από το πεδίο από το οποίο προέρχονται

και εν κατακλείδι λήψης αποφάσεων για μια καλύτερη ποιότητα ζωής

Γιατί χρήση των τεχνών στη διδασκαλία;

Οι τέχνες στην εκπαίδευση έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν πολύπλευρα στην εκπαίδευση των μαθητών του δημοτικού σχολείου.

Οι θεατρικές τεχνικές ειδικότερα μπορούν να δημιουργήσουν ευρύτερες εμπειρίες στους μαθητές, βοηθώντας τους ν’ αντιληφθούν και να εκτιμήσουν τη συνολική εικόνα της επιστήμης και ακόμα να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων, μέσα στα πλαίσια της διδασκαλίας της επιστήμης, για την επίτευξη του επιστημονικού γραμματισμού.

Στάδια της μεθόδου

Στάδιο 1: Προσδιορισμός της ανάγκης για κριτική διερεύνηση ενός θέματος

Nα προβληματιστούν οι μαθητές και να κατανοήσουν ότι: οι επιστημονικές θεωρίες καθώς αλλάζουν, παρέχουν στους πολίτες μια διαφορετική ματιά απέναντι στα προβλήματα και τα θέματα που τους απασχολούν, επηρεάζοντας έτσι τον πολιτισμό και αναδιαμορφώνοντας τις κοινωνικές δομές.

Μπέρτολτ Μπρέχτ: Η ζωή του Γαλιλαίου

Στην περίπτωση της συμβολής του Γαλιλαίου: στο ξεπέρασμα της αντίληψης ότι ο ήλιος κινείται γύρω από τη γη και στην αποδοχή της αντίληψης ότι η γη κινείται γύρω από τον ήλιο, αναδεικνύεται η αλληλεπίδραση επιστήμης και πολιτισμού, ο τρόπος που η επιστήμη και η εκκλησία συγκρούστηκαν ή συνεργάστηκαν, ο τρόπος που η αλλαγή αυτή γέννησε στο μυαλό των ανθρώπων την αμφισβήτηση απέναντι σε οτιδήποτε θεωρούνταν μέχρι στιγμής δεδομένο από τον Θεό, μέχρι τους άρχοντες ως εκφραστές της εξουσίας &τη σχέση άνδρα και γυναίκας.

Στάδιο 2: Οι εκπαιδευόμενοι καταγράφουν τις απόψεις τους (ΓΡΑΠΤΑ) επάνω σε ένα θέμα, υπό τη μορφή μικρής εργασίας:

Η καταγραφή αυτή σκόπιμο είναι να απαντά σε ένα ανοικτό ερώτημα: «Τι σκεφτόμαστε για το…(θέμα);»

Προκαταβολικός οργανωτής του 2ου ΣΤΑΔΙΟΥ

Προκαταβολικό οργανωτή θα αποτελέσουν στοιχεία της επικαιρότητας που αφορούν στις εκφρασμένες απόψεις Σαουδάραβα Ισλαμικού Κληρικού στον independent και στο youtube σύμφωνα με τις οποίες ο ήλιος περιστρέφεται γύρω από τη γη, η οποία και παραμένει ακίνητη (Idependent, 2015).

Υποστηρίζει… «Η Γη δεν γυρίζει». Τάδε έφη ενώπιον ομάδας μαθητών ένας Σαουδάραβας ιμάμης,

προκαλώντας ποικίλα σχόλια.

Σε βίντεο που κυκλοφορεί στο YouTube, ο σεΐχης Μπεντέρ αλ Χαϊμπερί, φαίνεται να υποστηρίζει με θέρμη την άποψή του ότι η Γη είναι σταθερή και δεν περιστρέφεται, ερχόμενος με αυτόν τον τρόπο σε ανοικτή σύγκρουση με τη θεωρία του Γαλιλαίου. Για να γίνει μάλιστα πειστικός, χρησιμοποιεί ένα πλαστικό ποτήρι νερού, που στο παράδειγμά του είναι η Γη, υπογραμμίζοντας:

«Ας πούμε ότι πηγαίνουμε με το αεροπλάνο στην Κίνα. Λέτε ότι η Γη γυρίζει. Προσέξτε με τώρα (δείχνει το ποτήρι). Αν η Γη γύριζε, δεν θα έπρεπε το αεροπλάνο να στεκόταν στον αέρα και η Κίνα να ερχόταν προς αυτό; Λάθος ή σωστό; Αν γύριζε προς την αντίθετη κατεύθυνση, τότε το αεροπλάνο δεν θα έφτανε ποτέ στην Κίνα, γιατί και η Κίνα θα εκινείτο προς την ίδια κατεύθυνση με το αεροπλάνο»...

Οι εκπαιδευόμενοι καταγράφουν τις απόψεις τους (ΓΡΑΠΤΑ) επάνω σε ένα θέμα, υπό τη μορφή μικρής εργασίας:

Προτρέπουμε μαθητές και μαθήτριες σε ομάδες να ερευνήσουν στο διαδίκτυο και

να εκφράσουν τα αποτελέσματα της έρευνά τους σχετικά με τις διαχρονικές

απόψεις των ανθρώπων για το ηλιακό σύστημα. Αναμένουμε να αναδειχτούν οι

πρώτες σωστές επιστημονικές προσεγγίσεις του Αρίσταρχου του Σάμιου και οι

νεότερες των Κοπέρνικου, Γαλιλαίου και Νεύτωνα και κυρίαρχα οι αντιδράσεις της

καθολικής εκκλησίας και συντηρητικής τάξης των αρχόντων της εποχής.

Στάδιο 3: Προσδιορισμός: α)των υποθεμάτων που θα εξεταστούν και

Τα υποθέματα που αναμένεται να προκύψουν και με τη βοήθεια του

εκπαιδευτικού είναι:

1. Η θεώρηση της γης ως επίπεδης και όχι σφαιρικού σχήματος και οι

αλλαγές στις αντιλήψεις των ανθρώπων που πυροδοτούνται από την ιδέα ότι

η γη κινείται γύρω από τον ήλιο

2. Οι θρησκευτικές δογματικές αντιδράσεις για τις επιστημονικές απόψεις του

ηλιοκεντρικού συστήματος που τις θεωρούσαν αιρετικές.

β) των κριτικών ερωτημάτων επάνω στα υποθέματα

Βάσει των υποθεμάτων αυτών διατυπώνονται τα ακόλουθα κριτικά

ερωτήματα που αντιστοιχούν στο 1ο και 2ο υπόθεμα:

1. « Με ποιες αλλαγές στις αντιλήψεις των ανθρώπων συσχετίζεται το

ξεπέρασμα της ιδέας ότι η γη είναι το κέντρο του κόσμου;»

2. «Γιατί συχνά η διάδοση της επιστήμης συναντά εμπόδια και συγκρούσεις

από την εκκλησία και το κοινωνικό κατεστημένο;»

Στάδιο 4: α)Επιλογή των έργων τέχνης

δύο (2) αποσπάσματα από το θεατρικό έργο του Μπέρτολτ Μπρέχτ: Η ζωή του Γαλιλαίου (Μπρέχτ, 2010) μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να σταθούν κριτικά απέναντι στα ερωτήματα που τέθηκαν, να προβληματιστούν, αλλά και να αποκαλύψουν τα νοήματα που υφέρπουν στο έργο του Μπρέχτ:Α. Απόσπασμα σελίδες 11-18 (1ο συνημμένο)Β. Απόσπασμα σελίδες 108-112 (2ο συνημμένο)

Στο Α απόσπασμα του θεατρικού έργου (σελίδες 11-18) αναπτύσσεται ένας διάλογος φανταστικός διάλογος μεταξύ του Γαλιλαίου και του εντεκάχρονου Αντρέα γιου της οικοδέσποινας του, όπου ο Γαλιλαίος προσπαθεί με πρακτικό τρόπο (με μια καρέκλα) να του δείξει την κίνηση της γης γύρω από τον ήλιο. Παράλληλα η μητέρα του Αντρέα η Κυρία Σάρτι παρεμβαίνει έξυπνα και δίνει αντίστοιχα μηνύματα για τη σχολική εκπαίδευση της εποχής και τη θέση της εκκλησίας έναντι των επιστημονικών ανακαλύψεων. Στο Β απόσπασμα του θεατρικού έργου (σελίδες 108-112) συναντάμε ένα ζευγάρι σαλτιμπάγκων της εποχής που τραγουδώντας καυτηριάζουν την θέση της εκκλησίας και της συντηρητικής αριστοκρατίας απέναντι στις θεωρίες του Γαλιλαίου για την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο και για το σύμπαν και παράλληλα αναδεικνύου ότι όσο βαθιά ριζωμένη ήταν η αντίληψη του γεωκεντρικού συστήματος στις συνειδήσεις των ανθρώπων εξίσου ριζωμένη ήταν η κοινωνική διαστρωμάτωση

Στάδιο 4: β)Συσχέτιση των έργων με τα κριτικά ερωτήματα

Στάδιο 5: α) Επεξεργασία των έργων τέχνης β) Συσχέτιση της επεξεργασίας αυτής με τα κριτικά ερωτήματα

Στάδιο 5α:

Η επεξεργασία και των δύο αποσπασμάτων θα υλοποιηθεί με την αναλυτική τεχνική του Perkins

1η ανάγνωση μέσα στην τάξη των επιλεγμένων κειμένων από το θεατρικό έργο του Bertolt Brecht «Η ζωή του Γαλιλαίου» (Brecht 1991).

Έχει επιλεγεί αυτή η πρακτική της πρώτης ανάγνωσης γιατί είναι πολύ πιο απλή από το ανέβασμα ενός ολόκληρου θεατρικού έργου και εύκολα εφαρμόσιμη χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία στην τάξη.

Τα κείμενα αυτά θα αποτελέσουν την αφετηρία για ομαδική δουλειά με φύλλα εργασίας όπου οι μαθητές ασχολούνται με τις ακόλουθες δραστηριότητες:

Δραστηριότητα 1η –Απόσπασμα 1ο

Συζητήστε τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Πώς αντιλαμβάνονταν τη θέση της γης στο σύμπαν οι άνθρωποι μέχρι την εποχή του Γαλιλαίου; 2. Ποια είναι η καινούργια αντίληψη για τη θέση της γης στο σύμπαν που υποστηρίζει ο Γαλιλαίος; 3. Σχολιάστε την τελευταία φράση της κ. Σάτρι στη σελίδα 16.

Δραστηριότητα 2η –Απόσπασμα 1ο& 2ο

Με ποιες άλλες αλλαγές στις αντιλήψεις των

ανθρώπων συσχετίζει το ξεπέρασμα της ιδέας ότι η γη

είναι το κέντρο του κόσμου τόσο ο Γαλιλαίος στο

μονόλογό του στις σελίδες 12-15 όσο και ο λαϊκός

τραγουδιστής και η γυναίκα του στις σελίδες 108-112;

Στάδιο 5β. Δραστηριότητα 3η –Απόσπασμα 1ο& 2ο

Θα χρησιμοποιούσατε τα παραδείγματα που αναφέρει ο Γαλιλαίος στον Αντρέα μέσα στην τάξη για να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο;

Στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση όπου κάθε ομάδα εκθέτει τις απόψεις της σχετικά με τα παραπάνω ερωτήματα και ακολουθεί ο συσχετισμός των συμπερασμάτων της τάξης με τα δύο κριτικά ερωτήματα.

Στάδιο 6: Κριτικός Αναστοχασμός

Σ’ αυτό το στάδιο θέλουμε και πιστεύουμε ότι μπορούν οι μαθητές να συγκρίνουν τις ιδέες και απόψεις που αναδεικνύονται από τα δημοσιεύματα και το βίντεο του προκαταβολικού οργανωτή, όπως και τις αρχικές τους δικές τους ιδέες και αντιλήψεις για το ηλιοκεντρικό σύστημα, τις διαχρονικές αγκυλώσεις και προκαταλήψεις ενός συντηρητικού κοινωνικού κατεστημένου ενάντια στις επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις και παράλληλα να προβληματιστούν για την ανάδειξη αυτών των παρωχημένων ιδεών από συγκεκριμένους κοινωνικούς και πολιτισμικούς κύκλους.

Σας Ευχαριστώ