1

Rewizja programu UPRZ punktu widzenia szkoły austriackiej

Warszawa, maj 2009 Szymon Chrupczalski

2

• M. Laar (o reformach w Estonii):

„Przemiana zawsze musi się dokonać w umysłach i sercach ludzi, jeśli tam nie nastąpi, żadne zmiany - ani prawne, ani polityczne - nie przyniosą pożądanych efektów.”

I. Zmiana sposobu myśleniaSzkoła nie-austriacka

• Deklaracja programowa UPR:

Cele nasze zawarte są w Programie - ale ich wprowadzenie wymaga należytego duchowegoprzygotowania. Za najważniejsze uważamy przemiany społecznego morale, zatrutego płynącą zewszech stron propagandą. (…)Wszystkie te sfery: jednostkę, rodzinę, naród - a takżereligie i moralność społeczną - uważamy za pierwotnewzględem państwa, które winno im służyć zgodnie z wykształconymi przez wieki regułami.

3

• Deklaracja programowa UPR:

Będziemy domagać się radykalnej zmiany systemu oświaty, nauki i kultury oraz pełnego wycofania się państwa z działalności gospodarczej.

I. Zmiana sposobu myślenia cd.Szkoła austriacka

• H. H. Hoppe o przejściu do demokracji (masowej redystrybucji dochodów):

„Prawie wszyscy intelektualiści są typowymi pracownikami publicznymi, nawet, jeśli formalnie pracują dla instytucji prywatnych czy fundacji. Są praktycznie całkowicie nieusuwalni, ich zarobki zazwyczaj są o wiele wyższe niż ich prawdziwa wartość rynkowa, a jakość ich intelektualnego dorobku maleje bez ustanku.”

• Wolna edukacja = koniec zasady populus vult decipi, decipiatur

4

• Program gospodarczy UPR:

Wzrost ilości papierowego pieniądza w obiegu nie może być wyższy, niż tempo wzrostu gospodarki i musi zostać konstytucyjnie ograniczony do tego poziomu.

II. Program gospodarczyA. Obieg monetarny – problemy

• Trudności z: Ustaleniem tempa rozwoju gospodarki („niezależna od rządu Rada

Ekonomiczna”, „…z ekonomistów różnych szkół, stosujących różne metodyki „).Ale: PKB = wyrażony w pieniądzu emitowanym przez państwo.

Problem prognoz – nikt nie zna przyszłości, możliwość błędów na dużą skalę (centralne planowanie = kapitalne błędy).

Rozróżnienie „papierowego” pieniądza (waluta narodowa w fizycznym obiegu) i pieniądza szerokiej miary. Jaką proporcję wzrostu PKB i ilości papierowego pieniądza przyjąć (nast. slajdy)?

Problem gwarancji konstytucyjnych (nast. slajdy)

5

• Milton Friedman uważa dodruk pieniądza zgodny z tempem wzrostu za najwłaściwszy. Dawniej ilość złotych monet wzrastała wraz z wydobyciem złota, co było mniej-więcej proporcjonalne do gospodarczego wzrostu (…). Przy kreacji pieniądza abstrakcyjnego należy ten proces imitować.

Lokata Rezerwa do Banku Centralnego

Kredyt

Bank A 100 (papier) 3,5 96,5

Bank B 96,5 ~3,38 ~93,12

Bank C ~93,12 ~3,26 ~89,86

II. Program gospodarczy cd.A. Obieg monetarny – kreacja

BASEL: Jeśli kapitał własny banku wynosi 80 i aktywa mają ryzyko 100% to wówczas: 80 = 8% x (aktywa x 100%) + pozostałe rezerwy,czyli aktywa (np. udzielone kredyty) wyniosą max. 1000. (kryzys.mises.pl)

Przykład kreacji w systemie rezerw cząstkowych, stopa 3,5% (PL)

6

II. Program gospodarczy cd.A. Obieg monetarny – nierealność założeń

Friedman pisał:„My own prescription is still that monetary authority go all the way (…)by adopting publicly the policy of achieving a steady rate of growth ina specified monetary total.”(The role of Monetary Policy, 1968)

MV = PQ -> nierealne sterowanie za pomocą agregatów „M”.

Bln $

7

II. Program gospodarczy cd.A. Obieg monetarny – gwarancje konstytucyjne

• Ustanawianie zapisów finansowych w konstytucji: „ustanowiona konstytucja jest jak pas cnoty, do którego panna sama ma klucz”(Jasay A. de, The State, Liberty Fund, Indianapolis 1998r.)

• Przykład pustych zapisów: „Art. 125. Zgodnie z interesami ludu pracującego i w celu umocnienia ustroju socjalistycznego prawo gwarantuje obywatelom ZSRR: wolność słowa, wolność druku, wolność zgromadzeń i wieców, wolność pochodów ulicznych i demonstracji.(…)”

• Najlepsza Konstytucja świata – konstytucja USA – jest w kwestii finansowej notorycznie łamana przez władze (np. istnienie FED, interpretacja 16 poprawki do Konstytucji w kwestii podatków od dochodów osobistych etc).

• Egzekucja – państwowy sąd ostatecznie zawsze znajdzie propaństwową wykładnię (np. TK i wykładnia zapisu o zakazie ekstradycji).

• Współczesny rozrost legislacji: Konstytucja USA ma 7 artykułów i 27 poprawek, Polski – 243 artykuły. Pieniądz jest zjawiskiem rynkowym, nie da się go ustanowić nawet najobszerniejszymi normami konstytucyjnymi.

8

II. Program gospodarczy cd.B. Banki

Wolna bankowość Bankowość centralna

Banking school(rezerwa cząstkowa)

Większość XIXw teoretyków. White, Selgin, Down i D.Friedman w XX wieku.

Keynesiści i większość XX wiecznych monetarystów

Ewolucja banking school -------------------------->

Currency school(100% rezerwy)

Cernuschi, Hubner, Michaeli. Mises, prawdopodobnie Hayek w 1925 i 1937r. Rothbard, Huberta de Soto, Salerno, Hoppe, Hulsmann.

Propozycja szkoły Chicago w 1930r.M. Allais.

<-------------------------- Ewolucja currency school

• Program gospodarczy UPR: W dalszej przyszłości będą mogły powstawać prywatne banki emisyjne

"(...) do niedawna, srebro i złoto pełniło funkcję pieniądza albo bezpośrednioalbo przy pomocy substytutów. Dopiero od ostatecznego załamania sięsystemu z Breton Woods w połowie lat 70. XX wieku, mamy do czynienia z"pustymi walutami", które same w sobie żadnym towarem nie są, a nawetnie istnieją jako rzeczy.” S. Michalkiewicz "Dobry, zły liberalizm„ s. 110 i nast.

9

II. Program gospodarczy cd.G. Reprywatyzacja i prywatyzacja

• Program gospodarczy UPR: Prywatyzacja majątku produkcyjnego będzie dokonana możliwie szybko i bez żadnych ograniczeń.

Metoda Jak prywatyzować Uwagi

Egalitarna Każdy obywatel otrzymuje równy, w pełni wymienialny udział byłego majtku państwowego.

Brak realnego właściciela.

Egalitarna zmodyfikowana (V. Klaus)

Każdy obywatel otrzymuje certyfikat, wymienialny na rynku na akcje i udziały przedsiębiorstw.

Problem korupcji i wyceny wartości majątku.

Pierwotne zawłaszczenie „Cała ziemia w ręce chłopów, wszystkie fabryki w ręce robotników” ;)

Obalenie własności państwowej umożliwia realizację pierwotnego zawłaszczenia przez zainteresowanych konkretnym majątkiem ludzi.

Udziały muszą być w pełni wymienialne, niedopuszczalne są zastrzeżenia „nie do sprzedaży przez okres…”.

Sprzedaż z licytacji Wolna licytacja i sprzedaż majątku po najwyższej oferowanej cenie.

Dlaczego rząd rości sobie prawo do własności majątku wyrażonej w pieniądzu?

Sprzedaż z licytacji zmodyfikowana

Wolna licytacja i sprzedaż majątku po najwyższej oferowanej cenie. Przeznaczenie uzyskanej kwoty na konkretny cel.

Możliwy demontaż socjalizmu bez naruszenia wcześniejszych zobowiązań państwa.

Reprywatyzacja Zwrot majątku właścicielom / potomkom właścicieli.

Konieczne do stosowania gdzie tylko jest taka możliwość.

(Na podstawie M. Rothbard „How and how not to desocialize” 1992r)

10

II. Program gospodarczy cd.G. Prywatyzacja – cd

• „Prawo” E. Savasa: najgorsza firma prywatna i tak będzie funkcjonowała lepiej, niż najlepsza państwowa.

• Zgodnie z przewidywaniami UPR, majątek Skarbu Państwa to wciąż ok.80% PKB tj. 850mld zł, majątek komunalny jest nie oszacowany.

Szacunkowa wartość tylko gruntów samego Skarbu Państwa

Typ użytku Powierzchnia w ha Wartość w mln zł

Użytki leśne 7 564 885 82 158

Użytki rolne na wsi 2 492 954 18 383

Tereny różne, nieużytki na wsi 346 366 1 533

Grunty w miastach (bez lasów i wód): 333 920 169 547

Ogółem11 671 368

(37% powierzchni kraju)281 415

(najnowsze dane: 303 mld zł)

• Program gospodarczy UPR: użycie wszystkich metod prywatyzacji i tworzenie funduszu emerytalnego z prywatyzowanego majątku.

11

II. Program gospodarczy cd.P. Podatki

• Program gospodarczy UPR: Dochody państwa pochodzić jeszcze będą z:•a. żup (sprzedaż prawa do eksploatacji kopalin)•b. ,,podatku emisyjnego” (regularny dodruk pieniądza)•c. monopolu państwowego

Monopole zostaną zlikwidowane, akcyza na paliwo zniesiona, a akcyza na alkohol znacząco zmniejszona.

Zdaniem M. Rothbarda istnieją trzy możliwe definicje monopolu :

• Wyłączny dostawca danego dobra (na tej podstawie tworzone jest prawo antymonopolowe)

• Osiąganie ceny monopolistycznej

• Przywilej prawny gwarantowany przez państwo, rezerwujący dla jednostki bądź grupy pewien obszar produkcji

Nigdy i nigdzie na świecie nie powstał trwały monopol bez gwarancjiPaństwowych (kartel De Beers ma obecnie poniżej 40% udziału w rynku). Monopoli nie trzeba likwidować, wystarczy przestać tworzyć.

12

II. Program gospodarczy cd.P. Podatki

• Program gospodarczy UPR, Podatki:a. powszechny, równy podatek gruntowyb. promilowy podatek od wartości nieruchomościc. podatek pogłówny

Podatki a i c spowodują znaczną intensyfikację pracy i wykorzystania ziemi.Podatek b zwiększa obciążenie osób zamożniejszych, by uniknąć efektu jakw Wlk. Brytanii.

Opodatkowanie:• Z jednej strony promuje pracę i ekonomiczne użycie zasobówpodnosząc krańcową użyteczność opodatkowanych dóbr (efektdochodowy)• Z drugiej strony zachęca do konsumpcji i wybierania czasu wolnegokosztem pracy (efekt substytucyjny)

• Decyzją podmiotów pozostających pod wpływem efektu dochodowego i substytucyjnego jest zmiana czasowej preferencji (UPR-6 lat vacatio legis)

• Efekt intensyfikacji można uzyskać dzięki wolnej konkurencji, prawuwłasności i ostracyzmowi społecznemu (von Hayek)

13

II. Program gospodarczy cd.T. Budżet

• Program gospodarczy UPR: Budżet będzie trwale zrównoważony, a zaciąganie przez Rząd długów - zakazane.

M. Rothbard o pożyczaniu pieniędzy rządowi: „nie możemy zapominać, że rząd wchodzi na rynek jako pożyczkobiorca używający przymusu i gwarantuje, że użyje przymusu do zdobycia funduszy dla spłaty pożyczek(…). Rząd jest zawsze wyposażony w fundusze, bądź dzięki opodatkowaniu bądź inflacji. Rząd jest w stanie ściągnąć znaczne środki od oszczędzających i po stopie procentowej niższej, niż płacona gdziekolwiek indziej”.

Rothbard. M. „Man, Economy, and State”

• Przykład Estonii

14

III. Program Podatki

• Program UPR: (…) Znaczną rolę powinny odgrywać opłaty za zanieczyszczenia środowiska, używane na kompensatę dla jednostek i terenów poszkodowanych.

Szkoła austriacka:

• Robinson Crusoe nie może zanieczyszczać swojej wyspy, może co najwyżej być samobójcą, który pozbawia się środków do życia zaburzając swoim działaniem strukturę ekosystemu. Nie istnieje obiektywnie stwierdzalne „zanieczyszczenie środowiska”.

• „Zanieczyszczenie” to naruszenie prawa własności (do swojego ciała – np. dym który osiada w naszych płucach, do rzeczy: np. śmieci wywożone do prywatnego lasu).

• Postulowanym rozwiązaniem jest pełne prawo własności prywatnej i internalizacja efektów zewnętrznych.

15

Tu ne cede malis