ËåêöËåêö 44

ББàéãóóëëàãààéãóóëëàãà

БДБД1 1 БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл

ажиллагааажиллагаа

22

МэдээллийнМэдээллийн системийгсистемийг ххvvрээлжрээлж буйбуй орчинорчин

МСМС--ийгийг vvрр єгєєжтэйєгєєжтэй ашиглахынашиглахын тулдтулд байгууллагабайгууллага, , удирдлагаудирдлага, , мэдээллийнмэдээллийн технологийгтехнологийг зайлшгзайлшгvvйй судлахсудлах ѐстойѐстой

МС

УдирдлагàÄýýä

Äóíä

Äîîä

ТХТХ, , ПХПХ

ХарилцааХарилцаа, , холбоохолбоо

ХадгалахХадгалах технологитехнологи

ССvvлжээлжээ

МСМС--нн технологийнтехнологийн ббvvтэцтэц

Стратеги

Тактик

Yйл ажиллагааны

33

МэдээллийнМэдээллийн системийгсистемийг ххvvрээлжрээлж буйбуй орчинорчин

Єгєгдєл

цуглуулахБоловсруулах Тараах

Мэдээлэл боловсруулах vйл ажиллагаа

Хангамж Yйлдвэрлэл Харилцагч

Бизнесийн vйл ажиллагаа

Тєлєвлєлт Зохицуулалт Хяналт

Удирдлагын vйл ажиллагаа

Мэдлэг

Шийдвэр

гаргалт

Ашигтай

ба тогтвортой

МС нь байгууллагын бизнес ба удирдлагын vйл ажиллагаатай холбоотой

мэдээллийг(тvvхий) цуглуулж, хэрэглэгчид хэрэгтэй мэдээлэл болгон

боловсруулж, тарааж байх цагт л байгууллагад ашиг єгєх ба зах зээлд

тогтвортой байр суурийг эзлэнэ. Хэлхээгээр дээшлэх тусам мэдээллийн

vнэ цэн (àøèã) єснє

44

БайгууллагаБайгууллага

МСМС ньнь байгууллагынбайгууллагын салшгсалшгvvйй нэгнэг хэсэгхэсэг юмюм

БайгууллагынБайгууллагын vvндсэнндсэн элементэлемент–– ххvvнн

–– ббvvтэцтэц

–– vvйлйл ажиллагааажиллагаа

–– бодлогободлого

–– соѐлсоѐл

БизнесийнБизнесийн байгууллагынбайгууллагын vvйлйл ажиллагааныажиллагааны ххvvрээрээ–– ххvvнийний нєєцнєєц

–– санхсанхvvvv

–– нягтланнягтлан бодохбодох

–– худалдаахудалдаа, , захзах зээлзээл

–– vvйлдвэрлэлйлдвэрлэл

55

БайгууллагаБайгууллагаБизнесийнБизнесийн байгууллагынбайгууллагын vvйлйл ажиллагааныажиллагааны ххvvрээрээ

Y/Y/АА ххvvрээрээ ЗорилгоЗорилго

ХудалдааХудалдаа, , захзах

зээлзээл

ББvvтээгдэхтээгдэхvvvvнн худалдаххудалдах, v, vйлчилгээйлчилгээявуулахявуулах

YYйлдвэрлэлйлдвэрлэл ББvvтээгдэхтээгдэхvvvvнн vvйлдвэрлэхйлдвэрлэх, , холбогдоххолбогдохvvйлчилгээйлчилгээ явуулахявуулах

СанхСанхvvvv СанхСанхvv, vv, хєрєнгєтэйхєрєнгєтэй холбоотойхолбоотой ажлыгажлыгvvдирдандирдан зохионзохион байгуулахбайгуулах((vvнэтнэт цаасцаас, , зээлзээл, , хєрєнгєхєрєнгє, , банкныбанкны ггvvйлгээйлгээ))

НягтланНягтлан бодохбодох СанхСанхvv, vv, хєрєнгєтэйхєрєнгєтэй холбоотойхолбоотой ббvvртгэлийгртгэлийгхариуцаххариуцах ((ххvvлээнлээн авахавах, , хуваарилаххуваарилах, , тєлбєрийнтєлбєрийн тооцоотооцоо))

ХХvvнийний нєєцнєєц АжилтанАжилтан авахавах, , хєгжхєгжvvvvлэхлэх, , шилжилтшилжилт

хєдєлгєєнхєдєлгєєн гг..мм. . ажлыгажлыг зохионзохион байгуулахбайгуулах

66

БайгууллагаБайгууллага

ББvvтэцтэц

БайгууллагаБайгууллага ажлааажлаа ббvvтэцлэсэнтэцлэсэн шатлалшатлал баба хэсгээрхэсгээр

дамжуулждамжуулж, , стандартстандарт vvйлдлийнйлдлийн жжvvрмынрмын дагуудагуу

зохионзохион явуулдагявуулдаг

ШатлалШатлал ньнь ажилтнуудыгажилтнуудыг эрхэрх хариуцлагахариуцлага ньнь єсєхєсєх

пирамидпирамид ббvvтцээртцээр эрэмбэлдэгэрэмбэлдэг

Удирдлага

инженер

ажилчид ажилчид ажилчид

х

а

р

и

у

ц

л

а

г

а

м

э

д

л

э

г

шатлал1

шатлал2

шатлал3

77

СтандартСтандарт vvйлдлийнйлдлийн журмыгжурмыг удаанудаан хугацаандхугацаандашиглахаарашиглахаар зохиожзохиож баримтжуулдагбаримтжуулдаг

ЖурамдЖурамд хамгийнхамгийн энгийнээсэнгийнээс эхлээдэхлээд харьцааныхарьцаанысоѐлсоѐл гг..мм. . ажилчдадажилчдад туслахтуслах нарийннарийн удирдамжийгудирдамжийгтусгадагтусгадаг

БайгууллагаБайгууллага

Маягт бєглєх ,,, Харилцагчийг тайвшруулах

Бvх заавар, удирдамж

ТусТус журмыгжурмыг ажилчидажилчид албаналбан ѐсоорѐсоор дагаждагаж мєрддєгмєрддєг

БайгууллагынБайгууллагын МСМС--ийнийн шаардлагыгшаардлагыг тустус ддvvрэмрэм дээрдээрvvндэслэжндэслэж боловсруулдагболовсруулдаг

88

БайгууллагаБайгууллагаХХvvнн

БайгууллагадБайгууллагад тєрєлтєрєл ббvvрийнрийн мэдлэгмэдлэг чадварынчадварын

тєвшинтэйтєвшинтэй ажилажилëàãñàä áèéëàãñàä áèé

1.1. ууäèðäëàãäèðäëàãаа, ,

2.2. єндєрєндєр мэдлэгтэймэдлэгтэй ажилтнуудажилтнууд

ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнн эсвэлэсвэл vvйлчилгээниййлчилгээний загварзагвар

боловсруулдагболовсруулдаг, , шинэшинэ мэдлэгмэдлэг бийбий болгодогболгодог

инженеринженер, , архитекторархитектор, , эрдэмэрдэм шинжилгээнийшинжилгээний ажилтанажилтан

3.3. мэдээллийнмэдээллийн ажилтнуудажилтнууд (data workers)(data workers)

байгууллагынбайгууллагын бичигбичиг цаасныцаасны ажлыгажлыг ггvvйцэтгэдэгйцэтгэдэг

нарийннарийн бичигбичиг, , бичигбичиг хэргийнхэргийн ажилтанажилтан, , нябонябо

4.4. vvйлдвэрлэлйлдвэрлэл, v, vйлчилгээниййлчилгээний ажилчидажилчид

худалдагчхудалдагч, , савлагчсавлагч, , жолоочжолооч, ..., ...

99

БайгууллагаБайгууллага

БодлогоБодлого

БайгууллагадБайгууллагад єєрєєр єєрийнєєрийн vvзэлзэл санаасанаа, , бодолтойбодолтой

тєрєлтєрєл ббvvрийнрийн мэргэжилтэнмэргэжилтэн байдагбайдаг

АжилАжил, , нєєцнєєц, , шагналыншагналын хуваарилалтаасхуваарилалтаас болжболж

ажилтнуудажилтнууд хоорондоохоорондоо уралдахуралдах, , зєрчилдєхзєрчилдєх ньнь ббvvхх

байгууллагадбайгууллагад байхбайх vvзэгдэлзэгдэл

УдирдлагынУдирдлагын ззvvгээсгээс байгууллагынбайгууллагын зорилгозорилго, ,

бодлогыгбодлогыг ойлгуулжойлгуулж чадвалчадвал зєрчилдєєнзєрчилдєєн, , маргааныгмаргааныг

зохицуулжзохицуулж, , урьдчиланурьдчилан сэргийлэхсэргийлэх боломжтойболомжтой

1010

БайгууллагаБайгууллага

СоёлСоёл

БайгууллагынБайгууллагын соёлсоёл ньнь ямарямар ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийгнийгхаанахаана, , хэндхэнд зориулжзориулж, , яажяаж vvйлдвэрлэхйлдвэрлэх ѐстойгѐстойгагуулсанагуулсан vvндсэнндсэн vvvvрэгрэг, , эрхэрх мэдэлмэдэл, , хариуцлагынхариуцлагынбагцбагц баримтбаримт юмюм

YvYvрэгрэг, , хариуцлагынхариуцлагын багцбагц баримтыгбаримтыг нарийннарийнболовсруулжболовсруулж гаргасангаргасан тохиолдолдтохиолдолд ажилтнуудынажилтнуудынггvvйцэтгэхйцэтгэх ажилажил тодорхойтодорхой болжболж ажлынажлын бухимдалбухимдал, , зєрчилдєєнзєрчилдєєн багасдагбагасдаг

ТусТус багцийгбагцийг байгууллагынбайгууллагын бодлогободлого, , технологитехнологиєєрчлєгдєхєдєєрчлєгдєхєд засахзасах шаардлагашаардлага гардаггардаг

1111

НомНом ззvvйй

1. «1. «Management information systemsManagement information systems»», ,

Kenneth C.Laudon, Jane P.Laudon , Kenneth C.Laudon, Jane P.Laudon ,

chapter 1chapter 1, , 20042004 онон

1212

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

АвахАвах оноооноо: 5 : 5 оноооноо

ГГvvйцэтгэхйцэтгэх хугацаахугацаа: : 33.11.11--4.14.1

АгуулгаАгуулга

–– БайгууллагаБайгууллага//нэгжийннэгжийн ббvvтэцтэц

албаалба, , нэгжийннэгжийн нэрнэр

vvндсэнндсэн vvvvрэгрэг

vvйлйл ажиллагааажиллагаа

–– ХХvvнийний нєєцнєєц –– АлбанАлбан тушаалынтушаалын тодорхойлолттодорхойлолт

албаалба//нэгжнэгж баба албаналбан тушаалынтушаалын харьяалалынхарьяалалын диаграмдиаграм

албаналбан тушаалдтушаалд хамаараххамаарах vvvvрэгрэг, , эрхэрх, , хариуцлагахариуцлага ххvvснэгтснэгт

1313

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц1.1. ХэлтэсХэлтэс

2.2. АлбаАлба

3.3. НэгжНэгж

4.4. БагБаг

5.5. АлбанАлбан тушаалтантушаалтан

YYндсэнндсэн vvvvрэгрэг–– албаалба//нэгжиднэгжид хамаараххамаарах vvйлйл ажиллагаагажиллагааг багцалжбагцалж товчтовч

тодорхойлохтодорхойлох

–– ЖньЖнь, , бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнн сурталчлахсурталчлах

1414

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

YYйлйл ажиллагааажиллагаа vvндсэнндсэн vvvvрэгтрэгт багцалжбагцалж тодорхойлсонтодорхойлсон vvйлйл ажиллагаануудыгажиллагаануудыгдэлгэрдэлгэрvvvvлжлж гаргахгаргах

ЖньЖнь, vv, vvрэгрэг: : бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнн сурталчлахсурталчлах бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний чанарыгчанарыг сурталчлахсурталчлах

бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний vvнийгнийг сурталчлахсурталчлах гг..мм. v. vйлйл ажиллагааажиллагаа багтанабагтана

vvйлйл ажиллагааажиллагаа баба тухайнтухайн vvйлйл ажиллагаагажиллагааг хэрэгжхэрэгжvvvvлэхлэх хэлбэрхэлбэр хоѐрхоѐрньнь ялгаатайялгаатай ззvvйлйл

ЖньЖнь, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа: : ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний чанарыгчанарыг сурталчлахсурталчлах гэхийнгэхийнорондоронд бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний чанарыгчанарыг амталгаатамталгаат худалдааныхудалдааны єдєрлєгєдєрлєгявуулжявуулж сурталчлахсурталчлах

бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний vvнийгнийг телевизээртелевизээр сурталчлахсурталчлах

бараабараа ббvvтээгдэхтээгдэхvvvvнийний vvнийгнийг зурагтзурагт хуудасхуудас тараажтарааж сурталчлахсурталчлах

гг..мм. . гаргахгаргах ньнь тохиромжгтохиромжгvvйй

1515

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

АлбанАлбан тушаалынтушаалын тодорхойлолттодорхойлолт

НэгжНэгж--албаналбан тушаалтушаал--vvvvрэгрэг——эрхэрх мэдэлмэдэл-- хариуцлагахариуцлага

АлбанАлбан тушаалыгтушаалыг нэрлэхдээнэрлэхдээ ««БайгууллагаБайгууллага ХХvvнн» » сэдэвсэдэв, ,

лекцлекц4, 4, хуудасхуудас7 7 харжхарж санаасанаа авахавах

АлбанАлбан тушаалтнытушаалтны vvvvрэгрэг: : нэгжиднэгжид хамаарсанхамаарсан vvйлйл

ажиллагаагажиллагааг нэгжнэгж дэхдэх албаналбан тушаалтнуудадтушаалтнуудад хуваарилдагхуваарилдагНэгНэг албаналбан тушаалтантушаалтан хэдхэд хэдэнхэдэн vvvvрэгтэйрэгтэй, , эсвэлэсвэл нэгнэг vvvvрэгрэг хэдхэдхэдэнхэдэн албаналбан тушаалтандтушаалтанд хамаарчхамаарч болноболно

1616

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

ЭрхЭрх мэдэлмэдэл

YvYvргээргээ биелбиелvvvvлэхлэх явцдааявцдаа албаналбан тушаалтантушаалтан ямарямар

эрхийгэрхийг эдлэхийгэдлэхийг заадагзаадаг

ЖньЖнь, ,

сурталчилгаанысурталчилгааны аргаарга хэлбэрхэлбэр, , хэрэгслийгхэрэгслийг албаналбан

тушаалтантушаалтан єєрийнєєрийн vvзэмжээрзэмжээр сонгохсонгох эрхтэйэрхтэй

сурталчилгаанысурталчилгааны гэрээггэрээг биебие даандаан хийжхийж

удирдлагадудирдлагад танилцуулахтанилцуулах

1717

БиеБие даалтдаалт11

БайгууллагынБайгууллагын ббvvтэцтэц, v, vйлйл ажиллагааажиллагаа

АлбанАлбан тушаалтнытушаалтны хариуцлагадхариуцлагад олгосонолгосон эрхэрх мэдлийнмэдлийн

ххvvрээндрээнд vvvvргээргээ ггvvйцэтгэхйцэтгэх vvедед ямарямар хариуцлагатайхариуцлагатай хандахыгхандахыг

онцолжонцолж тусгадагтусгадаг

АжилтанАжилтан vvvvрэгтрэгт ажилдааажилдаа хариуцлагагхариуцлагагvvйй хандсанхандсан

тохиолдолдтохиолдолд ддvvрэмдрэмд заасанзаасан шийтгэлийгшийтгэлийг ххvvлээдэглээдэг

ЖишээлбэлЖишээлбэл эрхэрх мэдлээмэдлээ буруубуруу ашиглахашиглах, , ажлынажлын чанарчанар

хангалтгхангалтгvvйй, , заасанзаасан хугацаандхугацаанд vvvvргээргээ биелбиелvvvvлээглээгvvйй байхбайх

зэрэгтзэрэгт хариуцлагахариуцлага тооцдогтооцдог

ЖньЖнь, ,

сурталчилгаанысурталчилгааны гэрээггэрээг биебие даандаан хийжхийж удирдлагадудирдлагад

танилцуулжтанилцуулж зєвшєєрзєвшєєрvvvvлсэнлсэн байхбайх

зарзар сурталчилгаагсурталчилгааг бодитбодит мэдээлэлмэдээлэл дээрдээр тулгуурлантулгуурлан

явуулахявуулах