Ranovizantijska umetnost u V i VI veku

Po predanju, prvi episkop Ravene bio je sv. Apolinare (St Apollinaris) (q.v.).

U početku Ravena je bila važna luka na jadranskoj obali. Zbog pretnje od napada Vizigota, 402.godine. carski dvor Zapadnog Rimskog carstva premešten je iz Milana u Ravenu, koja je svojim močvarama pružala veću zaštitu.

Godine 493. vlast nad Italijom je preuzeo Ostrogotski kralj Teodorih Veliki (umro 526.), koji je takođe koristio Ravenu kao svoju prestonicu i koji je bio pokrovitelj arijanske crkve u gradu.

Godine 540. Ravenu je zauzeo vizantijski vojskovođa Velizar. Vrlo brzo postaje glavno sedište vizantijskih egzarha, iako je veći deo Italije pao pod vlast Langobarda, ona je bila pod Vizantincima do 751. godine

Najznačajniji spomenici kulture su: Teodorihov mauzolej, Mauzolej Gala Placidija, San Vitale, San Apollinare in Classe i San Apollinare Nuovo

Mauzolej je podigla Gala Placidija, kćer cara Honorija u 5. veku. Mauzolej je sagrađen u obliku grčkog krsta sa kuplom. Najznačajniji mozaik je Dobri pastir.

Hristos je prikazan kao mladić-filozof u togi. Oreol vodi poreklo iz sačuvanog mozaika Hristos Sol-bog Sunca. Ovakav prikaz se može u uočiti i na predstavi sarkofaga Junija Basa, ili kao predstava mladog Orfeja

Pošto se iz ovog perioda vizantijske umetnosti nisu sačuvali spomenici u samom Carigradu (pobuna Nika) kompleks spomenika i crkava u Raveni predstavljaju važan topos za proučavanje umetnosti ovog perioda koji je bio pod direktnim uticajem dvorske umetnosti Carigrada

Ravena postaje glavni centar Vizantijskih egzarha na Apeninskom poluostrvu. Procvat doživljava u 6. veku u vreme cara Justinijana, episkopa Maksemilijana i dobrotvora Julijana Argentija.

Izgradnju je započeo episkop Eklezije 526 g. Nešto pre smrti cara Teodoriha (Ostrogotski vladar), dok je u potpunosti sagrađena i oslikana u periodu od 540-547 g., vreme episkopa Maksimilijana. Nalazila se uz sedište vizantijskih egzarha i pod uticajem je crkve Srđa i Vakha koja je takođe bila dvorska crkva u Carigradu.

Osnova crkve je oktogonalna sa asimetrično postavljenim narteksom na zapadnoj strani, oltarskim prostorom i apsidom na istočnoj strani. Iznad se nalazi kupola. Oko centralnog oktogona nalaze se bočni brodovi iznad kojih se nalaze galerije.

Istočni oltarski deo zasvođen je krstastim svodom ispod kojeg se nalazi oltarski presto, dok je u produžetku izdužena apsida unutar koje se nalaze mozaici.

Ovakav tip dvorske crkve pojaviće se kasnije u dvorskoj kapeli u Ahenu

U oltarskom prostoru u kaloti apside nalazi se predstava Hrista koji sedi na sferi sa svitkom u ruci (ikonografsko rešenje koje će prethoditi Hristu Pantokratoru-vladaru vaseljene), sa leve strane nalazi se San Vitale koji prilazi Hristu posredstvom arhanđela i kojem Hristos pruža venac kojim ga potvrđuje za svetitelja, dok se sa desne strane nalazi episkop Maksimilijan koji prinosi crkvu. Ovakav tip predstave kasnije se uobličava u ikonografsku predstavu ktitorke kompozicije.

Smatra se da je izvor za ovu vrstu prikaza prisustvo samog vladara na liturgiji i predstavlja prinos darova samog vladara u nebeskom carstvu. Car Justinijan je prikazan u vladarskoj odeždi sa isignijama i u ruci prinosi diskos dok je pratnja prikazana sa obe strane u kojoj se ističe episkop Maksimilijan koji u ruci ima krst, prezviter bibliju, dok đakon ima kadionicu, nasuprot ovoj povorci je vojska.Figure su vitke sa malim stopalima. Lica su obla sa izduženim nosem, izraženim očima i oblo savijenim obrvama

Carica Teodora prinosi putir iznad nje se nalazi stilizovan baldahin u obliku školjke, na njenoj haljini se uočava scena “Tri mudraca koji prinose darove” u delu slike koji je okrenut ka istoku nalazi se pratilac koji otkriva zavesu ispod koje se nalazi izvor vode-raja, Baldahin/draperija simbolično prikazuje da je vladar (vasilevs-a) božiji izaslanik na zemlji