1. HYRJE'keni q nuk luftoni pr Zotin dhe pr (t'i shptuar) t paaftit: burrat, grat e fmijt, t cilt luten: Zoti yn! nxirrna nga ky fshat (Meka), banort e t cilit jan mizor. Jepna nga ana Jote shptim e ndihm!? (Surja Nisa': 75)

2. Gjithandej globit, shumica e njerzve jan n mesin e t shtypurve. Ata torturohen, theren, dhe jetojn n varfri t skajshme, jan t pastreh, t detyruar t jetojn t pambrojtur, dhe ballafaqohen me smundje, pa pasur ndonj kujdes adekuat mjeksor. Ka edhe t till q nuk jan n gjendje t ken as edhe nj cop buk. Ka t moshuar, q ballafaqohen me pakujdesi, braktisje ose mohim t kujdesit mjeksor. Pastaj, vijn ata q prballen me diskriminim, dbim nga shtpit dhe tokat e tyre, thjesht vetm pr shkak t prkatsis s tyre etnike, gjuhs, racs ose fisit e madje ka edhe t atill q prballen edhe me masakra. Fmij t pafajshm, t pandihm, t paushqyer, e t pambrojtur, detyrohen q t punojn pr pak para ose q t krkojn lmosh.shqetsohen pr ekzistencn e tyre, ndrkoh q n botn e cila lulzon mes varfris e shtypjes ka ekstravaganc, privilegje e pasuri t pafund. Ata q jan bekuar me jet t mir kalojn afr t t pastrehve, shohin kto pamje, dhe shikojn n televizion skenat e atyre q jan me m pak fat se ata vet. Nganjher pr nj moment t shkurtr ndjejn keqardhje, por pastaj ndrrojn kanalin, largohen nga imazhi, dhe pr nj koh t shkurtr fshijn trsisht dhimbjen q u ngacmon vetdijen.zgjerojn prpjekjet e tyre pr t shptuar ata me m pak fat. Ata besojn se shptimi i ktyre njerzve nuk varet nga ta, meq ka shum t tjer q jan m t pasur e m t fuqishm dhe n pozit m t mir pr tu ndihmuar atyre q kan m pak fat.vend t mirqenies n t ciln do t mbizotronin drejtsia, paqja, besueshmria dhe mirqenia. Pavarsisht ekzistimit t vendeve t zhvilluara aneknd bots, ka ende shum vende, si sht Etiopia, ku njerzit pr do dit vdesin nga uria. sht e qart se pasuria dhe fuqia e disa kombeve nuk sht e mjaftueshme q n vetvehte t zgjidh vuajtjet e thatsirs, varfris e t lufts civile.t dshpruarve. E vetmja mnyr pr t qen i ndrgjegjshm sht t besuarit. Jan vetm besimtart ata q n mnyr konstante jetojn me ndrgjegjen e tyre.bot e ato jan: vlerat e Kuranit.mizorit, prandaj ato duhen zvendsuar me dashuri, dhembshuri, mshir, zemrgjersi, bujari, ndjeshmri, toleranc, dhe urtsi. Tiparet e ksaj mshire gjenden vetm te ata q jetojn krejtsisht sipas vlerave q na mson Kurani fisnik, i cili sht udhzues i drejtprdrejt nga Krijuesi yn. N nj ajet, Allahu (xh.sh.) i referon Kuranit veorin e udhheqjes s njerzimit nga errsira n drit.shptimit at q ndjek knaqsin e tij dhe me ndihmn e Tij i nxjerr ata prej errsirave n drit dhe i udhzon n nj rrug q sht e drejt. (Surja Ma'ida: 15-16)zhytyr n korrupsion e konfuzion :gjendet n to. E megjithse Ne atyre u sollm (me kt Kur'an) famn e tyre, ata u zbrapsn ndaj prkujtimit t vet. (Surja Muminun: 71)dbim nga atdheu i tyre. Pr kt arsye, njerzit q kan ndrgjegje duhet t mendojn pr kt, dhe t 3. veprojn pr t zgjidhur kto mundime, sikur ato t prjetoheshin nga vet ata ose nga t dashurit e tyre. Ne duhet t veprojm, si shpirtrisht ashtu edhe materialisht, pr t lehtsuar vuajtjet dhe tiranit. N nj ajet, Allahu urdhron njerzit e ndrgjegjshm dhe besimtart q t pranojn kt prgjegjsi:Zoti yn! nxirrna nga ky fshat (Meka), banort e t cilit jan mizor. Jepna nga ana Jote shptim e ndihm!!'? (Surja Nisa': 75)rndsishme pr muslimant sht q t luftojn n fushn intelektuale ashtuq vlerat e Kuranit e t Sunetit t triumfojn ndaj mosbesimit. Shptimi i vetm pr t dobtit, t pandihmt, t pastreht dhe t varfrit sht praktikimi i udhzimeve t Kuranit, i cili i drejtohet gjith njerzimit. Skndejmi, sht detyr e jona q t prhapim fjaln dhe t komunikojm porosin, dhe kjo sht nj komponent vitale e adhurimit pr t gjith muslimant.pasurin e tyre n gjra t pavlera e t kota, ata q nuk tregojn interesim pr jetimt, ata q shikojn ftoht gruan, fmijt ose pleqt t cilt shtypen, dhe t cilt gzohen vetm kur ka imoralitet dhe shmti n bot, sigurisht q do t japin llogari n jetn e prtejme:n mnyr t vrazhd bonjakun. Dhe q nuk nxit pr t ushqyer t varfrin. Pra, shkatrrim sht pr ata q fallen por t cilt ndaj namazit t tyre jan t pakujdesshm. Ata vetm shtiren (sa pr sy e faqe). Dhe nuk japin as sendin m t vogl (as hua). (Surja al-Ma'un: 1-7)PAVENDOSMRIA E NJERZVE JOBESIMTARvon do t kuptojn. (Surja Hixhr: 3) 4. N ditt tona, njerzve seriozisht u mungon qllimi n jet. Pothuaj secili adapton nj rrug standarde t t jetuarit. T ushqyerit e vetes, gjetja e nj shtpie pr t banuar, krijimi i familjes, dhe posedimi i nj vendi pune, jan vlerat e lvduara t cilat dokush i aspiron m s shumti. N kt mnyr standardi i t jetuarit, qllimi m i rndsishm n jet, sht t gjeturit e mnyrave pr t jetuar m mir dhe pr t rritur fmijt.Me qllim t t kuptuarit m t mir t pavendosmris dhe pakuptimshmris q prshkon jetrat e shoqris son, do t ishte e dobishme t shikojm fushat e tjera t interesit, ndaras nga ato q u prmendn m lart. Shumica e njerzve kan pikpamje mjaft t kufizuara. Shpesh, rasti pr t mos lshuar pa e par nj Tv serial ose nj film t njohur sht ajo q i jep kuptim jets s tyre. Pr njerzit e till, qllimi m i mir n jet, nse t tilla ka, do t mund t ishte antarsimi n ndonj klub social.Nj grup tjetr i njerzve sht i preokupuar trsisht me biznes. Tr jetn e tyre, ata udhtojn nga zyra n shtpi. Personi i cili e fillon karriern e tij n moshn 20 vjeare e bn t njjtn pun pr gati 40 vjet. N ndrkoh, personi i till e gjen shpesh veten duke pritur ditt e premte. Ambicjet e personit t till jan q pa ndonj problem t mbyll tatimet mujore, t gjej nj rent do muaj, dhe t siguroj t ardhmen e fmijve t vet. Vshtir q ndonj ngjarje kombtare ose botrore ta eksitoj at. Vetm ajo q e prek biznesin e tij ka kuptim pr t. Duke mos i peshuar kurr ngjarjet, ai pranon me gatishmri status quo-n. Ai ndjehet i shqetsuar vetm kur shtje t caktuara sfidojn biznesin e tij. Pr t vn n pah shqetsime e tija, ai deri n ort e hershme t mngjesit merr pjes n debate televizive ose biseda, duke mos arritur n ndonj zgjidhje ose konkluzion t rndsishm. T nesrmen, ai e fillon ditn e re, ashtu si e kishte filluar edhe nj dit m hert.T rinjt, gjithashtu, vuajn nga pavendosmria e njjt, dhe kan munges t faktorve esencial q i japin kuptim jets. Shumica e adoleshentve madje as q e di se kush jan lidert e vendit t tyre, cilat jan vendimet politike q ata i marrin, ndikimin q e kan kto vendime n mbrojtjen kombtare, n ekonomi ose sistemin e arsimit apo t drejtsis. T pavmendshm plotsisht ndaj ngjarjeve dhe zhvillimeve t mdha n bot, ata n mnyr konstante shqetsohen lidhur me ngjarjet e parndsishem e t kota. Kjo i l ata t prjashtuar nga aftsit pr t konceptuar rndsin e shum ngjarjeve t historis botrore. Bisedat e tyre shpesh jan t kufizuara n lojrat e kompjuterit, bisedat prmes internetit, vardisjet, ngjarjet e vogla q ndodhin n shkoll, mashtrimet n ushtrimet shkollore, planet e fundjavs, veshjet ose lojrat e futbollit. N anketat e revistave t cilat pyesin t rinjt q t rendisin qllimet m t mdha e t vlefshme pr ti ndjekur n jet, t qenit si ndonj model i njohur ose t lozurit n kitar, sikur ndonj kitarist i ndonj bendi t njohur, renditen ndr t parat.Duke shkuar prpara, ata kurr nuk mendojn pr t zgjeruar horizontet e tyre. Pr shembull, ata madje as q mendojn pr t prmirsuar aftsit e tyre retorike, thjesht sepse nuk e kan asnj ide t vetme pr t biseduar me njerz q kan ndikim. Pr m tepr, ata nuk lexojn. Personi q ka nj qllim t caktuar ose pikpamje botrore lexon pr t pasuruar veten si dhe pr t msuar q ti kundrvihet pikpamjeve t ndryshme. Qllimi i ksaj sht t kuptuarit m mir i ideologjive q mund t sfidojn idet vetjake dhe t identifikuarit e dobsive individuale. Por, pr personin pa ndonj qllim ose nj botkuptim pr botn, ekzistimi i ideve t caktuara sigurisht q nuk do t ket ndonj kuptim. Pr m tepr, kta njerz as nuk njohin idet aktuale dhe pikpamjet e njerzve t tjer. Sot, n shum shoqri, njerzit kan nj munges interesimi pr t lexuar libra e gazeta, ndrkoh q ka nj interesim t madh pr tabloide, kolumne thashethnash n gazeta dhe programetelevizive. Edhepse shumica e njerzve kan mjaft koh t lir, ata priren ta kalojn at para televizioneve, duke shikuar seriale e programe t cilat nuk i shtojn asgj intelektit t tyre, dhe kjo sht rezultat evident i t qenit pa ndonj qllim dhe i degjeneruar.Mos pasja e nj qllimi n jet dhe t qenit i pavmendshm ndaj sferave tjera t ekzistencs sht krcnim pr njerzimin. Sidoqoft, para s gjithash, fakti q ndr njerzit q pretendojn nj pozit t veant n jet, shumica mbrojn pikpamjet t cilave u mungojn vlerat e vrteta dhe q jan t dmshme pr njerzimin, paraqet krcnim real. Kjo ndodh sepse lidert dhe mbrojtsit e ideve t rrezikshme gjejn masat q jan plotsisht pa aftsi pr t shquar rrezikun, dhe t cilt prandaj pranojn fardo supozimi pa 5. ia nnshtruar at shqyrtimit t pavarur.Duke pasur parasysh kto rrethana, n orvatjet e tyre pr t trhequr prkrahs, anarkistt e terroristt, duke fshehur armiqsi t thella kundr vendit e kombit t tyre, nuk ndeshin asnj rezistenc. Pr shembull, n nj kafiteri kolegji, ku, ata rrnjosin pikpamjet e tyre n mnyr shkatrruese, nj adoleshent i ngeshm sheh si npr mjegull prderisa t rinjt rreth tij i ekzpozohen indoktrinimit. Ai kurr nuk e kupton se s shpejti kta njerz do t fillojn t veprojn nn kushtet e ndikimit t anarkizimit e terrorizmit dhe do t bhen kriminel t pamshirshm t cilt me gatishmri mund t vn duart n arm pr ti prdorur ato kundr policis, ushtarve dhe njerzve t pafajshmt vendit t tyre. Edhe nse ai e kupton kt krcnim, ai mbetet indiferent ndaj rrezikut. N do rast, ai vshtir q ka vetdije ose ndjeshmri t prgjegjsis q do ta onte pr t menaxhuar situatn me urti.N ajetin me t cilin Allahu i referohet pavendosmris s njerzve kshtu:Lri ata t han, t dfrehen dhe t'i preokupoj shpresa (se do t jetojn shum), e m von do t kuptojn.(Surja Hixhr: 3)Nj person i vmendshm vzhgon se reagimet e shfaqura grupore ndaj fardo lloj politike t ret adoptuar n universitete, shpesh dshmohen t jen m shum t dmshme se sa t dobishme. Kjo sht pasoj e pozicionit t grupit t caktuar, sepse grupi nuk mbron se ka sht e drejt e ka e keqe. N ann tjetr, grupi tjetr, preferon t jet i qet dhe thjesht t injoroj kto ngjarje n vend q t thrras njerzit n rrugn e drejt, dhe ti kshilloj ata q t mbajn besnikrin ndaj shtetit dhe t rrijn larg rebelizmave. Ndrkoh, disa t tjer shfaqen me keqdashje e armiqsi dhe duke marshuar me parrulla, gur e shkopinj, demonstrojn nj lloj tjetr t shtypjes e tmerrit. Sidoqoft, orvatjet e tyre jan pa dobi; ata nuk mbrojn vlerat q i ka komunikuar Allahu, por demonstrojn t gjitha llojet e sjelljeve q nuk prputhen me Kuran. N nj nga ajetet e Tij, Allahu prshkruan se orvatjet e jobesimtarve n kt bot jan t humbura:Shembulli i veprave t atyre q nuk besuan sht si hiri, t cilin me puhi e shkaprderdh era n ndonj dit t stuhishme, e ata nuk mund t realizojn asgj ngaveprat q kan br, e ky sht ai dshtimi i madh. (Surja Ibrahim: 18)Sigurisht se ekzistojn rrug q njerzimi ti shmanget nj situate t till: t siguruarit se ata nuk do t bhen persona t interesuar vetm pr t jetuar jetn e tyre dhe pr t jetuar sa pr t plotsuar nevojat e veta. N kt kuptim, kta njerz duhet t inkurajohen q t bhen individ qllimi i t cilve sht t shrbyerit edhe i njerzve t tjer dhe marrja jo vetm me problemet e tyre ose t vendit t tyre por gjithashtu, edhe me problemet e bots. Religjioni q Allahu e ka zgjedhur pr njerz dhe q e ka shpallur n Kuran tregon kt qllim baz:Prqnro vetveten tnde sinqerisht n fe, i larguar prej do t kote, e feja e All-llahut n t ciln i krijoi njerzit, s'ka ndryshim (mos ndryshoni) n natyrshmrin e krijuar nga All-llahu, ajo sht feja e drejt por shumica e njerzve nuk e din. (Surja Rum: 30)Allahu, Krijuesi i njeriut, krijoi gjithashtu edhe religjionin q i shkon m s shumti prshtati atij dhe q siguronpaqe e siguri maksimale pr njeriun. Prandaj, asnj filozofi ose ideologji e fardolloji, prve religjionit, nuk mund t ofroj prsosmrin dhe lumturin q synojn njerzit. Pr kt arsye, prkrahsve t ideve t gabuara duhet tu thuhet pse jan n gabim dhe t tillve duhet ti ofrohen prova e udhzime relevante me qllim q ti zvendsojn kto ide t gabuara me t vrteta.sht esenciale q tu tregojm pr Kuranin njerzve q nuk kan ndonj qllim dhe q rrijn kot, si dhe atyre q verbrisht jan dhn pas ideve t gabuara. Vetm ather, ata do t shohin dhe do t kuptojn se kjo bot sht krijuar pr nj qllim t caktuar. N Kuran, Allahu na informon pr qllimin e Tij n krijimin e njeriut: " Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr pos q t m adhurojn." (Surja Dharijat: 56)T gjith nj dit do t vdesin. Pastaj do t filloj jeta e vrtet dhe e prjetshme. Qllimi i ksaj jete sht t orvaturit pr t qen person t cilin Allahu e plqen dhe t cilin ai do ta pres n Parajsn e Tij. Sjellja, idealet, dhe besimet e do njeriu do ta prcaktojn nse ai do t kaloj tr jetn e tij t prjetshme n botn e prtejme n Ferr ose n Parajs. Pr kt arsye, fakti q kta njerz pa menduar kalojn kohn n dembeli e pun t kota, duke ia kushtuar atyre jetn e sjelljet e tyre, thuajse jeta e tyre n tok nuk ka asnj kuptim, tregon se kta njerz duhet q urgjentisht t lajmrohen dhe zgjohen nga pavmendshmria n t 6. ciln jetojn.Duke qen t vetdijshm se qllimi yn n jet sht q t fitojm miratimin e Allahut, plqimin dhe Parajsn, ne nuk mund t jemi indiferent ose t pandjeshm ndaj cilsdo ngjarje q ndodh rreth nesh. Ne e dijm se do ngjarje sht nj rast pr t fituar aprovimin e Allahut, dhe prandaj ne gjithmon do t veprojm n pajtim me kt. Ne ndjejm brejtje t ndrgjegjes sa her q jemi dshmitar t padrejtsive ose shtypjes n rrethin ku jetojm, ose n bot. Pr shembull, ne ndjejm prgjegjsi pr secilin voglush pa shtpi, q jeton n vshtirsi, dhe q i duhet t kaloj jetn n rrug n dimrin e ftoht. N pajtim me urdhrin e Allahut n ajetin, " Pra, mos e prul jetimin! Dhe as lypsin mos e prz ( pa ia vn veshin)." (Surja Duha: 9-10), ne do ti trajtojm ata mir. Ne do t prpiqemi q t gjejm rrug pr t i mbrojtur ata nga rrethanat e pafavorshme n t cilat ata jetojn. Por, ne e dijm se kta fmij nuk mund t shptohen nga orvatjet tona ose t atyre pak njerzve q sillen n pajtim me Kuranin. Pr kt arsye, ne do t luftojm q vlerat e Kuranit e t Sunetit t prhapen ndr njerz.EGOIZMI SHT SHKAKTUAR NGA PAVENDOSMRIAPavendosmria i bn njerzit dhe shoqrit t njllojt, egoist e indiferent. Ata priren pr ti kushtuar vmendje vetm interesave t tyre dhe nuk reagojn ose tregojn interesim pr ngjarjet q ndodhin rreth tyre. Personi, qllimi unik i t cilit sht t jetoj jetn e tij, ndr t gjitha ngjarjet q mund t ndodhin rreth tij, i vren vetm ato q kan t bjn me jetn e tij dhe nuk brengoset pr asgj tjetr. Pr shembull, n rast t plasjes s ndonj lufte kombtare n vendin me t cilin ai tregton, ai do t brengoset vetm pr parat q do ti humbas. Ai kurr nuk mendon pr njerzit q masakrohen, foshnjat q vriten dhunshm dhe pr jetn e frikshme e t rnd n at vend. Kto fotografi t dhimbshme nuk paraqiten kurr n mendjen e tij. Duke ndjekur vetm parat, ai kurr nuk mendon pr t ndihmuar n nj mnyr ose ndonj tjetr ata njerz. Ky sht, sidoqoft, vetm nj nga shembujt e indiferencs t ciln shumica e njerzve e konsiderojn t arsyeshme, dhe e marrin si t garantuar.Dhe ata q n pasurin e vet kan ndar n nj pjes t caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuk lyp. Edhe ata q e besojn bindshm Ditn e Gjykimit. Edhe ata q i friksohen dnimit nga Zoti i tyre. (Surja Ma'arixh: 22-27)Gati do dit, gazetat dhe televizioni u kushtojn hapsir rrfimeve nga do knd i bots, nga vende t cilat i jan ekspozuar vuajtjeve e dhuns s padurueshme. rregullimet dhe mosbesimi, burim i t cilave sht mos zbatimi i vlerave t Kuranit dhe Sunetit jan arsye pr shumicn e ktyre prvojave t hidhura. Qoft n Palestin, Indonezi, Kosov, eeni, ose n ndonj vend tjetr n bot, ju shihni imazhe t njerzve si zvarriten npr tok ose dbohen para syve t fmijve t tyre. Ngjashm, dokush di pr fmijt e vegjl q gjuajn me dshprim gur pr t mbrojtur vetveten. Edhe pse shohin kto skena t tmerrshme, sidoqoft, njerzit shkojn t flejn dhe vazhdojn t jetojn jetn e tyre tzakonshme meq personaliteti i tyre nuk sht cnuar. Duke mos pasur shprehin pr t menduar "me t madhe" dhe duke pasur munges t vlerave superiore dhe vetdije, mizorit e tilla nuk i vn n lvizje kta njerz.T imagjinuarit e vetes n lkurn e atyre q jan t shtypur me siguri do t tregonte se kta njerz nuk kan aspak ndrgjegje pr gjra t tilla t dhimbshme. Sikur nj nga kta njerz t ishte n ambientin ku vriten njerz t pafajshm, ku grat e tyre, fmijt, vllezrit, dhe prindrit vuajn nga uria dhe i jan nnshtruar mizorive ka sikur ai ti ishte ekspozuar varfris s vrazhd? ka sikur t mos kishte para dhe mjete pr t siguruar trajtim mjeksor pr fmijt e tij t smur? ka sikur t jet dbuar nga vendi i tij pa ndonj arsye? Alternativisht, ka do t mendonte ai njeri sikur t takonte dik i cili nuk ka prjetuar tr kto fatkeqsi dhe q thjesht brengoset pr parat q do t fitonte dhe i cili thjesht mendon: "A jam un ai q duhet ti shptoj tr kta njerz?" a nuk do t mendonte ai se ky person nuk ka ndrgjegje, dhe se ai sht indiferent dhe jo human?Sidoqoft, nuk sht esenciale, q t vuash shtypjen me qllim q t bhesh person me konsiderat dhe i ndrgjegjshm. Mjafton t shohsh gjendjen e vshtir t njerzve dhe t konsiderosh gjendjen e tyre sipas kuptimit t Kuranit. Kshtu, sa m shum q njerzit largohen nga Kurani, aq m shum ata tregojn pandjeshmri t ndrgjegjes. Allahu tregon sjelljen egoiste, t pandjeshme dhe brutale t njerzve q u mungon religjioni si n vijim; 7. sht e vrtet se njeriu sht i prirur t jet i padurueshm. Pse kur e godit ndonj e keqe, ai ankohet s teprmi. Ndrkaq, kur e gjen e mira, ai bhet tepr koprrac. (Surja Ma'arixh: 19-21)N ajetin q vijon, Allahu prmend ekzistencn e njerzve q nuk jan "egoist" dhe t cilt jan t shqetsuar pr nevojtart ;Dhe ata q n pasurin e vet kan ndar n nj pjes t caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuk lyp. Edhe ata q e besojn bindshm Ditn e Gjykimit.Edhe ata q i friksohen dnimit nga Zoti i tyre. (Surja Ma'arixh: 22-27)Si thot Allahu n ajetin e tij, njerzit q i friksohen Allahut e pranojn prgjegjsin pr njerzit e varfr. Allahu na tregon se ka dy mnyra pr njerzit q jetojn n kt bot, njra nga t cilat sht e drejt dhe tjetra e gabuar. N ajet, ai shpall :Dhe i sqaruam atij pr t dy rrugt.E ai nuk u hodh n prpjetzen (rrug e vshtir - qafmalit).E 'gj t msoi ty se 'sht Akabe (rruga e vshtir)?sht lirimi i nj skllavi, Ose dhnia e ushqimit n kohn kur mbretron uria:Ndonj jetimi q sht i afrt, Ose ndonj t varfri q e ka molisur varfria.E pastaj t bhej prej atyre q besuan, q kshilluan njri-tjetrin pr durim dhe q kshilluan pr mshir (pr ndihm).T tillt jan t zott e ans s djatht.Ndrsa ata q nuk i besuan argumentet Tona, ata jan t t majts.Kundr tyre sht zjarri i mbyllur. (Surja Balad: 10-20)Rruga e drejt e treguar n ajetin e msiprm sht mjaft e qart. Prandaj, sht vshtir q nj person i ndrgjegjshm, i cili synon miratimin e mshirn e Allahut dhe Parajsn, t jet i pakonsiderat ndaj praktikave shtypse n bot, ose ndaj njerzve t varfr e nevojtar, dhe t mos mendoj pr t ardhmen e tyre.sht lirimi i nj skllavi, Ose dhnia e ushqimit n kohn kur mbretron uria:Ndonj jetimi q sht i afrt, Ose ndonj t varfri q e ka molisur varfria.E pastaj t bhej prej atyre q besuan, q kshilluan njri-tjetrin pr durim dhe q kshilluan pr mshir (pr ndihm). (Surja Balad: 13-17)do njeri i ndrgjegjshm duhet t kujtoj se sot, anarkia, shtypja dhe tirania q dominon n skaje t ndryshme t bots, sht duke br q miliona njerz t shkojn drejt mjerimit e terrorit. Disa thon, "ka njerz t caktuar q mbahen prgjegjs pr kt mjerim, a mund t jem prgjegjs un?", por, sidoqoft, kto nuk jan fjal q do ti thoshte nj njeri i ndrgjegjshm. Tekefundit, n jetn e prtejme, Allahu do t krkoj nga t gjith njerzit e pajisur me shndet e aftsi t t kuptuarit q t japin llogari pr kta njerz t varfr. Ata q promovojn ideologjit q prgatisin terren t prshtatshm q dhuna e mizoria ndaj njerzimit t lulzoj, hyjn- e pranuan apo jo-n nj grup me shtypsit. E njjta vlen edhe pr ata q Ishmangen konfrontimit t ktyre ideologjive. Mos prkrahja e parimeve t religjionit, do t oj, n mnyr t pashmangshme, drejt nj lloj shoqrie t krijuar nga njerz t paprgjegjshm e t pavmendshm t cilt pretendojn se do t lirohen nga ajo pai dhn llogari askujt. N t vrtet, kta jan lloj i njerzve t cilt, m shum se dokush tjetr, s pari i shikojn interesat e veta dhe bjn plane pr mbijetesn e tyre. 8. N t vrtet, n bazat e teoris s evolucionit q "me sa duket" ofron mbshtetje shkencore pr filozofin materialiste dhe materializmin, si baza t mosbesimit, qndron aspirata pr t formuar nj model t paprgjegjshm e t pavmendshm t njerzve t deprivuar nga t gjitha vlerat spirituale. Njeriu i till e ndjen se nuk duhet ti jap llogari askujt. Sipas teoris s evolucionit, njeriu sht nj kafsh e prparuar q ka evoluar nga majmuni dhe q sht krijuar rastsisht. Pikpamja q i referohet njeriut si nj krijes aq primitive n asnj mnyr nuk udhheq drejt sakrifikimit pr t tjert, drejt mbrojtjes s qenjes njerzore q vuan, ose mshirs e dhembshuris pr t. Pr m tepr, sipas teoris s evolucionit, jeta sht nj aren ku vetm m t fortt kan t drejt t jetojn. T varfrit dhe t dobtit, n ann tjetr, jan t destinuar q t zhduken. Njerzit nga e mbar bota kan pranuar kt indoktrinim me vite t tra, gjat shkollimit, prmes televizioneve, gazetave e njerzve rreth tyre. Mnyra e vetme pr t eliminuar kt indoktrinim dhe pr t krijuar dashurin, mshirn, bashkpunimin dhe solidaritetin ndrmjet njerzve sht t komunikuarit e vlerave t Kuranit e t Sunetit, si dhe t treguarit atyre pr humbjet q do tu sjell mosbesimi n kt e at bot. Kjo sht nj detyr e rndsishme pr t gjith besimtart. Allahu u premton nj fund t mir atyre q pretendojn nj prgjegjsi t till t rndsishme e t ndershme.Atyre nga mesi juaj t cilt besuan dh bn vepra t mira All-llahu u premtoi se do t'i bj zotrues n at tok ashtu si pat br zotrues ata q ishin para tyre dhe fen t ciln Ai e plqeu pr ta, do ta forcoj, e n vend t friks Ai do t'u dhuroj siguri. Ata m adhurojn Mua e nuk m shoqrojn asgj. E kush edhe pas ksaj mohon, t till jan ata m t prishurit. (Surja an-Nur: 55) Kujtojeni se sot, shtypja, padrejtsia, tirania, dhe vuajtja e prhapur kudo n bot jan shtje pr t cilat do person i ndrgjegjshm duhet t krkoj zgjedhje. Sidoqoft, sipas t gjitha gjasave, personi q aprovon shtypjen do t injoroj t gjitha kto thirrje..KA NDODH KUR NUK EKZISTON FRIKA NGA ALLAHU?Jo, nuk sht ashtu! Por ju punoni edhe m zi, ju nuk prfillnit bonjakun, Nuk cytni njri-tjetrin pr ta ushqyer t varfrin, Dhe ju e hani me t madhe trashgimin (padrejt).Dhe pasurin e doni s teprmi. (Surja Fajr: 17-20)Mendoji dy njerz. Njri nga ata e di se do ta takoj Allahun dhe e di se do veprim i tij ka nj kompensim. Tjetri, pr dallim nga i pari, supozon se nuk do ti jap llogari askujt. Sigurisht, ka nj dallim t madh ndrmjet asaj se si sillen kta dy njerz. Dikush, i zhveshur nga frika prej Allahut, ka gjasa t kryej nj ligsi e t injoroj t gjitha llojet e imoralitetit sa her q ndjen se interesi i tij sht n pikpyetje. Dikush q, pr shembull, me gatishmri vret nj qenje njerzore pa ndonj arsye t qart ose vetm pr interes t bots, e bn kt sepse nuk ka frik nga Allahu. Sikur besimi i tij n Allah dhe n botn e prtejme t jet i palkundur, ai kurr nuk do t marr guxim q t bj dika, pr t ciln nuk do t mund t jap llogari n jetn e prtejme. 9. N Kuran, rrfimet pr t bijt e profetit Adem, paqja qoft mbi t, jan dhn si shembuj pr t fituar vmendjen ton mbi dallimin e sakt ndrmjet personit q i friksohet Allahut dhe atij q nuk i friksohet:Lexoju atyre (jehudive e t tjerve) ngjarjen e vrtet t dy djemve t Ademit, kur t dy flijuan kurban, nga t cilt njrit iu pranua. Ai (q nuk iu pranua) tha: Un do t t mbys ty (Kabili i tha Habilit). E ai (q iu pranua) tha: All-llahu pranon vetm prej t sinqertve, Dhe, nse ti e zgjat te un dorn tnde pr t m mbytur, un nuk e zgjas te ti dorntime pr t mbytur; un i friksohem All-llahut, Zotit t botrave! (Surja -Ma'ida: 27-28)Ai q nuk i friksohet Allahut guxon t vras vllain e tij pa rrahur qerpikun, edhepse vllai i tij nuk ka asnj faj, prderisa viktima, prkundr faktit se shti krcnuar me vdekje, thot se madje as nuk do t orvatet q t vras vllain e tij. Kjo sht pasoj e friks s ktij personi nga Allahu. Kshtu, kur individt e nj shoqrie t ken frik nga Allahu, ather vrasja, shtypja, padrejtsia, t cilat Allahu nuk i miraton, do t prfundojn.Lakmia pr botn gjithashtu llogaritet si shkak pr mizorit dhe imoralitetin e njeriut. Brenga kryesore pr shum njerz sht se mos varfrohen, ose se nuk do t ken ndonj garanc pr t ardhmen e tyre. Kto shqetsime shpjegojn esencialisht se pse mitoja, korrupsioni, vjedhja, dshmia e rreme e prostitucioni jan br mnyr e jetess pr shum njerz. Pr disa q kan besim n Allahun, sidoqoft, miratimi i Allahut sht mbi t gjitha gjrat e tjera. Personi i till i shmanget do gjje q e bn at t humbas miratimin e Allahut. N zemrn e tij, ai strehon vetm frikn nga Allahu; as vdekja, as uria, e as vuajtja nuk mund ta devijojn at nga rruga e drejt.Rrjedhimisht, personi q ka frik nga Allahu, nuk devijon kurr nga Kurani, pa marr parasysh rrethanat. N mnyr t njjt, ai sht i besueshm. Ai gjithmon vepron me ndrgjegje. Duke pasur ndjenjn e thell se Allahu i sheh e i dgjon t gjitha, ai nuksynon t veproj kundr ndrgjegjes s tij madje as kur sht vetm.Mungesa e religjionit e nxit humbjen e ndrgjegjes. Pr ta br kt m t qart, mendoni pr dik q nuk heziton t ik nga vendi i ngjarjes, pasi ta ket goditur dik me makin n rrug. Ka indikacione t dukshme se ai person sht i distancuar nga religjioni. Ky njeri, q pa kurrfar ndrgjegje e l nj qenje njerzore t vetm n agoni n mes t rrugs, i cili, prndryshe do t kishte gjasa t mbijetonte, mendon se mund tju shmangetnjerzve duke ikur prej tyre. Sidoqoft, ai kurr nuk mendon se Allahu e rrethon at, duke e par e dgjuar n do sekond. Askush nuk mund t ik kurr nga dhnja llogari dhe nga dita e dhnjes s llogaris. Allahu do tia kthej t gjithve pr t gjitha padrejtsit, mizorit, dhe veprat e pandrgjegjshme n ditn e dhnjes s llogaris:Kush bn hile, ai n ditn e kijametit vjen i ngarkuar me at q ka br, pastaj secilit njeri i jepet ajo q e ka fituar, duke mos iu br e padrejt.A sht i njjt ai q iu bind All-llahut dhe krkoi knaqsin e Tij, si ai q trhoqi kundr vetes hidhrim t madh nga All-llahu dhe e ardhmja e tij sht xhehennemi, q sht prfundim shum i keq? (Surah Ali 'Imran: 161-162)Kur njerzit prkujtohen n ajetet e Allahut dhe udhzohen pr kt t vrtet t rndsishme, veprat e ktilla t paskurpullta do t parandalohen.Nj shembull i njerzve me qndrim t paskurpullt, t distancuar nga religjioni, jan njerzit t cilt ofrojn kujdes mjeksor kinse jan mjek, edhepse nuk kan asnj shkollim prkats. Megjithse plotsisht injorant n seciln fush t mjeksis, njerzit e till me gatishmri mashtrojn pacientt dhe marrin guximin ti mjekojn ata, pa u merakosur pr krcnimet serioze q mund t paraqesin pr shndetin e tyre. Veprat e tilla t paskrupullta mund t prfundojn madje edhe me vdekjen e pacientit. Duke injoruar plotsisht kto joprparsi ata mendojn vetm pr sigurimin e prfitimeve dhe fitimin e parave. Sidoqoft, n nj nga ajetet e Tij, Allahu i urdhron besimtart q t : "Tua lthejn besimin atyre ndaj t cilve kan obligim. (Surja Nisa': 58) Shndeti i personit, poashtu, sht i muar. Prandaj, n pajtim me ajetin e lartprmendur, njerzit duhet ti shmangen praktikimit t profesionit prt cilin nuk jan t shkolluar, q t mos jen n pozit pr t lnduar njerzit e tjer. T qenit i pandrgjegjshm sht ndr dmet madhore ndr t cilat shpjegohet mungesa e friks nga Allahu. Njerzit e pandrgjegjshm madje as q orvaten ti ndihmojn njerzit q vuajn. 10. Ai q bn hile n ditn e kijametit vjen i ngarkuar me at q ka br, pastaj secilit njeri i jepet ajo q e ka fituar, duke mos iu br e padrejt. A sht i njjt ai q iu bind All-llahut dhe krkoi knaqsin e Tij, si ai q trhoqi kundr vetes hidhrim t madh nga All-llahu dhe e ardhmja e tij sht xhehennemi, q sht prfundim shum i keq? (Surja Al 'Imran: 161-162)N t gjitha rrugt e jets, njeriu ka gjasa t ndesh akte t paskrupullta, t kryera nga njerz q nuk i friksohen Allahut. Duke dshtuar q t njoh afrsin e Allahut dhe duke dshtuar q t mendoj mbi kt, njeriu me gatishmri prgojon nj njeri t ndershm. Ndrkoh, ai mendon vetm se si ti bind njerzit pr pafajsin e tij dhe ti bj ata q t i besojn fjalve t tij. Personi i till sht plotsisht i zbrazur nga t kuptuarit se Allahu sht dshmitar i t gjitha gjrave, dhe se pa asnj prjashtim, gjithka do t paguhet n jetn e prtejme. N kt kuptim, fakti q t pafajshmit i nnshtrohen provave t hidhura, se ndjehen fatkeq ose se jan drguar n burg, nuk e shqetson ndrgjegjen e tij. Allahu, n Kuran shpall dnimin q do ta marr shpifsi, si n vijim:Newsweek, 17 dhjetor 1990 Time, 25 mars 1996 T mashtruar verbrisht nga ambicjet e tyre pr prfitime materiale, disa njerz ushtrojn pushtet mbi shndetin e njerzve dhe kshtu rrezikojn jetn njerzore. Kta jan saktsisht njerzit q nuk friksohen nga Allahu dhe prandaj nuk e konsiderojn jetn njerzore t vlefshme.Kush bn ndonj gabim ose mkat, e pastaj at ia hudh nj t pafajshmit, ai ngarkohet me nj shpifje e me nj mkat t hapt. (Surja Nisa': 112)S'ka dyshim se ata q trilluan shpifjen, jan nj grup prej jush. Ju mos e merrni at si ndonj dm pr ju, prkundrazi, ajo do t jet n dobin tuaj. Secilit prej tyre do t'i takoj dnimi sipas pjesmarrjes n mkat, e atij prej tyre q e barti pjesn e madhe (t shpifjes) i takon dnim i madh. (Surja Nur: 11)Personi q nuk i friksohet Allahut, nuk i respekton dhe nuk i vlerson njerzit e tjer. Mungesa e ksaj frike shpjegon pse pronart e shum restoraneve nuk e zhvillojn biznesin e tyre n higjien ose pse shumica e t rinjve nuk i respektojn m t vjetrit. Ngjashm, duke mos pasur frik nga llogarit q do ti jepen Allahut, njerzit n dhomat e emergjencs vdesin pr shkak t pakujdesit, kurse njerzit e prbuzur e t varfr dhe miliona t tjer t pafajshm masakrohen nga dora e hekurt etj.N shoqrit me pjestar q friksohen nga Allahu, asnj nuk angazhohet n gjra t ktilla, sepse ata jan t vetdijshm se do prapsi q kryen njeriu n kt jet, do ta takoj n botn tjetr. Me individ q kan ndrgjegje t shndosh, nj shoqri sht e caktuar pr t gzuar paqen dhe ndjenjn e drejtsis. 11. Shmangja e rrept nga pangopsia, prostitucioni dhe format e tjera t imoralitetit, bashk me t treguarit e vlerave si respekti, dhembshuria e mshira, sigurojn lidhje t pathyeshme familjare t cilat, pamohueshm, jan esenciale pr nj shoqri t fort. Shoqria gzon baza t qndrueshme kryesisht pr shkakun se njerzit shfaqin besnikri ndaj njeri tjetrit.BRJA E T MIRAVE PA PRITUR KOMPENZIMPersoni q i friksohet Allahut sht gjithashtu dikush q e dgjon ndrgjegjen e vet dhe q gjithmon vepron sipas Kuranit. N Kuran, Allahu urdhron njerzit q t angazhohen pr pun t mira, q tu ofrojn njerzve ndihm dhe t orvaten tu japin nj jet t mir, pa pritur ndonj shprblim n kt bot. N ajetin "Mos jep gj me qllim q t kesh m shum (Surja Muddaththir: 6), Ndalesa pohon se njerzit nuk duhet t krkojn fitim pr shrbimet q i kryejn pr t fituar knaqsin e Allahut. Personi q zbaton urdhrat e Allahut dhe nuk prt asnj prfitim n kt bot e bn kt pr nj qllim t vetm; q t fitoj miratimin e Allahut dhe q Ai ta pranoj at si skllav q e meriton Parajsn.Sidoqoft, numri m i madh i t mirave q bhen n ditt tona bazohet n prfitimin e shprblimit q do t merret n kt bot. Pr shembull, nj biznesmen q me t ashtuquajturin qllim bamirsie ndrmerr prsipr ndrtimin e nj shtpie pr t varfrit, qartazi nuk prfiton dobi materiale nga ndrmarrja e till. Por, e vrteta sht ndryshe, me kt ai kryesisht promovon emrin e tij, duke u paraqitur n faqet e para t gazetave e n programet televizive, gj q e shndrron kt bamirsi n nj form t publicitetit. Ndrkoh, meq shpenzimet pr kt bamirsi hiqen nga taksat e tij, kompania e tij kursen para. Ve ksaj, shpesh puna e ngjashme humanitare sht shum larg t qenit n harmoni me nevojat e marrsve. Pr shembull, nj kamion i ngarkuar me ushqime q drgohet n nj provinc t goditur nga trmeti ndodh t dshtoj n plotsimin e nevojave, ose sepse tashm malli sht prishur ose sepse ai sht n kontradikt me nevojat aktuale t viktimave.Qndrimet e politikanve do t shrbejn q kjo shtje t qartsohet. Gjat gjith fushatave t tyre t gjata, politikant n mnyr retorike prsrisin parulla duke shprehur prkushtimin e thell pr ti shrbyer vendit t tyre. Kur njher t mos emrohen ministra, duke ln anash shoqrimin me partin dhe qllimin e vn n agjendn e tyre, ata zbulojn motivet themelore q kishin pr t u inkuadruar n politik dhe shfaqin se vrapojn pr zyr e status. sht e jashtzakonshme se sa pak dobi i sjell komunitetit nj mentalitet i till.Shkurt, veprat e kota t sinqeritetit paraqesin shrbime t pafrytshme n jetn tjetr. Allahu e shpall kt n ajetin vijues:O ju q besuat, mos i prishni lmoshat tuaja me t krenuar e me ofendim si bn ai q e jep pasurin e vet sa par sy e faqe t njerzve, e nuk e beson All-llahun dhe as botn tjetr. Shembulli i tij sht si nj gur i madh e i lmuar q mbi t ka pak dhe, e kur e godet at nj shi i madh e l t zhveshur (lakuriq). Ata (formalistt) nuk arrijn asgj nga ajo q punuan. All-llahu nuk udhzon popullin jobesimtar.(Surja Bekare: 264)N ann tjetr, prkrahja e sinqert pr t ndihmuar njerzit dhe pr t fituar plqimin e Allahut, sht dshmuar t jet e dobishme e prfituese, si shpallet n shum ajete t Allahut. Si shprblim pr qllimet e sinqerta, Allahu i udhzon njerzit drejt suksesit n t gjitha veprat n t cilat ata jan t involvuar dhe i siguron rezultate t begatshme pr ndrmarjet e tyre. Kjo sht treguar n ajet:E shembulli i atyre q pasurin e vet e japin nga bindja e tyre e duke krkuar knaqsin e All-llahut, i prngjan nj kopshti n nj rrafshnalt q i bie shi i madh, e ai jep fruta t dyfisht. Po edhe nse nuk i bie shi i madh, i bie nj rig (q i mjafton). All-llahu sheh at q veproni. (Surja Bekare: 265)Dikush q synon vetm plqimin e Allahut, nuk e kufizon vetveten pr tu angazhuar n fusha t caktuara t veprimtaris dhe pr t br sakrifica. N shoqrin e larguar nga religjioni, njerzit shpesh jan t prirur pr t besuar n ekzistencn e ndonj interesi t fshehur sa I prket sakrifics, gj q sht thjesht shpjegim i arsyeshm se mosbesimi sht i rrnjosur n njerz. N shoqrit ku nuk ndiqet besimi n Allah, njerzit e vn interesin vetjak mbi t gjitha gjrat e tjera. Besimtart, n ann tjetr, synojn plqimin e Allahut dhe asgj tjetr:Ata jan q zbatojn premtimet e tyre dhe i friksohen nj dite dmi i s cils ka prmasa t mdha. 12. Ata jan q pr hir t Tij u japin ushqim t varfrve, jetimve dhe t znve robr.Ne po ju ushqejm vetm pr hir t All-llahut dhe prej jush nuk krkojm ndonj shprblim e as falnderim.Ne i friksohemi (dnimit) Zotit ton n nj dit q fytyrat i bn t zymta dhe sht shum vshtir.Po All- llahu i ruajti ata prej sherrit t asaj dite dhe u dhuroi shklqim n fytyra e gzim t madh. Insan 7-11)Kapitujt vijues t ktij libri ofrojn trajtim t gjer t zgjedhjeve q ofrohen nga ajetet e Allahut lidhur me problemet q krkojn zgjidhje t menjhershme. Kur lexoni kto zgjidhje, mbajeni n mend se vetm t jetuarit sipas Kuranit do t krijoj zgjidhje afatgjata pr t gjitha problemet. N ditt tona, adresimi i shtjes s t varfrve, ofrimi i kujdesit kualitativ pr t moshuarit, rrnjosja e vlerave t mira te fmijt, lirimi i t rinjve nga qndrimet degjeneruese, ofrimi i ndihms urgjente pr vendet e goditura nga fatkeqsit, hedhja e ideologjive mizore q jan prgjegjse pr arsyet e futjes s vendeve n luft dhe pr vrasjen e mijra njerzve t pafajshm, konfrontimi i atyre q rebelohen kundr shetit ttyre e shum shtje t tjera shpesh drgojn n rrug pa krye. N kt kuptim, vetm pajtueshmria me Kuranin, t vetmin udhzues t ndriuar q Allahu ia ka dhn njerzimit n epokn ton, do t siguroj zgjedhje unike pr problemet e ndryshme q i ndeshim n jet. Duke jetuar sipas parimeve t Allahut do t largojm do lloj t lige nga toka. Nse ndodh q situata t jet e kundrt, njerzit me qllim i prkushtohen sistemit mizor. N Kuran, Allahu trheq vrejtjen pr lndimet q njerzit i bjn vetvetes :Pr shkak t veprave (t kqia) t njerzve, jan shaqur n tok e n det t zeza (bela, skamje, katastrofa, humbje e bereqetit etj.), e pr ta prjetuar ata nj pjes t asaj t keqeje q e bn, ashtu trhiqen (nga t kqijat). (Surja Rum: 41)ZGJIDHJET Q PARAQITEN ME URTSIT poseduarit e veoris s urtsis, mendjehollsis (fushpamje e shquar, fuqia e t kuptuarit t esencs s gjrave), dhe zgjuarsis jan esenciale n gjetjen e zgjidhjeve pr problemet q ndotin tokn, dhe sjellin t mir njerzimit n t gjitha sferat e jets. Prvetsimi i ktyre veorive sht i mundshm vetm duke ndjekur Kuranin. N nj ajet, Allahu thekson urtin q i garanton besimi njeriut:O ju q besuat, nse keni frik All-llahun, Ai do t vr udhzim (n zemrat tuaja) pr ju, do t'ua mbuloj t kqiat, do t'ua fal mkatet. All-llahu sht dhurues i madh. (Surja Anfal: 29)Nganjher, njerzit mund t ndjehen sikur jan nisur n krkim t zgjidhjeve pr problemet q hasin. Sidoqoft, ata dshtojn q t gjejn konkluzionet e dshiruara sepse nuk posedojn zgjidhje dhe jan t pa intuit, zgjuarsi e mendjehollsi, kualitete kto q jan t gjitha rezultat i besimit. T zbrazur nga zelli i inspiruar nga besimi, kur vjen puna te shkalla e implementimit, vendimet e tyre shpesh prfundojn me vonesa. Ndryshe, dshtimi pr t parose ikja nga detajet e rndsishme, i bn ata t ballafaqohen me stagnacione n shkall t ndryshme.Pr shembull, nj problem i madh sot n tr botn, t cilit nuk i sht gjetur nj zgjidhje finale, jan jetimt dhe fmijt e pastreh q jan ln t jetojn npr rrug. Misionet e ndihmave dhe masat prmes t cilave adresohen shum probleme lidhur me pastrehimin, veanrisht ato t dizajnuara pr t parandaluar shndrrimin e fmijve t pastreh n individ t prirur pr krime ose t varur nga droga, shpesh dshmohen si t dobta, duke hedhur kta fmij n nj spirale t jostrehimit, pastaj n rrug dhe n shtpi korrektuese ose duke i pjekur kushtet pr vetvrasjen ose vdekjen e tyre nga kujdesi joadekuat. Sidoqoft, situata do t ishte definitivisht tjetr, sikur kta fmij t merrnin trajnime t bazuara n Kuran dhe t shoqruara me shrbime prkatse. Duke ia pasur frikn Allahut, ata nuk do t priren drejt aktiviteteve kriminale. Prkundrazi, ata do t rriten duke u orvatur q t kryejn shrbimet m t mira pr komunitetin e tyre dhe njerzit.T smurt q krkojn tretman t shtrenjt gjithashtu e bjn m t qart kt pik. T pasurit, duke mos pasur probleme pr t paguar faturat e tyre, zakonisht kan mjete pr t jetuar. N ann tjetr, t varfrit, pa ndonj mbules shndetsore, lihen pr t vdekur. Rrall q kjo situat e v dik n lvizje, ka vrtetohet Sot, mijra fmij t pastreh merren me drog dhe jan t prirur pr krime, nj pasoj e thjesht kjo e ambientit t ndotur n t cilin jan ln. Sipas t gjitha gjasave, kta fmij do t rriten n individ t hendikepuar social, t paaft pr t kryer fardo shrbimi t dobishm pr shoqrin n t ciln jetojn. 13. me faktin se askush nuk mendon pr t inicuar far masash.Srish, mungesa e friks nga Allahu dhe pasojat e ksaj, mungesa e urtsis, jan arsye pr kt indiferenc. Ata q dshtojn s diskriminuari ndrmjet s drejts e s gabuars dshtojn q t gjejn nj zgjidhje edhe pr problemet q hasin. Mungesa e diskriminimit sht nj tipar i veant pr jobesimtart. Allahu e definon se si sillen kta njerz:Shembulli i (i thirrsit t) atyre q nuk besuan sht sikurse i atij (bariut) q u lshon britm atyre (bagtive) q nuk dgjojn tjetr vetm se britm e z (e nuk kuptojn). Ata jan t shurdhr, memec e t verbr, ata nuk kuptojn. (Surja Bekare: 171)N saje t merits s urtsis q posedojn, njerzit q jetojn sipas Kuranit e Sunetit, kan zotsi t zhvilluara mir pr gjetjen e zgjidhjeve, zhvillimin e burimeve dhe organizats. Organizatat e drejtuara nga kta njerz dhe nga kontributet e njerzve bamirs mund t ndihmojn shum n krijimin e jets pr kta t pafat. S pari, njerzit mund t jen vigjilent pr problemet ekzistuese dhe n saj t ksaj t kshillohen pr zgjidhjet. Disa biznesmen, fjala vjen, mund t ndrmarrin prsipr ndrtimin ose renovimin e strehs pr fmijt e pastreh dhe edukimin e tyre. Kjo me t vrtet krkon nj organizim t thjesht. Pr shkak t ktyre zgjidhjeve praktike, n shoqrit q jetojn sipas Kuranit e Sunetit, ky problem do t pushonte s ekzistuari prgjithmon. Fjala vjen, secila familje q ka mjete adekuate, mund t marr prsipr kujdesin pr nj fmij t vetm, pr edukimin e tij ose t saj. Prmes zgjidhjeve t ktilla funksionale njerzit e pajisur me vlera e urti t Kuranit mund tia dalin n krye me t gjitha llojet e problemeve. Ngjashm, pacientt pa kujdes shndetsor mund t identifikohen kurse shpenzimet e tyre t mjekimit mund t mbulohen nga nj fond i ndar. N shtje t ktilla, ajo q sht esenciale sht q burimet botrore t orientohen n zonat e duhura, n mnyrn m produktive, pa lejuar madje as ekstravagancn m t vogl. Allahu, n Kuran, krkon kt lloj sjellje nga njeriu.Edhepse t gjitha burimet e nevojshme jan n dispozicion, dshtimi pr t pasur nj organizim t mir dhe shprndarje racionale t burimeve shpjegon kujdesin e kualitetit t varfr q shum njerz e kan n spitale. Disa, pr shkak t varfris, nuk kan kurrfar kujdesi mjeksor.Kapitulli "Ska para, ska barra", pr ironi, shrben si nj fraz e qlluar lidhur me situatn.Duke ndjekur ndrgjegjen e tyre dhe duke prdorur intelektin e tyre, njerzit q i kan ngjarjet nn kontroll, mund t identifikojn shum shpejt stagnacionet e nevojat, dhe n saje t ksaj mund t gjejn zgjidhje. Shpesh njerzit dshtojn q t lokalizojn se ku ka dshtuar sistemi ose thjesht bhen sikur nuk i shohin kto gjra. Edhe kur ndjejn dhembje n ndrgjegjen e tyre, ata dshtojn q t dijn se far duhet br ose ndjehen shum dembel pr t filluar misionin. Jo t gatshm pr t trazuar paqen e tyre, ata i shmangen kalimit t kohs dhe energjis n shtje t tilla. Sidoqoft, orvatjet e njerzve t ndrgjegjshm dhe t urt q t organizojn njerzit sipas fuqis e aftsive t tyre do t rezultojn n zgjidhje t shpejta ndaj shum problemeve t qndrueshme. Inkurajimi i njerzve pr nj qllim t mir sht nj tipar q lavdrohet shum n Kuran:Kush ofron ndihm t mir, do t ket pjes nga ajo, dhe kush ofron ndihm t keqe do t ngarkohet me t. All-llahu sht i plotfuqishm ndaj do sendi. (Surja Nisa': 85)Sjellja e kundrt prmendet si tipar i jobesimtarve dhe definohet si e lig: 14. Jo, nuk sht ashtu! Por, ju punoni edhe m zi, ju nuk prfillnit bonjakun, Nuk cytni njri-tjetrin pr ta ushqyer t varfrin, Dhe ju e hani me t madhe trashgimin (padrejt). Dhe pasurin e doni s teprmi. (Surja Fexhr: 17-20)T JETUARIT SIPAS KURANIT SJELL DREJTSINE E VRTETAll-llahu urdhron drejtsi, bamirsi, ndihm t afrmve, ndalon imoralitetin, t neveriturn dhe dhunn. Ju kshillon ashtu, q t merrni msim. (Surja Nahl: 90)Drejtsia sht nj ndr thelbsoret pr mbajtjen e rendit social. Secili shtet prdor sistemin e vet individual t drejtsis. Sidoqoft, duke par vshtirsit e vazhdueshme n sistemet bashkkohore t drejtsis, krkimet pr nj model ideal nuk kan prfunduar kurr.Ka nj thelb t sistemit ideal t drejtsis q aspirohet kudo n bot: e ky sht krijimi i nj mekanizmi gjyqsor n t cilin secili person sht i shprblyer trsisht pr veprat e tij pa qen subjekt i fardo diskriminimi t paragjykuar. Pavarsisht metodave t reja, qasjeve t ndryshme, dhe projekteve e zgjidhjeve t sajuara pr t arritur kt model ideal, t ushtruarit e gjyqsis mbetet ende nj rrug e vshtir pr tu ndrmarr.Prishja morale e shoqris sht arsye pr kto situata t pafavorshme. Prishja, nj pasoj e thjesht e mos zbatimit t vlerave t urdhruara nga Allahu, i sjell dme shoqrive n t gjitha fushat e jets.Srish, kjo prishje sht arsye e mashtrimit, mitos, padrejtsis dhe shum t kqijave sociale. Jeta e prditshme glon nga shembuj t ktij lloji. Nj situat e hasur shpesh, fjala vjen, n biznes, sht biznesmeni i cili mashtron partnert e vet dhe i gnjen ata duke i prvetsuar parat e tyre, shtpit e makinat. Ndrkoh, miqsia e gjat dhe humbjet materiale e shpirtrore t pals q vuan nuk kan ndonj domthnje pr mashtruesin. Duke qen t brengosur n rradh t par pr interesat vetjake, vlerat sikurse miqsia, lidhjet familjare, spiritualiteti, kohezioni social dhe morali i mir nuk kan ndonj domethnje pr mashtruesin.T gjitha raportet q ky person i krijon me kdo qoft do t jen nn ndikimin e nj shpjegimi t till, meq ai dshton pr t reflektuar se Allahu sht i informuar pr t gjitha ato q bn ai, dhe se ai do t prgjigjet pr t gjitha veprat q bn. Ai kurr nuk e mendon se mashtrimi sht nj fitim i padrejt dhe nj sjellje e padrejt kontribuon pr kt shpjegim t shtrembr.Shembulli n vijim do t kontriboj pr t kuptuar kt m thjesht: personi q beson se mashtrimi sht nj krim i tmerrshm, do ti shmanget atij gjat tr jets. Njhersh, kur dikush mendon se mund t nxjerr ndonj prfitim personal, ai duhet t ofroj dshmitar t rrejshm kundr tjetrit ose duhet t shpif pr tjetrin pr dika pr t ciln personi tjetr sht krejtsisht i pafajshm. Ndrkoh, ai mund t gjej ngushllim n disa shfajsime: se e kan detyruar kushtet ose se prgjegjsit ndaj familjes s vet e kanprgatitur terrenin pr nj krim t tillpa marr parasysh se cilat jan kto shfajsime, mbetet fakti se mashtrimi sht i lig nn fardo rrethanash.Kto motive t lartprmendura paraqiten veanrisht n koht kur njerzit e ndjejn se n shnjestr jan 15. interesat e tyre. Kto shpjegime poashtu jan t vrteta pr vjedhsit, mashtruesit dhe shtypsit. N shoqrit e mbushura me njerz me interesa vetjake, ekzistimi i padrejtsis, konflikti I interesave dhe kaosi sht i paevitueshm. Time, 22 qershor 1998 Sun, 6 mars 2001Time, 7 dhjetor 1998Mashtrimi, korrupsioni dhe hajnia mund t bhen mnyr e t jetuarit pr nj person i cili nuk jeton sipas Kuranit dhe ai mund t mos ndjej brejtje t ndrgjegjes kur angazhohet n vepra t liga.Pa marr parasysh, se cilat jan forcat imponuese, personi q jeton sipas Kuranit kurr nuk do t ndalet e t kryej kto vepra t liga dhe kurr nuk do t paraqes qndrime kontradiktore ndaj vlerave. Dikush q i friksohet, Allahut nuk harron kurr se nj dit ai do t takohet me do vepr t ciln e ka br dhe me seciln fjal q e ka thn. Padrejtsia, q sht nj rezultat i prishjes morale si sht ndjekja vetm e interesit vetjak, krijimi rezerv i pronave, injorimi i atyre q kan nevoj dhe i atyre n vshtirsi, ka nj zgjidhje unike: prhapjen e vlerave t Kuranit ndr njerz. Kjo sepse n Kuran, Allahu urdhron robrit e Tij q besojn e jetojn sipas ktyre vlerave superiore q t jen:O ju q besuat, vazhdimisht t jeni dshmues t drejt pr hir t All-llahut edhe nse sht kundr (interesit) vetvetes suaj, kundr prindrve ose kundr t afrmve, le t jet ai (pr t cilin dshmohet) pasanik ose varfnjak, pse All-llahu di m mir pr ta. Mos ndiqni pra emocionin e t'i shmangeni drejtsis. Nse shtrmbroni ose trhiqeni, All-llahu plotsisht di 'ka punoni. (Surja Nisa': 135)All-llahu urdhron drejtsi, bamirsi, ndihm t afrmve, e ndalon nga imoraliteti, nga e neveritura dhe dhuna. Ju kshillon ashtu q t merrni msim. (Surja Nahl: 90)N shoqrit ku njerzit kan nj mirkuptim pr drejtsin, ashtu si sht shpjeguar n ajetin e lartprnmendur, padrejtsia nuk mbizotron. Kjo ndodh sepse n vendin ku zbatohen vlerat e Kuranit e t Sunetit, ushtrimi i rrept i drejtsis sht thelbsor. N praktikimin e ksaj drejtsie, lidhjet familjare t ndokujt, pasuria, statusi ose faktort e tjer nuk lejojn prjashtime. Pavarsisht nga kjo, zbatimi aktual i sistemeve t drejtsis prreth globit sht m se i ndryshm. N disa raste, duke marr n konsiderat pasurin e dikujt, statusin ose rrethanat sociale, krimet e tij thjesht injorohen ose dnimet jan m t lehta. Kjo nuk ka gjasa t ndodh n shoqrit ku mbizotron drejtsia reale. Faktort si jan lidhjet familjare, pasuria ose statusi kurr nuk jan arsye pr tu larguar nga drejtsia.FAR PROBLEME PARAQITEN N SHOQRIT KUNUK USHTROHET DREJTSIA E VRTET?1. DSHMIA E RREME SHTOHET 16. N zbulimin e s vrtets dhe krijimin e drejtsis, dshmitart kan rolin kryesor. N baz t dshmive t dshmitarve okular, shum raste mund t ndriohen shpejt dhe kshtu shquhen e vrteta dhe e pavrteta. Sidoqoft, n shoqrit n t cilat vlerat e Kuranit e t Sunetit nuk zbatohen, t gjeturit e t vrtets prmes dshmitarve sht larg pr tu besuar. Kjo ndodh thjesht sepse njerzit q nuk mbshteten n Kuran e Sunet mund t gnjejn pothuaj me lehtsin me t ciln njerzit marrin frym, saher q pr kt ata do t marrin para ose do t prfitojn n ndonj mnyr. Derisa e bjn kt, ata i kthejn shpinn t gjitha sjelljeve virtuoze si sht thnja e s vrtets ose t angazhuarit pr t pafajshmit.Madje, n disa raste, njerzit prmbahen nga t dshmuarit pr ndonj rast t caktuar, pa marr parasysh se sa e rndsishme mund t jet kjo pr t pasqyruar drejtsin. Zakonisht me qndrime t tilla kan t bjn disa mendime joreale, si sht frika e futjes n telashe ose n ndonj situat t pafavorshme. N nj ajet, Allahu thekson rndsin e zbulimit t s vrtets:Mos e fshehni dshmin, sepse ai q e fsheh at sht mkatar me zemrn e vet, All-llahu di at q veproni. (Surja Bekare: 283)Mria dhe inati q ndjehen ndaj dikujt mund tjen arsye q i josh njerzit pr t fabrikuar dshmit. Prmes dshmis s rrejshme dhe duke shtrembruar faktet, ata vonojn drejtsin. Rndsia e s vrtets sht shpjeguar poashtu n hadithin e T Drguarit t Allahut, profetit Muhamet (paqja e Zotit qoft mbi t):Mbshtetuni n t vrtetn, sepse ajo udhzon n vepra t mira dhe veprat e mira e drgojn at q i bn ato, n Parajs. Nse njeriu vazhdon ta flas t vrtetn dhe e bn t vrtetn t jet qllim i tij, ai do t shnohet n prezencn e Allahut si i sinqert i lart. Shmangjuni pavrtetsis, sepse pavrtetsia udhzon n ligsi e ligsia udhzon n Ferr. Nse njeriu vazhdon t flas t pavrteta dhe e bn pavrtetsin e tij qllim, ai do t shnohet n prani t Allahut si gnjeshtar i madh. 1Njerzit q nuk jetojn sipas vlerave t Kuranit e t Sunetit nuk e zbatojn drejtsin, veanrisht kur i japin prparsi interesave dhe dshirave t tyre personale. Ata kurr nuk marrin n konsiderat pasojat e dshmis s tyre t rrejshme. Atyre kurr nuk u ndodh ajo npr t ciln kalon njeriu i pafajshm e i dnuar gabimisht, gjat kohzgjatjes s burgimit, e as vuajtjet e familjes s tij. Ata nuk e vn veten n lkurn e tjetrit dhe nuk imagjinojn se far do t ishte jeta atherN Kuran, Allahu i jep nj konsiderat t veant ksaj situat t ciln e provojn njerzit, dhe ai na urdhron t jemi t drejt, pa marr parasysh se cilat jan rrethanat:O ju q besuat! Bhuni plotsisht t vendosur pr hir t All-llahut, duke dshmuar t drejtn, dhe t mos u shtyj urrejtja ndaj nj populli e t'i shmangeni drejtsis; bhuni t drejt, sepse ajo sht m afr devotshmris. Keni droje All-llahun se All-llahu di hollsisht pr at q veproni. (Surja Ma'ida: 8)Pr tju shmangur padrejtsis, i drguari I Allahut, profeti Muhamed (paqja qoft mbi t) thot gjithashtu: "Asnj nga ju nuk duhet t gjykoj ndrmjet dy personave kur ai sht i hidhruar."2T nxitur nga frika, paraja, ose lakmia, disa njerz devijojn nga ajo q sht e drejt dhe korrekte. Vetm t msuarit e vlerave t Kuranit do ti bj ata t lir. Nn fardo rrethane, qoft nn krcnim ose detyrim, ose n prezenc t fardo prfitimi pr ta, ata kurr nuk priren pr dinakri, sepse jan t vetdijshm se Allahu i rrethon gjithmon. Besimtart jan t vetdijshm se, n botn e prtejme, ata do t japin llogari pr secilin veprim t gabuar q bjn ose gjra t liga q thon. N nj ajet, Allahu shpall se robrit e t Gjithmshirshmit nuk sjellin dshmi t rrejshme :(Robrit e Zotit jan) Edhe ata q nuk dshmojn rrejshm dhe kur (rastsisht) kalojn pran s keqes, kalojn duke e ruajtur karakterin e vet. (Surja Furkan: 72)Meriton vmendje edhe nj pik q ka t bj me ata q ndjekin interesin e vet para se t zbatojn drejtsin: se at dit e njjta ligsi mund ti gjej ata vet. Nse kjo ndodh, padrejtsia sigurisht q do ti shqetsoj ata shum dhe ata do t krkojn nj dshmitar t qndrueshm i cili nuk do t fabrikoj dshmin. Pra, ata q nuk duan t provojn kt duhet t prpiqen pr prhapjen e vlerave q urdhron 17. Allahu dhe t prkrahin saktsisht parimet morale t lvduara n Kurani.2. KRITERI PR GJYKIMIN E NEJRZVE SHNDRROHET N PARA E GRADAParaja dhe statusi shrbejn si kriter kryesor pr t vlersuar njerzit n shoqrit ku vlerat e Kuranit e t Sunetit nuk jan prkrahur. N kto shoqri, t gjitha shtresat jan ngopur me kt mentalitet, duke na dhn kshtu me bollk shembuj pr t analizuar.Qndrimet e supozuara t nj dyqanxhiu ndaj dy konsumatorve t ndryshm ofrojn informata t mrekullueshme lidhur me kt shtje. Dyqanxhiu pretendon nj qasje t kujdesshme e t vmendshme ndaj atij q, sipas pamjes s jashtme, supozon se sht i kamur. N ann tjetr konsumatori tjetr, q duket m i varfr, nuk trajtohet mir nga dyqanxhiu. Kjo qasje nuk ndryshon edhepse t dy konsumatort vizitojn dyqanin pr t bler gjrat e njjta dhe shpenzojn shumn e njjt t parave. Paraqitja ose statusi prcaktojn mnyrn se si dyqanxhiu trajton konsumatort.Kto kritere nuk jan t vrteta pr dik q jeton sipas Kuranit. Besimtari sillet mir ndaj qenjes tjetr njerzore vetm sepse ai sht qenje njerzore. Ai nuk i dallon njerzit rreth tij sipas diskriminimit t paragjykuar t asnj lloji. Pr t vlersuar dik, atij nuk i duhet etiket. Pa marr parasysh se a sht njeriu i pasur ose i varfr, a jeton n kasoll ose n pallat, atij nuk i intereson. Rrobat e shtrenjta t dikujt, fytyra e bukur, diploma e ndonj universiteti me prestigj, mirqenja sociale, ose statusi i ngjashm nuk kan asnj kuptim pr t. Allahu, n Kuran, prmend besimin e njeriut ndaj Allahut dhe afrin ndaj Tij si kriter t vetm pr ta prdorur n dashurin ndaj njerzve.3. PENGESAT N ARSIMIMSecili individ ka t drejt q t ket qasje n arsimim. Pa marr parasysh religjionin, gjuhn, racn ose statusin, do individ ka t drejt t prpiqet pr njohuri. Sidoqoft, padrejtsia sociale, praktikisht e bn kt t pamundshme, duke ngritur shum probleme q krkojn zgjidhje t menjhershme, n rradh t par pamundsin pr arsimim t lir t do antari t shoqris. Pr shkak t varfris, n shum vende, nj numr i madh i fmijve e adoleshentve jan t deprivuar nga arsimimi kualitativ. Qasja n shkollat kualitative sht e rezervuar pr nj pakic t privilegjuar. Vshtir qnjerzit e zakonshm t marrin shkollim i cili u adresohet nevojave t tyre arsimore. N kt kontekst, t pasurit marrin edukim m t mir, prdersia t varfrit thjesht marrin at q ua ofron sistemi.Zhvillimi i fmijve mund t gzoj mbshtetje ngalaboratoret dhe mjetet tjera t shumta q ofrohen nga shkollat q pranojn mbshtetje materiale adekuate. Burimet e kufizuara t disa shkollave, n ann tjetr, pengojn individt e rinj n mnyra t ndryshme.Njerzit jan msuar q t marrin edukim n do lmi n t ciln dshirojn. N t vrtet, nj sistem arsimor i cili u jep njerzve rastin pr t pranuar shkollimin bazuar n interesin e tyre, tendencat dhe aftsit e tyre, dshmon t jet m prfitues e produktiv pr shoqrin. Sidoqoft, n ditt e sotme, kushtet ekonomike e sociale i detyrojn shum njerz q ti japin fund shkollimit t tyre ose q t vazhdojn at n lmin n t cilin nuk jan t interesuar. 18. The Independent, 6 tetor 2000 The Independent, 4 shtator 2000 Time, 10 korrik 2000 The New York Times, 1 nntor 1999T jetuarit sipas Kuranit adreson problemet e tilla sociale dhe sjell zgjidhje, sepse ambienti t cilin kto vlera e sigurojn nuk lejon shrbime joadekuate arsimore. E pajisur me urtsin dhe zotsin e t kuptuarit se far sjell t mbshteturit n Kuran, njerzitveprojn si ofrues t zgjidhjeve n arsimim, ashtu si bjn n t gjitha sferat tjera t jets. Pr m tepr, n shoqri t till, nuk ekziston dallimi i paragjykuar ndrmjet t pasurve e t varfrve. Si u prmend m lart, ata q e duan Allahun i shpenzojn ato q nuk iu nevojiten pr t mirn e t tjerve. Njher kur kto akumulime t jen kanalizuar n shum fusha q krkojn zgjidhje t menjhershme si sht arsimimi publik dhe shndetsia, krkohet vetm nj moment q kto probleme t zgjidhen. Sikur kjo t adoptohej n tr rruzullin, dallimi midis t pasurve e t varfrve do t zbehej. Vendet e pasura do t transferonin burimet e tyre t teprta n vendet e pazhvilluara pa pritur asgj si kompenzim.T ofruarit e zgjidhjeve sht sigurisht nj detyr madhore pr t ciln jan prgjegjs muslimant meqense ata mbahen prgjegjs q tu ofrojn t rinjve at lloj arsimimi q do tI udhzonte ata pr t jetuar sipas Kuranit. Ky sht nj lloj edukimi q sqaron personin n lidhje me qllimin e tij/saj aktual n jet dhe u tregon atyre shenjat e Allahut n tok dhe n univers. Nse kjo nuk ndodh, gjeneratat e reja, q bhen subjekt i ngulitjeve t ideologjive irelevante t mosbesimit, do t rriten n persona jo produktiv kurse dobia e tyre, pr vendin e tyre, kombin e religjionin do t jet e vogl. Arsimimi joadekuat q u ofrohet t rinjve shpjegon pse ata adoptojn mnyr t padshirueshme t jets dhe si pasoj u mungon bekimi q prezenton religjioni dhe humbin rrugn. Sigurisht, njeriu q i friksohet Allahut dhe q ka vetdije nuk do t rrezikoj prgjegjsin e vet.4. PABARAZIA MIDIS MESHKUJVE E FEMRAVEN shoqrit t cilave u mungon drejtsia reale, pabarazia e grave dhe burrave sht nj shtje serioze sociale q paraqet probleme t mdha. Nshum vende t bots, grat shpesh trajtohen si qytetar t klasit t dyt e madje edhe dbohen. T prceptuara si t dobta dhe qenje me nevoj pr mbrojtje, ato shpesh abuzohen. Pr t njjtn arsye, ato nuk mbajn ndonj rol q krkon respekt e autoritet n shoqri.N shoqrit ku mbizotron paragjykim i till, femra me karrier t mrekullueshme n jetn afariste vshtir se mund t pranohet. N prgjithsi, femrat shihen si njerz q kan munges vetbesimi dhe prcaktimi, 19. dhe q kan aftsi t varfra intelektuale. Ky racionalizim i stereotipit-femr n shoqri, shrben n mnyr t gabuar si nj shpjegim pr do gabim q bn femra. N realitet, gabimet e tilla nuk jan t zakonshme pr femra por jan univerzale pr t gjitha qenjet njerzore.Ndr kandidatt q konkurrojn pr nj vend pune, meshkujt zakonisht privilegjohen ndaj femrave, madje edhe kur kan t njjtat kualifikime, intelegjenc e aftsi. Kjo tendenc shpjegon pse ka mundsi t kufizuara q jan n dispozicion t femrave afariste.N ann, tjetr, shumica e femrave identifikohen me kt imixh q u sht ngjitur. Ky identifikim i bn ato t pranojn si t vrtet rolin inferior q u sht dhn n shum shoqri. Time, 23 dhjetor 1996 The Independent, 29 shtator 2000Pabarazia gjinore n jetn sociale sot ka pasoja t mdha n shum vende. Kto jan ndr incidentet e zakonshme q shfaqen do dit n shtyp.Paragjykimet n jetn sociale ndaj dallimeve gjinore kan pasoja t habitshme n vendet n zhvillim. Lre anash t drejtn e tyre pr edukim e pun, ato madje jan t deprivuar edhe nga marrja e vendimeve lidhur me martesn. T gjitha llojet e vendimeve personale t gruas gjenden ose te baballart e tyre ose te burrat.Ka nj orvatje t vazhdueshme pr t ofruar zgjidhje n kto implementime t mangta ku vetm disa sosh jan prfshir ktu. Shoqatat e themeluara pr t mbrojtur t drejtat e grave, konceptet si sht liria dhe barazia ose lvizjet feministe e seminaret, panelet ose diskutimet nuk kan dhn ndonj kontribut t thn pr zgjidhjen e zbatueshme. T gjith kto orvatje dshmojn se kto zgjidhje shkaktojn komplikime t qensishme. Kjo sht pasoj natyrore meq zgjidhja reale, si n t gjitha fushat tjera, sht unike: zbatimi i Kuranit.Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir, e ndalojn nga e keqa, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojn All-llahun dhe t drguarin e Tij. T tillt do t'i mshiroj All-llahu. All-llahu sht ngadhnjyes, i urt. (Surja Tavba: 71N shoqrit ku zbatohen Kurani e Suneti, nuk ka ndonj dallim paragjykues ndrmjet individve t shoqris, pa marr parasysh a jan gra, burra, t pasur a t varfr, t rinj a t vjetr. Gjendja sociale, profesioni, pasuria, ose gjinia nuk i bjn njerzit q t gzojn privilegje t veanta. Vepra e mir n t 20. prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m i mir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes keni dron Time. " (Surja Bekare: 197)N Kuran, njerzit nuk jan ndar n baza paragjykuese, n femra e meshkuj. Allahu i adresohet si burrave edhe grave q t ken besim t ai dhe q t bjn vepra t mira. Allahu thekson rndsin e t jetuarit sipas vlerava q urdhron. N kt kuptim, t qenit femr ose mashkull nuk ka ndonj rndsi. Disa nga ajetet e theksojn kt si vijon:Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir, e ndalojn nga e keqa, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojn All-llahun dhe t drguarin e Tij. T tillt do t'i mshiroj All-llahu. All-llahu sht ngadhnjyes, i urt. Besimtarve dhe besimtareve All-llahu u premtoi xhennete nn t cilt rrjedhin lumenj, n t to do t jen prgjithmon, dhe (u premtoi) vendbanime t bukura n xhennetin e Adnit, edhe nj disponim nga All-llahu q sht mbi t gjitha. Ky, pra sht ai shptimi i madh. (Surja Tevba: 71-72)Nuk ka dyshim se pr myslimant e muslimanet, besimtart e besimtaret, adhuruesit e adhurueset, t sinqertit e t sinqertat, durimtart e durimtaret, t prvuajturit e t prvuajturat, sadakadhnsit e sadakadhnset, agjruesit e agjrueset, ruajtsit e nderit e ruajtset e nderit, shum prmendsit e All-llahut e shum prmendset e All-llahut, All-llahu ka prgatitur falje (mkatesh) dhe shprblim t madh. (Surja Ahzab: 35)Kush bn ndonj nga punt e mira, qoft mashkull ose femr duke qen besimtar, t tillt hyjn n xhennet dhe nuk u bhet far padrejtsie. (Surja Nisa': 124)Shqetsimet q i vuajn grat n jet socialeN shoqrit e larguara nga religjioni, femrat prballen me shum vshtirsi, e n veanti duhet prmendur ato q prjetohen pas shkurorzimit. Shkurorzimi krijon shum probleme pr gruan e cila sht parandaluar q t punoj nga burri i saj dhe kshtu ka mbetur e varur ekonomikisht nga ai.Fakti se shumica e grave nuk kan ndonj profesion, se nuk jan mjaft t reja pr t shkuar n pun ose se nuk jan titullare t ndonj t drejte sociale e bn t vshtir ndarjen e tyre. Prfitimet shtes q i krkojn palt e shkurorzuara nga njri tjetri dhe insitimi i tyre pr t ndjekur interesin e vet kontribuon pr konflikte ndrmjet palve dhe e bn situatn edhe m t vshtir.Sidoqoft, n shoqrit e besimtarve, njerzit nuk kalojn npr telashe t tilla, sepse ata zbatojn Kuranin e Sunetin. Respekti e dashuria q ndjehen n fillim t martess nuk humben kur palt vendosin t prfundojn martesn, sepse ajo bhet me plqim t dyanshm. Ky qndrim sht rezultat i shpjegimit se palt nuk e shohin njri tjetrin si femr ose mashkull por si qenje njerzore q kan besim n Allahun, dhe prandaj Allahu sht krijimi m i lartsuar. Ky qndrim mirmban kurtoazin pas divorcit.Ka shum masa t ndrmarra n Kuran q sigurojn t drejtat e gruas pas ndarjes. Ato q lidhen me situatn e saj ekonomike e mbrojn mirqenjen e gruas s ndar. Ajeti n vazhdim na informon pr prfitimet e ndihmn financiare t specifikuar nga aprovimi i prbashkt i t dyja palve si dhe trajtimin prkats t gruas pas ndarjes:Pr t devotshmit sht obligim q edhe pr grat e lshuara t bjn nj furnizim t zakonshm. (Surja Bekare: 241)Nuk sht mkat pr ju nse i lshoni grat pa pasur kontakt (martes) me to dhe para se t'u caktoni atyre ndonj caktim (kuror-nikah), po pajisni ato (me ndonj pajisje), pasaniku sipas mundsis s tij dhe i varfri sipas mundsis s tij. Nj pajisje e zakonshme sht obligim pr bmirsit.E nse i lshoni ato para se t kontaktoni, por u keni pas caktuar atyre nj caktim (kurors), ather duhet t'u jepni gjysmn e asaj q e keni caktuar, prve nse ju falin ose ju fal ai n duart e t cilit sht lidhja e kurors. E t falni (burra ose gra) sht m afr devotshmris, e mos e harroni bamirsin ndrmjet jush. Vrtet, All-llahu sheh at q veproni. (Surja Bekare: 236-237)Ai q sht i pasur, le t shpenzoj sipas mundsis s vet, e ai q sht ngusht nga pasuria, le t jap nga ajo q i ka dhn All-llahu, e All-llahu nuk ngarkon ask, vetm aq sa i ka dhn; mirpo pas vshtirsis All-llahu sjell lirim (begati). (Surja Talak: 7) 21. Srish nga ajetet, ne e dijm se, pas ndarjes, nuk sht e ligjshme pr burrin q t mbaj fardo qoft q i ka dhn gruas gjat martess. T gjitha nevojat e gruas s ndar q i prkasin strehimit jan gjithashtu t garantuara gjat periudhs 'iddah pas ndarjes. Sipas Kuranit, sht poashtu e paligjshme q t trashgohet gruaja me forc.Ajo q sht treguar deri m tani na shpalos faktin se zbatimi i Kuranit sjell zgjidhje. N shoqrit ku njerzit jetojn sipas Kuranit, grat nuk jan subjekt i maltretimit dhe nderimit si n shoqrit e tjera.5. NDARJA E BARABART E BURIMEVESot, jo t gjith individt n bot kan qasje n burime ushqimore. Energjia themelore e nj mashkulli t rritur sht rreth 2,800 kalori n dit. Burimet ushqyese t disponueshme n planet jan adekuate pr t plotsuar nevojn e do individi. Mirpo, pjesa drrmuese e bots sht e prjashtuar nga kto prfitime dhe m shum se 800 milion njerz n tok vuajn nga mosushqyeshmria ekstreme. Kaloria ditore q harxhon 75% e popullsis botrore (4.03 miliard njerz n vitin 1991) sht shum nn nivelin e minimumit t kalorive harxhuese. Pr shkak t shprndarjes jo t barabart t ushqimit n bot numri i njerzve t paushqyer dallon nga vendi n vend. Statistika t tjera tregojn se prmbushja e nevojave themelore t popullsis s vendeve n zhvillim (ushqimi, pirja, uji, sanitariet, kujdesi shndetsor dhe edukimi) do t kushtonin afrsisht 40 milion dollar n vit. Kjo figur barazon 4% t pasuris s kombinuar t 225 njerzve m t pasur n bot.3Si tregojn kto statistika, burimet e teprta t disa vendeve, edhepse t nj rndsie vitale, jan t padisponueshme n disa vende t tjera. N vendet e pasura, disaburime q nuk jan n prdorim mbeten kot, edhepse ato mund t transferohen n vendet e varfra. Mjerimi i disa vendeve afrikane sht nj shembull me t cilin sht i njohur secili.Padrejtsit globale nuk jan t kufizuara n ushqim e uj. Padrejtsia e njjt sht poaq e vrtet pr shrbimet shndetsore, e kjo krijon probleme serioze n tr botn. Duke iu falnderuar hulumtimeve dhe zbulimeve n fushn e mjeksis, sot shum smundje mund t kurohen e parandalohen leht. Kjo sht e mundur prmes teknologjis mjeksore t aplikuar nga vendet e pasura me mjetet e tyre financiare. Vshtir q kjo t mund t thuhet pr vendet e pazhvilluara. Problemet e vogla shndetsore, me t cilat vendet e pasura ia dalin leht n krye, paraqesin krcnim serioz n vendet e varfra.Pr shembull, leproza sht nj smundje e fsheht bakteriale q lulzon kryesisht nrripin e varfris t rruzullit. Kjo smundje, q ka piklluar njerzimin q kur s mbahet mend, mund t kurohet me mjaft lehtsi n ditt e sotme. Leproza paraqet nj krcnim serioz n vendet e goditura nga varfria, por n botn e zhvilluar ka vetm raste sporadike ose hi raste t raportuara. Ndr arsyet kryesore q smundja nuk sht eliminuar n vendet e varfra sht fakti se kurimi sht i gjat dhe mimi pr tu mjekuar sht shum i shtrenjt. Tashm, mbetet fakti se ndihma mjeksore q ofrohet nga vendet e pasura mund t kontribuoj pr eliminimin e problemit.Kur konsiderohen n prgjithsi t gjitha problemet shndetsore, leproza mbetet maja e nj ajsbergu. N vendet e pazhvilluara, teknologjia sht impotente prball shum epidemive t tjera. Pr m tepr, n munges t mjeteve financiare, zor se mund t kurohen kto smundje, lre pastaj q t zhduken trsisht. Sidoqoft, zgjidhja e t gjitha problemeve shndetsore sht e thjesht: prmes nj organizimi racional, mund t vihen n praktik shum metoda, si sht transferi i pajisjes s ndaluar mjeksore q sht deponuar npr depot e vendeve t zhvilluara pr vendet e varfra. I smur 14 vjear me leproz. 22. Pabarazit globale jan poashtu t dukshme n disponueshmrin e tekonologjis s informimit n tr globin. Pr t zgjeruar zonat bujqsore, vendet e zhvilluara investojn me tepri n hulumtimin e teknologjis bujqsore e t ujitjes, duke br aktivitetetet bujqsore t mundshme npr toka joproduktive, madje edhe shkrettira. Sot, sistemet e ujitjes jan duke u transformuar fal teknologjis informative. Sistemet e ujitjes t mbshtetura n kompjuter, q synojn humbjen e ujit n minimum, e kanalizojn ujin direkt n rrnj t bimve, nn dhe, duke ruajtur do pik t mundshme n dobi t bujqsis. Jan paraqitur projekte pr t prmirsuar t gjitha burimet e ujit, si jan deti dhe ujrat q rrjedhin me qllim t prdorimit t ujitjes n shkrettira.Kto metoda moderne t bujqsis paraqesin si t mundshm prodhimin madje edhe npr shkretrtira. Mirpo, fakti q kto zbulime nuk jan t disponueshme n vendet e goditura nga varfria, mbetet nj problem ndaj t cilit duhet menduar seriozisht. Teknologjia e varfr e ktyre vendeve nuk jep prodhimtari t lart madje as n tokn pjellore, duke shndrruar kshtu urin n nj krcnim serioz pr njerzit e vet.N disa raste, e tr popullsia e nj vendi jeton nn rrezikun e uris. Shtypi i kushton hapsir n faqe t tra nj mjerimi t till, duke ia trhequr secilit vmendjen pr situatn por, deri tani ka dshtuar q t deprtoj te njerzit pr gjetjen e zgjidhjes. Zgjidhjet jan par n masa t prkohshme dhe projekte afatshkurtra, mirpo masat e tilla t dobta, t cilave u mungon nj deprtueshmri, nuk prodhojn ndonj rezultat.N kt pik, njerzit vrtet kan nevoj pr zgjidhje t shpejta e efektive t cilat do t adresojn nevojat aktuale. Sot, vendet e goditura nga varfria marrin shuma t mdha t ndihms ushqimore. Tashm, shum nga to nuk shrbejn pr asnj t mir sepse ato thjesht bhen pr qllime t ekspozimit dhe jan n papajtueshmri me nevojat e vuajtsve t krizs. Alternativisht, duke u vonuar ose pr shkak t ndrprerjeve brenda organizats, ushqimi prishet para se t arrij n destinacion. Shoqatat jan krijuar pr t organizuar kt ndihm. Sidoqoft, kto shoqata kan munges kredibiliteti, meq shpesh jan prplot korrupsion. Sot, n disa vende, ngarkesat me perime e fruta shkarkohen n djerrina. Megjithat, mbetet fakti se n planet, ka me miliona q jetojn nn vijn e fundit t kufirit t varfris. Shprndarja racionale e burimeve botrore mund ta parandaloj ekstravagancn, ndrkoh q mbron njerzit q vuajn nga uria n zonat e ndryshme t bots.Nn dshtimin pr t gjetur nj zgjidhje konkrete qndron egoizmi, interesi vetjak, ambicja, shkujdesshmria e dobsi tjera morale. E vetmja mnyr pr ti dhn fund ktyr joprsosmrive morale sht t komunikuarit e Kuranit njerzve dhe t prkujtuarit atyre se ne do t japim llogari pr t gjitha veprat tona n jetn e prtejme.Hani frutat e tyre kur t piqen dhe ditn e korrjes (t vjeljes) s frutave jepni at pjes q sht obligim (t varfrve e nevojlive) Duke iu falndruar teknologjis bujqsore, t prdorur nga disa vende si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Izraeli, n ditt e sotme, toka e thar nund t transformohet n fush prodhuese. Teknologjia e njjt duhe t transferohet menjher n vendet drought-stricken 23. dhe (hani-jepni) mos teproni, pse Ai nuk i do shkaprderdhsit. (Surja An'am: 141)Si n shembujt e mparshm lidhur me shndetin dhe edukimin, drejtsia do ti jepte fund shum problemeve n tr botn. Sidoqoft, ktu nj pik meriton vmendje t veant: kur ne themi shprndarje korrekte, nuk duhet nnkuptuar se gjithka do t jet e disponueshme pr secilin, dokund e n t njjtn mas. Ajo q nnkupton kjo sht se nevojat e njerzve duhet plotsuar n trsi. Sigurisht, sistemi i veant i ujitjes i vn n shkrettir nuk do t jet n prdorim diku tjetr. Ngjashm, askush nuk mund t pres q nj vend t drgoj barra n nj vend tjetr, nse i njjti bar sht i nevojshm pr vet at vend. Pr m tepr, nuk sht thelbsore q secili qytetar t posedoj saktsisht sasin e njjt t prons. Ajo q sht me rndsi sht se nuk duhet pasur disa njerz q knaqen n jet ekstravagante, derisa, afr tyre, ka njerz q vuajn nga varfria. sht thelbsore shmangja e nj hendekut t pa ur ndrmjet t varfrve e t pasurve. Newsweek, 24 shkurt 1997 Newsweek, 17 dhjetor 1990 Newsweek, 18 maj 1998Fakti se miliona njerz n bot ende vuajn nga uria, sht shenj e prdorimit t paefektshm t burimeve botrore.Kur t jet zbatuar urdhri i Allahut, " T pyesin ty edhe se 'do t japin. Thuaj: Tepricn! Kshtu ua sqaron All-llahu juve argumentet ashtu q t mendoni (ka sht mir e ka sht keq). " (Surja Bekare: 219), shprndarja korrekte q do t oj shoqrit n paqe do t shfaqet spontanisht.T pyesin se 'do t japin. Thuaj: At q jepni prej pasuris jepni pr prindrit, pr t afrmit, pr bonjakt, pr t varfrit, pr gurbetinjt. E do t mir q punoni, s'ka dyshim se All-llahu e di. (Surja Bekare : 215)PAQJA: PASOJA NATYRORE E SIGURIMIT T DREJTSIS S VRTETKur njher t jen marr n konsiderat t gjitha kto fakte, ne arrijm n konkluzion se vetm t jetuarit 24. sipas Kuranit do t siguroj nj struktur komplete sociale korrekte. Kjo sepse vetm morali i Kuranit ofron sjellje morale dhe urtsi. Egoizmi, vetknaqsia, njerzit e shkujdesur do t shndrrohen n t mshirshm, njerz q mendojn pr t mirn e t tjerve dhe q gjejn zgjidhje. Kjo thjesht do t thot fund i shum problemeve.N shoqrit ku gzohet drejtsi, njerzit nuk ndalen n dobsit morale si jan ndjekja e interesit vetjak, mashtrimi ose shkelja e t drejtave t tjetrit. Urdhrat themelore t Kuranit na msojn shtjet si sht bashkpunimi e mshira, t cilat jan thelbi i shoqris s drejt. N shoqri t till, secili kujdeset pr interesat e tjetrit, prandaj t drejtat dhe interesat e t gjithve jan t siguruara. Kjo sht ajo q sjell paqja e prgjithshme dhe siguria e shoqris. N kt kuptim, prgjegjsia e t gjith besimtarve, sht q t komunikojn vlerat e lavdruara t Allahut dhe religjionin e drejt n tr botn. Ky sht tipari m i rndsishm i besimtarve:Nga ju le t jet grup q thrret n atq sht e dobishme, urdhron pr pun t mbara dhe ndalon nga e keqja. T tillt jan ata t shptuarit. (Surah Ali 'Imran: 104)(T xhennetit jan) Edhe ata q pendohen, ata q sinqerisht adhurojn, ata q falnderojn, ata q agjrojn, ata q bjn ruku, q bjn sexhde, q urdhrojn pr t mira e ndalojn nga t kqijat, edhe prmbushin dispozitat e All-llahut. Pra, prgzoj besimtart. (Surja Tavba: 112)Allahu prmend ekzistimin e njerzve q jetojn sipas ktyre vlerave dhe prandaj u bn thirrje njerzve q ti ndjekin ato. Vetm ata q i bjn njerzit q ti shmangen veprave t liga do t fitojn shptim:E kur braktisn at pr t ciln ishin kshilluar, Ne i shptuam ata q pengonin nga t kqiat, ndrsa ata q kundrshtuan i kapm me nj dnim t fort, ngase ishin t shfrenuar. (Surja A'raf: 165)CILA SHT PRVOJA N JETN POLITIKEE sapo t kthehet, ai n tok fillon t bj shkatrrim n te, t asgjsoj t korrat (mbjelljet) dhe gjallesat. E All-llahu nuk e do rregullimin (fesadin). (Surja Bekare: 205) 25. Drejtsia, morali, dhe ndershmria duhet t prshkojn do moment t jets s secilit. N situatn e tanishme ku secili nga ne jeton n demokraci parlamentare, kjo sht veanrisht e vrtet pr politikant. Politikani sht prgjegjs pr shum njerz. Njerzit i drejtohen atij pr zgjidhje. Prandaj, sht thelbsore q ai t jet korrekt n vendimet e tija, t mos bj diskriminime t paragjykuara kundr njerzve, t identifikoj n mnyr korrekte nevojat dhe t kryej aksione prkatse pr t adresuar problemet e tyre. Derisa bn kto shrbime pr t mirn e prgjithshme, ai duhet t bashkpunoj me ekspert dhe t emroj njerz t kualifikuar q mund t arrijn rezultate. Nse ai sht i aft pr t gjetur arsyet pr ndonj ndrprerje n shrbim, politikani duhet q me shpejtsi t gjej zgjidhje t suksesshme dhe t bj ndryshime t atypratyshme n politikat e tij, nse pr kt ka nevoj. N interesin m t mir t publikut, ai duhet t ket aftsi pr prioritete.Megjithat pr disa, m par se t jet shrbim publik, politika sht shndrruar n industri profitabile. N kt kuptim, n politik dikush konsiderohet i suksesshm nse mban pushtet, konsolidon dhe e siguron at prkundr t gjitha rrethanave t pafavorshme dhe, nse sht e mundur, siguron edhe m shum pushtet. Kur kjo bhet rrug e zakonshme politike, nuk sht udi pse n sistem jan t strukturuara t gjitha format e korrupsionit e t mashtrimit.Kudo, n perndim e n lindje, n vendet e zhvilluara dhe ato n zhvillim, sht e mundur t shihet se politika sht shkrir me biznes. Kshtu, nuk sht e jashtzakonshme t shihen shembuj t atyre q, abuzojn politikn pr dobi personale, rrezikojn karriern e tyre politike ose jan t prjashtuar nga zyra duke ndjekur skandalet "e ndarjes e t favoreve". N shum sisteme autoritative lidert krijojn gusto t shtrenjt dhe knaqen n ekstravaganc derisa njerzit e tyre luftojn urin dhe epidemin. Mobutu, kryetari i prjashtuar i Zaires, sht nj shembull i mir. Derisa zairasit luftonin pr nj kore buk, do muaj Mobutu drgonte aeroplanin e tij personal n Franc pr t sjell berberin e tij. Ai grumbulloi nj pasuri t madhe, duke prfshir n pasurin e tij personale edhe burimet natyrore e minierat e diamantit t vendit t tij. Pr m tepr, ai i lejoi vendet perndimore q t prfitojn nga kjo pasuri natyrore e Zaires derisa njerzit e tij prjetonin rrethana shkatrruese ekonomike dhe trazira civile pr shkak t konflikteve fisnore.Asnj shoqri nuk sht imune ndaj praktikave t tilla, vese krkohet sundimi i Kuranit. N komunitetet jofetare njerzit vshtir se lidhin ndonj kuptim pr konceptet si sht drejtsia, mshira, dashuria, respekti e ndershmria, meq secili ndjek interesin e vet dhe shfaq lakmi t pashuar. N ajet, Allahu thekson dimensionet e krcnimit q njerzit e till paraqesin pr shoqrit:E posa t kthehet, ai n tok vepron t bj shkatrrim n te, t asgjsoj t korrat (mbjelljet) dhe gjallesat. E All-llahu nuk e do rregullimin (fesadin). (Surja Bekare: 205)Nuk bn pun q t pritet ndonj ndryshim n karakteristikat e lartprmendura njerzore pr sa koh q njerzit nuk zbatojn Librin e Allahut. Sidoqoft, n vendet ku njerzit kan frik nga Allahu dhe ku kaudhheqs t ndrgjegjshm, gabimet gjyqsore dhe abuzimet e pushtetit nuk lejohen. Problemet e njerzve diagnostifikohen e trajtohen prshtatshm dhe shrbimet punojn me efektshmri. Shprblimi pr shrbimin publik paguhet vetm pr t fituar knaqsine Allahut, ndihma e shprehur vetm pr hir t Tij nuk pritet n kt bot por n botn e prtejme. Gjat historis, Allahu ka komunikuar porosin e shenjt prmes profetve t Tij. Kta profet vetm i ftonin ata n religjionin e t s vrtets. Sidoqoft, reagimet e njerzve ndaj ktyre profetve ishin mosbesimi dhe ata shpesh dyshonin qllime t fshehura prapa orvatjeve t tyre t sinqerta. Prgjigjet e profetve ndaj jobesimtarve ishin t njjta:Thuaj (Muhammed): Un nuk krkoj pre jush ndonj shprblim, dhe un nuk jam prej atyre q bjn trillime. (Surah Sad: 86)O populli im, un pr kt nuk krkoj prej jush ndonj shprblim. Shprblimi im sht vetm prej Atij q m krijoi. A nuk po kuptoni. (Surah Hud: 51) 26. Ata q besojn n Allahun ndjekin shembullin e ksaj sjellje, q lavdrohet n Kuran. Ata nuk presin fitim n kt bot, n fardo forme, si kthim pr shrbimet e ndihmn e dhn. N jetn politike t shoqrive jobesimtare, sidoqoft, shtjet politike, si ato t brendshme ashtu edhe ato t jashtme, dhe interesat personale/partiake jan t lidhura ngusht. Nse kjo ndodh, jeta politike e ka hisen e vet t mashtruesit t zgjuar pr t marr vendime kundr interesit publik ose kombtar. Metodat e aplikuara pr t siguruar kt mbshtetje t rrethit jan investimet publike q u shrbejn interesave m t mira t grupeve t veanta t interesit, duke hapur kredi pr ta ose thjesht duke injoruar korrupsionin dhe mashtrimin. Lobimi, i inkorporuar n sistemin politik t SHBA-ve e shpjegon m s miri se si punon sistemi. Jan mbledhur shuma t mdha t donacioneve t pazbuluara, pr t financuar fushatat elektorale t kandidatve. Qllimi sht q t sigurohet nj ulse pr dik n senat, dik q do t manovroj llojin e politiks q e prkrahin donatort. N nj ndr shtjet e saja The Economist u mor me fushatat elektorale t financuara pr s teprmi n SHBA duke theksuar se vetm n vitin 1992 kontributet u llogaritn deri n 3 miliard dollar.4Duke prdorur kontribute ilegale, lobet madje arrijn fuqin e ndrmarrjes s sanksioneve kundr qeverive t tjera. sht vrtet e habitshme shkalla e presionit n politikan, kur merret parasysh se politikant kurr nuk guxojn t ken mosprputhje me krkesat e kontribuesve t tyre. Politikant e "udhzuar" nga frika e tyre, adoptojn politika q i prshtaten m s miri interesit t ktyre grupeve t interesit ose krijojn kriza artificiale. Nganjher partit politike vuajn nga konfliktet brenda partiake. Bile prdoren metoda t ndryshme tinzare pr t nxitur trazira n vend, prandaj prgatitet terreni i duhur pr grupet e interesit pr t prfituar.Lidhjet e ngushta midis grupeve t interesit dhe atyre q jan n pushtet ndikojn q vendet t zhyten n kaos, si sht e dukshme n diktaturat e Ameriks Latine. Pr pes ose gjasht vitet e fundit, regjimet fashiste n vendet e Ameriks Latine kan jetuar n ekstravaganc prderisa masa e njezve n osenn kufirin e varfris s skajshme. Edhe sot, pushteti n mnyr konstante kalon nga diktatort te juntat dhe vice versa. Juntat ushtarake sundojn me grusht t hekurt, duke mbajtur pushtetin nga shtypja q i bjn mass. N kto vende, q jan udhkryq i trafikimit t narkotikve, konfliktet e interesit t atyre n pushtet dhe t aleancave t drogs vshtirsojn zhvillimin e vendit. Kto qarqe, q lulzojn vetm n kaos, mbajn vazhdimsin e tyre prmes shtypjes e terrorit. Prandaj, brutaliteti, konfliktet dhe luftrat civile jan t pafund. Vetm n vitin 1992, n Kolumbi pati 28 mij vrasje. Kjo shifr shrben shum mir pr t prshkruar formn e brutalitetit q ekziston aty. Si e kemi par, t mos jetuarit sipas Kuranit e Sunetit sht poashtu arsye pr ekzistencn e pushtetmbajtsve t cilt Ii mbyllin syt ndaj do forme t dhuns.Nj pik tjetr e habitshme n jetn politike sht se autoriteti dhe pushteti u jan t garantuara atyre q, nga natyra dhe kualifikimet, nuk i meritojn ato. Kjo sht ajo n t cilin bazohen sistemet e jobesimit: q t caktoheni n nj pozit t caktuar nuk sht esenciale t qenit i kualifikuar. N kto shtje, interesat vetjake bhen forc shtytse n vendimarrje. Sidoqoft, n Kuran Allahu urdhron t kundrtn:All-llahu ju urdhron q t'u jepni amanetin t zotve t tyre dhe kur t gjykoni, ju urdhron t gjykoni me t drejt mes njerzve. Sa e mir sht kjo q ju kshillon. All-llahu dgjon dhe sheh si veproni. (Surja Nisa': 58)N shoqrit ku njerzit nuk jetojn sipas Kuranit, dhe n pajtueshmri me t, detyrat dhe prgjegjsit nuk bhen n baz t aftsive e kualifikimeve, dhe secili q fiton ndonj pozit t lir praktikon n rradh t par nepotizm e kronizm. Pr politikant dhe partit e ngjashme, interesat vetjake dhe preferencat politike gjithmon kan prioritet. T punuarit pr t mirn e publikut sht me tepr retorik q prdoret gjat fushatave elektorale, se sa adresim ndaj votuesve. N pajtim me kt, shrbimet publike, (nse t tilla ka), nuk u ofrohen fshatrave apo qyteteve t varfra por provincave ku jan koncentruar zgjedhsit.Prgjegjs pr kt t arsyetuar t shtrembruar dhe imoralitet sht mosbesimi. Njerzit, q nuk sillen me prgjegjsi e ndrgjegje, nuk i friksohen Allahut. Ata nuk tregojn mshir pr njerz dhe pr t njjtn arsye, nuk sillen me korrektsi. Duke trilluar injoranc ndaj faktit se do t japin llogari pr do vepr q bjn n kt jet, ata kryejn do form t ligsis e imoralitetit. Kshtu, detyr e atyre q jan t prkushtuar q ky mjerim t mbaroj dhe q t prgatisin nj t ardhme m premtuese, sht q t zbatojn Kuranin dhe tia komunikojn at njerzve. sht detyr e do besimtari q ti informoj njerzit pr urdhrat e Allahut, me respekt pr vlerat morale, q ti ftoj ata t jetojn sipas tyre dhe ti paralajmroj ata kundr t qenit t kqinj. Ata q injorojn kt detyr, ose ata q e shtyjn pr m von, duhet t friksohen se, n botn e pastajme, mund t dshtojn q t japin llogari pr pandjeshmrin e tyre. 27. NDIKIMI I PABESIMIT N EKONOMIAll-llahu e zhduk kamatn dhe e shton lmoshn, All-llahu nuk e do asnj besprer dhe mkatar. (Surja Bekare: 276)Pjesn m t madhe t bisedave tona ditore e z ekonomia. Si n vendet e pasura ashtu edhe n ato t varfra, disa komunitete jan imune ndaj eskalimit t problemeve ekonomike. Pjesa drrmuese e njerzve n bot jetojn n kufirin e skajshm t varfris prderisa ekzistenca e shum vendeve varet nga ndihma e huaj. T pranuarit e ndihms i shton problemet e tyre edhe m, meq, duke qen t paaft pr t paguar madje edhe interesin, kto vende ballafaqohen me varfri edhe m t madhe.Nga shndeti n arsimim, t gjitha shtjet mbahen n lvizje duke iu falnderuar mjeteve financiare. Siqodoft, pavarsisht a jan vende t zhvilluara apo jo, kushtet ekonomike i godasin njerzit shum. Pasuria, ekstravaganca dhe pasojat natyrore t saj, si sht degradimi, qndrojn afr varfrimit. T paaft pr t plotsuar nevojat e tyre esenciale, njerzit luftojn me njri tjetrin. Shum raporte e studime, programe t prmirsimit, dhe seminare pr t ngritur vetdijn ngecin pr shkak t dshirs pr t gjetur zgjidhje t zbatueshme dhe mbetet fakti se, secila dit prforcon dshprimin e mjerimin e shumics s bots.Papunsia sht problem i madh global. Madje edhe kur njerzit jan t punsuar, pagat e tyre nuk jan t mjaftueshme pr t siguruar kushte t mira jetese. Prkundr ksaj, qindra kandidat konkurrojn pr disa vende t lira n shrbimin publik, vende q do t sjellin t ardhura solide. Njerzit presin n rradh me or t tra para zyreve t t papunsuarve me shpresa t dobta pr t gjetur pun.Pra, cila sht zgjidhja? Pse dshtojn masat pr t zhdukur kto probleme?N do vend, zhvillimi ekonomik, prodhueshmria, rastet e begatshme t puns, dhe forca produktive e 28. puns jan esenciale pr t mirmbajtur stabilitetin ekonomik. Srish, statistikat indikojn se ka gati 820 milion t papunsuar n tr botn. Kur ksaj shifre ia shtojm numrin e t varurve, dimensionet e problemit bhen edhe m serioze.N ditt tona, sistemet ekonomike, veanrisht n vendet e varfra, qndrojn n interesin bankar. Prqindja m e lart e kamatave q u ofrohet depozitorve nga bankat, ka nj ndikim destruktiv n ekonomit kombtare. Kjo sht arsyeja kryesore pse njerzit i fusin m me dshir parat n banka se sa q i investojn ose prdorin ato n mnyr produktive. T pasurit e gjejn m t leht t jetojn n saje t kamatave q marrin se sa t punojn, kurse n shoqrit ku shum njerz nuk punojn nuk ka fort gjasa q t rriten investimet, q sht esenciale pr prmirsimin e vendit.N kto sisteme, gazetat bartin reklamat bankare duke dhn porosit vijuese: ju mund t pushoni s investuari n biznesin tuaj dhe t shkoni n pushime kjo prsiatje, megjithse duket e thjesht e atraktive, sjell m par rrnim t vendit se sa mirqenie e pasuri. Nj ekonomi q nuk rritet nga investimet e ka fundin n shkatrrim. Parat e grumbulluara npr llogarit bankare dhe sefe jan burim kryesor pr problemet ekonomike si sht infacioni. Ata q nuk i kontribuojn ekonomis dhe q i vn parat n bank e shkojn n pushime do ti bartin vet pasojat afatgjate. Parat e atyre q rrijn n bank do t humbin vlern e tyre n mnyr konstante, sipas kursit t kohs, dhe nuk do t mbajn prqindjen n ngritje t inflacionit.N nj ekonomi q mbshtetet n prodhim, paraqitet nj prodhim i prgjithshm nga i cili prfiton secili. Vrtet, Allahu na urdhron q t shpenzojm parat pr t mirn e njerzve. N Suren Tavba, Allahu na jep lajmin e dnimit t dhimbshm pr ata q grumbullojn posedimin e tyre:O ju q besuat, vrtet nj shumic e paris fetare e jehudive dhe e t krishterve, n mnyr t paligjshme e han pasurin e njerzve dhe pengojn t tjert nga rruga e All-llahut. Ata t cilt e ruajn arin e argjendin e nuk e japin pr rrugn e All-llahut, lajmroji pr nj dnim t dhmbshm. (Surja Tavba: 34)N shoqrit ku aplikohen parimet e Kuranit, sistemin e mbajn n lvizje praktikat q jan esenciale pr dobin e njerzve. Kshtu, Allahu, ndalon fajden dhe pengon njerzit q t vuajn nn barrn e borxhit:Ata q e han kamatn, ata nuk ngrehen ndryshe pos si ngrehet i menduri nga t prekurit e djallit. (Bjn) kshtu ngase than: Edhe shitblerja nuk sht tjetr, por njsoj edhe kamata! e All-llahu ka lejuar shitblerjen, ndrsa ka ndaluar kamatn. Atij q i ka aritur kshill (udhzim) prej Zotit t tij dhe sht ndal (prej kamats) atij i ka takuar e kaluara dhe shtja e saj mbetet te All-llahu, e kush e prsrit (pas ndalimit), ata jan banues t zjarrit, ku do t mbesin prgjithmon. (Surja Bekare: 275)N nj ajet tjetr, sht theksuar se fajdja nuk sjell prosperitet te njeriu:All-llahu e zhduk kamatn dhe e shton lmoshn, All-llahu nuk e do asnj besprer dhe mkatar. (Surja Bekare: 276)Pr t prmirsuar standardet e jetess, n t gjitha fushat e jets, stabiliteti dhe rendi jan esenciale. Kjo vlen gjithashtu edhe pr ekonomin. Besimtart jan ata q duhet t supozojn prgjegjsin pr ofrimin e zgjidhjeve. N kt kuptim, askush nuk ka koh q t humbas duke pritur t tjetrt q t ndrmarrin iniciativn. Kjo sht sepse Allahu i ka dhn kt prgjegjsi secilit besimtar. Pr ta plotsuar kt, njeriu duhet q fillimisht t komunikoj religjionin dhe bekimin q religjioni i jep jets s secilit. 29. Interesi, q nga shum vet shihet si mnyr pr t akumuluar pasuri, ndikon negativisht n ekonomi dhe n mnyr ultimative dshmon t jet destruktiv pr individt dhe vendet e ngjashme. The Middle Path, tetor 2000 The Daily News Zimbabe, 3 prill. 2001Antart e nj komuniteti q kan besim t sinqert se, pr dallim nga fajdja, pasuria q shpenzohet pr t mirn e njeriut sjell prosperitet, do ta shpenzojn pa hezitim nj pjes t ksaj pasurie, q nuk u duhet, pr nj shkak t mir. Prfitimet nga nj sistem i till jan evidente n shoqri. Sidoqoft, njerzit nuk duhet ta shohin nj sistem t ktill si t paarritshm. Mnyra pr ta parandaluar kt sht q t msojm njerzit pr Kuranin.sht me rndsi t thuhet se n mnyrn e jets sociale q udhzon Kurani e Suneti njerzit luftojn jo vetm pr mirqenien e vet, por edhe pr mirqenien e publikut, meq vlerat e Islamit krkojn bashkpunim, solidaritet e bashkim.Duke qen t ndaluar nga Allahu pr t br kt, njerzit nuk dhunojn t drejtat e njri tjetrit. Askush nuk provon q n mnyr t paligjshme t marr t drejtat e tjetrit. Askush nuk mashtron gjat matjes ose numrimit. N shoqrit q jetojn sipas Kuranit, padrejtsia nuk lejohet kurr. Rrjedhimisht, raportet u nxitura nga fajdja marrin fund. Pasanikt nuk grabisin t varfrit dhe njerzit nuk tentojn q n mnyr t paligjshme t marrin hisen e tjetrit.N shoqrit ku aplikohen vlerat religjioze, nuk humbet asgj. Njerzit konsumojn por shmangin ekstaravagancn. Bashkpunimi dhe drejtsia mirmbajn standarde m t mira jetese e mirqenjeje. Periudha e bekuar e komunitetit t par islam, nj koh e mirqenjes kur njerzit n prgjithsi zbatonin Kuranin e Sunnah, sht nj shembull eksplicit i ktij fakti.VLERAT E RELIGJIONIT NA URDHROJN Q T MBROJM ATA Q KAN NEVOJ DHE JETIMT 30. T ndershmit dhe t pasurit nga ju, t mos betohen se nuk do t'u, japin t afrmve, t varfrve dhe atyre q pr hir t All-llahut lan vendlindje e tyre, po le t'ua falin (gabimin) dhe mos t'ua zn pr t madhe. A nuk dshironi q All-llahu t'u fal. All-llahu fal dhe mshiron shum. (Surja Nur: 22)Sot, varfria nuk sht problem i kufizuar vetm n disa vende. Agjenda botrore sht e dominuar nga fmijt q jetojn duke mbledhur mbeturina, q kalojn nett e ftohta jasht n rrug edhe q bjn pun t rrezikshme, duke rrezikuar jetrat e tyre, e q si kundrshprbilm marrin pak para. Prandaj, pjesa m e madhe e bots nuk sht e sigurt nga vdekjet e fmijve q vuajn nga mosushqyeshmria dhe probleme t tjera q lidhen me varfrin.Vetm statistikat mbi varfrin dhe fmijt e rrugve shpalosin dimensionet serioze t situats.N vitin 1982, UNESCO raportoi 200,000 fmij t rrugve n Stamboll, 10,000 n Bogota, dhe 2 milion n Rio de Zhaneiro. N Afrik, kjo e dhn vlersohet t jet 5 milion dhe sht n rritje. Zhvendosjet civile dhe luftrat, mungesat, Sida dhe urbanizimi i shpejt jan faktort q e ngrisin numrin e fmijve t rrugs. N tr botn, 30 deri n 70 milion fmij t rrugve jan pastreh pr do nat.5N Amerik, shkalla e varfris s fmijve t mitur sht rritur me nj shpejtsi alarmante. Ndrmjet viteve 1979 dhe 1994, numri i fmijve nn moshn 6 vjeare q jetonin n varfri n Shtetet e Bashkuara t Ameriks u rrit nga 3.5 milion n 6.1 milion. N vitin 1994 gati gjysma e t gjith fmijve nn moshn 6 vjeare jetonin n familje t varfra ose pothuajse t varfra.Si shtes ndaj 6.1 milion fmijve t mitur q jetonin n varfri, 4.8 milion fmij t tjer jetonin skaj nivelit t varfris.6Si sygjerojn statistikat e msiprme, as bota e zhvilluar nuk sht imune ndaj varfris. Papunsia nga rnja ekonomike dhe pamjaftueshmria e sistemeve t siguris sociale jan, n nj mas t madhe, prgjegjse pr kt varfri.Vlerat e Kurani e t Sunnah, sidoqoft, krkojn mbrojtjen e t vrafrve dhe atyre q kan nevoj. Ka shum hadithe t t drguarit t Allahut, profetit Muhamed (paqja qoft mbi t) q urdhrojn besimtart q t mbrojn t varfrit.