Mô hình tổ chức không gian phố chuyên doanh - Khu vực Chợ Lớn

MÔ HÌNH TỔ CHỨC KHÔNG GIAN PHỐ CHUYÊN DOANH

SVTH: Huỳnh Thư Hoàn – GVHD: Th.s KTS Trần Thị Thu Hằng 1

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 4

1. Tính cấp thiết của đề tài – đặt vấn đề: ...................................................................... 4

1.1 Tính cấp thiết:.................................................................................................................................... 4

1.2 Đặt vấn đề: ......................................................................................................................................... 5

2. Đối tƣợng nghiên cứu: ..................................................................................................... 5

3. Mục tiêu nghiên cứu: ........................................................................................................ 5

3.1 Mục tiêu tổng quát: ........................................................................................................................ 5

3.2 Mục tiêu cụ thể: ................................................................................................................................ 5

4. Phƣơng pháp nghiên cứu: .............................................................................................. 5

5. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu: .................................................................................. 6

5.1 Phạm vi nghiên cứu: ....................................................................................................................... 6

5.2 Giới hạn nghiên cứu: ...................................................................................................................... 6

6. Quy trình nghiên cứu: ....................................................................................................... 6

7. Giải thích từ ngữ: ................................................................................................................ 7

PHẦN NỘI DUNG ................................................................................................... 8

CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ PHỐ CHUYÊN DOANH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT

TRIỂN PHỐ CHUYÊN DOANH KHU VỰC CHỢ LỚN

............................................................................................................................................................. 8

1. Khái quát chung về phố chuyên doanh: ................................................................... 8

1.1 Nhận diện phố chuyên doanh: ..................................................................................................... 8

1.1.1 Lịch sử phát triển: .................................................................................................................. 8

1.1.2 Nhận diện phố chuyên doanh: ....................................................................................... 10

1.2 Các hình thức tổ chức phố chuyên doanh: ............................................................................ 11

1.2.1 Dãy phố chuyên doanh: .................................................................................................... 11

1.2.2 Chợ chuyên doanh: ............................................................................................................. 11

1.2.3 Thƣơng xá: ............................................................................................................................. 12

1.3 Vai trò của phố chuyên doanh: .................................................................................................. 12



1.4 Yếu tố tác động đến sự phát triển của phố chuyên doanh: .............................................. 12

1.4.1 Vị trí: ......................................................................................................................................... 12

1.4.2 Nhu cầu: .................................................................................................................................. 13

1.4.3 Hoạt động: ............................................................................................................................. 14

1.5 Đặc tính của phố chuyên doanh: .............................................................................................. 15

1.5.1 Tính cộng đồng: ................................................................................................................... 15

1.5.2 Tính đa dạng: ........................................................................................................................ 15

1.5.3 Tính tƣơng hỗ: ...................................................................................................................... 15

1.6 Phố chuyên doanh mang đặc tính tương hỗ: ....................................................................... 16

1.6.1 Bản chất: ................................................................................................................................. 16

1.6.2 Biểu hiện: ................................................................................................................................ 16

2. Quá trình phát triển phố chuyên doanh khu vực Chợ Lớn: ............................ 17

2.1 Bối cảnh chung:............................................................................................................................... 17

2.1.1 Vị trí: ......................................................................................................................................... 17

2.1.2 Điều kiện tự nhiên: .............................................................................................................. 17

2.1.3 Điều kiện KT-XH: .................................................................................................................. 18

2.2 Hiện trạng phát triển phố chuyên doanh khu vực Chợ Lớn: ............................................ 21

2.2.1 Hoạt động kinh doanh - buôn bán:.............................................................................. 21

2.2.2 Tổ chức không gian: ........................................................................................................... 25

2.2.3 Các đồ án đã nghiên cứu: ................................................................................................. 27

2.3 Đánh giá chung: ............................................................................................................................. 29

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC CHO MÔ HÌNH TỔ CHỨC KHÔNG GIAN PHỐ

CHUYÊN DOANH

........................................................................................................................................................... 31

1. Cơ sở pháp lý: .................................................................................................................... 31

2. Cơ sở lý luận: ...................................................................................................................... 31

2.1 Lý luận hình ảnh đô thị: ............................................................................................................... 31

2.2 Nguyên tắc tổ chức không gian: ............................................................................................... 32

2.2.1 Khung kết nối: ...................................................................................................................... 32

2.2.2 Khu vực đặc trƣng: .............................................................................................................. 32

2.2.3 Khu vực cộng đồng: ........................................................................................................... 32

2.3 Nguyên tắc tổ chức hoạt động: ................................................................................................. 32

3. Cở sở thực tiễn: ................................................................................................................. 33

3.1 Chợ hương liệu: (The Spice (Egyptian) Bazaar, Istanbul) .................................................. 33

3.1.1 Giới thiệu chung: ................................................................................................................. 33

3.1.2 Đặc trƣng: ............................................................................................................................... 33



3.1.3 Tổ chức không gian và hoạt động: ............................................................................... 34

3.2 Chợ dược thảo: (Gyeongdong Herbal Medicine market) ................................................... 35

3.2.1 Giới thiệu chung: ................................................................................................................. 35

3.2.2 Đặc trƣng: ............................................................................................................................... 35

3.2.3 Tổ chức không gian và hoạt động: ............................................................................... 35

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP CHO MÔ HÌNH PHỐ CHUYÊN DOANH MANG ĐẶC

TÍNH TƢƠNG HỖ CHO KHU VỰC CHỢ LỚN.

........................................................................................................................................................... 37

1. Tầm nhìn: ............................................................................................................................. 37

2. Nguyên tắc tổ chức không gian mang đặc tính tƣơng hỗ: ............................ 37

2.1 Khung kết nối: ................................................................................................................................. 37

2.2 Không gian đặc trưng – các dãy phố chuyên doanh: ......................................................... 37

2.3 Không gian cộng đồng: ................................................................................................................ 38

3. Đề xuất kịch bản phát triển: ......................................................................................... 40

3.1 Kịch bản A: ........................................................................................................................................ 40

3.2 Kịch bản B: ........................................................................................................................................ 41

3.3 Phân tích và lựa chọn kịch bản: ................................................................................................ 43

4. Giải pháp tổ chức không gian phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng

hỗ khu vực Chợ Lớn: ............................................................................................................ 44

4.1 Khu vực 1: ......................................................................................................................................... 44

4.2 Khu vực 2: ......................................................................................................................................... 45

4.3 Khu vực 3: ......................................................................................................................................... 46

4.4 Khu vực 4: ......................................................................................................................................... 47

5. Giải pháp tổ chức hoạt động phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng hỗ

khu vực Chợ Lớn: ................................................................................................................... 49

5.1 Hoat động trong ngày: ................................................................................................................. 50

5.2 Hoạt động theo mùa: .................................................................................................................... 50

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................. 52

1. Kết luận: ................................................................................................................................ 52

2. Kiến nghị: ............................................................................................................................. 53

PHẦN PHỤ LỤC .................................................................................................... 54

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 57



PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài – đặt vấn đề:

1.1 Tính cấp thiết:

“Sài Gòn không có những con phố mang thương hiệu rạch ròi như “Hà Nội ba mươi

sáu phố phường”, nhưng dạo quanh các con đường thánh phố Hồ Chí Minh hôm nay, rất dễ

nhận ra những khu vực buôn bán chuyên biệt một loại hàng hóa dịch vụ nào đó” (1), sự hình

thành và phát triển của phố chuyên doanh gắn liền với lịch sử thành phố. Từ chợ gạo với

những dãy phố đơn sơ của ngày đầu hình thành, phố chuyên doanh đã phát triển thành

một mạng lƣới rộng khắp trong thành phố, với sự đa dạng trong hình thức và các mặt

hàng kinh doanh.

Ngày nay, phố chuyên doanh đƣợc xem là một hình thức trung tâm giao lƣu hàng

hóa , đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực thƣơng mai – dịch vụ của TP.HCM. Không

gian trao đổi, buôn bán trong các phố chuyên doanh với nét đặc trƣng riêng, dần trở

thành “hình ảnh”, cùng với đó lối buôn bán, sinh hoạt theo kiểu “buôn có bạn, bán có

phƣờng” dƣới hình thức phố chuyên doanh, đã trở thành một nét đặc trƣng văn hóa của

thành phố. Trong đó, khu vực Chợ Lớn, một khu vực lịch sử, một trung tâm thƣơng mại –

dịch vụ quan trong của thành phố, là nơi tập trung đông nhất, tiêu biểu nhất của phố

chuyên doanh và cũng là nơi những đặc trƣng về văn hóa, cộng đồng đƣợc thể hiện một

cách mạnh mẽ nhất, đậm đặc nhất. Tất cả đã tạo nên một phố chợ chuyên doanh của

riêng khu vực này.

Tuy nhiên, trong sự phát triển chung của thành phố, sức hấp dẫn đầu tƣ của khu

vực Chợ Lớn, một câu hỏi đặt ra rằng “liệu các khu chợ truyền thống, phố chuyên doanh

có cạnh tranh nổi với các cửa hàng tiện ích, hệ thống siêu thị, trung tâm thƣơng mại hay

không?” Ở một số nơi trong khu vực những dãy phố chuyên doanh đã nhƣờng chổ cho

các công trình thƣơng mại hiện đại, cao tầng. Các công trình xây dựng mới tự phát của

ngƣời dân đƣợc xây chen và lấn dần từng mảng lớn vào giữa khu lõi trung tâm giữa các

khu phố chuyên doanh, các công trình lịch sử gây nên sự phân mảnh không gian trong

khu vực. Cùng với đó, những phƣơng thức kinh doanh mới, công nghiệp và thực dụng hơn

phần nào đã làm lấn át lối làm ăn, buôn bán đặc trƣng “buôn có bạn, bán có phƣờng”, dần

làm mất đi không gian sinh hoạt, mua bán và những nét đặc trƣng của phố chuyên doanh,

gây nên sự xói mòn văn hóa trong khu vực này.

(1) Thoại Diễm, Buôn có bạn bán có phường – Dấu ấn văn hóa ở thành phố Hồ Chí Minh.



1.2 Đặt vấn đề:

Từ những vấn đề cấp thiết nêu trên, câu hỏi đƣợc đặt ra là làm thế nào để vừa đảm

bảo tổ chức và phát triển phố chuyên doanh phù hợp với bối cảnh địa phƣơng, vừa giữ gìn

và phát huy những giá trị vốn có của nó trong quá trình phát triển chung của khu vực.

Do đó, những mục tiêu và giải pháp đƣa ra trong đề tài nghiên cứu “Mô hình tổ

chức không gian cho phố chuyên doanh (Áp dụng cho khu vực Chợ Lớn, thuộc một phần

phƣờng 10, 11, 12, 13, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh)” cần phải nhắm đến giải quyết

những vấn đề sau:

- Làm thế nào để khai thác và liên kết những thế mạnh từ phố chuyên doanh cho sự

phát triển thuận lợi và có hiệu quả, dƣới sự hỗ trợ hợp lý từ mô hình tổ chức không gian.

- Giải quyết vấn đề khai thác và thúc đẩy sự phát triển của hình thức kinh doanh và

không gian buôn bán đặc trƣng của khu vực này.

2. Đối tượng nghiên cứu:

- Không gian các khu phố chuyên doanh.

- Mô hình tổ chức kinh doanh của phố chuyên doanh.

- Các hoạt động mang tính liên kết (bao gồm các hoạt động kinh doanh và các hoạt

động văn hóa, xã hội liên quan: sinh hoạt cộng đồng, tập quán mua sắm, tỗ chức lễ hội…).

3. Mục tiêu nghiên cứu:

3.1 Mục tiêu tổng quát:

- Tìm ra mô hình tổ chức phố chuyên doanh hợp lý trong đó nhấn mạnh tính tƣơng

hỗ, để định hƣớng phát triển cho khu vực.

- Tìm ra giải pháp hiệu quả cho việc tổ chức và khai thác các hoạt động của phố

chuyên doanh trong khu vực.

3.2 Mục tiêu cụ thể:

- Tổ chức không gian phù hợp cho mỗi khu phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng

hỗ trong khu vực nghiên cứu.

- Tổ chức các không gian mở và sinh hoạt cộng đồng, liên kết mạng lƣới phố chuyên

doanh trong khu vực

- Xây dựng kịch bản tổ chức và kết hợp các hoạt động cho mỗi phố chuyên doanh.

4. Phương pháp nghiên cứu:

- Quá trình thu thập thông tin: Sử dụng phƣơng pháp thu thập dữ liệu thống kế, thu

thập dữ liệu thực tế, bên cạnh đó tiến hành quan sát, chụp ảnh, điều tra, bản đồ trên cả hai

phƣơng diện định tính và định lƣợng. Thông qua đó tổng hợp và phân loại các thông tin

cần thiết để xử lý.

- Quá trình xử lý thông tin: Mô hình hóa các dữ liệu thông tin đã đƣợc tổng hợp bằng

bản đồ, sơ đồ để đƣa ra nhận xét, đánh giá các thông tin. Dùng phƣơng pháp SWOT để

đánh giá chi tiết hơn và chuyên sâu hơn, tìm ra các vấn đề và cơ sở cho các kịch bản phát

triển và đƣa ra mục tiêu cho phƣơng án thiết kế.

- Quá trình đánh giá thông tin: Dùng phƣơng pháp SMART để đánh giá phƣơng án và

lựa chọn kịch bản tối ƣu. Qua đó có thể xây dựng giải pháp tối ƣu và cụ thể cho các mục

tiêu thiết kế.



5. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu:

5.1 Phạm vi nghiên cứu:

- Mô hình phố chuyên doanh là một khái niệm khá rộng. Ở đó bao gồm mô hình

hoạt động kinh doanh, buôn bán: từ phƣơng thức vận hành, sản xuất, phân phối đến thị

trƣờng, trao đổi, tiêu dùng; mô hình tổ chức kinh doanh: địa điểm, không gian kinh doanh.

Phố chuyên doanh cũng không chỉ là các hoạt động kinh doanh thuần túy mà còn là cung

cách trao đổi, buôn bán, đặc trƣng văn hóa của khu vực.

- Do đó, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, chỉ tập trung vào một phần của mô

hình phố chuyên doanh, đó là nghiên cứu về tổ chức không gian phố chuyên doanh, cùng

với các hoạt động kinh doanh, buôn bán, nhằm đƣa ra giải pháp tổ chức không gian để

giải quyết các vấn đề và hƣớng đến mục tiêu một cách tối ƣu nhất cho khu vực nghiên

cứu.

5.2 Giới hạn nghiên cứu:

- Giới hạn lĩnh vực nghiên cứu:

Đề tài tập trung nghiên cứu trong lĩnh vực thiết kế đô thị, trong đó chú trọng về giải

pháp tổ chức không gian cho các hoạt động thƣơng mại – dịch vụ và cộng đồng.

Nội dung nghiên cứu trong lĩnh vực xã hội chỉ giới nghiên cứu tập trung vào nguồn

gốc và đặc trƣng phƣơng thức kinh doanh, để luận giải về cách thức tổ chức không gian

phố chuyên doanh.

- Giới hạn không gian nghiên cứu: Không gian phố ngƣời Hoa khu vực Chợ Lớn, thuộc

một phần phƣờng 10, 11, 13, 14, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.

- Giới hạn thời gian nghiên cứu: Từ khi xuất hiện phố chuyên doanh đầu tiên tại khu

vực nghiên cứu (1750) đến thời điểm hiện tại.

6. Quy trình nghiên cứu:

Sơ đồ quy trình nghiên cứu



7. Giải thích từ ngữ:

- Chợ đầu mối:

Chợ đầu mối là chợ có vai trò chủ yếu thu hút, tập trung lƣợng hàng hóa lớn từ các

nguồn sản xuất, kinh doanh của khu vực kinh tế hoặc của ngành hàng để tiếp tục phân

phối tới các chợ và các kênh lƣu thông khác. (Theo Nghị định của Chính phủ số

02/2003/NĐ-CP, ngày 14 tháng 01 năm 2003 về phát triển và quản lý chợ).

Chợ đầu mối là một loại hình của “Trung tâm giao lƣu hàng hóa”, là khu vực chuyên

doanh bán buôn của các nhà sản xuất, cung cấp lớn các mặt hàng vật tƣ, thiết bị nhập

khẩu (sắt thép, xăng dầu, vải sợi, điện tử, điện máy…) tuỳ theo tính chất hàng hóa trung

tâm đƣợc hình thành và xây dựng tại các đầu mối giao thông (cảng, ga, cửa ngõ vào thành

phố). (Theo bài giảng môn Hệ thống công trình công cộng phục vụ đô thị, trường Đại học

Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh).

- Chợ chuyên doanh: là chợ kinh doanh chuyên biệt một ngành hàng hoặc một số

ngành hàng có đặc thù và tính chất riêng. (Theo Nghị định 114/2009/NĐ-CP về sửa đổi, bổ

sung một số điều của nghị định số 02/2003/ NĐ-CP ngày 14 tháng 01 năm 2003 của Chính

phủ về phát triển và quản lý chợ).

- Phố chuyên doanh: là một loại hình của “Trung tâm bán lẻ chuyên doanh”, là khu

vực bán lẻ của các nhà buôn, các hợp tác xã mua bán hoặc các doanh nghiệp quốc doanh

hoặc liên doanh… Nơi đây tập trung các cửa hàng bán lẻ theo từng loại nhóm hàng. Có

thể là các cửa hàng chuyên doanh, loại hình này thƣờng thu hút khách hàng có chủ định

về một loại hàng nào đó. Ngƣời mua sẽ có sự lựa chọn phong phú thể loại về một ngành

hàng, an tâm về chất lƣợng và giá cả. (Theo bài giảng môn Hệ thống công trình công cộng

phục vụ đô thị, trường Đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh).

- Tương hỗ: là sự tác động qua lại lẫn nhau. (Theo Từ điển Tiếng Việt).



PHẦN NỘI DUNG

CHƢƠNG 1:

KHÁI QUÁT VỀ PHỐ CHUYÊN DOANH VÀ

QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN PHỐ CHUYÊN DOANH KHU VỰC CHỢ LỚN

1. Khái quát chung về phố chuyên doanh:

1.1 Nhận diện phố chuyên doanh:

1.1.1 Lịch sử phát triển:

Quá trình hình thành và phát triển phố chuyên doanh có sự gắn bó chặt chẽ với

nhà phố. Nhà phố với sự xuất hiện cách sống kết hợp giữa không gian ở và không gian

kinh doanh và từ đó, theo tính chất buôn bán phƣờng hội đã hình thành nên các dãy phố

chuyên doanh.

Nhà phố:

Theo nghiên cứu của PSG.TS.Nguyễn Minh Hòa thì loại hình nhà phố xuất hiện

vào khoảng TK XV-XVI, vào giai đoạn nông nghiệp chuyển đổi, bắt đầu xuất hiện sự trao

đổi hàng hóa, kéo theo đó là sự xuất hiện của tầng lớp thƣơng nhân – tạo ra yếu tố “thị”.

Hình thức nhà ở mặt phố này xuất hiện nhƣ một điều tất yếu nhằm đáp ứng

nhu cầu mua bán, kinh doanh của tầng lớp này. Để làm rõ vấn đề, cần xem xét loại hình

nhà phố này ở hai khía cạnh sau:

Về cấu trúc:

Đây là loại nhà hẹp chiều ngang, thƣờng từ 2- 4 mét và chiều dài từ 14 – 18 mét

trở lên. Trƣớc đây chủ yếu là nhà trệt về sau, nhờ sự xuất hiện của vật liệu xây dựng mới,

loại nhà nhà đƣợc cải tiến hơn, có thể nâng thêm đƣợc nhiều tầng.

Loại hình nhà này không có sân trƣớc, tiếp xúc với đƣờng phố thông qua

khoảng vỉa hè nhỏ phía trƣớc. Vì cấu trúc nhà hẹp theo chiều ngang nên các căn nhà

thƣờng đƣợc xây dựng sát liền nhau (có thể sử dụng chung vách tƣờng) hợp thành một

khối kéo dài, “tạo nên một dãy nhà phố dài mút tầm mắt”.

Về chức năng:

Loại hình nhà phố này có hai chức năng cơ bản nhất, bên cạnh chức năng ở thì

nhà còn có chức năng kinh doanh, buôn bán. Tùy theo số lƣợng nhân khẩu, quan niệm về

thẩm mỹ hay hình thể miếng đất có khác nhau, nhƣng hai không gian không thể thiếu

đƣợc trong nhà phố là nơi ở và nơi bán hàng. Ngôi nhà có thể chia thành 5 ngăn (bán



hàng, tiếp khách, thƣ giãn, sinh hoạt và khu phụ) hoặc 3 ngăn (bán hàng, ở và khu phụ),

thậm chí đối với những ngôi nhà có diện tích quá nhỏ thì có thể sử dụng chung một

không gian, nhƣng vẫn đảm bảo hai chức năng ở và buôn bán.

Phần buôn bán bao giờ cũng đƣợc bố trí sát ngay mặt đƣờng để đảm bảo

thuận lợi cho giao dịch hàng hóa, kế tiếp là không gian sinh hoạt (có thể có sân trong) và

cuối cùng là nơi sản xuất hoặc kho hàng. Tuy nhiên, ngày nay một số nhà sử dụng hết tầng

trệt để làm nơi kinh doanh, buôn bán, các chức năng khác đƣợc chuyển lên tầng trên.

Tựu trung, với cấu trúc và chức năng ƣu tiên phục vụ cho việc kinh doanh, buôn

bán, có thể thấy răng loại hình nhà phố này là nhân tố quan trọng cho việc hình thành các


Phố chuyên doanh:

Khi tiến trình bổ sung yếu tố “thị” vào “thành” và “phố” để tạo ra “thành thị”,

“phố thị”, các dãy nhà mặt phố đƣợc hình thành rõ nét hơn với chức năng buôn bán kế

tiếp nhau. Điểm đặc biệt ở các dãy phố này là thƣờng kinh doanh một mặt hàng hoặc một

vài mặt hàng có tình chất tƣơng đối giống nhau. Điều này có thể lý giải theo hai hƣớng:

“Cộng đồng của những người làm cùng một nghề của một làng quê, do những

lý do khác nhau, họ đã tách ra làm một bộ phận vào thành thị làm ăn, dựng nhà trên cùng

một dãy phố, phía trong sản xuất, phía ngoài bán hàng” (2). Khi còn ở làng quê, những

ngƣời sản xuất chung nhau tạo ra một loại sản phẩm, đƣợc gọi là “làng nghề”. Khi chuyển

vào thành thị, những ngƣời cùng một làng nghề (thƣờng có quan hệ anh em, bà con họ

hàng) có xu hƣớng cụm lại với nhau. Họ thƣờng chọn những nơi thuận tiện cho việc kinh

doanh nhƣ gần đƣờng lớn, ngã ba, ngã tƣ, ven sông, ven kênh là những nơi có nhiều

ngƣời qua lại để dễ dàng chào bán hàng hóa. Bên cạnh việc sản xuất, việc bán hàng, phân

phối và tiêu thụ sản phẩm đƣợc quan tâm hơn. “Dần dần, sự dịch chuyển này đã tạo nên

các dãy phố chuyên doanh tập trung buôn bán các mặt hàng cùng loại, là sản phẩm từ các

làng nghề và có sự gắn bó chặt chẽ với nhau theo gia đình, dòng họ, làng mạc” (3).

Bên cạnh đó, sự hình thành của phố chuyên doanh còn đƣợc gắn liền với các

chợ đầu mối, chợ bán sỉ. Bộ phận những ngƣời nhập cƣ vào thành thị để tìm kiếm việc

làm, đã nhận thấy các vùng sản xuất hàng hóa từ các vùng quê, đã nhanh chóng chiếm

lĩnh thị trƣờng, lập nên các khu vực giao dịch hàng hóa. Họ thu gom hàng hóa từ các vùng

sản xuất, vận chuyển lên thành thị để phân phối, dần dần đã lập nên các chợ đầu mối, chợ

bán sỉ. Tuy nhiên với sự đa dạng của chủng loại hàng hóa và nhu cầu của ngƣời mua ngày

càng lớn, đã hình thành nên các dãy phố để giao dịch, chào bán các loại hàng hóa đƣợc

nhanh chóng và thuận tiện hơn. Mỗi dãy phố buôn bán một loại hàng hóa khác nhau, mỗi

gian hàng lại chuyên một mặt hàng chủng loại khác nhau. “Ban đầu là những lều quán

tạm, sau được xây dựng bền chắc hơn với kiểu nhà phố bên ngoài buôn bán, bên trong ở, từ

đó hình thành nên các phố chuyên doanh, gắn bó chặt chẽ với các chợ đầu mối, chợ bán sỉ,

thuận tiện cho việc phân phối hàng hóa” (4).

Nhƣ vậy, có thể thấy rằng, phố chuyên doanh đƣợc hình thành nên từ hai điều

kiện khác nhau: phố chuyên doanh gắn bó hữu cơ với các làng nghề theo gia đình, dòng

(2), (3), (4) Nguyễn Minh Hòa, Phố chuyên doanh ở Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, NXB Đại học Quốc gia TP.HCM,

2007, trang 34, 35.



họ với chức năng chính là sản xuất và buôn bán hàng hóa và phố chuyên doanh gắn bó

chặt chẽ với các chợ đấu mối bán sỉ với chức năng chính là giao dịch, buôn bán hàng hóa.

Từ những điều kiện khác nhau, phố chuyên doanh đƣợc hình thành mang

những đặc điểm khác nhau, tùy theo từng vùng miền và những quốc gia khác nhau. Ngày

nay, với sự phát triển của khoa học – kỹ thuật, phố chuyên doanh có thể mang những hình

thức mới hơn, tuy nhiên có thể nhận diện đƣợc phố chuyên doanh dựa vào những đặc

điểm cơ bản sau.

1.1.2 Nhận diện phố chuyên doanh:

Hàng hóa và phương thức buôn bán:

Đặc điểm quan trọng nhất của phố chuyên doanh là hàng hóa ở đây đƣợc bày

bán tập trung và khá thuần chủng, thƣờng duy nhất chỉ có một loại hàng nhƣ vải, áo cƣới,

hoa tƣơi… nhƣng cũng có thể là một nhóm có nhiều loại hàng nhƣng cùng chủng loại và

có cùng công năng, chẳng hạn nhƣ vật liệu xây dựng bao gồm gạch men trang trí, ốp

tƣờng; kính, thiết bị vệ sinh, nhà bếp; gỗ lót sàn…phục vụ cho việc xây dựng.

Chính yếu tố mật độ tập trung cao với hàng hóa đƣợc bày bán trực tiếp của các

phố chuyên doanh đã tạo ra ấn tƣợng mạnh cho ngƣời đi ngang qua và khi có nhu cầu

mua một mặt hàng nào đó, có thể nghĩ ngay đến địa danh đó, hoặc có thể dễ dàng mách

bảo nhau mà không cần phải tốn thời gian tra cứu.

Một đặc điểm cần ghi nhận là phố chuyên doanh đƣợc nhận diện ở phƣơng

thức buôn bán đặc trƣng, chủ yếu là bán sỉ các mặt hàng, gắn bó chặt chẽ với ngƣời sản

xuất và các đại lý phân phối hàng hóa bán lẻ. Đặc biệt, có sự hỗ trợ, chia sẻ lẫn nhau giữa

các tiểu thƣơng trong các khu phố chuyên doanh.

Ngoài ra, còn có thể thấy rõ sự phân công lao động một cách rạch ròi ở các khu

phố chuyên doanh. Bao gồm ngƣời chuyên sản xuất, ngƣời trực tiếp giao dịch hàng hóa,

ngƣời khuâng vác và vận chuyển hàng hóa…tất cả hoạt động ăn khớp, nhịp nhàng tạo

thành hình ảnh đặc trƣng cho các phố chuyên doanh.

Hình thức tổ chức cụm không gian:

Hình thức tổ chức cụm không gian ở các phố chuyên doanh gắn liền với yếu tố

cộng đồng của khu vực, có thể đƣợc nhận biết thông qua một số đặc điểm sau:

Phố chuyên doanh gắn liền với các không gian sinh hoạt cộng đồng, cụ thể

hơn đó có thể là các hội quán, nhà thờ tổ nghề, đình, chùa… đa dạng trong các hình thức

tổ chức. Các công trình trên có thể nằm ở vị trí trung tâm của các dãy phố chuyên doanh.

Từ vị trí này có thể bao quát hết các hoạt động của dãy phố chuyên doanh, điều này mang

nhiều ý nghĩa tinh thần và tâm linh đối với những ngƣời kinh doanh, buôn bán. Vị trí này

thuận lợi cho các hoạt động cộng đồng, tạo thành một không gian gần gũi, thân thiện hơn

cho khu vực.

Cũng ở vị trí này, còn có các chợ đầu mối bán sỉ, gắn với các dãy phố chuyên

doanh. Các chợ đầu mối ngày nay không còn đơn thuần là không gian thƣơng mại đơn

thuần, mà ở đó còn có cả sự trao đồi, trò chuyện, gặp giữa các tiểu thƣơng, ngƣời mua

hàng…hợp với các phố chuyên doanh thành một cụm không gian buôn bán, sinh hoạt rất

đặc trƣng.

Bên cạnh đó, các công trình sinh hoạt tâm linh, cộng đồng còn có thể nằm ở

vị trí khởi đầu hoặc kết thúc của một dãy phố chuyên doanh. Vị trí này mang nhiều ý nghĩa



về xác lập không gian, từ vị trí này đánh dấu sự xuất hiện của các dãy phố chuyên doanh.

Ở đó có các hình ảnh, dấu hiệu giới thiệu về những đặc trƣng của dãy phố chuyên doanh

sắp đến hay mang một hình ảnh tổng kết cho một một dãy phố đi qua. Nói chung, dù ở vị

trí nào, nó vẫn mang một dấu hiệu để nhận biết các dãy phố chuyên doanh.

Hình thức tổ chức cụm không gian đơn giản nhất đó là các dãy phố chuyên

doanh đơn thuần, ở đây chủ yếu chỉ là các hoạt động kinh doanh, mua bán các mặt hàng

đáp ứng nhu cầu của thị trƣờng vào một số thời điểm nhất định, thƣờng thì những dãy

phố này chỉ chiếm một đoạn phố nhỏ.

Hình thức kiến trúc cảnh quan:

Không gian vỉa hè: Thông qua đặc điểm hàng hóa và phƣơng thức buôn bán,

phố chuyên doanh đƣợc tổ chức thông qua các dãy phố thƣơng mại liên tiếp nhau, với

mật độ tập trung cao. Các dãy phố với vỉa hè nhỏ, kéo dài đƣợc các hộ dân sử dụng

chung, phân chia thành các không gian để bày trí các loại hàng hóa khác nhau. Chính cách

bày trí hàng hóa này đã làm khoảng cách giữa nhà ở - hàng hóa – ngƣời mua hàng lại

càng đƣợc thu hẹp và vỉa hè đã trở thành nơi giao dịch hàng hóa của mọi hộ kinh doanh.

Kiến trúc và mặt đứng phố: nhà phố là hình thức đặc trƣng cho phố chuyên

doanh. Bên cạnh hình thức mặt tiền đa dạng của nhà phố hiện nay, hình ảnh nổi bật để

nhận biết các phố chuyên doanh đó là không gian tầng trệt có hình thức và chức năng

tƣơng tự nhau, đƣợc sử dụng một phần hoặc toàn bộ cho các hoạt động kinh doanh, buôn

bán. Không gian này đƣợc sử dụng nhƣ là nơi trƣng bày hàng hóa, tiếp khách và thậm chí

là nơi cất giữ, lƣu trữ hàng hóa.

Bên cạnh đó, thông qua cách bày trí các mặt hàng, sản phẩm cùng với các bảng

hiệu với màu sắc đặc trƣng cho mặt hàng chuyên doanh, cũng là một yếu tố để nhận biết

các phố chuyên doanh.

Cảnh quan đặc trưng cũng là một yếu tố để có thể nhận biết phố chuyên doanh,

đó là hoạt động buôn bán, với hình ảnh ngƣời ngƣời trao đổi hàng hóa tấp nập, liên tục

trên đƣờng phố. Các yếu tố cảnh quan khác: cây xanh, trang thiết bị đƣờng phố… không

mang nhiều đặc điểm nhận biết, chủ yếu đƣợc bổ sung, hỗ trợ cho các hoạt động trên.

Với các yếu tố trên, phố chuyên doanh đã mang một hình ảnh đặc trƣng của nó,

có thể dễ dàng nhận biết ở bất cứ đâu, với các hình thức tổ chức khác nhau.

1.2 Các hình thức tổ chức phố chuyên doanh:

1.2.1 Dãy phố chuyên doanh:

Có thể coi đây là hình thức cơ bản nhất của phố chuyên doanh. Các dãy phố

kéo dày có thể một vài cây số hay chỉ vài trăm mét, nhƣng liên tục và có mật độ tập trung

cao, tạo đƣợc ấn tƣợng mạnh cho ngƣời mua hàng. Ví dụ: phố đông y Hải Thƣợng Lãn

Ông, phố mài kéo Triệu Quang Phục.

1.2.2 Chợ chuyên doanh:

Sự phát triển về quy mô của các dãy phố chuyên doanh gắn liền với các trục

đƣờng kết nối nhau trong khu vực tạo thành khu “chợ” chuyên doanh. “Chợ” ở đây không

còn mang nghĩa là chợ truyền thống thông thƣờng: “Chợ là nơi công cộng để nhiều ngƣời

đến mua bán vào những buổi hay những ngày nhất định; chợ là nơi gặp gỡ nhau giữa nơi

cung và cầu các hàng hóa, dịch vụ, vốn; là nơi tập trung hoạt động mua bán hàng hóa



giữa ngƣời sản xuất, ngƣời buôn bán và ngƣời tiêu dùng; chợ là nơi tụ họp mua bán trong

những ngày nhất định” mà phải đƣợc hiểu rộng hơn, bao gồm cả những dãy phố chuyên

doanh gần nhau, họp thành một khu vực nhất định. Ví dụ: chợ Nhật Tảo, chợ gạo Trần

Chánh Chiếu.

Bên cạnh đó, các dãy phố chuyên doanh còn gắn liền với các chợ đầu mối, chợ

bán sỉ tạo thành một khu vực rộng lớn. Chính sự gắn kết này đã tạo thành một trung tâm

giao lƣu hàng hóa cho cả vùng rộng lớn. Ví dụ: chợ Bình Tây, chợ vật liệu xây dựng.

1.2.3 Thương xá:

Vẫn với hình thức kinh doanh một hay một vài mặt hàng nhất định, hình thức

thƣơng xá lại có cách thức tổ chức kinh doanh khác hơn so với phố chuyên doanh. Không

trải dài trên một tuyến phố, thƣơng xá là một tòa nhà lớn, có nhiều tầng, tập trung chủ

yếu vào hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa. Các tiểu thƣơng có một kiot trong thƣơng

xá để kinh doanh.

Tuy có sự khác biệt so, hình thức này vẫn gây đƣợc ấn tƣợng mạnh bới sự tập

trung hàng hóa dày đặc và sự hỗ trợ lẫn nhau với các phố chuyên chuyên doanh (Sẽ đƣợc

phân tích ở phần 4). Ví dụ: Thƣơng xá Đại Quang Minh, thƣơng xá Đồng Khánh.

1.3 Vai trò của phố chuyên doanh:

Về kinh tế: Phố chuyên doanh là một dạng trung tâm thƣơng mại dịch vụ đô thị,

là nơi cung cấp hàng hóa cho đô thị, phục vụ nhu cầu thƣơng mại – dịch vụ của cƣ dân đô

thị, góp phần quan trọng trong nền kinh tế thƣơng mại – dịch vụ đô thị.

Về văn hóa – xã hội: Phố chuyên doanh phản ánh tính đa văn hóa và tính đa

chiều của đời sống thị thành. Thông qua hoạt động của phố chuyên doanh, có thể thấy

đƣợc những đặc điểm riêng biệt trong lối sống, sinh hoạt, làm ăn, buôn bán của những

cộng đồng ngƣời khác nhau. Chính sự riêng biệt này đã tạo nên những tạo nên bộ mặt

đặc trƣng của của các phố chuyên doanh.

Về thiết kế đô thị: Các dãy phố chuyên doanh với kiểu bày bán đặc trƣng đã tạo

ra sự độc đáo riêng biệt của bộ mặt phố phƣờng, cùng với hoạt động trao đổi, buôn bán

nhộn nhịp đã tạo ra hình ảnh đặc trƣng, góp phần tạo nên bản sắc đô thị.

1.4 Yếu tố tác động đến sự phát triển của phố chuyên doanh:

Các yếu tố đƣợc nghiên cứu dựa trên tác động trực tiếp đến những phố chuyên

doanh thông qua phƣơng thức buôn bán và hình thức tổ chức không gian:

1.4.1 Vị trí:

Vị trí địa lý trong mối liên hệ vùng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển

của phố chuyên doanh. Không phải bất kì vị trí nào cũng có thể hình thành nên phố

chuyên doanh. Lịch sử cho thấy việc lựa chọn vị trí để thành lập “chợ” rất đƣợc chú trọng,

trong đó, yếu tố về nguồn cung cấp nguyên liệu, hàng hóa và giao thông vận chuyển

thuận tiện đƣợc quan tâm hơn hết.

Các phố chuyên doanh gắn bó chặt chẽ với nơi sản xuất hàng thủ công, đối với

loại hình phố chuyên doanh ra đời từ các phƣờng nghề. Những phố chuyên doanh bắt

nguồn từ các chợ đầu mối thƣờng nằm gần các trục giao giao thông thủy, bộ quan trọng,

nơi có thể dễ dàng tiếp nhận hàng hóa từ các vùng nguyên liệu vận chuyển lên. Thông



thƣờng, vị trí cửa ngõ, ngã ba sông, rạch, nơi chuyển tiếp giữa các khu vực, sẽ hình thành

nên các chợ đầu mối, kéo theo đó là các phố chuyên doanh.

Ngày nay, với sự phát triển của hệ thống giao thông, vấn đề vận chuyển hàng

hóa đƣợc dễ dàng, vị trí của các phố chuyên doanh đƣợc mở rộng hơn, thuận lợi hơn cho

ngƣời mua – kẻ bán. Các phố chuyên doanh đƣợc phát triển và phân bố rộng khắp nhờ

vào các tuyến giao thông đƣợc kết nối thuận lợi, khả năng tiếp cận cao hơn, các phƣơng

tiện giao thông phát triển chuyên chở đƣợc nhiều hàng hóa hơn và đi xa hơn.

Tuy nhiên sự phát triển của giao thông đô thị đã kèm theo các vấn nạn: kẹt xe, ô

nhiễm, tai nạn…ngày càng gia tăng trong khi quy mô kinh doanh chƣa kịp đáp ứng đã trở

thành vấn đề cần giải quyết trong quá trình phát triển các khu phố chuyên doanh. Trong

các khu phố chuyên doanh, thành phần tham gia giao thông rất đa dạng: vận tải hàng hóa,

vệ sinh với vận chuyển ngƣời; giao thông cơ giới với giao thông bộ; giao thông công cộng

với giao thông cá nhân… đòi hỏi phải đƣợc phân tách rõ ràng đảm bảo cho ngƣời mua –

bán - vận chuyển hàng hóa thuận tiện và an toàn.

Các vị trí khác nhau có các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật khác nhau, ảnh hƣởng tới

việc tính toán vùng phụ vụ và quy mô của các trung tâm, thƣơng mại dịch vụ nói chung và

các phố, chợ chuyên doanh nói riêng. Trong đó, yếu tố mật độ cƣ trú không đồng đều

giữa các khu vực trong đô thị đã ảnh hƣởng đến việc dự báo và định hƣớng phát triển cho

các dãy phố chuyên doanh.

Sự hình thành và phát triển các khu vực dân cƣ mới đã nên áp lực về nhu cầu

thƣơng mại dịch vụ hàng ngày tại các khu vực này đã dẫn đến sự hình thành các phố

thƣơng mại dịch vụ tự phát, chƣa đƣợc định hƣớng cụ thể, dễ lặp lại những vấn đề còn tồn

tại của phố chuyên doanh.

Mặt khác, sự hoàn thiện của hệ thống giao thông và sự phát triển của các khu

vực mới với sự gia tăng nhu cầu về thƣơng mại dịch vụ hƣớng tâm, dẫn đến quá tải ở các

khu vực phố chuyên doanh hiện có, kéo theo sự mở rộng không gian mua bán một cách

thiếu kiểm soát.

Vấn đề về vị trí này sẽ đƣợc giải thích rõ hơn thông qua sự phân tích về nhu cầu

và tâm lý mua – bán ở phố chuyên doanh.

1.4.2 Nhu cầu:

Sự phát triển của đô thị ngày nay đã tạo ra sự khác biệt về lối sống sinh hoạt và

điều kiện kinh tế - xã hội, làm cho nhu cầu về thƣơng mại dịch vụ cũng khác nhau, quyết

định đến sự phát triển của các phố chuyên doanh.

Trƣớc hết là nhu cầu về một mặt hàng nào đó đã dẫn đến hình thành các phố

chuyên doanh, ban đầu là những mặt hàng thiết yếu phục vụ cho đời sống nhƣ thiết bị gia

dụng, thực phẩm, sản xuất bánh kẹo… rồi dần dần là nhu cầu mở rộng không gian, lãnh

thổ với các mặt hàng vật liệu xây dựng, trang trí nội thất…Tuy nhiên, không thể không

nhắc đến các ngành hàng truyền thống nhƣ giấy trang trí, hàng mã, đông nam dƣợc…đáp

ứng nhu cầu sức khỏe, tinh thần của con ngƣời, đã hình thành nên các dãy phố chuyên

doanh nổi tiếng, đƣợc nhiều ngƣời biết đến, tồn tại và phát triển lâu dài. Bên cạnh các phố

chuyên doanh ra đời để phục vụ nhu cầu tức thời thì không tồn tại đƣợc lâu trong thị

trƣờng.

Tiếp theo đó, nhu cầu giao tiếp thƣơng mại dịch vụ ngày càng đƣợc chú trọng.

Nhu cầu này tỉ lệ với sự gia tăng thu nhập trong bối cảnh lối sống, thói quen sinh hoạt



truyền thống. Với sự phát triển ngày nay, hoạt động giao tiếp thƣơng mại dịch vụ không

còn đơn thuần là những hoạt động tất yếu mà còn là hoạt động xã giao khi mà thời gian

rảnh và thu nhập của ngƣời dân ngày càng đƣợc nâng cao. Bên cạnh đó, nó còn là hoạt

động chọn lọc, bởi sự phụ thuộc vào thời tiết và chất lƣợng môi cảnh hình thể tác động và

hấp dẫn các hoạt động mua sắm trong đô thị.

Chính nhu cầu cho các hoạt động nói trên, đòi hỏi sự phát triển về hình thể và

chất lƣợng không gian của các khu phố chuyên doanh, để có thể đáp ứng đƣợc nhu cầu

thƣơng mại dịch vụ trong đô thị.

1.4.3 Hoạt động:

Một hoạt động căn bản và hết sức quan trọng, đƣợc thể hiện rõ nét trong nhu

cầu giao tiếp thƣơng mại dịch vụ đó là sự tương tác lẫn nhau (tƣơng tác mặt đối mặt) giữa

ngƣời mua – kẻ bán. Tâm lý ngƣời mua lúc nào cũng muốn nhìn thấy rõ ràng sản phẩm,

thậm chí có thể sử dụng thử (đối với một số mặt hàng nhƣ thực phẩm, bánh kẹo…) để tin

chắc vào sản phẩm mình sắp mua. Ngƣời bán hàng qua đó cũng muốn thể hiện rằng sản

phẩm của mình đảm bảo uy tín và chất lƣợng. Sự tƣơng tác này là hoàn toàn hợp lý và cần

thiết cho hoạt động kinh doanh, buôn bán. Đó là một yếu tố hết sức quan trọng cho sự

tồn tại và phát triển phố chuyên doanh.

Tập quán và thói quen mua sắm cũng là một yếu tố ảnh hƣởng. Cộng đồng

những ngƣời mua – kẻ bán là hết sức đa dạng, cùng với đó là những tập quán và thói

quen mua sắm khác nhau. Điểu này đƣợc thể hiện rõ thông qua cung cách bán hàng, bày

trí sản phẩm, phƣơng thức giao dịch – thanh toán hàng hóa,…cũng nhƣ thời gian đóng –

mở cửa hàng khác nhau tùy vào mỗi phố chuyên doanh.

Bên cạnh đó, hành trình mua sắm cũng là một thuộc tính khách hàng quan

trọng ảnh hƣởng đến sự phát triển của những phố chuyên doanh. Có hai loại hành trình

mua sắm cơ bản là đi chợ và đi mua sắm. Hai loại hành trình này ảnh hƣởng đến thời gian

cũng nhƣ cách thức tổ chức kinh doanh khác nhau. Phố chuyên doanh ngày nay bao gồm

cả hai loại hành trình trên, do đó, sự phát triển của các khu phố chuyên doanh đòi hỏi phải

giải quyết vấn đề về không gian và tổ chức kinh doanh hợp lý để có thể phục vụ nhu cầu

khách hàng một cách tốt nhất.

Mặt khác, sự hình thành phát triển của các hình thức trung tâm thƣơng mại dịch

vụ mới (siêu thị, cửa hàng tiện ích…), ngay tại các phố chuyên doanh đã tác động mạnh

đến không gian khu phố và thói quen sinh hoạt, mua sắm của ngƣời dân trong khu vực.

Trong bối cảnh đó, đòi hỏi các phố chuyên doanh cũng phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu

phát triển chung của khu vực.



1.5 Đặc tính của phố chuyên doanh:

1.5.1 Tính cộng đồng:

Đặc tính cộng đồng có thể đƣợc giải thích từ nguồn gốc hình thành phố chuyên

doanh, gồm hai vân đề sau:

Phố chuyên doanh gắn với các làng nghề theo gia đình, dòng họ. Những

ngƣời có quan hệ anh em, bà con họ hàng vơi nhau, thƣờng có xu hƣớng cụm lại với nhau,

tại đây họ cùng nhau sản xuât, buôn bán chung một mặt hàng, tạo nên cộng đồng những

ngƣời mua bán gắn bó nhau theo nghĩa “máu mũ, ruột rà” trong phố chuyên doanh.

Phố chuyên doanh gắn với chợ đầu mối bản sỉ, có nguồn gốc từ những

ngƣời nhập cƣ, họ cùng nhau tìm kiếm và khai thác những khu vực thuận lợi để kinh

doanh, buôn bán, lập nên những cộng đồng ngƣời nhập cƣ mua bán cùng nhau trong phố

chuyên doanh.

Ngày nay, trong sự phát triển của phố chuyên doanh lại xuất hiện thêm những

cộng đồng ngƣời khác nhau. Ở đó, ngƣời ta không chỉ cùng nhau buôn bán mà còn cùng

nhau trao đổi, giao lƣu trong những sinh hoạt hằng ngày, tạo nên mối quan hệ bền chặt

cùng với nhau, hình thành nên đặc tính cộng đồng của phố chuyên doanh.

1.5.2 Tính đa dạng:

Xuất phát từ những cộng đồng ngƣời khac nhau trong phố chuyên doanh,

mang theo những lối sống, sinh hoạt, kinh doanh từ nhiều nguồn khác nhau để tạo nên

tính đa dạng của phố chuyên doanh.

Tính đa dạng ở đây, trƣớc hết thể hiện ở các mặt hàng kinh doanh phong phú,

nhiều chủng loại. Có thể liệt kê đƣợc rất nhiều phố chuyên doanh các mặt hàng thông

dụng nhƣ thực phẩm, đồ gia dụng, vật liệu xây dựng… cho đến các phố chuyên doanh các

mặt hàng đặc biệt nhƣ đồ cổ, cá cảnh, dao, kéo…Trong những phố chuyên doanh đó, còn

có thể tìm ra vô số các chủng loại, mặt hàng khác nhau để lựa chọn, mẫu mã ở đây vô

cùng phong phú. Tính đa dạng tiếp theo là ở cách thức mua bán, kinh doanh, tùy thuộc

vào từng loại mặt hàng khác nhau (có thể tiếp cận trực tiếp hay gián tiếp đối với mặt hàng

cần mua).

Ngoài ra, còn có sự đa dạng ở các không gian phố chuyên doanh khác nhau,

xuất phát từ những cộng đồng ngƣời có cách thức tổ chức không gian sinh hoạt và kinh

doanh khác nhau.

1.5.3 Tính tương hỗ:

Xuất phát từ đặc tính cộng đồng, những ngƣời kinh doanh cùng nhau, dù là mối

quan hệ bà con, họ hàng hay chỉ là những ngƣời buôn bán chung một mặt hàng đều có sự

hỗ trợ lẫn nhau trong quá trính sản xuất, mua bán, tạo nên một đặc tính độc đáo của phố

chuyên doanh, đó là tính tƣơng hỗ.

Theo nhà sử học Dƣơng Trung Quốc, có thể giải thích điều này nhƣ sau:

“Nguyên căn gốc rễ của tập quán này lại xuất phát từ các phiên chợ quê truyền thống từ xa

xưa. Khi mỗi người dân trong làng có một mớ sản vật ít ỏi cũng đem ra chợ bán để đổi lấy

những hàng hóa khác mà họ cần. Và vì tính đơn thương nhỏ lẻ khó được biết đến nên

những người có cùng mặt hàng tập trung nhau lại để những người có nhu cầu dễ nhận biết.



Như vậy, “buôn có bạn, bán có phường” với đặc tính tương hỗ khởi nguồn từ mong muốn

nương tựa vào nhau” (5).

1.6 Phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng hỗ:

1.6.1 Bản chất:

Sự liên kết giữa những phố chuyên doanh thông các mặt hàng có tính hỗ trợ

lẫn nhau. Những mặt hàng có đặc tính giống nhau, có thể hỗ trợ, bổ sung cho nhau

thƣờng có mối liên hệ với nhau và đƣợc buôn bán gần nhau.

Ban đầu là sự hỗ trợ lẫn nhau trong việc chia sẻ nguồn nguyên liệu sản xuất.

Trong buổi đầu hình thành nên các phố chuyên doanh, những tiểu thƣơng có mối quan hệ

bà con, họ hàng thƣờng chia sẻ với nhau trong việc tìm kiếm những nguồn nguyên liệu để

sản xuất, hay những ngƣời cùng đi lập nghiệp, họ cũng tìm cách chỉ dẫn nhau về nguồn

cung cấp hàng hóa thuận lợi cho cho buôn bán... Điều này đã góp phần tạo nên hình ảnh

chung rất đặc trƣng của phố chuyên doanh.

Dần dần, với sự phát triển chung, tính cạnh tranh cũng đƣợc nâng cao, những

tiểu thƣơng tìm cách đa dạng hóa nguồn hàng của mình để có thể phục vụ nhu cầu khách

hàng ngày càng cao hơn. Sự xuất hiện của một mặt hàng chủ đạo sẽ kéo theo các mặt

hàng khác nhau, bổ sung cho mặt hàng chủ đạo. Hay từ một nguồn nhu cầu lớn, các phố

chuyên doanh sẽ đƣợc mở ra để phục vụ, hỗ trợ cho nhu cầu đó. Trong ý nghĩa tích cực,

chính sự kinh doanh các mặt hàng mang tính tƣơng hỗ này đã hỗ trợ lẫn nhau cho các phố

chuyên doanh, cùng thúc đẩy nhau phát triển.

1.6.2 Biểu hiện:

Nhóm các mặt hàng: Có thể nhận thấy các mặt hàng cùng đặc tính, có thể hỗ

trợ nhau đƣợc bày bán cùng nhau, chẳng hạn nhóm các hàng thiệp cƣới – áo cƣới – hoa

tƣơi – cổng hoa hay giấy – các sản phẩm từ giấy: lồng đèn, câu đối, tập vở hay phố đông y

và các dãy phố thực phẩm kết hợp. Chính sự liên hệ tƣơng hỗ của các mặt hàng này giúp

ngƣời mua thuận lợi hơn rất nhiều trong việc tìm kiếm hàng hóa, chính vì thế các phố

chuyên doanh này càng đƣợc biết đến nhiều hơn. Khi nghĩ đến một phố chuyên doanh, lập

tức ngƣời ta sẽ suy ra đƣợc các phố chuyên doanh khác với các mặt hàng hỗ trợ mặt hàng

chủ đạo.

Tổ chức không gian: Sự hỗ trợ lẫn nhau đòi hỏi tổ chức không gian cũng phải có

mối liên hệ với nhau, thể hiện qua khoảng cách và sự phân bố thành cụm của các phố

chuyên doanh. Một số hình thức tổ chức không gian giữa các phố chuyên doanh mang

đặc tính tƣơng hỗ thƣờng gặp sau:

Cụm phố chuyên doanh, thƣờng nằm trên các tuyến đƣờng kết nối với nhau

trong cùng một khu vực.

Cụm phố - chợ chuyên doanh, gồm các khu chợ đầu mối bán sỉ, các mặt

hàng chủ đạo, các dãy phố bán các mặt hàng hỗ trợ kéo dài theo khu chợ đó.

(5) Dƣơng Trung Quốc, Buôn có bạn bán có phường – Dấu ấn văn hóa ở thành phố Hồ Chí Minh.



2. Quá trình phát triển phố chuyên doanh khu vực Chợ Lớn:

2.1 Bối cảnh chung:

2.1.1 Vị trí:

Khu vực nghiên cứu nằm ở trung tâm thƣơng mại dịch vụ quận 5, phía Tây Nam

trung tâm thành phố, đƣợc liên kết với trung tâm TPHCM bằng các tuyến đƣờng chính là

Hùng Vƣơng, Nguyễn Trãi và Trần Hƣng Đạo B; liên kết với quận 8 qua cầu Chà Và, với

quận 11 theo tuyến Châu Văn Liêm. Đặc biệt, từ đại lộ Đông Tây, khu vực liên kết với các

tỉnh miền Tây và khực trung tâm TP.HCM. Với lợi thế giáp kênh Tàu Hũ- sông Sài Gòn, khu

vực nghiên cứu còn có thể liên kết với cái tỉnh miền Tây và nhiều nơi khác bằng tuyến

đƣờng thủy.

Khu vực nghiên cứu bao gồm một phần phƣờng 10, 11, 13, 14, quận 5, thành

phố Hồ Chí Minh:

Sơ đồ vị trí khu vực nghiên cứu trong tổng thể quận 5

2.1.2 Điều kiện tự nhiên:

Điều kiện tự nhiên nghiên cứu chủ yếu đến những yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt

động kinh doanh trong khu vực. Các điều kiện khác có thể xem xét trong tổng thể khu vực

thành phố Hồ Chí Minh.

Vị trí địa lý là yếu tố rất quan trọng đến khu vực. Chính yếu tố này đã tạo nên

đƣợc diện mạo và hình ảnh đặc trƣng của Chợ Lớn. Nằm ở cửa ngõ phía Nam của Sài Gòn

– TP.HCM với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, đƣợc kết nối bằng hệ thống đƣờng bộ

hoàn chỉnh, bên cạnh mạng lƣới kênh, rạch hỗ trợ; có thể nói từ điều kiện này, yếu tố giao

thƣơng hàng hóa đã đƣợc xác lập cho khu vực.

Cùng với đó, các điều kiện về địa hình, khí hậu, thời tiết cũng ảnh hƣởng đến

hoạt động kinh doanh của khu vực:



Địa hình - địa mạo: Khu vực nghiên cứu có địa hình tƣơng đối phẳng, hƣớng

đổ dốc từ phía Đông Bắc về phía Tây Nam với độ dốc nền trung bình 0,15%. Cấu tạo nền

đất là phù sa cũ, thành phần chủ yếu là cát, cát pha, sức chịu tải của nền đất khá tốt. Đây là

điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng và mở rộng không gian kinh doanh trong khu vực.

Điều kiện nhiệt độ và ánh sáng: Số giờ nắng trung bình/tháng 160-270 giờ.

Nhiệt độ bình quân: 27oC

Khí hậu: Khí hậu nhiệt đới gió mùa, trong năm có 2 mùa: mùa mƣa và mùa

khô – khá rõ rệt. Lƣợng mƣa trung bình trong năm: 159 ngày, đạt 1.949 mm (trong khoảng

từ 1392 mm 2318 mm).

Đây là những yếu tố ảnh hƣởng trực tiếp đến việc tổ chức các hoạt động kinh

doanh trên địa bàn khu vực. Ngoài ra, khu vực còn chịu ảnh hƣởng của gió và thủy văn, tuy

nhiên tác động này không đáng kể.

2.1.3 Điều kiện KT-XH:

Lịch sử:

Thành phố Hồ Chí Minh là một thành phố trẻ với hơn 300 năm tuổi, có bề dày

lịch sử đầy biến động với bao thăng trầm, là nơi hội tụ nhiều dòng chảy văn hóa. Năm

1698, Nguyễn Hữu Cảnh vâng lệnh chúa Nguyễn vào Nam kinh lƣợc, tiến hành xác lập sự

kiểm soát đối với khu vực đô thị Sài Gòn từ buổi đầu. Khởi hình từ hai đồn thu thuế, đƣợc

xác định là tọa lạc ở khoảng “xóm Bến Nghé ” và khoảng ”xóm Sài Gòn”.

Nếu nhƣ “xóm Bến Nghé” hiện nay đã trở thành Quận 1, trung tâm hành chính

của TP.HCM, thì “xóm Sài Gòn” vẫn còn lƣu giữ dấu ấn của một thời nhộn nhịp ngƣời mua

kẻ bán, trên bến dƣới thuyền. Theo các nhà nghiên cứu, khu vực “xóm Sài Gòn” trƣớc đây

gồm rất nhiều ngôi chợ nhƣ: chợ Lớn (cũ), chợ Nhỏ (chợ Thiếc), chợ Cá…, do đó khu vực

này còn đƣợc gọi là vùng Chợ Lớn.

Chợ Lớn cách Sài Gòn 5km về phía Tây Nam do ngƣời Hoa lập ra năm 1778, đầu

tiên là làng Minh Hƣơng. Lê Văn Duyệt sau khi đƣợc bổ nhiệm làm Tổng trấn Gia Định đặt

tên cho chợ ngƣời Hoa này là Chợ Lớn. Năm 1782, thị tứ này bị quân Tây Sơn tàn phá

nặng nề. Sau khi vua Gia Long lên ngôi (1802 - 1820), Chợ Lớn bắt đầu phát triển một cách

nhanh chóng. Trƣớc thời điểm thực dân Pháp thiết lập chế độ thuộc địa tại Nam Kỳ, ở thị

trấn này đã có tới 500 ngôi nhà, có 2 kênh đào, 5 cái cầu (trong đó có 1 cầu làm bằng sắt),

có nhiều kho hàng và các xƣởng đóng thuyền. Hoạt động buôn bán của họ ở đấy tấp nập

suốt ngày đêm.

Nơi đây “phố xá liên tiếp sát mái nhau, người Tàu và người ta ở chung lẫn lộn

dài độ 3 dặm. Hàng hóa trong các phố bày bán có: gấm, đoạn, đồ sứ, giấy má, châu

báu…Những hóa vật ở Nam Bắc theo đường sông đường biển chở đến không thiếu món

nào. Đầu phía Bắc đường phố lớn có miếu Quan Thánh và 3 hội quán: Phúc Châu, Quảng

Đông và Triều Châu chia đứng hai bên tả hữu, phía tây đường lớn có miếu Thiên Hậu, gần

phía tây có hội quán Ôn Lăng…ấy là một thị phố lớn và đô hội náo nhiệt” (6). Đặc biệt, từ

cuối thế kỉ XVIII, nhiều ngƣời Hoa bỏ đất Biên Hòa về Chợ Lớn sinh sống, làm cho dân cƣ

khu vực này đông đúc hơn và phố thị ngày càng sầm uất. Chợ Lớn trở thành đầu mối cung

cấp hàng hóa cho cả khu vực mà hầu hết những nhà buôn lớn là ngƣời Hoa.

(6) ThS. Tống Thị Quỳnh Hƣơng, Vai trò của người Hoa trong việc hình thành và phát triển các đô thị ở Trung và Nam bộ

(TK XVII – TK XIX), Đại học Sƣ phạm Hà Nội, trang 10.



Nhƣ vậy, có thể thấy, các phố chuyên doanh ở khu vực Chợ Lớn này đƣợc hình

thành dựa trên các chợ đầu mối, với nguồn cung cấp nông sản, hàng hóa dồi dào từ các

tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, bên cạnh phân phối các mặt hàng nhu yếu phẩm tiêu

dùng hàng ngày do các nhà buôn từ Trung Quốc, các nƣớc trong khu vực Đông Nam Á và

từ châu Âu chuyển tới. Lịch sử ghi nhận loại chợ chuyên doanh đầu tiên là các chợ gạo

(ngƣời miền Nam gọi các điểm tập kết gạo lớn là các vựa gạo, nhỏ hơn là chành gạo).

Chúng nằm dọc theo kênh Tàu Hủ và điểm giao dịch lớn nhất là các chợ gạo mà ngày nay

đƣợc gọi là chợ gạo Trần Chánh Chiếu. “Dần dần, do số lượng gạo quá lớn, người mua thì

nhiều (chủ yếu là mua sỉ để bán lại cho người tiêu dùng) mà lại muốn mua nhanh hơn, hơn

nữa các chủng loại gạo không giống nhau do vậy buộc phải hình thành các dãy phố chợ bán

gạo kéo dài, gồm nhiều gian hàng ở bên ngoài để giao dịch, chào hàng các lạoi mặt gạo,

bên trong là người ở, ban đầu là lều quán tạm giao dịch về sau là làm bền chắc ở lâu dài do

công chuyện làm ăn thường xuyên” (7). Vậy là hình thành nên phố chuyên doanh gạo – phố

chuyên doanh đầu tiên ở Chợ Lớn và cả Sài Gòn.

Ngoài các cửa hàng chuyên doanh gạo, nhiều phố chuyên doanh khác cũng ra

đời rất sớm trong lịch sử. Nếu nhƣ trƣớc năm 1975, một số ngành ngề và mặt hàng kinh

doanh đƣợc ngƣời Hoa độc quyền nhƣ: phụ tùng xe máy, xe đạp, đồ điện gia dụng,ngang

đèn, vàng mã, bánh kẹo, các loại mì, bún.... thì sau những năm 1986 đã có sự tham gia của

ngƣời Việt.

Ngày nay, Chợ Lớn không còn là một tên gọi xác định chính xác về ranh giới

hành chính, mà có thể hiểu trong những khái niệm rộng hơn về “không gian kinh tế”,

“không gian văn hóa”, “không gian kiến trúc”. Tuy đã có nhiều thay đổi so với trƣớc đây,

nhƣng Chợ Lớn vẫn là một trong những trung tâm buôn bán phồn thịnh không chỉ của

ngƣời Hoa mà còn có cả ngƣời Việt Nam, đồng thời là một trung tâm kinh tế - văn hóa

quan trọng của TP.HCM.

Những dãy phố chuyên doanh trong lịch sử khu vực Chợ Lớn

Kinh tế:

Là một trung tâm thƣơng mại dịch vụ quan trọng của thành phố Hồ Chí Minh,

khu vực Chợ Lớn phát triển nổi bật với hai loại hình kinh doanh: chợ đầu mối và phố

chuyên doanh, đóng vị trí và vai trò quan trọng trong nền kinh tế khu vực.

(7) Nguyễn Minh Hòa, Phố chuyên doanh ở Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, NXB Đại học Quốc gia TP.HCM, 2007, tr 86.



Theo nghiên cứu của PGS.TS.Nguyễn Minh Hòa, khảo sát tất cả các con phố của

quận 5 cho thấy kết quả là có khảong 40 đƣờng phố hoặc đoạn đƣờng phố đƣợc coi là

phố chuyên doanh trên tổng số 77 các con đƣờng của quận, chiếm tỷ lệ 52%, điều đó có

nghĩa là cứ 2 con đƣờng sẽ có 1 con đƣờng hoặc đoạn đƣờng là phố chuyên doanh(8).

Phƣơng thức buôn bán, trao đổi hàng hóa có những đặc điểm riêng: Hàng hoá

phần lớn đƣợc phân phối dƣới hình thức bán sỉ cho mối lái các tỉnh và những tƣ thƣơng

mua về bán tại các chợ nhỏ trong thành phố. “Việc mua bán giữa các bạn hàng chủ yếu

dựa trên chữ tín, chẳng cần hoá đơn phức tạp, hay chữ ký rườm rà mà chỉ là cuốn sổ tự lập

để ghi hàng nhận và giao thông thường. Có những khách hàng ở tận miền Trung hay miền

Tây Nam Bộ, vì không đến chợ được nên chỉ gởi giấy yêu cầu cho một người quen mang tới

là hàng hoá giao đến tận nơi. Ngược lại, đối với các chủ sạp, việc quan hệ giữa họ với nhà

sản xuất hoặc các nhà kinh doanh xuất nhập khẩu cũng diễn ra dưới hình thức gối đầu hoặc

ký gởi hàng hưởng hoa hồng” (9).

Chợ đầu mối và phố chuyên doanh, cùng với phƣơng thức buôn bán đặc trƣng

đã tạo nên nét đặc sắc riêng cho bộ mặt kinh tế khu vực.

Văn hóa – xã hội:

Dân số quận 5 hiện nay trên 195.841 ngƣời, mật độ dân cƣ 50.000 ngƣời/ km2.

Về thành phần dân cƣ, đa số là dân tộc Kinh, ngƣời Hoa chiếm khoảng 40%, với 5 nhóm

ngôn ngữ : Quảng Đông, Triều Châu, Phúc Kiến, Hẹ và Hải Nam.

Những ngƣời dân Trung Hoa đã chọn làm nơi lập nghiệp từ sớm và bƣớc đầu

họ đã thành lập nên các bang, hội của mình để quản lý việc buôn bán và tƣơng trợ lẫn

nhau trong quá trình định cƣ tại khu vực này. Cộng đồng ngƣời Hoa đã có ảnh hƣởng lớn

trong việc hình thành đặc điểm văn hóa - xã hội khu vực.

Các trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngƣỡng, các Hội Quán ngƣời Hoa trở thành

đặc trƣng của khu vực Chợ Lớn. Các hoạt động văn hóa tín ngƣỡng nhận đƣợc sự tham gia

của không chỉ cộng đồng ngƣời Hoa mà còn cả ngƣời Kinh, các hoạt động đó đã và đang

trở thành bản sắc văn hóa của khu vực nghiên cứu.

Trong buổi đầu định cƣ, để đáp ứng nhu cầu tín ngƣỡng, ngƣời Hoa trong khu

vực đã xây dựng khá nhiều hội quán. Do cộng đồng ngƣời Hoa Chợ Lớn đƣợc hình từ

nhiều nhóm ngƣời (Quảng Đông, Triều Châu, Hải Nam, Tiều, Hẹ...) các hội quán trong khu

vực cũng hết sức đa dạng, nổi tiếng nhất có thể kể đến: chùa Bà- Hội quán Tuệ Thành

Quảng Đông, chùa ông Bổn- Hội quán Nhị Phủ Phúc kiến, chùa Quan Công- Hội quán

Nghĩa An Triều Châu.

Chùa ông Bổn- Hội quán Nhị Phủ Phúc kiến

Chùa Bà- Hội quán Tuệ Thành Quảng Đông

(8) Nguyễn Minh Hòa, Tiềm năng cho kỳ tích sông Sài Gòn, NXB Tổng hợp TP.HCM, 2008, tr 138. (9) Nguyễn Minh Hòa, Tiềm năng cho kỳ tích sông Sài Gòn, NXB Tổng hợp TP.HCM, 2008, tr 143.



Đình Minh Hương Gia Thạnh

Chùa Quan Công - Hội quán Nghĩa An Triều Châu

Các hội quán không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo, tín ngƣỡng mà còn là một

trung tâm sinh hoạt văn hóa, là nơi lƣu giữ các hoạt động đặc trƣng nhƣ: các đoàn ca- cổ

nhạc, các môn phái võ cổ truyền, nghệ thuật múa lân sƣ rồng ... Đặc biệt, các hội quán còn

gắn liền với các khu vực phố chuyên doanh, nhƣ là một nơi để thờ tự những Tổ nghề làm

ăn, buôn bán của những thƣơng nhân. Vào những ngày giỗ tổ, nơi đây thƣờng diễn ra các

hoạt động cúng bái, hiến lễ, sinh hoạt văn hóa rất đặc sắc, tạo thành một nét riêng cho

khu vực.

Ngày nay, cùng với các dãy phố chuyên doanh đặc trƣng, các hội quán ngƣời

Hoa tại Chợ Lớn vẫn còn đƣợc lƣu giữ nguyên vẹn và hợp với nhau trở thành Trung tâm

sinh hoạt văn hóa tín ngƣỡng ngƣời Hoa tại TP.HCM nói riêng và cả nƣớc nói chung. Trong

những năm gần đây, các hoạt động văn hóa – thƣơng mại đặc trƣng trong khu vực ngày

càng đƣợc biết đến nhiều hơn, thu hút đƣợc không chỉ ngƣời dân địa phƣơng mà còn cả

khách du lịch trong và ngoài nƣớc.

2.2 Hiện trạng phát triển phố chuyên doanh khu vực Chợ Lớn:

2.2.1 Hoạt động kinh doanh - buôn bán:

Trong khu vực có các chợ đầu mối sau: chợ gạo, chợ vật liệu xây dựng, chợ vật

tự, chợ vải…đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp và phân phối hàng hóa không chỉ

cho quận 5 và TP.HCM mà còn cho cả khu vực Nam Bộ rộng lớn (Chợ vải Soái Kình Lâm

với hơn 500 sạp, hiện đƣợc coi là chợ vải lớn nhất cả nƣớc).

Mạng lƣới phố chuyên doanh trên địa bàn nghiên cứu cũng hoạt động rất sôi

nổi. Có thể nhắc đến một số phố chuyên doanh nổi bật trong khu vực nhƣ: phố đông y,

phố “đỏ” chuyên kinh doanh đồ trang trí Hải Thƣợng Lãn Ông, phố lồng đèn Lƣơng Nhữ

Học, phố kéo Triệu Quang Phục…ở mỗi phố đều mang một nét đặc trƣng riêng, với lối

kinh doanh, hình thức mặt hàng khác nhau, với tấp nập ngƣời mua – kẻ bán, làm nên sự

sôi động của hoạt động kinh doanh trong khu vực.

Yếu tố tƣơng hỗ giữa các phố chuyên doanh trong khu vực đƣợc thể hiện rất rõ

thông qua hình thức và sự phân bố giữa các mặt hàng với nhau:

Khu vực chợ vải Soái Kình Lâm, đường Đỗ Ngọc Thạch và thương xá Đại

Quang Minh hợp thành một không gian mua bán vải và phụ kiện may mặc nổi tiếng trong

khu vực. Bên cạnh đó, còn có phố “đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông với các sản phẩm từ giấy và

phụ kiện trang trí, cũng là những mặc hàng có thể hỗ trợ lẫn nhau. Đây là một khu vực

tiềm năng phát triển không chỉ là các hoạt động buôn bán thông thƣờng mà còn cho các

hoạt động tham quan, mua sắm và khai thác du lịch.



Phố chuyên doanh vải sợi và phụ liệu may mặc

Khu vực chợ Kim Biên, cùng với dãy phố “đỏ” Hải Thượng Lãn Ông, đường

Phạm Bân, Phùng Hưng là nơi cung cấp giấy, các sản phẩm từ giấy và phụ kiện trang trí.

Phố chuyên doanh giấy và sản phẩm trang trí

Dãy phố đường Kim Biên, Vạn Tượng, chuyên doanh hóa chất kéo dài theo

đường Trịnh Hoài Đức với các mặt hàng vật tư, dụng cụ, đường Nguyễn Thi, Vạn Kiếp với

các sản phẩm gỗ xây dựng và kết thúc là chợ vật liệu xây dựng.

Phố chuyên doanh hóa chất, dụng cụ và vật liệu xây dựng



Khu vực Trang Tử, Phú Hữu, Hải Thượng Lãn Ông chuyên kinh doanh các mặt

hàng về bao bì, dây nilon với nhiều chủng loại và mẫu mã phong phú.

Phố chuyên doanh bao bì, dây nylon

Khu vực chuyên doanh đồ nhựa gia dụng trên tuyến đƣờng Phan Văn Khỏe,

chuyên doanh nhựa đồ chơi Ngô Nhân Tịnh gắn kết chặt chẽ với chợ đầu mối Bình Tây.

Phố chuyên doanh đồ nhựa gia dụng

Khu vực Hải Thượng Lãn Ông, Triệu Quan Phục với phố đông y. Các đoạn phố

nhỏ trên đƣờng Lƣơng Nhữ Học, Trần Hƣng Đạo chuyên doanh về trang phục hát bội, cải

lƣơng, đầu lân. Đặc biệt, khu vực này còn nổi tiếng với phố lồng đèn Lƣơng Nhữ Học hoạt

động vào thời điểm tháng 8 âm lịch với lễ hội rằm Trung Thu.



Phố đông y

Phố chuyên doanh lồng đèn, đồ lễ, đầu lân

Các phố chuyên doanh trong khu vực đa phần hoạt động vào ban ngày (sáng

sớm đến chiều muộn), tập trung đông nhất là khu chợ vải Soái Kình Lâm, chợ Kim Biên,

chợ vật liệu xây dựng. Chỉ một số ít phố chuyên doanh hoạt động vào buổi tối nhƣ phố

“đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông, phố lồng đèn Lƣơng Nhữ Học (hoạt động theo mùa), phố ăn

đêm Chợ Lớn… Chính sự phân bố về hoạt động trong ngày đã đặt ra vấn đề cho khu vực,

làm sao để có thể khai thác các không gian phố chuyên doanh để tổ chức các hoạt động

về đêm có hiệu quả và đảm bảo đƣợc những vấn đề về sinh hoạt của cộng đồng tiểu

thƣơng trong khu vực.

Bên cạnh đó, phố chuyên doanh ở khu vực Chợ Lớn hiện nay vẫn còn tồn tại một

số vấn đề sau:

Lấn chiếm vỉa hè quá mức, dẫn đến làm thu hẹp hoặc làm mất hẳn lối đi của

khách bộ hành.

Gây ách tắc giao thông trên diện tích lớn, nhất là vào giờ tan tầm ở các con

phố quá nhỏ và các giao lộ.

Làm ô nhiễm môi trƣờng tự nhiên, rác thải, nƣớc bẩn, tiếng ồn và nguy cơ

cháy nổ rất cao.

Ảnh hƣởng xấu đến cảnh quan đô thị bởi những bảng quảng cáo không

thống nhất, làm cho không gian thẩm mỹ, kiến trúc bị phá vỡ, gây phản cảm và hạn chế

tầm nhìn.

Sự phát triển và mở rộng của các phố chuyên doanh, ít nhiều gây khó khăn

cho công tác quản lý đô thị theo địa bàn.



2.2.2 Tổ chức không gian:

Phân bố phố chuyên doanh:

Sơ đồ hiện trạng phân bố phố chuyên doanh

Nhận xét: Sự phân bố của những phố chuyên doanh trong khu vực cho thấy rõ

mối quan hệ tƣơng hỗ giữa chúng (đã đề cập ở phần Hoạt động kinh doanh). Tuy nhiên, ở

một số khu vực sự phân bố này chƣa hợp lý (khu vực chợ hóa chất và phố chuyên doanh

giấy, vật liệu trang trí) gây ảnh hƣởng đến sự trao đổi, mua bán và quá trình phát triển, mở

rộng của khu vực.

Hình thức phố chuyên doanh:

Sơ đồ hiện trạng hình thức phố chuyên doanh



Nhận xét: Phố chuyên doanh trong khu vực bao gồm 3 hình thức chủ yếu: các

dãy phố chuyên doanh đơn thuần, chợ chuyên doanh và thƣơng xá. Những hình thức này

có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, các dãy phố thƣờng gắn với một chợ chuyên doanh hay

một thƣơng xá, nhƣ những điểm tập trung hàng hóa trong khu vực: khu phố dụng cụ, thiết

bị gắn với chợ vật liệu xây dựng, khu chuyên doanh vải sợi có thƣơng xá Đồng Khánh, Đại

Quang Minh…Các khu vực khác, quy mô các phố chuyên doanh nhỏ, không mang tính tập

trung.

Mạng lưới giao thông:

Sơ đồ hiện trạng mạng lưới giao thông

Nhận xét: Khu vực có mạng lƣới đƣờng ô cờ đáp ứng tốt cho nhu cầu tổ chức

kinh doanh, mua bán của ngƣời dân. Tuy nhiên, các tuyến đƣờng chính nhƣ: Hải Thƣỡng

Lãn Ông, Trần Hƣng Đạo, Châu Văn Liêm bị quá tải, với lƣu lƣợng giao thông cao. Mức độ

tập trung trao đổi, vận chuyển hàng hóa tại các giao lộ (Hải Thƣợng Lãn Ông – Kim Biên,

Hải Thƣợng Lãn Ông – Châu Văn Liêm, Trần Hƣng Đạo – Phùng Hƣng) đã gây nên sự ùn

tắc giao thông trong khu vực. Các tuyến đƣờng mang tính liên kết khu vực (Triệu Quang

Phục, Tống Duy Tân, Đỗ Ngọc Thạch…) chƣa đƣợc khai thác hiệu quả.



Khả năng liên kết của những phố chuyên doanh:

Sơ đồ đánh giá hiện trạng liên kết giữa những phố chuyên doanh

Nhận xét: Hiện tại, các tuyến chủ đạo liên kết không gian các phố chuyên

doanh: Hải Thƣợng Lãn Ông, Trần Hƣng Đạo, Trịnh Hoài Đức,… đã trở nên quá tải, cần khai

thác thêm các tuyến liên kết bổ sung, với những hình thức khác nhau (tốc độ chậm, đi

bộ…). Một số khu vực phố chuyên doanh tiềm năng (khu phố chợ vải, phố “đỏ”, phố trung

thu) chƣa có sự liên kết chặt chẽ. Bên cạnh đó, tại các nút quan trọng chƣa có sự thu hút

cần thiết để định hƣớng và kết nối khu vực. Không gian các hội quán có vị trí rất quan

trọng trong việc tổ chức không gian kết nối trong khu vực.

2.2.3 Các đồ án đã nghiên cứu:

Ý tưởng thiết kế đô thị bảo tồn và cải tạo khu phố cổ Chợ Lớn của DCU.

Đồ án tập trung nghiên cứu đề xuất các phƣơng án bảo tồn các di sản văn hóa,

chủ yếu tập trung vào các công trình kiến trúc cổ trong khu vực. Tăng cƣờng và cải thiện

không gian công cộng.

Tuy nhiên, đồ án vẫn chƣa tạo đƣợc sự kết nối về không gian cũng nhƣ hoạt

động giữa các khu vực với nhau.

Bảo tồn và cải tạo kiến trúc cổ đường Triệu Quang Phục, Phú Định, Nguyễn Án



Quy hoạch bảo tồn và thiết kế đô thị khu vực phố cổ Chợ Lớn (Từ trục Hải

Thượng Lãn Ông, Triệu Quang Phục đến kênh Tàu Hủ) – Q04.

Đồ án với ý tƣởng tổ chức phố chuyên doanh với các hoạt động thƣơng mại –

dịch vụ và trục lể hội kết nối các không gian sinh hoạt cộng đồng. Phân khu bảo tồn rõ

ràng, có sự liên kết và chuyển tiếp giữa các không gian.

Tuy nhiên, đồ án vẫn chƣa khai thác đƣợc thế mạnh kinh tế và những đặc trƣng

của các phố chuyên doanh trong khu vực.

Quy hoạch bảo tồn và thiết kế đô thị khu vực phố cổ Chợ Lớn

(Từ trục Hải Thượng Lãn Ông, Triệu Quang Phục đến kênh Tàu Hủ)

Quy hoạch chi tiết một phần khu thương mại người Hoa tại Chợ Lớn – Q07

Đồ án xây dựng một hình ảnh khu phố ngƣời Hoa sầm uất và đa màu sắc với

các hoạt động thƣơng mại – dịch vụ - giải trí đặc trƣng. Đồ án có sự chú trọng đến sự kết

nối các không gian cũng nhƣ hoạt động giữa các khu vực.

Tuy nhiên, đồ án vẫn chƣa thể hiện sâu sắc đƣợc nét đặc trƣng ở một số khu

vực đặc thù, đòi hỏi giải tỏa quá nhiều.

Quy hoạch chi tiết một phần khu thương mại người Hoa tại Chợ Lớn



2.3 Đánh giá chung:

Bảng tổng hợp phân tích SWOT:

Điểm mạnh Điểm yếu Cơ hội Thách thức

Vị trí

Nằm trong khu vực

lịch sử, là trung tâm

thƣơng mại – dịch

vụ quan trọng của

TP.HCM xƣa và nay.

Giá trị quỹ đất rất

cao, không có

quỹ đất dự trữ.

Cơ hội thu hút đầu tƣ

cao có thể phát triển

thành khu thƣơng

mại – dịch vụ kết hợp

truyền thống và hiện

đại

Áp lực trong vấn

đề đền bù, giải

tỏa trong quá

trình phát triển.

ĐKTN -

Môi

trƣờng

Điều kiện địa hình,

khí hậu thuận lợi

cho hoạt động mua

bán của phố chuyên

doanh.

Còn giữ đƣợc nét

cấu trúc cơ bản của

dòng kênh lịch sử.

Chất lƣợng vệ

sinh môi trƣờng

kém, từ các cơ sở

sản xuất và chợ

đầu mối.

Hệ thống kênh bị

lấn chiếm và ô

nhiễm nặng.

Thuận lợi cho xây

dựng các công trình

và mở rộng quy mô

các phố chuyên

doanh.

Khai thác yếu tố cảnh

quan từ hệ thống

kênh, nâng cao chất

lƣợng môi trƣờng.

Chi phí cho quá

trình cải thiện

môi trƣờng, giải

tỏa và phục hồi

hệ thống kênh

rạch.

Kinh tế

Hệ thống phố

chuyên doanh và

chợ đầu mối phát

triển mạnh, là hạt

nhân kinh tế của

khu vực .

Hoạt động kinh

doanh, mua bán

mang nét đặc trƣng

riêng của khu vực.

Hoạt động kinh

doanh, mua bán

chƣa có định

hƣớng rõ ràng

(còn tự phát và

lấn chiếm vỉa hè)

Các hoạt động

kinh doanh về

đêm chƣa đƣợc

khai thác hiệu

quả.

Tăng cƣờng giao lƣu

và troa đổi hàng hóa,

có thể phát triển

thành khu vực

thƣơng mại dịch vụ

đặc thù của TP.HCM.

Khai thác yếu tố đặc

trƣng của khu vực, có

thể thúc đẩy mảng

hoạt động tham qua

du lịch trong khu vực.

Giải quyết vấn đề

buôn bán tự

phát, đảm bảo

điều kiện kinh

doanh của tiểu

thƣơng.

Dung hòa đƣợc

yếu tố phát triển

và lƣu giữ văn

hóa kinh doanh

đặc trƣng của

khu vực.

Văn hóa

xã hội

Khu vực có đƣợc sự

gắn kết cộng đồng

cao, đặc biệt là cộng

đồng các tiểu

thƣơng ngƣời Hoa.

Còn lƣu giữ nhiều

hoạt động văn hóa

đặc trƣng trong khu

vực.

Mật độ dân cƣ

quá cao (cao nhất

thành phố).

Sự thâm nhập

của nhiều yếu tố

mới ảnh hƣởng

đến các hoạt

động văn hóa

trong khu vực.

Khai thác yếu tố cộng

đồng, đẩy mạnh phát

huy hoạt động văn

hóa kết hợp với hoạt

động kinh doanh đặc

trƣng, góp phần bảo

tồn và nâng cao bản

sắc khu vực.

Áp lực cho hệ

thống hạ tầng xã

hội của khu vực.

Nảy sinh các tệ

nạn xã hội.

Sự phá vỡ lối sinh

hoạt cộng đồng

đặc trƣng.



Kiến trúc

cảnh

quan

Khu vực còn lƣu giữ

nhiều công trình

kiến trúc giá trị cao,

đặc sắc, nhiều công

trình văn hóa, tâm

linh mang đặc tính

công đồng cao.

Cảnh quan đặc

trƣng với các hoạt

động chuyên doanh.

Cảnh quan kênh,

rạch có tiềm năng.

Mật độ xây dựng

cao, thiếu không

gian mở và cây

xanh.

Cảnh quan đô thị

còn thiếu đồng

bộ.

Một số kiến trúc

mới, chƣa tƣơng

đồng ảnh hƣởng

đến không gian

chung của khu

vực.

Thuận lợi cho công

tác bảo tồn và định

hƣớng tổ chức không

gian cho mạn lƣới

phố chuyên doanh

trong khu vực.

Khai thác các yếu tố

cảnh quan về kênh

rạch hỗ trợ cho các

hoạt động kinh

doanh, mua bán và

khai thác du lịch.

Vấn đề thời gian

và kinh phí cho

quá trình định

hƣớng và cải tạo

lại không gian

đặc trƣng.

Giải pháp cấy

ghép kiến trúc

mới phù hợp với

kiến trúc đặc

trƣng khu vực.

Hạ tầng

kỹ thuật

Mạng lƣới giao

thông kết nối tốt với

các khu vực khác

trong thành phố.

Hệ thống hạ tầng

khác tƣơng đối đầy

đủ.

Đã có định hƣớng

phát triển GTCC

trong khu vực,.

Mật độ giao

thông quá cao,

sự chồng chéo

giữa các luồng

phƣơng tiện giao

thông.

Hệ thống hạ tầng

kỹ thuật quá tải

và xuống cấp.

Hoàn thiện hệ thống

giao thông với các

loại hình đa dạng,

tăng cƣờng sự kết

nối, hỗ trợ cho các

hoạt động buôn bán

của phố chuyên

doanh.

Dễ dàng nâng cấp và

sửa chữa trên hệ

thống kỹ thuật hạ

tầng có sẵn.

Giải quyết vấn đề

tiếp cận phù hợp,

đảm bảo cáo yếu

tố an toàn trong

khu vực.

Kinh phí đầu tƣ

cao cho việc

nâng cấp hệ

thống HTKT.

Từ bối cảnh về kinh tế - xã hội, dựa vào cơ sở phân tích SWOT, có thể đưa ra các

nhận định về việc tổ chức không gian cho mô hình phố chuyên doanh của khu vực nghiên cứu

như sau:

Về điểm mạnh, khu vực là một trung tâm thƣơng mại dịch vụ quan trọng của

TP.HCM với mạng lƣới giao thông tƣơng đối hoàn chỉnh, kết nối tốt với khu vực xung quanh,

đây là điều kiện thuận lợi cho phát triển khung kết nối cho mạng lƣới phố chuyên doanh. Bên

cạnh đó, khu vực có những đặc trƣng riêng biệt về văn hóa kinh doanh và sinh hoạt cộng

đồng với các hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa diễn ra sôi nổi, là yếu tố quan trọng tạo

nên bản sắc của những phố chuyên doanh khu vực. Sự liên kết rõ nét về mặt hàng và hoạt

động kinh doanh của những khu phố chuyên doanh này cơ sở để định hƣớng xây dựng và tổ

chức mô hình phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng hỗ trong khu vực.

Tuy nhiên, khu vực còn tồn tại những vấn đề về quản lý các hoạt động buôn bán

với hiện tƣợng mua bán tự phát, lấn chiếm vỉa hè. Thách thức đặt ra đó là tổ chức không gian

các khu phố chuyên doanh phải đảm bảo đƣợc các điều kiện kinh doanh của tiểu thƣơng. Sự

thiếu hụt những không gian mở phục sinh hoạt cộng đồng cần đƣợc giải quyết khi tổ chức

không gian phố chuyên doanh trong khu vực. Đặc biệt, giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trƣờng

từ các cơ sở sản xuất và chợ đầu mối, cùng với phục hồi và cải tạo cảnh quan kênh, rạch đặc

trƣng góp nâng cao chất lƣợng không gian và khai thác các hoạt động kết nối tham quan, du

lịch vào trong khu vực. Đây là cách để tổ chức và liên kết các khu phố chuyên doanh mang đặc

tính tƣơng hỗ trong khu vực.



CHƢƠNG 2:

CƠ SỞ KHOA HỌC CHO MÔ HÌNH TỔ CHỨC KHÔNG GIAN

PHỐ CHUYÊN DOANH

1. Cơ sở pháp lý:

Bản đồ Quy hoạch định hƣớng phát triển không gian quận 5, quận 6.

Quy hoạch hệ thống Chợ - Siêu thị - Trung tâm thƣơng mại trên địa bàn Quận 5

theo Quyết định số 144/2003/QĐ-UB ngày 11/8/2003 của UBND thành phố Hồ Chí Minh.

Trong đó, định hƣớng chung phát triển chợ, siêu thị, trung tâm thƣơng mại: Nghiên cứu

phát triển các loại chợ đêm, các chợ chuyên doanh mang tính truyền thống phù hợp với

đặc điểm của quận, đồng thời đảm bảo các quy định hiện hành về an ninh trật tự, an toàn

giao thông, phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trƣờng,…

2. Cơ sở lý luận:

2.1 Lý luận hình ảnh đô thị:

Theo Kevin Lynch, tính hình ảnh đƣợc xây dựng từ ba điều kiện: bản sắc, cấu

trúc và ý nghĩa. Trong đó, yếu tố về “bản sắc” chủ yếu chỉ những đặc trƣng và đặc điểm

ngoại hình của vật thể. Yếu tố “cấu trúc” đề cập đến quan hệ giữa không gian và điều kiện

thị giác và “ý nghĩa” chỉ về hiệu công năng và hiệu quả sử dụng.

Tính hình ảnh đô thị gồm 5 nhân tố cơ bản sau:

Lưu tuyến: là nhân tố chủ đạo khi xây dựng hình ảnh đô thị. Bởi lƣu tuyến là

yếu tố cơ bản để hình thành mạng không gian đô thị, để con ngƣời nhận thức đƣợc đô thị,

các nhân tố khác đều phát triển men theo lƣu tuyến. Trong đó, lƣu tuyền bao gồm: tuyến

giao thông và tuyến thị giác.

Nút: là những nơi giao cắt đƣờng giao thông, nơi chuyển hƣớng của đƣờng

sá, nơi thay đổi cấu trúc giao thông. Thông qua các nút, con ngƣời có thể nhận thức rõ

ràng hơn đặc trƣng của không gian gian và sự thay đổi của môi cảnh xung quanh. Do đó,

nút cũng là một nhân tố quan trọng khi xây dựng hình ảnh đô thị.

Khu vực: đƣợc tạo nên từ những khu vực có đặc trƣng về hình thái hay công

năng sử dụng đồng nhất. Mỗi khu vực khác nhau sẽ mang một hình ảnh đặc trƣng khác

nhau và có sự cách biệt rõ ràng đối với các khu vực khác.

Cạnh biên: là giới tuyến của một hay nhiều khu vực, đƣợc biểu hiện thông

qua hình thái tự nhiên hay nhân tạo. Cạnh biên có tác dụng phân và hạn định môi trƣờng

đô thị, là bộ phận liên hệ và phân biệt khu vực này với khu vực khác, giúp tăng cƣờng sự lý

giải đối với hình ảnh đô thị.

Cột mốc: là hình ảnh đột xuất gây ấn tƣợng trong đô thị, bao gồm sự đột

xuất của địa hình, những cây cối hình dáng đặc biệt, những công trình kiến trúc có hình

tƣợng đặc trƣng rõ rệt… Cột mốc mang tính định hƣớng, nhƣ một ký hiệu để xác định

phƣơng hƣớng, vị trí của khu vực và của cả đô thị. Cột mốc có sự ảnh hƣởng quan trọng

trong môi trƣờng hình thể đô thị.



Các nhân tố trên đƣợc đan xen và hòa hợp nhau theo một cách có quy luật, cấu

thành nên hình ảnh đô thị.

2.2 Nguyên tắc tổ chức không gian:

2.2.1 Khung kết nối:

Kết nối giữa các địa điểm một cách hợp lý ảnh hƣởng đến các hoạt động của

các khu vực. Khung kết nối đề cập đến những khía cạnh về cấu trúc di chuyển cơ giới hay

đi bộ. Một khung kết nối hiệu quả phải:

Tạo ra sự lựa chọn tối đa cho việc kết nối các hoạt động.

Liên kết rõ ràng giữa các khu vực và hệ thống kết nối bên ngoài.

Đảm bảo cho quá trình phát triển lâu dài của khu vực.

Do các địa điểm khác nhau nên đòi hỏi khung liên kết cho mỗi địa điểm cũng

khác nhau.

2.2.2 Khu vực đặc trưng:

Thiết lập trật tự cảnh quan có bố cục rõ ràng: Ở mỗi khu vực cụ thể đều có sự

độc lập tƣơng đối, lại vừa có ảnh hƣởng qua lại với nhau, trong một sự trật tự nhất định.

Điều quan trọng là tìm ra “lực hấp dẫn” của mỗi không gian, để có thể tổ chức một khu

vực thực sự đặc sắc và có sức sống lâu dài.

Tạo trục cho cảnh quan: Sự định hƣớng, truyền dẫn, bẻ góc, kéo dài của trục và

tổ chức sự giao cắt giữa các trục là một biện pháp để xây dựng trật tự không gian.

Bảo đảm sự liên tục và sự biến hóa của bề mặt không gian: Tùy theo điều kiện

khác nhau của khu vực, bề mặt không gian cần đƣợc xử lý phù hợp với môi cảnh, từ đó

mới có thể sáng tạo ra một trật tự không gian sinh động.

2.2.3 Khu vực cộng đồng:

Các không gian cộng đồng phải gắn liền với nhiều điểm hoạt động khác nhau,

đƣợc bổ sung với những khoảng không yên tĩnh. Việc quyết định vị trí cho các không gian

tƣơng ứng cho các vùng hoạt động khác nhau đòi hỏi phải đảm bảo các yếu tố về tầm

nhìn, định hƣớng và gắn kết chặt chẽ với những vực đặc trƣng.

Các không gian cộng đồng phải đƣợc xây dựng theo hƣớng linh hoạt. Các

nhóm văn hóa khác nhau hay lứa tuổi khác nhau, ngành nghề khác nhau đòi hỏi sử dụng

không gian theo những cách khác nhau. Việc xem xét những cách bố trí và thiết kế không

gian linh hoạt đảm bảo cho những nhóm ngƣời khác nhau có thể tham gia các hoạt động

khác nhau, trong cùng một không gian.

2.3 Nguyên tắc tổ chức hoạt động:

Tập hợp hay phân tán:

Nếu các hoạt động và con ngƣời đƣợc tập hợp lại thì các sự kiện riêng lẻ có thể

kích thích lẫn nhau, những ngƣời tham gia đều có cơ hội trải nghiệm và tham gia vào các

sự kiện khác nhau, qua đó quá trình tự tăng cƣờng có thể bắt đầu.



Sự phân tán cũng cần thiết cho các hoạt động của thành phố hoặc thiết lập

những không gian thanh bình, yên ả (phân tán) hơn nhƣ những phần bổ sung cho không

gian nhộn nhịp, sôi động (tập hợp).

Hòa nhập hay cô lập:

Hòa nhập các hoạt động và các chức năng trong và chung quanh những không

gian công cộng thu hút mọi ngƣời hoạt động cùng nhau và truyền cảm hứng cho nhau.

Hơn nữa, sự pha trộn các chức năng và sự tham gia của các thành phần ngƣời khác nhau

làm cho không gian thêm phong phú, điều này giúp mọi ngƣời có thể hiểu và giải thích xã

hội xung quanh đƣợc cấu tạo và hoạt động nhƣ thế nào.

Hút vào hay đẩy ra:

Các không gian công cộng trong thành phố hay trong những khu dân cƣ có sức

hấp dẫn và thu hút, vì vậy có thể khuyến khích mọi ngƣời và các hoạt động vận động từ

môi trƣờng riêng tƣ đến môi trƣờng công cộng. Môi trƣờng công cộng hút vào hay đẩy ra

là vấn đề môi trƣờng đó đƣợc bố trí nhƣ thế nào trong mối quan hệ giữa môi trƣờng riêng

tƣ và vùng biên đƣợc thiết kế nhƣ thế nào giữa hai khu vực.

Mở rộng hay che kín:

Tiếp xúc qua trải nghiệm giữa cái đang diễn ra trong môi trƣờng công cộng và

cái đang diễn ra trong nhà ở, của hàng, nhà máy… có thể quy định sự mở rộng của không

gian và khả năng trải nghiệm theo cả hai hƣớng.

Mở rộng cho sự trao đổi kinh nghiệm hai chiều không chỉ là vấn đề kính hay

cửa sổ, mà còn là vấn đề cự ly. Những thông số chính xác của trải nghiệm giác quan của

con ngƣời góp phần vào việc quyết định một hoạt động đƣợc mở rộng hay che kín.

3. Cở sở thực tiễn:

3.1 Chợ hƣơng liệu: (The Spice (Egyptian) Bazaar, Istanbul)

3.1.1 Giới thiệu chung:

The Spice (Egyptian) Bazaar là một khu chợ lâu đời nhất ở thành phố Istanbul,

Thổ Nhĩ Kỳ, nằm trong khu vực Eminonu, khu phức hợp mua sắm lớn thứ hai sau Grand

Bazaar. Spice Bazaar là khu chợ gần nhà thờ Hồi giáo mới, đặc biệt, tiền thuê các cửa hàng

trong khu chợ này đƣợc dùng để chi trả cho công tác bảo trì nhà thờ Hồi giáo. Spice

Bazaar đƣợc thiết kế bởi kiến trúc sƣ trƣởng Koca Kasim Aga, nhƣng đƣợc hoàn thành vào

năm 1660 bởi kiến trúc sƣ Mustafa.

3.1.2 Đặc trưng:

Spice Bazaar còn đƣợc biết đến với tên gọi khác là Egyptian Bazaar, bởi phần

lớn các sản phẩm đặc biệt là các loại gia vị ở đây đƣợc nhập khẩu từ Ai Cập. Ngày nay, đây

là nơi tốt nhất ở Istanbul để tìm kiếm các loại gia vị, các loại hạt, các loại trà thảo dƣợc,

hoa quả khô, hạt giống hoa, rễ - vỏ cây khan hiếm… và các loại thực phẩm truyền thống

Thổ Nhĩ Kỳ nhƣ Turkish delight (một loại bánh thạch rắc đƣờng bột), cà phê Thổ Nhĩ Kỳ.

Nơi đây còn đƣợc coi nhƣ một hiệu thuốc dƣợc liệu tự nhiên khổng lồ. Spice Bazaar là chợ

hƣơng liệu nổi tiếng không chỉ ở Istanbul mà còn đƣợc biết đến trên cả thế giới.

http://www.ifood.tv/blog/istanbuls-spice-market



3.1.3 Tổ chức không gian và hoạt động:

Spice Bazaar là một tòa nhà chữ “L”, bao gồm 88 vòm phòng, và gần nhƣ tất cả

trong số đó đều đƣợc chia thành những câu chuyện phía trên và dƣới vòm. Ở hai đầu tòa

nhà là hai cổng vòm lớn, hoành tráng với phong cách kiến trúc đặc trƣng. Lối vào chính

nằm ở góc Tây Nam, đối diện nhà thờ Hồi giáo mới. Với hình thái công trình của Spice

Bazaar, cho phép sử dụng và khai thác có hiệu quả các không gian buôn bán với hình thức

lƣu thông tuyến tính.

Khu vực còn là một cụm không gian rộng lớn, bao gồm khu chợ hƣơng liệu

Spice Bazaar, cầu Galata và quảng trƣờng Eminonu. Tuy nhiên, khu chợ Spice Bazaar và cầu

Galata mới đƣợc thực sự là không gian công cộng sống động, hơn là quảng trƣờng

Eminonu, bởi ở đó, mọi ngƣời có thể tìm thấy và tham gia vào các hoạt động khác nhau.

Mặt bằng tổ chức không gian The Spice Bazaar

Ở Spice Bazaar, màu sắc và mùi vị đặc trƣng của các loại hƣơng liệu là yếu tố

quan trọng để nhận biết khu chợ. Một không gian đậm đặc mùi hƣơng với những màu sắc

rực rỡ của các gian hàng tập trung với mật độ cao, gây đƣợc ấn tƣợng mạnh cho bất cứ ai

đến đây.

Bên cạnh đó, The Spice Bazaar không chỉ là một khu chợ thƣơng mại đơn thuần,

mà ở đó còn là một không gian giao lƣu văn hóa đặc sắc. Những ngƣời bán hàng tạo điều

kiện để ngƣời mua có thể lựa chọn, kiểm tra các mặt hàng, trò chuyện, trao đổi về chúng

và họ cũng dành riêng những gian hàng cho các món quà lƣu niệm. Khu vực bên ngoài

cũng là những không gian thú vị, với các mặt hàng lạ mắt (chim, vật nuôi, các loại thực vật

chữa bệnh…), quan trọng hơn, đây nhƣ một không gian chuyển tiếp đến các khu vực sôi

động khác (cầu Galata và quảng trƣờng Eminonu). Ở đây, yếu tố du lịch đã đƣợc khai thác

và lồng ghép một cách hợp lý mà không làm mất đi bản sắc riêng của khu vực.

Không gian The Spice Bazaar đặc trưng bởi màu sắc và mùi vị



Tóm lại, bằng các yếu tố nhận biết đặc trƣng (màu sắc – mùi vị) với sự đan xen các hoạt

động với sự dẫn dắt hợp lý trong tổ chức không gian đã làm cho The Spice Bazaar trở thành một

khu chợ đặc sắc, một điểm đến thú vị ở Istanbul.

3.2 Chợ dƣợc thảo: (Gyeongdong Herbal Medicine market)

3.2.1 Giới thiệu chung:

Chợ Gyeongdong nằm ở khu vực 1035 Jaegi-dong, Dongdaemun-gu, Seoul, hàn

Quốc, là một trong những chợ dƣợc thảo và nhân sâm lớn nhất Hàn Quốc. Từ khi thành

lập vào năm 1960, khu chợ đã cung cấp hơn 70% thành phần dƣợc thảo và nhân sâm của

quốc gia với hơn 1000 cửa hàng và phòng khám Đông y trong khu vực. Ngoài ra, chợ

Geyongdong cũng là một thị trƣờng cung cấp sỉ và lẻ các sản phẩm nông nghiệp và hải

sản với diện tích 300.000 m2. Có thể nói rằng, khu chợ Gyeongdong là thị trƣờng dƣợc

thảo và nhân sâm lớn nhất Hàn Quốc.

3.2.2 Đặc trưng:

Không giống nhƣ các trung tâm mua sắm lớn với các sản phẩm mã vạch đƣợc

sắp xếp gọn gàng trên kệ, khu chợ ngoài trời này đầy sức sống với sự tƣơng tác giữa

ngƣời bán, cố gắng để thu hút khách hàng và những ngƣời mua, cố gắng để thƣơng thảo,

trả giá.

Tất cả các mặt hàng ở đây đều có giá trị chữa bệnh rất cao, đƣợc bày bán đa

dạng, bao gồm các loại thảo mộc, hoa, nấm, củ, quả, ớt và các loại hạt, ngoài ra còn có các

lại cam thảo, ngải cứu, gừng…Những ngƣời bán hàng ở đây rất am hiểu về các loại dƣợc

thảo, họ cũng rất vui lòng để giải thích về quá trình chuẩn bị, cách kết hợp và sử dụng. “Họ

sẽ giới thiệu hoa cúc và kiều mạch cho trà và nhân sâm và rễ nhân sâm cho năng lượng” (1),

chẳng hạn. Thậm chí, những ngƣời bán hàng còn có thể đề nghị một “toa thuốc” các loại

dƣợc thảo, theo yêu cầu của khách hàng. Ngoài dƣợc thảo, còn có thể tìm thấy nhân sâm

với các chủng loại khác nhau và các thành phần trà quý hiếm.

3.2.3 Tổ chức không gian và hoạt động:

Chợ Gyeongdong là loại hình chợ truyền thống của Hàn Quốc, với cấu trúc

không gian cơ bản đƣợc hình thành từ các ô phố, theo đó mạng lƣới các đƣờng phố

chằng chịt, gồm các dãy phố chuyên doanh các mặt hàng dƣợc thảo, nhân sâm là khu chợ

tập trung với các loại thực phẩm khác nhau, tập trung vào các mặt hàng hỗ trợ cho các

loại dƣợc thảo (kết hợp thực phẩm và dƣợc thảo trong chế biến).

Quy mô và hình thức đặc trưng ở chợ Gyeongdong



Hình ảnh của những ngƣời bán hàng trên vỉa hè, những sạp hàng, hộp, giỏ,

những bảng hiệu xuất hiện nhƣ một cách nhận biết khu chợ Gyeongdong, ngay từ khi

bƣớc ra khỏi ga tàu điện ngầm. Không khí ở đây rất nhôn nhịp với các hoạt động đa dạng,

không chỉ là mua bán các loại dƣợc thảo, mà còn là trò chuyện, trao đổi, tƣ vấn cho khách

hàng…và còn có cả các hoạt động tham quan, du lịch.

Bên cạnh đó, không gian khu vực còn có các công trình khác, bao gồm: bảo

tàng dƣợc thảo Yangnyeongsi, khu chợ Yangnyeong, khu mua bán đồ cổ Dapsimni, đền

thờ Seonnongdan (nơi tôn vinh các vị thần nông nghiệp), có giá trị lịch sử cao. Cùng với

khu chợ Gyeongdong, tạo thành một khu vực đặc sắc chuyên biệt về đông y và các loại

dƣợc thảo.

Với hệ thống hạ tầng hoàn thiện (ga Cheongnyangi, là đầu mối giao thông

quan trọng kết nối khu vực), phƣơng tiện giao thông công cộng phát triển, đã giúp liên kết

các khu vực này với nhau, tạo thành một hành trình tham quan, mua sắm thú vị, đó không

chỉ là sự liên kết về không gian đơn thuần, mà còn là sự liên kết hƣơng vị và thời gian.

Hành trình các điểm tham quan, kết nối từ chợ Gyeongdong

Tóm lại, sự khai thác hiệu quả các mặt hàng có tính hỗ trợ nhau, thông qua các

không gian đặc sắc và cách thức liên kết, dẫn dắt chúng; bên cạnh cách thức kết hợp phát

triển du lịch, đã làm cho Gyeongdong không những là một khu chợ dƣợc thảo nổi tiếng,

mà còn là một điểm đến đặc sắc của thành phố.



CHƢƠNG 3:

GIẢI PHÁP CHO MÔ HÌNH PHỐ CHUYÊN DOANH MANG ĐẶC TÍNH

TƢƠNG HỖ CHO KHU VỰC CHỢ LỚN.

1. Tầm nhìn:

“Xây dựng mô hình tổ chức không gian phố chuyên doanh nhấn mạnh sự liên kết mang

tính tương hỗ, thể hiện đặc trưng văn hóa và cộng đồng của khu vực”

2. Nguyên tắc tổ chức không gian mang đặc tính tương hỗ:

2.1 Khung kết nối:

Thiết lập bộ khung kết nối giữa các phố chuyên doanh dựa trên sự đánh giá

mạng lƣới giao thông hiện hữu (của khu vực và mối liên hệ chung với các khu vực khác), sự

phân khu chức năng các khu phố chuyên doanh, có thể đề xuất bổ sung các tuyến kết nối

cần thiết.

Xác định các cấp độ giao thông trong bộ khung, bao gồm các cấp đƣờng giao

thông (đƣờng đô thị, liên khu vực, nội bộ,…) trong mạng lƣới phố - chợ chuyên doanh (Các

phố chuyên doanh có thể nằm trên nhiều tuyến đƣờng khác nhau) một cách rõ ràng là cơ

sở để định hƣớng kết nối các hoạt động hiệu quả hơn.

Tổ chức các tuyến đƣờng chuyên biệt: tuyến đƣờng dành riêng cho giao thông

cơ giới, tuyến hạn chế tốc độ, tuyến đi bộ… đảm bảo không chồng chéo các luồng giao

thông của các thành phần tham gia giao thông đa dạng trong khu vực phố chuyên doanh:

giao thông hàng hóa, mua sắm, sinh hoạt; giao thông cơ giới, thô sơ, đi bộ…

Sự lựa chọn bộ khung kết nối này tùy thuộc vào tính chất hoạt động của các

khu phố chuyên doanh. Những bộ khung kết nối này phải đảm bảo thuận lợi và hiệu quả

cho các hoạt động trong khu vực.

2.2 Không gian đặc trƣng – các dãy phố chuyên doanh:

Phân khu chức năng: (Xác định yếu tố khu vực)

Phân khu chức năng các dãy phố chuyên doanh dựa trên những đặc trƣng về

tính chất, chủng loại của các mặt hàng chuyên doanh hoặc giữa các mặt hàng có yếu tố hỗ

trợ lẫn nhau. Đây yếu tố đầu tiên để tổ chức không gian các phố chuyên doanh, qua đó

mới có thể khai thác đƣợc yếu tố đặc trƣng và hấp dẫn ở mỗi phố chuyên doanh.

Định hướng trật tự không gian: (Xác định các yếu tố tuyến, đểm nút)

Các phố chuyên doanh với nhiều hình thức khác nhau, có thể nằm đan xen nhau

và có sự ảnh hƣởng qua lại lẫn nhau. Đánh giá và xác định cụ thể quy mô và hình thức các

phố chuyên doanh trong khu vực để xác định bố cục không gian, qua đó xác định các

không gian chính – phụ, thông qua sự liên kết các tuyến (các tuyến cảnh quan chính – phụ,

tuyến đi bộ, tuyến giao thông liên kết khu vực…), điểm (các điểm tập trung hoạt động,

điểm cãnh quan chủ đạo…) để thiết lập trật tự không gian.



Xây dựng các yếu tố đặc trưng:

Xử lý bề mặt không gian: (Tăng cường định hướng cho tuyến, trục)

Xử lý bề mặt không gian trƣớc hết là mặt đứng của các dãy phố chuyên doanh.

Tầng trệt của những dãy phố chuyên doanh đều dành cho hoạt động mua bán, trƣng bày

hàng hóa nên tƣơng đối giống nhau (xét trong một phố chuyên doanh). Do đó, cần tạo ra

nhịp điệu cho những mặt đứng này thông quan hình thức kiến trúc, kích thƣớc cửa số,

console, logia… để tạo sự hấp dẫn cho dãy phố.

Màu sắc và vật liệu:

Xác định rõ ràng các đặc tính riêng biệt của mỗi phố chuyên doanh (hàng hóa

và cách thức kinh doanh), để qua đó có thể xác định màu sắc và vật liệu cho các bảng hiệu,

quảng cáo, cách thức trƣng bày sản phẩm… phù hợp ở mỗi con phố, tạo nên những dấu

hiệu nhận biết cho mỗi con phố chuyên doanh (các phố chuyên về giấy, phụ liệu trang trí,

may mặc, vải, …)

Âm thanh và mùi hương:

Cũng nhƣ màu sắc và vật liệu, âm thanh và mùi hƣơng cũng góp phần tạo nên

dấu hiệu nhận biết cho phố chuyên doanh. Vẫn xuất phát từ mặt hàng kinh doanh để xác

định các yếu tố này. Mùi hƣơng đặc trƣng ở các con phố chuyên doanh về ẩm thực, đông

y… Âm thanh thƣờng đặc trƣng ở các con phố chuyên doanh hàng gia dụng, dụng cụ cơ

khí… Các yếu tố về cảm xúc này có thể đan xen, hỗ trợ cho nhau.

Các yếu tố cảnh quan:

Đối với đƣờng phố các khu vực chuyên doanh, cảnh quan nổi bật nhất đó là các

hoạt động mua bán hàng hóa. Các yếu tố cảnh quan khác phải đƣợc xây dựng để hỗ trợ,

bổ sung cho các hoạt động. Trong đó, yếu tố cây xanh rất cần thiết, hiệu quả bóng mát

của cây xanh phù hợp cho hoạt động kinh doanh diễn ra liên tục trong khu vực, bên cạnh

là loại cây xanh mang tính trang trí, định hƣớng hỗ trợ hiệu quả cho các tuyến, trục trong

khu vực. Các tiện ích công cộng: đèn đƣờng, ghế ngồi, thùng rác, bản chỉ dẫn…cần phải

đƣợc thiết kế dựa trên các định hƣớng chung về hình thức không gian, màu sắc, vật liệu

của khu vực.

Tùy thuộc vào những khu phố chuyên doanh khác nhau có thể mang một hay

nhiều yếu tố nổi bật khác nhau.

2.3 Không gian cộng đồng:

Giữa các phố chuyên doanh mang đặc tính tƣơng hỗ, cần có sự kết nối với nhau

nhau thông qua các yếu tố về không gian và hoạt động, để có thể tăng cƣờng và khai thác

hiệu quả đặc tính trên.

Tổ chức không gian cộng đồng:

Công trình: (Bổ sung yếu tố cột mốc)

Các không gian cộng đồng trong các công trình nhƣ các hội quán, nhà thờ tổ

nghề, đình, chùa… là nơi phục vụ sinh hoạt tâm linh của cộng đồng các phố chuyên doanh

trong khu vực. Những công trình này cần thiết đƣợc xem xét cải tạo, bảo tồn, là cách để

giữ đƣợc sự kết nối giữa các khu vực phố chuyên doanh lại với nhau.



Bên cạnh đó, có thể đề xuất cấy ghép một số công trình khác nhƣ nhà sinh hoạt

văn hóa cộng đồng, nhà triễn lãm, trƣng bày sản phẩm, các gian hàng lƣu niệm,… vào khu

vực, đây là những không gian đánh dấu sự chuyển tiếp giữa các phố chuyên doanh, tạo ra

sự kết nối giữa các phố chuyên doanh mang tính tƣơng hỗ. Các hình thức cấy ghép phải

phù hợp với không gian chung của khu vực.

Khoảng lùi: Các công trình trên cần xem xét khoảng lùi hợp lý, bởi đây sẽ là nơi

tập hợp của các dòng ngƣời và các hoạt động, sinh hoạt cộng đồng. Trong một số trƣờng

hợp, có thể đề xuất một quảng trƣờng nhỏ để tập hợp và thu hút các hoạt động.

Tầng cao: Sự đột biến về tầng cao (thấp hơn hay cao hơn) so với những dãy phố

chuyên doanh càng làm tăng cƣờng tính đột biến trong khu vực, nhƣng phải đƣợc nghiên

cứu đảm bảo tầm nhín, hƣớng nhìn để không làm phá vỡ cấu trúc chung của khu vực.

Xử lý bề mặt: Bề mặt các không gian kết nối cần đƣợc chú trọng, hình thức bề

mặt cần phải mang tính đại diện và tiêu biểu cho khu vực. Hình thức kiến trúc, chi tiết, màu

sắc trang trí… phải có ngôn ngữ phù hợp để thông qua đó, mọi ngƣời có thể nhận biết đặc

trƣng của khu vực phố chuyên doanh.

Không gian trống:

Bổ sung các không gian trống thích hợp vào khu vực các phố chuyên doanh,

nhƣ các công viên, vƣờn hoa, hay các điểm dừng chân,…là những khoảng không gian cần

thiết để tập trung các hoạt động cộng đồng: quan sát, trò chuyện, trao đổi… cũng để tạo

sự thay đổi và đột biến trong không gian phố chuyên doanh.

Không gian đi bộ:

Thiết lập và bổ sung các không gian đi bộ cho các phố chuyên doanh không

những tạo đƣợc hiệu quả cho việc bán hàng (có thể xem xét, trao đổi hàng hóa dễ dàng)

mà còn là không gian để liên kết các hoạt động cộng đồng, tăng cƣờng cơ hội trải

nghiệm, quan sát của mọi ngƣời.

Không gian đi bộ phải đƣợc thiết kế dựa trên các nguyên tắc về tổ chức cảnh

quan và hoạt động, bao gồm các đƣờng phố đi bộ, quảng trƣờng đi bộ, cầu vƣợt đi

bộ…tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh trong khu vực phố chuyên doanh.

Tổ chức hoạt động:

Giữa phố chuyên doanh không chỉ là hoạt động kinh doanh, mua bán đơn

thuần mà còn có các hoạt động tham qua, mua sắm, giao lƣu văn hóa. Các phố chuyên

doanh mang tính tƣơng hỗ, các hoạt động này còn đƣợc thể hiện rõ nét hơn. Do đó, các

hoạt động này cần đƣợc tổ chức rõ ràng và cụ thể.

Hoạt động trong ngày:

Đây là những hoạt động căn bản nhất của phố chuyên doanh. Xây dựng một

kịch bản hoạt động, kéo từ sáng sớm đến chiều tối, trên cơ sở nghiên cứu về những hoạt

động đặc trƣng của các phố chuyên doanh. Các hoạt động có thể đƣợc đan xen lẫn nhau

hoặc diễn ra vào những thời điểm nhất định, nhƣng hơn hết, nó phải mang tính dẫn dắt

giữa các khu phố chuyên doanh với nhau.

Dựa trên kinh nghiệm của một số phố chuyên doanh trên thế giới, cần xây dựng

một hành trình tham quan dành cho du khách, kết nối các địa điểm với nhau, là giải pháp

hiệu quả có thể áp dụng cho hoạt động khai thác du lịch ở các phố chuyên doanh mang

tính tƣơng hỗ.



Hoạt động theo mùa:

Nghiên cứu các lễ hội của khu vực (các lễ hội thƣờng gắn bó chặt chẽ với cộng

đồng khu phố chuyên doanh) để xây dựng thêm những hoạt động đặc sắc, góp phần tạo

sự thu hút cho khu vực. Các không gian cần đƣợc thiết kế theo hƣớng chuyển đổi linh hoạt

để có thể phục vụ tốt hơn các hoạt động định kỳ này.

3. Đề xuất kịch bản phát triển:

3.1 Kịch bản A:

Định hƣớng phát triển mô hình phố chuyên doanh mang tính đặc trƣng dựa trên

mạng lƣới liên kết giao thông trong khu vực.

Khung kết nối:

Thiết lập khung kết nối dựa trên mạng lƣới giao thông hiện hữu, trong đó nhấn

mạnh trục Hãi Thƣợng Lãn Ông là trục cảnh quan chính của khu vực, tổ chức lối đi bộ trên

làn cây giữa trục.

Các trục phụ Trần Hƣng Đạo và Châu Văn Liêm mang tính chất kết nối giữa các

khu vực, đƣợc hạn chế tốc độ xe cơ giới.

Các tuyến đƣờng Lƣơng Nhữ Học, Đỗ Ngọc Thạch, Phạm Bân, Tống Duy Tân tổ

chức đi bộ để liên kết các hoạt động trong khu vực.

Không gian đặc trưng:

Khu phố chuyên doanh vải sợi: chợ vải Soái Kình Lâm, thƣơng xá Đại Quang Minh

và TTTM vải sợi (dự án)

Khu phố “đỏ” với giấy và các phụ kiện trang trí: Hãi Thƣợng Lãn Ông, Phùng

Hƣng, Phạm Bân.

Khu phố chuyên doanh bao bì, dây nylon: Trang Tử, Phú Hữu, Học Lạc, Hải

Thƣợng Lãn Ông.

Khu phố trang phục hát bội và phố lồng đèn Lƣơng Nhữ Học.

Khu phố chuyên doanh hóa chất, dụng cụ, vật liệu xây dựng và tạp sắt: các tuyến

đƣờng Kim Biên, Vạn Tƣợng, Trịnh Hòa Đức, Nguyễn Thi, Vạn Kiếp, Lê Quang Định và chợ

Vật liệu xây dựng.

Khu phố đông y: phố Hãi Thƣợng Lãn Ông, Triệu Quang Phục.

Khu phố chuyên doanh đồ nhựa gia dụng: Ngô Nhân Tịnh, Phan Văn Khỏe.

Không gian cộng đồng:

Trục lễ hội Hải Thƣợng Lãn Ông kết thúc là công viên Cửu Long là không gian

sinh hoạt cộng đồng hạt nhân của khu vực.

Không gian các hội quán, đình, chùa và không gian xung quanh đƣợc tái cấu trúc

và mở rộng cho tổ chức không gian sinh hoạt cộng đồng.

Không gian ven kênh Hàng Bàng đƣợc tổ chức thành công viên cho khu vực.

Đề xuất một số công trình: nhà văn hóa là điểm nhấn và trung tâm triển lãm, hội

chợ tạo sự kết nối và thúc đẩy giao lƣu, sinh cộng đồng cho khu vực.



Sơ đồ phân tích Kịch bản A

3.2 Kịch bản B:

Định hƣớng phát triển mô hình phố chuyên doanh mang tính đặc trƣng dựa trên

sự liên kết giữa các khu vực đặc trƣng.

Khung kết nối:

Thiết lập khung kết nối dựa trên mạng lƣới giao thông hiện hữu, trong đó nhấn

mạnh trục Hãi Thƣợng Lãn Ông là trục cảnh quan chính của khu vực, tổ chức lối đi bộ trên

làn cây giữa trục.

Bổ sung các trục cảnh quan phụ Châu Văn Liêm, Triệu Quang Phục với cảnh quan

các dãy phố cổ và Kim Biên gắn với cảnh quan kênh Hàng Bàng.

Các tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo và Châu Văn Liêm mang tính chất kết nối giữa

các khu vực, đƣợc hạn chế tốc độ xe cơ giới.

Các tuyến đƣờng Lƣơng Nhữ Học, Đỗ Ngọc Thạch, Phạm Bân, Tống Duy Tân tổ

chức đi bộ để liên kết các hoạt động trong khu vực.

Không gian đặc trưng:

Đề xuất phân chia khu vực nghiên cứu thành các khu vực, dựa trên các đặc trƣng

nổi bật để tổ chức không gian tƣơng ứng:

Khu vực 1, bao gồm:

Khu phố vải sợi Soái Kình Lâm, thƣơng xá Đại Quang Minh và một phần khu phố

“đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông.

Các dãy phố chuyên doanh các sản phẩm bao bì, sợi nylon: Trang Tử, Phú Hữu, Hải

Thƣợng Lãn Ông.



Khu vực 2, bao gồm:

Các dãy phố chuyên doanh nhựa gia dụng và phụ tùng cơ khí: Ngô Nhân Tịnh,

Phan Văn Khỏe và Gò Công.

Khu chợ đƣợc cấu trúc lại Kim Biên chuyên doanh các mặt hàng phụ liệu trang trí,

một phần khu phố “đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông.

Khu phố chuyên doanh dụng cụ, vật liệu, gỗ xây dựng và khu chợ vật liệu xây

dựng đƣợc nâng cấp mở rộng.

Khu vực 3, bao gồm khu phố đông y Hải Thƣợng Lãn Ông, Triệu Quan Phục và

phố ăn đêm Chợ Lớn với loại hình ẩm thực kết hợp hƣơng vị thuốc Bắc.

Khu vực 4, bao gồm khu phố lồng đèn Lƣơng Nhữ Học, phố chuyên doanh trang

phục hát bội, đầu lân, đồ lễ Trần Hƣng Đạo, phố mài kéo Triệu Quang Phục.


Trục lễ hội Hải Thƣợng Lãn Ông kết thúc là công viên Cửu Long là không gian sinh

hoạt cộng đồng hạt nhân của khu vực.

Tổ chức và mở rộng các không gian cộng đồng trong các hội quán, nhà thờ tổ

nghề, đình, chùa… mang đặc trƣng riêng, tƣơng ứng với mỗi khu vực.

Tổ chức lại không gian chợ Kim Biên kết hợp với cảnh quan ven kênh Hàng Bàng

tạo thành công viên cho khu vực.

Đề xuất một số công trình tạo điểm nhấn nhà văn hóa, trung tâm triển lãm, hội

chợ, tạo sự kết nối và thúc đẩy giao lƣu, sinh cộng đồng cho khu vực.

Sơ đồ phân tích Kịch bản B



3.3 Phân tích và lựa chọn kịch bản:

Phân tích ưu – nhược điểm:

Kịch bản A Kịch bản B

Ưu

điểm

- Tổ chức không gian các phố chuyên

doanh mang tính đặc trƣng dựa trên

mạng lƣới giao thông hiện hữu.

- Tạo đƣợc sự liên kết trên tổng thể khu

vực.

- Đảm bảo các không gian mở và sinh

hoạt văn hóa cộng đồng cho khu vực.

- Khai thác tối đa đặc tính tƣơng hỗ của

phố chuyên doanh dựa trên sự phân chia

các khu vực đặc trƣng.

- Tổ chức không gian thích hợp với các đặc

tính riêng biệt thích hợp với mỗi khu vực


- Tạo đƣợc sự liên kết giữa các khu vực.

- Khai thác các không gian mở và sinh hoạt

cộng đồng đa dạng hơn.

Nhược

điểm

- Chƣa nhấn mạnh đƣợc đặc tính tƣơng

hỗ của các phố chuyên doanh.

- Chƣa khai thác đƣợc tiềm năng và

hiệu quả hoạt động của các phố

chuyên doanh trong khu vực.

- Phá vỡ cấu trúc vốn có của một số không

gian trong khu vực.

- Khó khăn trong vấn đề giải quyết giao

thông và thời gian thực hiện.

Đánh giá SMART:

1

(rất thấp)

2

(thấp)

3

(t.bình)

4

(cao)

5

(rất cao)

Kịch

bản A

Cụ thể (S) X

Có thể đo lƣờng

(M) X

Khả thi (A) X

Thực tế (R) X

Kịp thời (T) X

Tổng 17

1

(rất thấp)

2

(thấp)

3

(t.bình)

4

(cao)

5

(rất cao)

Kịch

bản B

Cụ thể (S) X

Có thể đo lƣờng

(M) X

Khả thi (A) X

Thực tế (R) X

Kịp thời (T) X

Tổng 18

Dựa trên những phân tích và đánh giá trên, kịch bản B về mô hình tổ chức không

gian cho phố chuyên doanh mang tính đặc trưng là kịch bản chọn.



4. Giải pháp tổ chức không gian phố chuyên doanh mang đặc tính

tương hỗ khu vực Chợ Lớn:

4.1 Khu vực 1:

Khung liên kết:

Trục Trần Hƣng Đạo là trục kết nối chính trong khu vực, ƣu tiên cho đi bộ, cần hạn

chế tốc độ xe cơ giới.

Trục đƣờng Đỗ Ngọc Thạch, Phùng Hƣng và Học Lạc giúp gắn kết chặt chẽ với

trục cảnh quan chính của khu vực.

Trục đƣờng Đỗ Ngọc Thạch, Tống Duy Tân có thể mở rộng và phát triển thành

trục đi bộ, định hƣớng liên kết ra khu vực công viên mới.

Không gian đặc trƣng: Đây là khu vực phố chuyên doanh mang đặc tính tương hỗ

rõ ràng nhất, bao gồm:

Khu vực chợ vải Soái Kình Lâm là khu vực trọng tâm với các phố chuyên doanh

mang tính tƣơng hỗ: TTTM vải sợi, thƣơng xá Đại Quang Minh bán phụ liệu may mặc, phố

“đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông với các mặt hàng trang trí.

Ngoài ra còn có khu vực chuyên doanh các mặt hàng bao bì, dây nylon đƣờng Hải

Thƣợng Lãn Ông, Trang Tử, Phú Hữu. Đề xuất bổ sung các mặt hàng phụ kiện, trang trí

bằng dây nylon, tạo sự gắn kết với khu chuyên doanh hàng trang trí, vải sợi.

Yếu tố đặc trưng: thể hiện qua màu sắc mặt đứng các dãy phố với màu đỏ đặc

trƣng ở dãy phố Hải Thƣợng Lãn Ông, chuyển dần qua khu sản phẩm bao bì, nylon và sự

pha trộn màu sắc rực rỡ ở khu chợ vải và phụ liệu may mặc.


Không gian Chùa ông (Nhị Phủ Miếu) và hội quán Lệ Châu vừa là những không

gian sinh hoạt cộng đồng, vừa là những không gian mở cần thiết cho các dãy phố chuyên

doanh

Không gian đèn 5 ngọn với khu TTTM vải sợi tổ chức thành không gian tập trung

và kết nối hoạt động.

Không gian nhà thờ Cha Tam tổ chức thành điểm nhấn cảnh quan cho khu vực.



Sơ đồ định hướng tổ chức không gian phố chuyên doanh khu vực 1

4.2 Khu vực 2:

Khung kết nối:

Trục đƣờng Trịnh Hoài Đức, Phan Văn Khỏe là trục kết nối không gian chính của

khu vực, cần hạn chế tốc độ xe cơ giới.

Trục đƣờng Kim Biên và Vạn Tƣợng khi tổ chức lại kết hợp với rạch Hàng Bàng sẽ

là trục cảnh quan trong khu vực.

Trục đƣờng Gò Công, Phùng Hƣng, Phạm Bân mang tính kết nối với công viên Cửu

Long và trục cảnh quan Hải Thƣợng Lãn Ông, trong đó đƣờng Phạm Bân có thể tổ chức

thành trục đi bộ.

Không gian đặc trƣng: Đây là khu vực phố chuyên doanh mang đặc tính tương hỗ

được thể hiện ở 3 nhóm phố chuyên doanh với đặc tính khác nhau:

Khu vực chợ Kim Biên đƣợc tổ chức lại với mặt hàng chuyên doanh về các sản

phẩm trang trí, cùng với phố đồ cƣới Phạm Bân và phố “đỏ” Hải Thƣợng Lãn Ông. Đây là

cụm không gian phố chuyên doanh liên kết chặt chẽ với khu vực 1, với các mặt hàng mang

đặc tính tƣơng hỗ cao.

Khu vực phố chuyên doanh dụng cụ và vật liệu xây dựng tổ chức tập trung theo

trục đƣờng Trịnh Hoài Đức, kết thúc là chợ vật liệu xây dựng đƣợc định hƣớng cải tạo và

mở rộng thêm mặt hàng hóa chất (thay thế cho khu vực hóa chất Kim Biên đã đƣợc

chuyển đổi chức năng), các dãy phố chuyên doanh hỗ trợ bao gồm Nguyễn Thi, Mạc Cửu,

Lê Quang Định, Vạn Kiếp. Tuyến đƣờng Gò Công chuyên doanh vật tƣ và linh kiện máy

móc có thể liên kết với khu vực qua tuyến đƣờng Phan Văn Khỏe.

Khu vực phố chuyên doanh đồ nhựa gia dụng Ngô Nhân Tịnh, Phan Văn Khỏe, gắn

kết chặt chẽ với chợ Bình Tây.



Yếu tố đặc trưng: thể hiện qua màu sắc và cách thức trình bày hàng hóa ở các dãy

phố với màu sắc đa dạng ở khu chuyên doanh đồ nhựa gia dụng, sắc đỏ đặc trƣng ở khu

chuyên doanh đồ trang trí, bên cạnh là âm thanh chào mời hàng hóa của các tiểu thƣơng.

Khu chuyên doanh dụng cụ, vật liệu xây dựng đặc trƣng bới cách trƣng bày hàng hóa trực

tiếp, mở rộng hơn ra không gian hè phố và âm thanh của các dụng cụ máy móc.

Đề xuất tổ chức tuyến tham quan, mua sắm đặc trưng kết nối khu vực 1 và 2 để

khai thác du lịch.


Không gian hội quán Nghĩa Nhuận là không gian sinh hoạt cộng đồng đặc trƣng.

Cải tạo và tổ chức lại không gian ven kênh Hàng Bàng kết hợp với không gian mở

trên nền chợ Kim Biên cũ tạo thành công viên khu vực.

Đề xuất trung tâm văn hóa kết hợp với công viên tạo thành điểm nhấn cho toàn

khu vực.

Tổ chức lại không gian bƣu điện Chợ Lớn và chợ vật liệu xây dựng hình thành

không gian sinh hoạt cộng đồng.

Khu đèn 5 ngọn là không gian mang tính kết nối trong khu vực.


4.3 Khu vực 3:

Khung kết nối:

Trục đƣờng Hải Thƣợng Lãn Ông là trục cảnh quan chính trong khu vực.

Trục đƣờng Triệu Quang Phục và Lƣơng Nhữ Học mang tính chất kết nối trong

khu vực và với khu vực khác.

Các trục đƣờng Lƣu Xuân Tính, Phạm Đôn, Trần Hòa là các trục đƣờng ƣu tiên cho

đi bộ.



Không gian đặc trƣng: Đây là khu vực phố chuyên doanh có đặc tính tương hỗ cần

được hỗ trợ và bổ sung.

Khu phố đông y là không gian đặc trƣng nhất của khu vực, gồm trục đƣờng Hải

Thƣợng Lãn Ông, siêu thị đông y và Triệu Quang Phục. Phố ăn đêm trên đƣờng Phạm Đôn,

Trần Hòa phát triển loại hình ẩm thực kết hợp hƣơng vị thuốc Bắc, tạo sự liên kết trong

khu vực.

Khu phố chuyên doanh cá kiểng Lƣu Xuân Tín và phố lồng đèn Lƣơng Nhữ Học

(hoạt động theo mùa) phát triển thành khu tham quan, phục vụ du lịch.

Khu phố chuyên doanh thiết bị điện, tạp sắt đƣờng Vạn Kiếp, Lƣơng Nhữ Học có

quy mô nhỏ, liên kết với khu vực 2 thông qua đƣờng Trịnh Hoài Đức.

Yếu tố đặc trưng: thể hiện đầu tiên qua mùi hƣơng đặc trƣng của phố đông y dẫn

dắt đến khu ẩm thực (món ăn kết hợp các vị thuốc). Mặt đứng (màu sắc và vật liệu) của

dãy phố cổ đƣờng Hải Thƣợng Lãn Ông và Triệu Quang Phục (sự pha trộn kiến trúc Pháp

và Nam Trung Hoa) cũng là nét riêng cho khu vực.


Trục cảnh quan Hải Thƣợng Lãn Ông, tổ chức mở rộng làn cây xanh sẽ là không

gian sinh hoạt chính của khu vực.

Đề xuất trung tâm triễn lãm, hội chợ khu vực bùng binh Châu Văn Liêm là không

gian kết nối hiệu quả cho khu vực.

Bổ sung các không gian mở nhỏ ở khu vực nhà cổ bảo tồn Triệu Quang Phục.


4.4 Khu vực 4:



Khung kết nối:

Trục đƣờng Nguyễn Trãi và Triệu Quang Phục là trục kết nối chính của khu vực,

đƣờng Lƣơng Nhữ Học là trục kết nối phụ.

Trục đƣờng Triệu Quang Phục cần ƣu tiên đi bộ, hạn chế tốc độ xe cơ giới.

Trục đƣờng Phú Định, Nguyễn Án có thể tổ chức hoàn toàn cho ngƣời đi bộ.

Không gian đặc trƣng: Đây là khu vực phố chuyên doanh với yếu tố văn hóa cộng

đồng đặc sắc nhất, đặc tính tương hỗ không thể hiện rõ nét.

Không gian phố chuyên doanh đầu trang phục hát bội Lƣơng Nhữ Học, Trần Hƣng

Đạo, đề xuất mở rộng không gian mua bán và đa dạng các mặt hàng. Dãy phố lồng đèn

đƣợc tổ chức vào rằng tháng 8 âm lịch trên đƣờng Lƣơng Nhữ Học kéo dài qua các khu

vực 3 và 4, kết hợp với các tuyến đi bộ Phú Định, Nguyễn Án tạo thành phố trung thu.

Không gian phố mài kéo đƣờng Triệu Quang Phục.

Yếu tố đặc trƣng: thể hiện qua màu sắc của phố chuyên doanh trang phục hát bội,

đầu lân, lồng đèn (sắc đỏ đặc trƣng) và âm thanh của phố mài kéo. Cảnh quan khu phố cổ

thể hiện rõ qua các dãy nhà đƣờng Triệu Quan Phục, Nguyễn Án, Phú Định (sự pha trộn

kiến trúc Pháp và Nam Trung Hoa). Khu vực còn đặc trƣng bởi cụm không gian các hội

quán, đình, chùa với mật độ cao và kiến trúc đặc trƣng.


Các không gian sinh hoạt đặc trƣng cho các cộng đồng trong khu vực bao gồm:

Chùa Bà (hội quán Tuệ Thành), chùa Ông (hội quán Nghĩa An), hội quán Tam Sơn và đình

Minh Hƣơng (di tích lịch sử), đƣợc tổ chức mở rộng để đáp ứng nhu cầu trong khu vực.

Phục hồi và tổ chức lại không gian rạp Vàm Cỏ, cũng là công trình phục vụ nhu

cầu sinh hoạt cho cộng đồng trong khu vực.




Không gian tổng thể khu vực nghiên cứu được tổ chức thông qua mạng lưới

tuyến (trục), điểm cảnh quan kết nối các khu vực đặc trưng lại với nhau:

Các khu vực phố chuyên doanh đƣợc kết nối qua trục cảnh quan chính Hải Thƣợng

Lãn Ông và các trục cảnh quan phụ: Châu Văn Liêm, Triệu Quang Phục, Kim Biên. Các trục

Trần Hƣng Đạo và Trịnh Hoài Đức cũng là các trục hỗ trợ kết nối quan trọng.

Các điểm cảnh quan chính: công viên Cửu Long, trung tâm văn hóa, trung tâm

triễn lãm, , nhà thờ Cha Tam và các hội quán góp phần định hƣớng và kết nối các khu vực.

Trong đó, không gian khu vực trung tâm triễn lãm sẽ là không gian chuyển tiếp giữa các

khu vực.

Không gian khu vực bƣu điện mới, TTTM vải sợi và kênh Hàng Bàng với cầu “3

cẳng” (đƣợc phục dựng) là các điểm cảnh quan phụ cho khu vực.

Sơ đồ định hướng liên kết không gian tổng thể khu vực nghiên cứu

5. Giải pháp tổ chức hoạt động phố chuyên doanh mang đặc tính tương

hỗ khu vực Chợ Lớn:

Ý tưởng chính: Xây dựng một kịch bản đặc sắc để tổ chức và kết nối hoạt động của

các khu phố chuyên doanh mang đặc tính tương hỗ, khai thác những hoạt động tiềm năng

của khu vực, trên nền tảng tổ chức không gian hợp lý.



5.1 Hoat động trong ngày:

“Câu chuyên về phố, của buổi sớm vội cho ngày nhộn nhịp,

đến chiều muộn cho những buổi tối rộn ràng”

Sớm vội: Hoạt động chính: xuất – nhập hàng hóa, mở cửa và bày biện các gian

hàng. Hoạt động phụ: tập luyện thể dục thể thao, café, đánh cờ…

Ngày nhộn nhịp: Hoạt động chính: buôn bán, trao đổi hàng hóa kết hợp các hoạt

động tham quan, mua sắm (phục vụ du lịch) – xây dựng tuyến hành trình tham quan qua

các khu vực phố chuyên doanh. Hoạt động phụ: Triễn lãm, giới thiệu sản phẩm; tham

quan, tìm hiểu các hội quán (phục vụ du lịch), các hoạt động thƣờng nhật: họp mặt, trao

đổi giữa các tiểu thƣơng…

Chiều muộn: Hoạt động chính: sắp xếp, thu dọn hàng hóa; tổ chức, bày biện hàng

hóa ở khu phố đêm. Hoạt động phụ: tập luyện thể dục thể thao.

Tối rộn ràng: Hoạt động chính: tham quan, mua sắm khu phố đêm, phố ẩm thực;

trình diễn các loại hình văn hóa nghệ thuật đặc trƣng của khu vực. Hoạt động phụ: các

sinh hoạt cộng đồng, nghỉ ngơi, thƣ giãn nhƣ thả bộ, dạo mát…

5.2 Hoạt động theo mùa:

Các lễ hội trong khu vực: Tết nguyên đán, tết nguyên tiêu (15/1 âl), tết thanh minh

(3/3 âl), tết đoan ngọ (5/5 âl), lễ song ngâu (7/7 âl), tết trung nguyên (15/7 âl), tết trung

thu (15/8 âl), tết trùng cửu (9/9 âl), tết đoàn viên (tiết đông chí).

Hoạt động nổi bật: tập trung vào các ngày tết nguyên tiêu và tết trung thu, tổ

chức rƣớc lễ, hội hoa đăng, biểu diễn nghệ thuật, múa lân sƣ rồng (trục lễ hội Hải Thƣợng

Lãn Ông – trung tâm văn hóa) tổ chức phố lồng đèn (Lƣơng Nhữ Học, Phú Định) và các

hoạt động tổ chức với quy mô nhỏ trong các hội quán.

Hoạt động khác: bao gồm các ngày giổ tổ, lễ hội chùa Bà (23/3 âl), chùa Ông

(24/6 âl), hội đình Minh Hƣơng (16/1 âl) tập trung ở các cộng đồng tiểu thƣơng và ngƣời

dân khu vực.



Sơ đồ định hướng tổ chức hoạt động các khu vực phố chuyên doanh

Sơ đồ phân bố các hoạt động lễ tết trong năm khu vực Chợ Lớn.

Đề xuất tuyến liên kết hoạt động các khu phố chuyên doanh đặc trưng, phục vụ du lịch



KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận: Phố chuyên doanh không chỉ là một hình thức kinh doanh mà còn là nét văn hóa

đặc trƣng của khu vực Chợ Lớn. Vì thế để vừa đảm bảo tổ chức và phát triển phố chuyên

doanh phù hợp với bối cảnh địa phƣơng, vừa giữ gìn và phát huy những giá trị vốn có của

nó trong quá trình phát triển chung của khu vực, đề tài nghiên cứu về “Mô hình tổ chức

không gian cho phố chuyên doanh (Áp dụng cho khu vực Chợ Lớn, thuộc một phần

phƣờng 10, 11, 12, 13, quận 5, TP.HCM)” đã tập trung giải quyết những vấn đề sau:

Đề xuất đƣợc kịch bản phát triển dựa trên hiện trạng phát triển của phố chuyên

doanh, bám sát định hƣớng quy hoạch và khai thác đƣợc những tiềm năng của khu vực

nghiên cứu.

Đƣa ra đƣợc mô hình tổ chức không gian tổng quát cho từng khu đặc trƣng trong

một khung liên kết chặt chẽ, nhấn mạnh đặc tính tƣơng hỗ giữa các khu vực.

Đề xuất giải pháp tổ chức hoạt động nhằm kết nối và khai thác hiệu quả những

phố chuyên doanh, trên nền tảng tổ chức không gian hợp lý và các hoạt động đặc trƣng

trong khu vực.

Đề tài “Mô hình tổ chức không gian phố chuyên doanh” đã có những đóng góp

cần thiết trong các lĩnh vực quy hoạch, kinh tế và văn hóa – xã hội, cụ thể:

Về lĩnh vực thiết kế: Đề tài sẽ là một cơ sở định hƣớng cần thiết cho công tác chỉnh

trang, cải tạo, nâng cấp và định hƣớng tổ chức không gian cho các hoạt động thƣơng mại

– dịch vụ (cụ thể là phố chuyên doanh) cho quá trình triển khai thiết đô thị, không chỉ

trong khu vực nghiên cứu mà còn trong địa bàn TP.HCM.

Về lĩnh vực kinh tế: Đề tài còn góp phần định hƣớng cho việc tổ chức phố chuyên

doanh gắn với các chợ đầu mối bán sỉ và giữa những phố chuyên doanh với nhau, là mạng

lƣới cung cấp và giao lƣu hàng hóa cho đô thị, áp dụng cho các hình thức tƣơng tự trong

địa bàn TP.HCM.

Về lĩnh vực văn hóa – xã hội: Đề tài góp phần vào công tác bảo tồn và phát huy

nét văn hóa đặc trƣng (văn hóa kinh doanh, sinh hoạt cộng đồng, tổ chức lễ hội…) của

khu vực Chợ Lớn thông qua cách thức tổ chức không gian và tổ chức hoạt động trong

những phố chuyên doanh.



Đề tài chỉ dừng lại ở mức độ đề xuất mô hình tổ chức không gian khái quát, mang

tính hƣớng dẫn cho những phố chuyên doanh. Do đó, để có thể tổ chức thành công mô

hình trên vào thực tế, cần xem xét và mở rộng phạm vi nghiên cứu để có thể đánh giá cụ

thể và rõ ràng nhất những yếu tố ảnh hƣởng đến từng khu vực phố chuyên doanh khác

nhau: kiến trúc, phân vùng bảo tồn, kỹ thuật hạ tầng, các yếu tố văn hóa – xã hội khác nhƣ

giáo dục, y tế, khu ở đặc trƣng…. Qua đó mới có thể đề xuất tổ chức không gian chi tiết

phù hợp cho từng khu vực khác nhau.

2. Kiến nghị: Đối với cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền, cần xem xét các mục tiêu ƣu tiên cho

việc tổ chức không gian phố chuyên doanh hiện tại, tránh việc phát triển tổng thể dàn trải.

Các mục tiêu đƣợc xem xét ƣu tiên nên đƣợc cụ thể hóa thông qua các quy định hƣớng

dẫn cụ thể để từ đó làm cơ sở cho những triển khai tiếp theo.

Trong việc phát triển hệ thống giao thông đối nội và đối ngoại, cần đƣa ra kế

hoạch cụ thể, bên cạnh công tác mở rộng và nâng cấp, cần xem xét bổ sung các tuyến

giao thông kết nối phù hợp để tạo nên mạng lƣới kết nối thuận lợi và đạt hiệu quả cao.

Trong việc tổ chức không gian, cần chú trọng đến phát triển từng khu vực đặc

trƣng, tránh việc phát triển các khu vực thành các dãy phố chuyên doanh tƣơng tự nhau,

làm mất đi giá trị và nét đặc trƣng của khu vực. Bên cạnh đó, việc xây dựng các công trình

mới, cần chú ý quản lý tầng cao, mật độ và hình thức kiến trúc, tránh gây ra hiện tƣợng

phân mảnh trong khu vực. Chú trọng phát triển các không gian cộng đồng hiện có và thiết

lập các không gian cộng đồng cần thiết, đảm bảo sự cân bằng trong quá trình phát triển

kinh tế, cộng đồng và xã hội.

Trong việc tổ chức hoạt động và khai thác du lịch, các sở ban ngành liên quan cần

đƣa ra kế hoạch tổ chức thống nhất để có thể khai thác đƣợc hiệu quả hoạt động kinh

doanh của hoạt động du lịch, thống nhất giữa bảo tồn và phát triển, tránh sự chồng chéo

trong quy hoạch và quản lý.



PHẦN PHỤ LỤC

Quy hoạch hệ thống Chợ - Siêu thị - Trung tâm thương mại trên địa bàn Quận 5:

Hệ thống Chợ - Siêu thị - Trung tâm thƣơng mại trên địa bàn Quận 5 đƣợc quy

hoạch theo Quyết định số 144/2003/QĐ-UB ngày 11/8/2003 của UBND thành phố Hồ Chí

Minh.

1. Định hướng chung phát triển chợ, siêu thị, trung tâm thương mại :

- Các chợ kinh doanh những ngành hàng có tính chất gây ô nhiễm môi sinh môi

trƣờng nặng nề không phù hợp với hoạt động nội thị kết hợp với định hƣớng chung của

thành phố, di dời ra ngoại thành.

- Xây dựng, phát triển mạng lƣới cửa hàng kinh doanh thực phẩm tƣơi sống, chế

biến, thực phẩm công nghệ gắn liền với các khu vực dân cƣ.

- Tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ để hình thành và phát triển các loại hình siêu thị

(trung bình và nhỏ), cửa hàng tự chọn,... đảm bảo các yêu cầu về kinh doanh hàng hóa

đúng phẩm chất, an toàn thực phẩm, văn minh thƣơng nghiệp.

- Nghiên cứu phát triển các loại chợ đêm, các chợ chuyên doanh mang tính truyền

thống phù hợp với đặc điểm của quận, đồng thời đảm bảo các quy định hiện hành về an

ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi

trƣờng,…

- Hạn chế dần hoạt động họp chợ, tụ điểm mua bán phát sinh trái phép trên lòng

lề đƣờng, đến năm 2010 giải quyết dứt điểm các chợ tự phát lấn chiếm lòng lề đƣờng trên

địa bàn quận.

2. Định hướng cụ thể :

2.1- Định hƣớng về nâng cấp, sửa chữa chợ hiện hữu: Chợ Vật liệu Xây dựng

(phƣờng 13), Thƣơng xá Đồng Khánh (phƣờng 14), Chợ Vật tƣ (phƣờng 10), Chợ Hòa Bình

(phƣờng 5).



2.2- Định hƣớng tổ chức sắp xếp lại các chợ hiện hữu:

Các chợ đầu mối :

- Thương xá Đồng Khánh (phƣờng 14) củng cố, phát triển theo hƣớng chuyên

ngành vải sợi phụ liệu trên cơ sở xây dựng mới khu liên hợp Soái Kình Lâm.

- Chợ Kim Biên (phƣờng 13) quy hoạch theo 2 hƣớng: (1) Phối hợp với Công ty

Phƣơng Đông sử dụng mặt bằng của đơn vị, xây dựng mới Trung tâm thƣơng mại Kim

Biên, để di dời sắp xếp ổn định và phát triển hoạt động chợ Kim Biên, phục hồi công năng

công viên cây xanh trƣớc đây. (2) Trƣờng hợp có vƣớng mắc khách quan sẽ cải tạo, xây

dựng lại chợ trên cơ sở mặt bằng hiện hữu để đảm bảo các phƣơng tiện, điều kiện trật tự

mỹ quan thông thoáng, phục vụ tái sắp xếp để phát triển tiềm năng kinh doanh của chợ .

- Chợ Vật Tư (phƣờng 10): thực hiện chƣơng trình chỉnh trang đô thị sẽ xây dựng

lại chung cƣ “Đỗ Văn Sửu” đã xuống cấp, quy hoạch lại mặt bằng kinh doanh ở tầng trệt

cho hợp lý và khoa học hơn, tạo điều kiện tái bố trí phát triển kinh doanh ngành hàng vật

tƣ thiết bị phụ tùng công nghiệp, nông nghiệp.

- Chợ Vật liệu Xây dựng (phƣờng 13): cải tạo, xây dựng lại, phát triển hình thành

chợ chuyên ngành vật liệu, trang trí nội thất cao cấp, showroom... hạn chế dần hoạt động

kinh doanh cây, ván trong chợ.

2.3- Định hƣớng phát triển mạng lƣới siêu thị, trung tâm thƣơng mại:

- Trung tâm liên hợp gia cƣ thƣơng mại Soái Kình Lâm (phƣờng 14), diện tích

khuôn viên 4.800 m2, dự kiến kinh phí 250 tỷ từ nguồn vốn liên doanh.

- Siêu thị Đông dƣợc tại khu nhà cổ đƣờng Hải Thƣợng Lãn ông (phƣờng 10).

Bảng thống kê diện tích, dân số và tỉ lệ dân số người Hoa trong khu vực nghiên cứu:

Phường Diện tích

(km2)

Mật độ

(người/km2)

Dân số

(người)

Dân số người

Hoa

Tỉ lệ

người Hoa

10 0.235 34.604 8 132 3 532 43.43

11 0.314 44.783 14 062 6 327 44.99

13 0.274 32.715 8 964 4 016 44.80

14 0.276 49.830 13 753 4 884 35.52



Bảng thống kê các phố - chợ chuyên doanh trong khu vực nghiên cứu:

STT Tên đường và đoạn đường

có phố chuyên doanh Mặt hàng chuyên doanh Quy mô

1 Hải Thƣợng Lãn Ông Giấy và sản phầm từ giấy Một đoạn

2 Phùng Hƣng Giấy và sản phầm từ giấy Cả phố

3 Phạm Bân Giấy và sản phẩm từ giấy Cả phố

4 Trần Hƣng Đạo Vải Một đoạn

5 Đỗ Ngọc Thạch Vải Một đoạn

6 Châu Văn Liêm Phụ liệu may mặc Một đoạn

7 Trang Tử Keo dán Một đoạn

8 Trang Tử Bạt che mƣa, nylon Một đoạn

9 Phú Hữu Bao bì, dây nylon Một đoạn

10 Hải Thƣợng Lãn Ông Bao bì, dây nilon Một đoạn

11 Học lạc Thuốc lá Cả phố

12 Ngô Nhân Tịnh Nhựa đồ chơi Một đoạn

13 Phan Văn Khỏe Nhựa gia dụng Một đoạn

14 Kim Biên Phụ liệu trang trí Một đoạn

15 Kim Biên Hóa chất Cả phố

16 Vạn Tƣợng Hóa Chất Một đoạn

17 Vũ Chí Hiếu Đồ điện gia dụng Cả phố

18 Trịnh Hoài Đức Vật tƣ, vật liệu xây dựng Cả phố

19 Vạn Kiếp Tạp sắt Một đoạn

20 Lƣơng Nhữ Học Tạp sắt Một đoạn

21 Mạc Cửu Gỗ xây dựng Một đoạn

22 Nguyễn Thi Gỗ xây dựng Một đoạn

23 Lƣơng Nhữ Học Trang phục hát bội, lồng đèn Một đoạn

24 Trần Hƣng Đạo Trang phục hát bội, lồng đèn Một đoạn

25 Triệu Quan Phục Mài kéo Một đoạn

26 Triệu Quan Phục Thuốc bắc Một đoạn

27 Hải Thƣợng Lãn Ông Thuốc bắc Một đoạn

28 Lƣu Xuân Tín Cá cảnh Cả phố



DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Llewelyn – Davies, Compendium – Tài liệu tóm tắt về thiết kế đô thị.

Jan Gehl, Cuộc sống giữa những công trình kiến trúc – Sử dụng không gian công cộng,

NXB Xây dựng, 2009.

Kim Quảng Quân, Thiết kế đô thị có hình minh họa, NXB Xây dựng, 2010.

Hoàng Văn Hành, Nguyễn Vũ, Từ điển tiếng Việt, NXB Từ điển bách khoa, 2003.

Nguyễn Minh Hòa, Phố chuyên doanh ở Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh: Lịch sử -

Hiện tại và Tương lai, NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, 2007.

Nguyễn Minh Hòa, Tiềm năng cho kỳ tích sông Sài Gòn, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ

Chí Minh, 2008.

ThS. Tống Thị Quỳnh Hƣơng, Vai trò của người Hoa trong việc hình thành và phát

triển các đô thị ở Trung và Nam bộ Việt Nam (thế kỉ XVII – XIX), Đại học Sƣ phạm Hà

Nội.

Bài giảng lý thuyết quy hoạch đô thị, trƣờng Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí

Minh.

Nguồn tham khảo từ internet:

quan5.hochiminhcity.gov.vn (Số liệu)

moitruongxanhhcm.org.vn (Ý tưởng thiết kế đô thị bảo tồn và cải tạo khu phố cổ Chợ Lớn)

istanbul.for91days.com (The Spice (Egyptian) Bazaar, Istanbul)

johnnieandangela.blogspot.com (Gyeongdong Herbal Medicine market)

chuyentrang.tuoitre.vn, nhandan.com.vn (Bài viết)

vnphoto.net, panoramio.com (Hình ảnh)

http://www.quan5.hochiminhcity.gov.vn/

http://moitruongxanhhcm.org.vn/

http://moitruongxanhhcm.org.vn/index.php/Quy-hoach-xay-dung/y-tuong-thiet-ke-do-thi-bao-ton-va-cai-tao-khu-pho-co-cho-lon.html

http://www.ifood.tv/blog/istanbuls-spice-market

http://chuyentrang.tuoitre.vn/

http://www.nhandan.com.vn/

Education

Mô hình tổ chức không gian phố chuyên doanh - Khu vực Chợ Lớn