Những nguyên lý cơ bản trong hoạt động nội tiết

NGUYÊN LÝ CƠ BẢN TRONG HOẠT ĐỘNG NỘI TIẾT

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

Bộ môn Sinh lý học

MỤC TIÊU

• Đại cương về hoạt động hệ nội tiết• Chức năng nội tiết của tuyến yên • Chức năng nội tiết của vùng hạ đồi• Trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến nội tiết• Cơ chế điều hòa ngược âm tính

ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT


TUYẾN NỘI TIẾT

• Không có ống dẫn• Chất tiết (hay hormon)

thấm trực tiếp vào máu• Ví dụ: tụy nội tiết là các

tiểu đảo Langerhans tiết insulin, glucagon vào máu.

TUYẾN NGOẠI TẾT

• Có ống dẫn• Chất tiết được đổ vào

một cơ quan nhất định• Ví dụ: tụy ngoại tiết tiết

men tiêu hóa đổ vào tá tràng.


2 HỆ THỐNG ĐIỀU HÒA CƠ THỂ: HỆ THẦN KINH VÀ HỆ NỘI TIẾT


HORMON

Là những sản phẩm được bài tiết bởi hệ nội tiết. Về tác động, hormon phân thành 2 loại :• Tác động toàn thể: GH, T3, T4, insulin …• Tác động tại chỗ: secretin, cholecystokinin…

HORMON

Về hóa học, hormon chia làm 2 loại: • Hormon không tan trong lipid (acid amin hoặc

protein/peptid): hormon vùng hạ đồi, hormon tuyến yên, insulin, glucagon …

• Hormon tan trong lipid, gồm:– Hormon steroid: hormon vỏ thượng thận và sinh dục

(cortisol, aldosterone, estrogen, progesterone, testosterone …)

– Hormon giáp (T3, T4)

THỤ THỂ HORMON (RECEPTOR)

Đều là các phân tử proteinMỗi thụ thể đặc hiệu với một hormonCó 2 vị trí của thụ thể tại tế bào:• Thụ thể màng tế bào: cho nhóm hormon

không tan trong lipid• Thụ thể nhân: cho nhóm hormon tan trong

lipid (steroids, hormon giáp T3/T4)

THỤ THỂ HORMON

THỤ THỂ HORMON

Theo cách thức hoạt động ở tế bào đích --> có 4 loại thụ thể:• Thụ thể liên kết với kênh ion (ion-channel linked receptor):

thường gặp trong hệ thần kinh.• Thụ thể liên kết với protein G (G-protein coupled

receptors) • Thụ thể tyrosine kinase: thụ thể của yếu tố tăng trưởng• Thụ thể nhân: thường là thụ thể của các hormon steroid,

hormon giáp.

THỤ THỂ HORMON

THỤ THỂ LIÊN KẾT KÊNH ION

THỤ THỂ LIÊN KẾT PROTEIN G

THỤ THỂ TYROSINE KINASE

THỤ THỂ TYROSINE KINASE

THỤ THỂ NHÂN

THỤ THỂ NHÂN

ĐẠI CƯƠNG VỀ TUYẾN YÊN


Là một tuyến nhỏ, nằm trong hố yên ở nền sọ, liên hệ trực tiếp với vùng hạ đồi.

Gồm 2 phần:• Tuyến yên trước (có bản chất là tế bào tuyến): tiết

ra 6 loại hormon chính, kiểm soát chức năng chuyển hóa của các tuyến nội tiết cấp dưới và toàn cơ thể.

• Tuyến yên sau (có bản chất là các nơron): nơi dự trữ hormon do các nơron của vùng hạ đồi bài tiết.



PHÔI THAI HỌC TUYẾN YÊN

TUYẾN YÊN TRƯỚC

Tuyến yên trước tiết ra 6 loại hormon chính: 1. Hormon phát triển cơ thể GH (Growth Hormon)2. Hormon hướng vỏ thượng thận ACTH (Adrenocorticotropin Hormon)3. Hormon kích thích tuyến giáp TSH (Thyroid Stimulating Hormon)4. Hormon kích thích tuyến vú tiết sữa Prolactin5. Hormon kích thích nang trứng FSH(Follicle Stimulating Hormon)6. Hormon tạo hoàng thể LH (Luteinizing Hormon)

TUYẾN YÊN SAU

Tuyến yên sau dự trữ 2 loại hormon: 1. Hormon chống bài niệu ADH (Antidiuretic Hormon)

2. Hormon Oxytocin: gây co cơ tử cung và tuyến vú

TUYẾN YÊN SAU

TUYẾN YÊN SAU

HORMON ADH (Vasopressin)

HORMON ADH (Vasopressin)

HORMON OXYTOCIN

ĐẠI CƯƠNG VỀ VÙNG HẠ ĐỒI


• Những nơron của vùng hạ đồi bài tiết các hormon có chức năng kiểm soát sự hoạt động của tuyến yên trước.

• Chức năng kiểm soát này được thực hiện thông qua hệ mạch cửa vùng dưới đồi – tuyến yên.


HỆ MẠCH CỬA TUYẾN YÊN - HẠ ĐỒI


Các hormon chính của vùng hạ đồi: 1. TRH: kích thích giải phóng hormon TSH2. CRH: kích thích giải phóng hormon ACTH3. GHRH: kích thích giải phóng hormon GH4. GHIH: ức chế giải phóng hormon GH5. GnRH: kích thích giải phóng hormon FSH và LH6. PIH: ức chế giải phóng hormon Prolactin7. PRH: kích thích giải phóng hormon Prolactin

CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA NGƯỢC ÂM TÍNH


VÍ DỤ TRÊN TUYẾN GIÁP


CẢM ƠN SỰ LẮNG NGHE CỦA CÁC BẠN !

Education

Những nguyên lý cơ bản trong hoạt động nội tiết