MODYUL 6: KARAPATAN AT TUNGKULIN

PAGTUKLAS SA DATING KAALAMAN

GAWAIN : TAO PO!

Narito ang larawan ng isang tao. Sa bahagi ng katawan tulad ng ulo, mata, bibig, kamay, paa, at iba pa, lagyan ng tungkuling nararapat mong gawin sa pamilya, paaralan, barangay/pamayanan o lipunan/bansa.

KARAPATAN AT TUNGKULIN

PAGPAPALALIM

Ayon kay Dr. Manuel Dy, ang pagkatao ng isang tao ay ang pagiging sino ng tao, paglikha ng bukod-tanging sarili

Ang sarili ay binubuo ng iba’t-ibang kamalayan: kamalayang mag-isip, kamalayang makiramdam, kumilos, kamalayang magwika

HALAGA ng TAO ang magbibigkis sa lahat ng kamalayang nabanggit

Ang HALAGA ng TAO ay nasa kanyang dignidad bilang isang nilikha

Bilang tao siya ay may angking karapatan

Ang simulain o ugat ng karapatang pantao ay makikita sa dignidad na taglay ng bawat tao

KARAPATANG PANTAO

mga prinsipyong gumagabay sa pananaw ng tao tungkol sa pagtrato ng kaniyang kapuwa, at sa dignidad niya bilang tao

Universal Declaration of Human Rights – itinatag noong Disyembre 10, 1948 sa pagpapatibay ng United Nation General Assembly

Ang mga pinuno ng bawat bansa ay nagbigay kasiguraduhan sa karapatang pantao ng bawat isa saan mang dako ng daigdig

Ang deklarasyong ito ay naglalayong mapaigting sa pamamagitan ng edukasyon ang karapatan at kalayaan ng bawat nilalang. Narito ang mga nakapaloob sa Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao ng mga Nagkakaisang Bansa (Universal Declaration of Human Rights)

ARTIKULO 1

Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan. Sila'y pinagkalooban ng katwiran at budhi at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran

ARTUKULO 2 Ang bawat tao'y karapat-dapat sa lahat ng karapatan at

kalayaang nakalahad sa Pahayag na ito, nang walang ano mang uri ng pagtatangi, gaya ng lahi, kulay, kasarian, wika, relihiyon, kuro-kurong pampulitika o iba pa, pinagmulang bansa o lipunan, ari-arian, kapanganakan o iba pang katayuan.

Bukod dito, walang pagtatanging gagawin batay sa katayuang pampulitika, hurisdiksiyunal o pandaigdig na kalagayan ng bansa o teritoryong kinabibilangan ng isang tao, maging ito ay nagsasarili, itinitiwala, di-nakapamamahala sa sarili o nasa ilalim ng ano mang katakdaan ng soberanya

ARTIKULO 3

Ang bawat tao ay may karapatan sa buhay, kalayaan, at kapanatagan ng sarili

ARTIKULO 4

Walang sinumang aalipinin o bubusabusin; ipinagbabawala ang anumang anyo ng pang-aalipin at ang pangangalakal ng alipin

ARTIKULO 5

Walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit,di-makatao o nakalalait na pakikitungo sa parusa.

Ang bawat tao'y may karapatang kilalanin saan mang dako bilang isang tao sa harap ng batas

ARTIKULO 6

Ang lahat ay pantay-pantay sa harap ng batas at may karapatan sa walang pagtatangi ng pangangalaga ng batas. Ang lahat ay may karapatan sa pantay na pangangalaga laban sa ano mang pagtatangi-tanging nalalabag sa Pahayag na ito at laban sa ano mang pagbubuyo sa gayong pagtatangi-tangi.

ARTIKULO 7

Ang bawat tao'y may karapatan sa mabisang lunas ng karampatang mga hukumang pambansa tungkol sa mga gawang lumalabag sa pangunahing mga karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang batas o ng batas

ARTIKULO 8

ARTIKULO 9

Walang sino mang ipaiilalim sa di-makatwirang pagdakip, pagpigil o pagpapatapon

ARTIKULO 10

Ang bawat tao'y may karapatan sa ganap na pagkakapantay-pantay, sa isang makatarungan at hayag na paglilitis ng isang hukumang malaya at walang kinikilingan, sa pagpapasiya ng kanyang mga karapatan at panangutan at sa ano mang paratang na kriminal laban sa kanya

ARTIKULO 11

Ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan ay may karapatang ituring na walang-sala hanggang di-napatutunayang nagkasala alinsunod sa batas sa isang hayag na paglilitis na ipinagkaroon niya ng lahat ng garantiyang kailangan sa kanyang pagtatanggol.

ARTIKULO 12

Walang taong isasailalim sa di-makatwirang panghihimasok sa kanyang pananahimik, pamilya, o tahanan ni sa pakikipagsulatang ni sa tuligsa sa kanyang karangalan at mabuting pangalan. Ang bawat tao ay may karapatan sa pangangalaga sa batas laban sa gayong panghihimasok o pagtuligsa

ARTIKULO 13

Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkilos at paninirahan sa loob ng mga hanggahan ng bawat estado.

Ang bawat tao'y may karapatang umalis sa alin mang bansa, pati na sa kanyang sarili, at bumalik sa kanyang bansa.

ARTIKULO 14

Ang bawat tao'y may karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sa pag-uusig.

Ang karapatang ito'y hindi mahihingi sa mga pag-uusig na tunay na nagbubuhat sa mga pagkakasalang di-pampulitika o sa mga gawang nasasalungat sa mga layunin at simulain ng mga Bansang Nagkakaisa.

ARTIKULO 15

Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pagkamamamayan.

Walang sino mang aalisan ng kanyang pagkamamamayan ng walang katwiran ni pagkakaitan ng karapatang magpalit ng kanyang pagkamamamayan.

ARTIKULO 16

Ang mga lalaki't babaeng may sapat na gulang ay may karapatang mag-asawa at magpamilya nang walang ano mang pagtatakda dahil sa lahi, bansang kinabibilangan o relihiyon. Nararapat sila sa pantay-pantay na karapatan sa pag-aasawa, sa panahong may asawa at pagpapawalang bisa nito.

Ang pag-aasawa'y papasukan lamang sa pamamagitan ng malaya at lubos na pagsang-ayon ng mga nagbabalak magkapangasawahan.

Ang pamilya ay likas at pangunahing pangkat sa sangay ng lipunan at karapat-dapat sa pangangalaga ng lipunan at ng Estado.

ARTIKULO 17

Ang bawat tao ay may karapatang mag-angkin ng mga ari-arian nang mag-isa gayon din na kasama ang iba

Walang sinong aalisan ng kanyang ari-arian na walang katwiran

ARTIKULO 18

Ang bawat tao ay may kalayaan sa pag-iisip, budhi, relihiyon; kasama sa karapatang ito ang kalayaan sa pagpapalit ng kanyang relihiyon o paniniwala maging nag-iisa o kasama ang iba sa pamayanan upang ipakilala ang kanyang relihiyon o paniniwala sa pagtuturo, pagsasagawa, pagsamba, at pagtalima

ARTIKULO 19

Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkukuro at pagpapahayag; kasama ng karapatang ito ang kalayaan at kuru-kuro nang walang panghihimasok at humanap, tumanggap at magbigay ng impormasyon at kaisipan sa pamamagitan ng alin mang paraan ng pagkakalat at walang pagsasaalang-alang ng mga hanggahan

ARTIKULO 20

Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan sa mapayapang pagpupulong at pagsasamahan.

Walang sino mang pipiliting sumapi sa isang kapisanan.

ARTIKULO 21

Ang bawat tao'y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng kanyang bansa, sa tuwiran o sa pamamagitan ng mga kinatawang malayang pinili.

Ang bawat tao'y may karapatan sa pantay na pagpasok sa paglilingkod pambayan ng kanyang bansa.

Ang kalooban ng bayan ang magiging saligan ng kapangyarihan ng pamahalaan; ang kaloobang ito'y ipahahayag sa tunay na mga halalan sa pana-panahon sa pamamagitan ng pangkalahatan at pantay-pantay na paghahalal at idaraos sa pamamagitan ng lihim na balota o sa katumbas na pamamaraan ng malayang pagboto.

ARTIKULO 22

Ang bawat tao, bilang kasapi ng lipunan, ay may karapatan sa kapanatagang panlipunan at nararapat na makinabang sa pamamagitan ng pambansang pagsisikap at pakikipagtulungang pandaigdig at alinsunod sa pagkakabuo at mga mapagkukunan ng bawat Estado, sa mga karapatang pangkabuhayan, panlipunan at pangkalinangan na lubhang kailangan para sa kanyang karangalan at sa malayang pagpapaunlad ng kanyang pagkata

ARTIKULO 23

Ang bawat tao'y may karapatan sa paggawa, sa malayang pagpili ng mapapasukang hanapbuhay, sa makatarungan at kanais-nais na mga kalagayan sa paggawa at sa pangangalaga laban sa kawalang mapapasukang hanapbuhay

ARTIKULO 24

Ang bawat tao'y may karapatan sa pamamahinga at paglilibang, kasama ang mga makatwirang pagtatakda ng mga oras ng paggawa at may sahod sa mga pana-panahong pista opisyal

ARTIKULO 25

Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamilya, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan at pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan, at ng karapatan sa kapanatagan sa panahong walang gawain, pagkakasakit, pagkabalda, pagkabalo, katandaan at iba pang kakapusan sa ikabubuhay sa mga di-maiiwasang pangyayari.

.

2. Ang pagkain at pagkabata ay nararapat sa tanging kalinga at tulong. Ang lahat ng bata, maging anak na lehitimo o di-lehitimo, ay magtatamasa ng gayon ding pangangalagang panlipunan. ng bawat tao'y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamilya, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan at pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan, at ng karapatan sa kapanatagan sa panahong walang gawain, pagkakasakit, pagkabalda, pagkabalo, katandaan at iba pang kakapusan sa ikabubuhay sa mga di-maiiwasang pangyayari

ARTIKULO 26

Ang bawat tao'y may karapatan sa edukasyon. Ang edukasyon ay walang bayad, doon man lamang sa elementarya at pangunahing antas. Ang edukasyong elementarya ay magiging sapilitan. Ang edukasyong teknikal at propesyonal ay gagawing maabot ng lahat at ang lalong mataas na edukasyon ay ipagkakaloob nang pantay-pantay sa lahat batay sa pagiging karapat-dapat.

.

Ang edukasyon ay itutungo sa ganap na pagpapaunlad ng pagkatao at sa pagpapalakas ng paggalang sa mga karapatan ng tao at mga pangunahing kalayaan. Itataguyod nito ang pagkakaunawaan, pagbibigayan, at pagkakaibigan ng lahat ng bansa, mga pangkat na panlahi o panrelihiyon, at palawakin ang mga gawain ng mga Bansang Nagkakaisa sa ikapapanatili ng kapayapaan.

. Ang mga magulang ay may pangunahing karapatang pumili ng uri ng edukasyong ipagkaloob sa kanilang mga anak

ARTIKULO 27

Ang bawat tao ay may karapatang lumahok sa buhay pangkalinangan ng pamayanan upang tamasahin ang mga sining at makihati sa kaunlaran sa siyensiya at mga pakinabang dito

ARTIKULO 28

Ang bawat btao ay maya karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig na mga karapatan at mga kalayaang itinakda ng mga Pahayag na ito ay ganap na maisakatuparan

ARTIKULO 29

Ang bawat tao'y may mga tungkulin sa pamayanan sa ikaaari lamang ng malaya at ganap na pagkaunlad ng kanyang pagkatao.

2. Sa paggamit ng kanyang mga karapatan at mga kalayaan, ang bawat tao'y masasaklaw lamang ng mga katakdaan gaya ng ipinapasya ng batas ng tanging sa layunin lamang ng pagtatamo ng kaukulang pagkilala at paggalang sa mga karapatan at mga kalayaan ng iba at sa pagtugon sa makatarungang kahilingan ng moralidad, kaayusang pambayan at ng pangkalahatang kagalingan sa isang demokratikong lipunan.

3. Ang mga karapatan at kalayaang ito ay hindi magagamit sa ano mang pangyayari nang nasasalungat sa mga layunin at mga simulain ng Mga Bansang Nagkakaisa.

ARTIKULO 30

Walang bagay sa Pahayag na ito na mapapakahulugan ang nagbibigay sa alin mang Estado, pangkat o tao ng ano mang karapatang gumawa ng ano mang kilusan o magsagawa ng ano mang hakbang na naglalayong sirain ang nakalahad dit

POPE JOHN XXIII - encyclical na Peace on Earth

- ipinaabot niya na may labingdalawang karapatang pantao na nakabatay sa pagiging likas na tao at pag-unawa sa buhay ng tao na nag-uugat sa mga Banal na Nilalang.

Juan Pablo II

The Hundredth Years Ipinahayag niya na ang karapatang

mabuhay ay siyang saligan upang maisakatuparan ang iba pang karapatang pantao.

KARAPATAN

Tumutukoy sa kung ano ang nararapat o dapat sa isang nilalang

HUSTISYA – tawag kung ang karamihan ay nakakatanggap ng kung ano ang dapat para sa kanya