İsveç Eğitim Sistemi

Ülkenin Genel Görünümü Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriÖğretmen Yetiştirme

Ülkenin Genel GörünümüBaşkent: StokholmYüzölçümü: 449.964 km²Nüfus: 9.555.893 (Eurostat, 2013)Resmi Dil: İsveççePara Birimi: İsveç KronuYönetim Biçimi: Parlementer Demokrasi + Anayasal MonarşiÜyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: Avrupa Birliği (AB), Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Birleşmiş Milletler (BM), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Arktik Konsey (T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2014).• Kuzey Avrupa'daki İskandinavya yarımadasında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır

komşuları batı ve kuzeyden Norveç, doğudan ise Finlandiya'dır. Bunun dışında İsveç’in güneyinde Danimarka, batısında Estonya, Letonya ve Litvanya bulunmaktadır.

• Yüzölçümüyle İsveç, Avrupa Birliği ülkeleri arasında en büyük üçüncü ülkedir. 1 Ocak 1995 tarihinden beri bir Avrupa Birliği ülkesi olan İsveç idari olarak 21 ilden oluşmaktadır.

• Üniter devletin yasama, yürütme ve yargı organları ve yetkileri Anayasa’da tanımlanmıştır. Yasama erki, 349 üyeden oluşan meclistedir. Yürütme erki hükümet tarafından; yargı erki ise halk adına bağımsız mahkemeler tarafından yürütülür.

Merkezi Düzey

Yerel Düzey

Eğitim ve Bilim Bakanlığı“ İsveç Ulusal Eğitim Ajansı”

“Ulusal Okullar Denetim Kurulu” (İsveç Okul Geliştirme Ulusal Ajansı)

“Ulusal Yüksek Öğretim Ajansı”“Esnek Öğrenim Ajansı”

Belediyeler

Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı

Devlet, eğitim sistemindeki gelişim ve ilerlemeyi sağlamak için eğitimin izlenmesi ve değerlendirilmesinden sorumludur (Boztaş ve Er, 2012). İsveç Parlementosu ve hükümet eğitim kanunları çerçevesinde merkezi planlama, tasarı geliştirme ve bunların uygulanması şeklini tespit ederek, eğitimde belirlenen amaçlara erişilmesini sağlar. Yıllık bütçeden, belirtilen miktar üzerinden belediyelerin değişik etkinlikleri için ödenek verir ve ayrıca sürekli eğitim programı geliştirme çalışmalarını yürütür (UNESCO, 2012).

Eğitim ve Bilim Bakanlığı

Milli Eğitim’in yönetimi, denetimi ve finansmanından birinci derecede merkezi hükümet adına Eğitim ve Bilim Bakanlığı sorumludur. Eğitim ve Bilim Bakanlığında iki bakan bulunur. Bir bakan okullardan, öğretimden ve bilimden; diğeri ise okul öncesi ve yetişkin eğitiminden sorumludur (Inca, 2010).

İsveç Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nda “yönetsel ve hukuk işlerinden” sorumlu bir Genel Müdür vardır ve bu müdür bakanlık içerisinde politik olmayan en yüksek konuma sahiptir. Genel müdür bakanlık içindeki tüm işlerin ve işlemlerin kanuna uygun yapılmasından, kanun ve yönetmeliklerin tasarılarını hazırlamaktan sorumludur (Government Offices of Sweden, 2010).

Merkezi Düzey

Merkezi Stockholm’de bulunan Denetim Kurulu’nu genel müdür yönetir ve genel müdür hükümet tarafından atanır. Göteborg, Linköping, Lund, Stockholm ve Umeå’da bölge müdürlükleri bulunur ve bunlar kendi bölgelerinde denetimde bulundukları gibi diğer bölgelerdeki denetimlere de katılabilirler (Skolinspektionen, 2011).

Yüksekoğretim örgütlerinin gözlenmesinden, değerlendirilmesinden ve denetiminden sorumlu olan Ulusal Yüksek Öğretim Ajansı aynı zamanda yükseköğretimde uluslararası işbirliğinden ve öğrencilere gerekli bilgi desteğinden de sorumludur (Eurydice, 2014).

Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve FinansmanıMerkezi Düzey

İsveç’te, ulusal düzeyde politika üretmeye yardımcı olan ve uluslararası işbirliğini artırmayı amaçlayan “İsveç Ulusal Eğitim Ajansı” ve “Ulusal Okullar Denetim Kurulu” (İsveç Okul Geliştirme Ulusal Ajansı) ve "Ulusal Yüksek Öğretim Ajansı“ gibi birçok örgüt bulunmaktadır.

İsveç Ulusal Eğitim Ajansı, okul sisteminin, okul öncesi ve okul çağı etkinlikleri ile yetişkin eğitiminin takip edilmesi, geliştirilmesi sorumluluklarını üstlenerek eğitimde amaçlara ulaşılmasına yardım eder (Government Offices of Sweden, 2011).

Ulusal Okullar Denetim Kurulu ise yerel yönetimlerdeki resmi kuruluşlara kalite standartlarını yakalama ve geliştirme konusunda destek olarak ve denetleyerek kurumların ulusal eğitimin amaçlarına, hedeflerine ve değerlerine erişmelerini sağlamayı amaçlamaktadır (Inca, 2011).

Ulusal Ajanslar

2008 yılındaki yapısal değişikliklerden sonra İsveç eğitim sisteminde eğilim, yönetimi olabildiğince merkezcilikten uzaklaştırmak olarak benimsenmiştir. Üniversiteye kadar kamu eğitiminden belediyeler sorumludur. Her il yerel koşullarına uygun bir çalışma planı hazırlamakla yükümlüdür. Bu plan okul yöneticilerinin olduğu kadar öğretmen ve öğrencilerin de katkılarıyla hazırlanır.

İsveç’te eğitimde egemen olan görüş, merkezi otoritenin amaçları ve bu amaçlara ulaştıracak yolları belirlemesi, ayrıntılı düzenlemelerin ise belediyeler ve okullar tarafından yapılmasıdır. Başka bir deyişle belediye ve okullara mümkün olduğunda özerklik verilmesi görüşü hâkimdir (Insight, 2011).

Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve FinansmanıYerel Düzey

Belediyeler, devletin eğitim kanununda belirlediği çerçeve içinde eğitimsel etkinlikleri ve ulusal eğitim programlarını yürütmekten sorumludur. Ulusal amaçlara ulaşılabilmesi için okul sisteminin nasıl düzenleneceği konusunda belediyeler oldukça geniş yetkilere sahiptir. Bunların dışında okullara gerekli kaynakları ve koşulları sağlamak, denetlemek ve gözlemlemek gibi sorumlulukları da vardır (Government Offices of Sweden, 2011).

İsveç’te yerel anlamda eğitim yönetimi ve denetimi, belediyelerin ve okulların Eğitim Kanunu’nda öngörülen şekilde işlevlerini yerine getirmelerini sağlamak ve sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini kontrol etmek anlamına gelmektedir. Aynı zamanda ulusal hedefler ve ulusal eğitim programına göre eğitimsel etkinliklerin ve okulların nasıl yürütüldüğü de kontrol edilir. İsveç denetim modeli değerlendirme, kontrol ve hesap verilebilirlik ihtiyaçlarını karşılamak üzere büyük oranda yerinden yönetim ve yerel sorumluluğa dayalıdır (Skolinspektionen,2011).

Her belediye kendisine bağlı tüm okul öncesi, okul cağı çocuk hizmeti ve okul etkinlikleri hakkında belediye düzeyinde bir kalite raporu hazırlamak zorundadır. Her okul ise işleyişe ilişkin bir kalite raporu hazırlamak zorundadır. Söz konusu raporlar herkese acıktır. Okulun ya da belediyenin eğitim düzeyi hakkında bilgi almak isteyen herkes iç denetim turu olan bu kalite raporlarını görebilir (Skolinspektionen, 2011).

Eğitim yönetimi yerinden yönetim niteliği taşımaktadır. Dolayısıyla merkezi yönetim amaçları belirleyip kaynak aktarımını sağlarken, yerel yönetimler eğitim hizmetinin sunulmasından sorumludurlar.

Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve FinansmanıYerel Düzey

Eğitim finansmanı merkezi devlet bütçesi ve belediyeler tarafından karşılanmaktadır. Resmi eğitim sistemi içindeki okullarda eğitim-öğretim tamamen ücretsiz olup genel olarak öğrenciler ve ebeveynleri, hiçbir şekilde okul araç ve gereçleri, yemek, sağlık bakımı ve uzakta oturan öğrencilerin okullarına taşınması için ücret ödemezler (UNESCO, 2012). Öğrenciler genelde oturdukları yerlerdeki en yakın belediyenin denetimindeki okulları tercih ederler. Ancak öğrenci ve velilerinin başka belediyelerdeki okulları ya da özel okulları seçme hakları da vardır. Özel okullar herkes için açık olup Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanmış okullardır. Belediyeler her öğrenci için o yılın tespit edilen öğrenci ödeneğini okullara iletir (Eurydice, 2014).

Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı

Eğitim Basamakları ve Okul Türleri

9 + 3(6+3)

2-5.5

Eğitim Basamakları ve Okul Türleri

İlk aşama 1 – 3. Sınıflar

Orta aşama 4 – 6. Sınıflar

İleri aşama 7 – 9. Sınıflar

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriOkul Öncesi Eğitimi

İsveç’te okul öncesi eğitime “Kamu Çocuk Hizmeti” adı verilmektedir. Bu eğitim kamuya aittir ve Kamu Hizmetleri Kanunu’na göre yürütülmektedir. Altı yaş ve ustu tüm çocuklar ve aynı zamanda dört yastan itibaren engelli çocuklar okul öncesi eğitimden en az bir yıl süreyle yararlanmaktadırlar. Bu eğitimden yararlanıp yararlanmamak isteğe bağlı olmasına karsın, bu hizmeti vermek yerel yönetimler için zorunludur. Kamu çocuk hizmeti belediyelerden ve ailelerden alınan katkılarla ortaklaşa finanse edilmektedir. Okul öncesi kurumlarının dörtte biri özel, geri kalanları belediyelere aittir (EIU Views Wire, 2007). Okul öncesi eğitimde yalnızca altı yaş grubu çocukların eğitimi ücretsizdir. 18 ayını dolduran tüm çocuklar bu hizmetten yararlanabilirler. Okul-sonrası merkezler ise 6–12 yas arası çocuklara yönelik hizmet vermektedir (EIU Views Wire, 2007).

Eğitim Basamakları ve Okul Türleriİlköğretim (Zorunlu Eğitim)

Zorunlu ilköğretim okulları (Grundskola) günümüzde 9 yıllık olup; “alt basamak”, “orta basamak” ve “üst basamak” isimleriyle üçer yıl sureli, üç öğretim basamağına ayrılmıştır.

İsveç’te zorunlu eğitim 7–16 yas arası çocuklara yönelik olmakla birlikte, 1991 yılından bu yana çocukların altı yasında okula başlamaya hakları bulunmaktadır; ancak bunu ailelerin arzu etmesi (sverigeturism, 2008) ve belediyenin bu hizmeti sunmak için kapasitesinin yeterli olması gerekir. Okullaşma oranı zorunlu eğitim kademesinde % 99’dur. İsveç’te zorunlu eğitimde karma eğitim yapılır.

Orta öğretim 3 yıl olup 9 yıllık mecburi eğitimin sonunda başlar. Üniversite ve yüksek okullara hazırlayıcı mahiyette olduğu gibi mesleki eğitim liseleri de vardır. İsveç’te tüm mahalli idareler, ilk öğrenimini tamamlamış her öğrenciyi müracaatı halinde liselere kabul etme mecburiyetindedir. Liselere kabul şartları ise öğrencinin ilköğrenimini tamamlamış olduğunu kanıtlaması ve 20 yaşından gün almamış olması gerekmektedir. Her öğrenci ilköğretimin son sınıfında almış olduğu notlar ortalamasına göre liselerde bu puan ortalamasına uygun olan dallardan birisine devam etmek durumundadır (UNESCO, 2012).

1 – 7. Sınıflarda karne verilmemektedir. 8 ve 9. Sınıflarda ise iki dönem karnesi verilmekte ve karnelerde not yerine dört şekilde (yetersiz), (iyi) , (daha iyi) , (çok iyi) değerlendirilme yapılmaktadır.

Öğretim yılı iki dönemden oluşur. En az 178 iş günü öğretim yapılır ve öğretim yılı 12 haftalık tatil ile birlikte toplam 40 haftadan oluşur (Eurydice, 2014).

Eğitim Basamakları ve Okul Türleriİlköğretim (Zorunlu Eğitim)

Belediyeler, “Öğretim Kanunu” ile zorunlu eğitimi bitiren öğrencilere ortaöğretim sunmak zorundadırlar (Erginer, 2007). Zorunlu eğitim dönemi, gencin seçeceği yaşama yönelik öğrenim gereksinimleriyle ilgili bir uyumlandırma basamağıdır. Bu dönemde genç, ileride nasıl bir eğitim alacaksa, önce ona uyum sağlamalıdır. İsveç'teki üç yıllık orta basamak okulu da bu görevi üstlenir (Ultanır, 2005). Ortaöğretim eğitimi birçoğu belediye sorumluluğundaki okullarda gerçekleşmektedir.

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriOrtaöğretim

Ortaöğretimde toplam 18 farklı okul türü bulunmaktadır. Bunlardan 6’sı bir üst eğitim basamağına hazırlayıcı, 12’si bir meslek edindirmeyi amaçlayan kurumlardır.

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriYükseköğretim

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriYükseköğretim

Orta öğretimden yükseköğretime geçiş uygulamasında karne uygulaması ve giriş sınavı olmak üzere iki alternatif bulunmaktadır;

Karne ile seçimde, lise bitirme belgesindeki puan ortalaması dikkate alınarak öğrencinin tercih ettiği dala uygunluğu sağlanabildiği takdirde yüksek öğrenime kabul şeklidir. Diğeri ise yükseköğretim yeterlilik sınavına girerek başarabilmektir. Sınav, genel bir öğrenim yeteneği sınavı olup yükseköğrenimin üstesinden gelebilecek beceri ölçüsünü gösterir. Bu sınava girmek isteyen öğrencinin lise bitirme puan ortalaması dikkate alınmamakla beraber liseyi bitirmiş olması şartı aranır (UNESCO, 2012).

Eğitim Basamakları ve Okul TürleriYükseköğretim

Yüksekokullar veya üniversiteler, lisans bölümlerinin her biri için öğrenci kabul koşullarını kendi yaptıkları giriş yetenek sınavları ve lise bitirme puanlarını dikkate alarak belirler. Maddi imkanlardan yoksun veya kısıntılı olan yüksek öğretim öğrencileri İsveç hükümetinden yardım alma hakkına sahiptirler. Bu yardım, öğrencinin kendi mali durumuna bakılarak verilir. Eşinin veya ebeveyninin mali durumlarının incelenmesi söz konusu değildir. 45 yaşın üzerindeki öğrenciler bu yardımdan faydalanamazlar. En fazla 12 dönem verilen bu yardımın devam edebilmesi için öğrencinin her yıl belirli oranda başarı performansı göstermesi gerekmektedir. Yükseköğretimde eğitim öğretim süresi kurumlarındaki programlara göre 2 ile 5.5 yıl arasında değişmektedir.

Öğretmen Yetiştirme

Bütünleşik Model

Kabul: 4-5 yıllık meslek tecrübesi / kurs sertifikaları

Öğretmen Yetiştirme

• Öğretmenlik eğitimi seçilen alana ve okul basamağına göre en az 3 en fazla 5.5 yıl sürmektedir. Ortaöğretim diploma ortalaması/ulusal sınav öğretmenlik lisans programları için ön koşuldur.

• Meslek öğretmenlerin eğitimi süreci ise diğerlerine göre farklı bir yapıdadır. Kabul koşulları branşlara ve eğitim kurumlarına göre farklılık göstermektedir. Örneğin elektronik alanında öğretmenlik yapmak isteyen kişilerin meslekte en az 5 yıllık deneyime sahip olması gerekirken; aşçılık alanında öğretmenlik yapmak isteyenlerin meslekte deneyimin yanında bazı sertifikalara sahip olması gerekmektedir

• Eğitim sonunda; anaokulu öğretmenleri ve aktivite okulları öğretmenleri lisans derecesinde diploma alırken, ilkokul; ortaokul ve lise öğretmenleri yüksek lisans derecesinde diploma alırlar. Meslek öğretmenleri ise yükseköğretim derecesinde diploma almaya hak kazanırlar.

• Eğitim sonunda; Ortaokul öğretmenleri seçtikleri 3 farklı derste uzmanlık, lise öğretmenleri ise seçtikleri 2 farklı derste uzmanlık kazanırlar.

• Öğretmen olarak görev almak için başvurulan alana uygun üniversite diploması, İsveççe dilini bilmek gerekmektedir. Öğretmenler belediyeler tarafından işe alınmaktadır. İlk yıl deneyimli bir öğretmenin rehberliğinde stajyer olan öğretmen daha sonra kadrolu olarak görev yapmaya devam eder

Hazırlayan: Mustafa POLATDinlediğiniz için teşekkürler !