Manuel Lourenzo González

Manuel Lourenzo González

EntrevistaIES Manuel García Barros

A Estrada

Literatura Galega do Século XX e da Actualidade

Texto: © Cc-by-sa-3.0Fotos: © Todos os dereitos reservados

Manuel Lourenzo González (Vilaboa, 1955). É especialmente coñecido no ámbito narrativo, xa for por narrativa infantil e xuvenil, xa for en narrativa para outras idades. Comezou a se coñecer ao gañar o “Premio Manuel García Barros de Novela” coa obra Arqueofaxia. Máis tarde virían varios recoñecementos onde teriamos que salientar o “Premio Xerais” coa obra O xardín das pedras flotantes. Polo que respecta á literatura infantil e xuvenil, cómpre salientarmos a súa obra Irmán do vento coa que acadou o “Premio Merlín”. Tamén acadou importantes certames a nivel teatral como son “O Facho” (Auto do Entroido) ou o “Premio Estornela” (A música da noite).

miércoles 25 de mayo de 2016

Non me parece que haxa unha idade para comezar a escribir, xa que non é unha actividade que requira, por exemplo, de certas facultades físicas, coma os deportes, ou dunha longa preparación académica, como poden ser as disciplinas científicas. Polo contrario, de querermos buscarlle unha idade á literatura, sería mellor a madurez, pola carga de experiencia de vida e de lecturas acumuladas. Certamente, sabemos de escritores que produciron grandes obras en idades novas, pero o retrato mental que temos todos do escritor, habitualmente é unha persoa de idade. Polo tanto, o de “escritor tardío” non é algo que vaia comigo.Outra cousa é a idade na que se empeza a publicar. Cando eu dei a coñecer o conto infantil A galiña, o lagarto e o burro, xa levaba escritos varios centos, quizais milleiros, de páxinas. Deixo dito aquí que cando digo “escritores” estou dicindo “escritores e escritoras”, para non ter que repetilo; e o mesmo cando me refira a “rapaces”, “lectores”, etc.; deamos por salvada a cuestión do xénero para non nos facermos tediosos.


1.- Supoñemos que ao mellor xa llo levan preguntado abondo pero imos facelo de novo: considérase Vostede un autor tardío (quizabes o primeiro recoñecemento lle viñese por aquela peza A galiña, o lagarto e o burro)?

2.- Ao falarmos de premios importantes a nivel narrativo en galego (“Xerais”, “Blanco Amor” e “García Barros”) Vostede xa os ostenta todos... É ese o recoñecemento pleno a un narrador en galego ou inda quedan moitas outras metas?

Os premios literarios non son (ou non deberían ser) nunca unha meta, senón unha parte dun camiño. Un resorte que funciona como obxectivo a curto prazo e como estímulo para outras andainas. Mais que en ningún caso significa unha consagración nin cousa parecida. A verdadeira consagración do escritor, ou o seu “recoñecemento pleno”, como dicides na pregunta, dáse cando a súa obra acada a universalidade, é dicir, que ten validez máis alá das propias fronteiras e ademais perdura co paso do tempo. É o que ocorre cos escritores que chamamos “clásicos” e que todos recoñecemos como tales. No meu caso, a día de hoxe áchome extremadamente lonxe deses niveis, e quizais nunca o consiga. Aínda que tamén é certo que creo firmemente nunha frase que se di ás veces: “estou seguro de que a miña mellor obra aínda está por vir”.

Portada: “Irmán do vento”


Realmente, o García Barros significou unha alegría especial, sen dúbida superior ás demais, polo simple feito de ser o meu primeiro premio importante. Eu sempre fun, e sigo sendo, moi crítico con todo o que fago, e con ese talante custábame imaxinar que as miñas obras puidesen ser consideradas dignas de premios. Por outro lado, Arqueofaxia era a miña primeira novela, xa que eu traballaba habitualmente no campo do relato curto. E tiña moito de experimental e de atrevemento construtivo, toda unha rareza ambiciosa para min mesmo. Polo tanto, o premio foi unha sorpresa máis que feliz.

3.- E claro, falando de premios, o García Barros de aquí da Estrada foi o que primeiro acadou dos tres... Que sentiu cando lle comunicaron que a súa Arqueofaxia fora merecente de tal galardón?

5.- Que lle fornece a un escritor a literatura infanto-xuvenil que non lle forneza aqueloutra enfocada cara idades máis adultas?

4.- E falando desta obra deixou escrito don Agustín Fernández Paz o seguinte: “...recorrendo a enfoques propios da ciencia-ficción, unha reflexión sobre nós mesmos...” É difícil mergullarnos na nosa sociedade contemporánea dende unha óptica de ciencia-ficción ou máis ben esta nosa actualidade dista ben pouco da ciencia-ficción?

O meu caso non é diferente doutras ducias de casos de persoas que traballaron sempre no ámbito escolar. Nun comezo, do contacto permanente e tan intenso co alumnado xorde un coñecemento de primeira man do seu ámbito vivencial e dos cosmos nos que se moven, e con el o desexo de trasladarlles historias que poden resultarlles de interese e, asemade, cumpran unha función formativa en diversos terreos, no académico, no social, no ecolóxico, no psicolóxico, no estético, etc, e, por suposto, no literario. Gardando as distancias, vén ser a mesma relación da nai ou o pai que inventan contos pola noite para o seu fillo pequeno na hora de durmir.Ora ben, chega un momento en que a LIX acada unha dimensión por si mesma, como se fose un subxénero narrativo máis, entón o que priva é o carácter puramente literario das obras, ata o punto de que a súa recepción ou a súa adecuación a certas idades pasan a un segundo plano. Naturalmente, esas son as obras máis meritorias, e como profesor sei que, á larga, son as que verdadeiramente funcionan e serven como experiencia vital.

Eu diría que a mellor maneira de mergullarnos na sociedade contemporánea, ou de calquera momento histórico, é precisamente a través da ficción, sexa científica ou doutro tipo. Quizais no noso tempo, tan marcado por sucesos e elementos que proveñen do campo da tecnoloxía e das ciencias aplicadas, sexa a ficción científica a que mellor lle acaia. Desde logo, tanto a política como a sociedade dan para unha lectura profunda nese terreo, que, por certo, sempre acaba por ter un carácter distópico. Significa que o mundo da creación non ten moita confianza no futuro que se está a crear.

Manuel Lourenzo



Manuel Lourenzo

7.- E falando de teatro, xénero no que Vostede tamén ten depositado o seu gran de area, non cre que a este tan importante xénero lle falta un empuxe institucional ben máis comprometido especialmente cara á posta en escena? Xulga que pode ser un xénero literario “incómodo” para a Administración?

6.- E falando desta literatura para idades temperás, xulga Vostede que a nosa literatura está a pasar por un dos seus mellores momentos ou aínda lle falta algo?

Para empezar, eu non falaría de “a Administración” en abstracto; non son todas iguais. Pola práctica, sabemos que para unhas a cultura é algo importante, que hai que protexer e estimular; para outras é irrelevante, polo tanto déixase ir de calquera maneira; e incluso para outras é algo que molesta, entón atácase ou dificúltase ao máximo. Cada un saberá en cal dos tres casos estamos nós actualmente. No caso concreto de teatro dáse unha circunstancia que non se dá noutras ramas, que é o esforzo económico e organizativo que esixe. Está claro que os representantes políticos deberían ter entre as súas obrigas facilitar as iniciativas dos particulares na actividade teatral. Pero, ao mesmo tempo, o teatro conta cunha raigame popular importante como espectáculo en directo, e se xuntamos a isto a súa dimensión crítica, entón pode resultar enormemente incómodo para o poder, como ben dicides. Daquela, outro extremo a ter en conta no caso de que un goberno protexa e estimule o teatro é que este non se perda, precisamente, esa dimensión crítica.

Hai unha concordia xeral en afirmar que a LIX galega está nun momento espléndido, tanto en canto ao número de obras que se publican cada ano como pola alta calidade de moitas delas, con coidadas edicións e numerosas traducións a outros idiomas. Ora ben, é un fenómeno que se dá en moitas literaturas, non só na nosa. E non debemos esquecer que para moitas editoriais o mundo escolar representa a maior parte do negocio, polo cal debemos relativizar estas apreciacións.

8.- Tamén no seu haber está o quizais máis importante premio a nivel galego de literatura infantil e xuvenil -o “Premio Merlín”- coa obra Irmán do vento... Aquí si que se botan ben de menos moitos máis certames para unha completa normalización, non?

Os premios son importantes na literatura, ou en calquera ámbito, primeiro porque animan os creadores no seu labor, e segundo porque permiten unha maior visibilización das obras. Ora ben, non deixan de ser apoios puntuais que axudar a manter viva a ilusión dunha literatura propia. Na miña opinón, a normalización dunha literatura cunha historia deficitaria como é a nosa necesitaría unas bases moito máis sólidas e duradeiras, que deberían empezar pola propia idea de país con lingua propia e con elementos identitarios propios. Mentres teñamos no noso subconsciente colectivo o castelán como lingua A e o galego como lingua B, a nosa literatura seguirá sen normalizar.



Manuel Lourenzo

Portada: “Atl”

9.- Un dos xéneros que houbo que encetar alá polos anos 80 e 90 foi o da literatura erótica... Vostede así mesmo tamén gañou o certame “Narrativas quentes” coa obra Infidelicidades... Segue a ser un subxénero narrativo inda infravalorado ou inda existe certo tabú?

Existe un enorme tabú social contra todo canto teña que ver co sexo e o erotismo. Resulta chocante que por todas as vías se nos ensine que os valores do amor, a amizade, etc., son os positivos e que o odio e a violencia son os negativos, e que despois, nos medios de comunicación e de entretemento (particularmente no cine, na televisión, nos videoxogos, etc.) se oculte todo canto ten que ver co sexo e, en cambio, se visualicen de forma ostentosa os comportamentos violentos e crueis.En canto ao da infravaloración, é certo que os puristas en xeral desprezan a literatura “de xénero”, sexa cal sexa, pero isto non deixa de ser unha postura academicista. Dentro de cada subxénero hai obras de maior e de menor calidade, igual que entre as outras, e ao final o que vale é apreciación de cada lector, o verdadeiro destinatario do texto.

10.- Por que en determinado momento Vostede se mergullou no mundo mítico da Atlántida na súa obra ATL? Foi realmente un desafío?

Foi un desafío bastante serio, e se se le a obra creo que se entende por que o digo. En Atl puxen en xogo os máis importantes elementos da chamada ciencia ficción clásica á vez que aportei elementos novidosos de peso, ensarillándoos uns con outros nun mundo que procurei dotar de lóxica e credibilidade. Sobre o porqué, diría que cando se me presenta unha historia que contar, ao mesmo tempo esa historia trae consigo o tipo de expresión literaria, de linguaxe, de tonalidade, etc., e neste caso a trama pedíame claramente este tipo de narración. Situala na mítica Atlántida, transformada en escenario dun mundo tan distinto e ao mesmo tempo tan igual ao noso, só foi cuestión de lóxica.

11.- E tamén lle tiñamos que preguntar algo pola súa obra O xardín das pedras flotantes...Unha novela onde se mesturan amor, humor, fantasía, traxedia... Como dar forma a unha novela con tantos horizontes internos?

É unha pregunta tan ben formulada que non sei se saberei respondela.Enlazando co que dixen antes, creo poder resaltar o afán que teño por explorar todas as posibilidades da expresión literaria. Neste caso, a historia de O xardín... requiría unha construcción peculiar, lonxe de calquera xénero estándar. Daquela, simplemente me deixei levar por unha certa intuición narrativa que derivaba dun coñecemento profundo dos personaxes que a protagonizan, do seu contexto vital, e das tensións e as emocións que moven todo ese mundo; sen esquecer, por suposto, toda a lírica que podía haber máis alá da propia historia e na que podía recoñecerse cada lector.Encantoume a pregunta, de verdade; non debín constestar nada.



Manuel Lourenzo

Manuel Lourenzo

12.- Hai dúas obras súas onde se inmisce de cheo no mundo árabe (Irak) que son Irmán do vento (Premio Merlín) e Flor de area... Que foi o que o levou a escribir para as idades máis temperás sobre este mundo diferente, machista...?

Un dos principais é precisamente esa “diferenza” que mencionades.Como detalle anecdótico, Irmán do vento escribina en 2003, ao mesmo tempo que se estaba producindo a guerra da que se fala na historia, a invasión de Irak por unha serie de países da nosa contorna. Daquela, eu reunín no libro dúas aspiracións principais. Unha, narrar unha guerra desde o punto de vista dun rapaz; os rapaces son sempre as persoas que menos culpa teñen de que haxa guerras e, porén, sos as súas vítimas máis crueis. E dous, achegarme a unha cultura tan diferente á nosa e que, non obstante, creo que debe ser tratada co máximo respecto. Obviamente, eu non estou de acordo con moitos dos aspectos da súa maneira de ser (por ex., ese “machismo” que mencionades). Ora ben, tampouco creo que nós teñamos unhas capacidades superiores que nos permitan xulgalos e dicir como teñen que ser. Eles teñen as súas vergoñas e nós temos as nosas, igual que nós temos as nosas glorias e eles teñen as súas. Ao final, coido que o único que cabe é o entendemento. O que non cabe, de ninguna maneira, é odio e a guerra.Flor de Area só foi a continuación do mesmo afán coa construción dunha segunda historia, neste caso protagonizada por unha muller e cunha trama moitio máis complexa que Irmán do vento. Un desafío realmente grande para min.

13.- Durante uns anos a súa pluma foi imaxinando pasaxes históricas pontevedresas nun xornal (“Pontevedra viva”) dende unha óptica digamos que de fantasía... Que foi o que o levou a recolleitalos nun libro -Cegoñas no fondo da ría-?

Neste caso xuntáronse as ganas de imaxinar e de construír relatos co de xogar con elementos históricos reais, dentro dun afán con moito de divertimento.Para min foi unha experiencia moi particular (todas o son) porque reunía nun mesmo traballo tres mundos que habitualmente funcionan separadamente: a literatura, a historia e o xornalismo.Alguén dixo que con estes textos acababa de crear un xénero novo. Non sei se será tanto, pero o que si me queda é o orgullo de terlle dado á miña cidade de adopción, Pontevedra, unha compilación de crónicas de “historia creativa” que non ten, estou seguro, ninguna outra cidade do mundo.



CUESTIONARIO


O Partenón

Un monumento

salientábel?

Con polvora e

magnolias, de Méndez

Ferrín

Un/ha autor/-a e unha obra

literaria galegos?

Pepa a Loba. Ulises

Un personaxe galego e un estranxeiro?

Cien años de soledad

de Gª MárquezUn/ha autor/-a e unha obra

literaria estranxeiros?

Hamlet

Un personaxe literario co que

se identifique?

Blade Runner

Unha película de cine?


Conseguir recoñecemento

como escritor. Verdadeiro

recoñecemento

Un anceio por realizar?

Para visitar, o deserto.

Para descansar, a

Patagonia.

E viceversa

Un lugar para visitar? e un lugar

para descansar?

A mesma. Noutro

nivel, sermos

gobernados por

persoas

intelixentes,

honestas e

desinteresadas

Unha utopía?

Unha boa sombra

Un lugar axeitado para a lectura?

Por convición: calquera expresión popular. Ex: as interpretacións de

Davide Salvado.Por formación: o rock. Ex: pezas de The Doors

Un tipo de música? Unha canción?


O cineOutro entrete

mento ademais da literatura?

A medias. Montaña

Mundo rural/urbano? Praia/montaña?

Calquera progreso

técnico- científico que

fose útil para a

humanidade en xeral

sen prexudicar a natureza

Un feito histórico?

En canto ao universo literario, Álvaro Cunqueiro

Un/ha autor/-a con quen se identifique?

Supoño que a vida. As vidas

Cal é a súa fonte de inspiración?

Unha obra teatral?Á espera de Godot


Education

Manuel Lourenzo González