ORAL MUKOZ MEMRANDA BOZULMA

TANIM

• Oral kavitede bir değişim/hasar bulunan ya da riski taşıyan bir bireydeki durumdur.

ETİYOLOJİK FAKTÖRLER

BireyselMalnütrisyonDehidrasyon

Ağız solunumuYetersiz oral hijyen

Oral hijyen konusunda bilgisizlikUyumsuz protezler

Salivasyonda azalma

AlışkanlıklarSigara kullanımıAlkol kullanımıAsitli yiyecek

tüketimi

Tedavi İle İlişkiliOral alım kapalı

Baş-boyun radyoterapisi

AntinenoplastiklerSteroid ya da

immunosupresifler

PatofizyolojikDiabetes Mellitus

Oral kanserPeriodental hastalık

Enfeksiyon

TANIMLAYICI KRİTERLER

Majör• Oral mukoz membranda

açılma/hasar

Minör• Dilde tabakalar• Tat değişiklikleri• Kserostomi• Stomatisis• Lökoplaki• Ödem• Hemorajik jinjivitis• Pürülan akıntı

1 2 3Ses Normal Normalden daha boğuk

veya çatlak Konuşma sırasında zorlanıyor

Yutkunma Normal Yutkunma sırasında hafif ağrı Yutkunamıyor

Dudaklar Pürüzsüz, pembe ve nemli Kuru veya çatlamış Dudaklarda yara veya kanama var

Dil Pembe ve nemli, papila mevcut

Kuru veya kızarık olmadan dilin üstü kirli sarı bir tabakayla kaplanmış

Çatlamış

Tükürük Sulu Koyu veya yapışkan Yok

Oral mukoza Pembe ve nemliKırmızı veya beyaz bir

tabaka ile kaplanmış, ağız yarası yok

Ağız yarası var ± kanama

Diş etleri Pembe ve normal Ödemli ± kızarıklık Kanama var (spontan ya da basınç uygulaması ile)

Dişler/protez Temiz, ölü doku yok -Diş ve diş eti arasındaki sınırda veya protezin yerleştiği alanda

plak ya da ölü doku mevcutToplam Oral Mukoza Puanı (OMP) 8-14 ise; Oral Mukoz Membranda Bozulma RiskiToplam Oral Mukoza Puanı (OMP) 14-24 ise; Oral Mukoz Membranda Bozulma

TOPLAM PUAN=

Ağız Değerlendirme Rehberi

Dünya Sağlık Örgütü Mukozit Sınıflaması

Grade 0 Grade 1 Grade 2 Grade 3 Grade 4

Normal • Hafif lokal değişiklikler

(eritemli alanlar)• Ağrı ve

duyarlılık henüz yoktur.

• Ağızdan beslenebilir.

• Ağrısız ülser ve eritem

• Hafif ağrı hissi• 2 mm’den küçük

ülserler vardır.• Ağızdan beslenebilir.

• Ağrılı eritem, ödem veya ülser vardır (derinlik

<2mm ve mukozanın

yarısından azında)• Kanama yoktur• Ağızdan alım bozuktur. Zorlukla

yiyebilir.

• Eritem, ödem, ülser (mukozanın

yarısından fazlasında)

• Şiddetli ağrı, kanama vardır.

• Ağızdan alamaz. Parenteral veya

enteral beslenme desteği gerekir.

HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ

Oral Kavitenin Değerlendirilmesi

Oral Kavitenin Bakımı

Oral Kavitenin

Nemliliğinin Sağlanması

Beslenme Modifikasyonları

Ağrı ve Enfeksiyon Kontrolü

Oral Kavitenin Değerlendirilmesi

•Oral kavitenin izlemi (1x1)- Renk değişikliği, lezyon, ödem, kanama, eksüda,

kuruluk ve ağrı açısından

∆ Periyodik diş muayenesi

• Hemşirelik girişimi∆ Kollobratif

Oral Kavitenin Bakımı • Dişlerin çok yumuşak bir diş fırçası ile en az 2 kez/gün

fırçalanması (yemek sonrası ve uyumadan önce)

• Fırçalamak ağrılı ise pamuklu çubuk ile dişlerin temizlenmesi

• Diş ipi kullanımı (1x1) (Trombosit>50.000 mm3 ise)

• Varsa protez ve köprülerin bakımı (1x1)- Gerekirse protez diş kullanımının ağız yarası iyileşinceye kadar ertelenmesi

• NaHCO3, tuz ya da salin solüsyon ile ağzın çalkalanması – Solüsyon hazırlanışı: 200 ml ılık su içine 1 çay kaşığı

NaHCO3– 3x1 gerekirse sıklığı arttırılmalı

• Alkol içermeyen ağız gargaralarının tercih edilmesi

Oral Kavitenin Nemliliğinin Sağlanması

• Su yudumlayarak, şekersiz sakız çiğneyerek ya da ağızda şekersiz şekerleme gezdirerek ağız nemliliğinin sağlanması

• Küçük buz parçalarının ağızda gezdirilmesi

• Tükürük salgısını arttırmak için sıvı alımının arttırılması (sakıncası yok ise)

• Dudakların su ya da aloe vera bazlı krem ile nemlendirilmesi (12x1 ya da gerektikçe)

Beslenme Modifikasyonları

• Yumuşak ve çiğnemesi kolay gıdaların tüketilmesiÖrneğin; süzme peynir, yumurta, makarna, patates püresi, püre haline getirilmiş gıdalar, çorbalar, püre ve mama şekline getirilmiş meyveler (muz, elma püresi gibi), jöle, dondurma, puding, sütlaç, meyve suyu, yoğurt

•Pişmiş yemeklerin doğrayıcıdan geçirilerek tüketilmesi

•Yemeklerin küçük lokmalar halinde, yavaşça çiğnenerek ve arada su yudumlayarak yenmesi

• Yemeklerin et suyu, sos, tavuk suyu, yoğurt ve diğer sıvılarla yumuşatılarak tüketilmesi

• Ekmek, kek, kraker gibi besinlerin sıvı bir içecekle tüketilmesi

• Yemeklerin oda sıcaklığında tüketilmesi∆ Yemesi kolay ve tahriş etme riski az olan gıdalar

konusunda diyetisyenden danışmanlık alınması∆ Dr. isteminde Total Paranteral Beslenme’ye

(TPN) geçilmesi

• Ağızda yara ya da yanmaya yol açabilecek yiyecek ve içeceklerden geçici bir süreliğine uzak durulması

-Kraker, patates ya da mısır cipsi gibi keskin ve gevrek gıdalar

-Acı sos, köri, kırmızı biber gibi baharatlı gıdalar -Portakal, limon, erik gibi ekşi meyveler -Şekerleme ya da gazoz gibi çok tatlı yiyecek ve

içecekler -Sigara, çiğneme tütünü ve diğer tütün ürünleri

Ağrı ve Enfeksiyon Kontrolü

∆ Şüpheli alanlardan kültür alınması∆ Ağrı kontrolünde Dr. isteminde topikal

analjezikler ya da opioid analjezikler kullanılması

∆ Enfeksiyon kontrolünde Dr. isteminde antibiyotik ve antifungal ajanların kullanılması

Alınabilecek Diğer Hemşirelik Tanıları

• Ağrı• Kanama Riski • Dengesiz Beslenme: Gereksinimden Az

KAYNAKLAR• Carpenito-Moyet, L.J (2012). Hemşirelik Tanıları El Kitabı.(Ed. Erdemir, F.), 13. Baskı, Nobel

Tıp Kitabevleri. İstanbul• Ackley, B.J. & Ladwig, G.B. (2013). Nursing Diagnosis Handbook: An Evidence-Based Guide

to Planning Care, Mosby, 9 edition, 595-600.• Doenges, M.E., Moorhouse, M.F. & Murr, A.C. (2009). Nursing Care Plans: Guidelines for

Individualizing Client Care Across the Life Span F.A. Davis Company, 8 edition, 860.• Karadakovan, A. Can, G., Okçin, F. (2010). Oral Mukozitler, Ed. Can, G. Onkoloji

Hemşireliğinde Kanıta Dayalı Bakım. Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul, 57-64.• Miller, T., Bowers, T. Bowes, D., Chalmers, C., Duffy, C., Ferguson, U.et. al. (2008). Oral

Health: Nursing Assessment and Interventions. Erişim tarihi: 20.12.2013, www.rnao.org/bestpractices

• Cunnigham, R.S. (2014). Cancer Cachexia Syndrome. In Yarbro, C.H., Wujcik, D. Gobel, B.H., eds. Cancer Symtom Management. 4th ed., Burlington M.A: Jones & Bartlett Learning, 351-379.

• Pan Birmingham Cancer Network, Chemotherapy: Patient Information. Erişim tarihi: 20.12.2013, www.birminghamcancer.nhs.uk.