[Sách] Thuật xử thế của người xưa

THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 1

http://ebooks.vdcmedia.com

MUÅC LUÅC

1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN ..................................................................................................4

2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA..............................................................................7

3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN ........................................9

4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ .......................................................................12

5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ (TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG)..............................14

6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ ........................................................................17

7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CHÏ .............................................................19

8. NHÊN VAÂ TRÑ................................................................................................................21

9. NÚI CHUÖÌNG NGÛÅA ....................................................................................................23

10. BIÏÍN CAÁ LÚÁN ..............................................................................................................25

11. THÏË NAÂO LAÂ ÙN TRÖÅM ..............................................................................................27

12. MAÅO BIÏÅN CÛÁU TRI KYÃ..............................................................................................29

13. TÑN LÙNG QUÊN KÏËT BAÅN ........................................................................................32

14. ÀEÅP VAÂ XÊËU................................................................................................................37

15. CAÁI GHEN CUÃA NAÂNG TRÕNH TUÅ .............................................................................38

16. CÖËT CAÁCH CUÃA MÖÅT NHÊN TAÂI ...............................................................................40

17. DIÏÅN MAÅO CUÃA MÖÅT TÛÚÁNG TAÂI.............................................................................42

18. KHÖNG AI HIÏÍU CON BÙÇNG CHA.............................................................................45

19. KHI TRIÏÅU QUAÁT ÀÛÚÅC PHONG TÛÚÁNG.................................................................47

20. QUYÃ CÖËC THÛÃ TAÂI HOÅC TROÂ.....................................................................................50

21. TÏÍ TÛÚÁNG AÁN ANH, QUYÁ TROÅNG VÚÅ .......................................................................52

22. HOÅ CHÏËT VÒ... QUAÃ ÀAÂO ............................................................................................53

Ngö Nguyïn Phi 2


23. THÏË NAÂO LAÂ CÖNG PHAÁP BÊËT VÕ THÊN ..................................................................56

24. VÖ CÚÁ HAÅI NGÛÚÂI LAÂ CAÁI CÚÁ TÛÅ HAÅI MÒNH ...........................................................59

25. MÖÅT BAÂ HOAÂNG GIÛÄ TIÏËT VAÂ MÖÅT BAÂ HOAÂNG THÊËT TIÏËT...................................62

26. KHÖÍNG TÛÃ VAÂ CUÖÅC HOÂA HÖÅI LÖÎ TÏÌ......................................................................64

27. CAÁCH HÖËI LÖÅ VAÂ NHÊÅN HÖËI LÖÅ CUÃA NGÛÚÂI XÛA .................................................67

28. TÊËM LOÂNG QUÊÌN THÊÌN NÛÚÁC BAÅI TRÊÅN...............................................................70

29. CUÖÅC CHUÊÍN BÕ VÔ ÀAÅI HAY LAÂ NGHÏÅ THUÊÅT CHÑNH TRÕ CUÃA CÊU TIÏÎN .......72

30. LO TRONG VAÂ LO NGOAÂI (TÛÃ CÖËNG THUYÏËT KHAÁCH)..........................................75

31. NGÛÚÂI NÛÚÁC SÚÃ LAÂM DÊËU TRÏN THUYÏÌN, TÒM GÛÚM DÛÚÁI SÖNG ..................78

32. HAÂ BAÁ CÛÚÁI VÚÅ ..........................................................................................................79

33. LAÂM THÏË NAÂO ÀÏÍ DÊN ÀÖÌNG LOAÅT THI HAÂNH PHAÁP LÏÅNH? ..............................83

34. KHEN CHÏ CUÄNG ÀÏÌU COÁ TÖÅI .................................................................................84

35. BAÂNG QUYÏN HAÅI BAÅN .............................................................................................87

36. CON DÚI VÚÁI LOAÂI BIÏËT BAY VAÂ BIÏËT CHAÅY (HAY LAÂ: ÀIÏÍU THUÁ NGHÕ HOÂA) ...90

37. THUÊÌN VU KHÖN ÀOÂI HOÃI SÛÅ TÛÚNG XÛÁNG.........................................................92

38. PHONG CAÁCH UÖËNG RÛÚÅU ......................................................................................94

39. MÖÅT NÛÄ THUYÏËT KHAÁCH ÀÊÌU TIÏN... ....................................................................96

40. CAÁI TÏÅ HAÅI CUÃA NHAÂ LAÂM LUÊÅT ÀÏËN THÏË NAÂO? ..................................................99

41. BÊÌY CHUÖÅT BAÂN CHUYÏÅN "TRAÁNH MEÂO" ............................................................ 101

42. KHÖNG CÖNG MAÂ ÀÛÚÅC THÛÚÃNG, VIÏÅC ÀAÁNG NGÚÂ .......................................... 103

43. TRAÁO THIÏËP CHO VUA ............................................................................................ 104

44. HÊÅU SINH KHAÃ UÁY................................................................................................... 107

45. MAO TIÏU KHIÏN VUA TÊÌN GIÛÄ ÀAÅO HIÏËU.......................................................... 110

46. KHI YÏU TRAÁI ÊËU CUÄNG TROÂN .............................................................................. 112

47. HAI NGÛÚÂI NHAÂ QUÏ KÏËT BAÅN.............................................................................. 114

48. LÚÂI TÛÅ BIÏÅN CUÃA TRÊÌN CHÊÍN ............................................................................... 116

49. BÒNH NGUYÏN QUÊN VÚÁI NGÛÚÂI QUEÂ ................................................................. 118



50. HIÏÌN SÔ NHÛ CAÁI DUÂI TRONG TUÁI ......................................................................... 122

51. LYÁ TÛ VAÂ CON CHUÖÅT............................................................................................. 125

52. PHÛÚNG THUÖËC CHÛÄA BÏÅNH NÛÚÁC ÙN DA ........................................................ 127

53. SÛÅ PHI THÛÚÂNG CUÃA ÀÛÁC TIN .............................................................................. 129

54. CÊU CHUYÏÅN "TRIÏU TAM MÖÅ TÛÁ" (SAÁNG BA CHIÏÌU BÖËN) ............................... 132

55. THUÊÅT BAÁCH CHIÏËN BAÁCH THÙÆNG....................................................................... 133

56. KHI ÖNG VUA MUÖËN LAÂM THAÁNH HIÏÌN .............................................................. 135

57. CON CHIM HOANG DAÄ ............................................................................................. 138

58. CÊY VÖ DUÅNG .......................................................................................................... 139

59. CUÖÅC TRANH LUÊÅN GIÛÄA NGÛÚÂI HAI CHÊN VAÂ NGÛÚÂI MÖÅT CHÊN ................ 141

60. BAÂI HOÅC NGUÅ NGÖN: TRAÁI VÚÁI TÛÅ NHIÏN ........................................................... 144

61. TA CUÄNG MUÖËN LÏ CAÁI ÀUÖI TRONG BUÂN .......................................................... 145

62. CHIM AÁC DOÅA CHIM UYÏN SÖÌ ................................................................................ 147

63. TÊÌN THUÃY HOAÂNG TÒM THUÖËC TRÛÚÂNG SINH ................................................... 149

64. VONG TÊÌN GIAÃ HÖÌ DAÄ ............................................................................................. 152

65. TRÛÚNG LÛÚNG THÑCH KHAÁCH TÊÌN THUÃY HOAÂNG .......................................... 156

67. ÀIÏÌU NAÂO NHUÅC HÚN ............................................................................................. 158

68. NHÊN ÀAÅO HAY BÊËT NHÊN .................................................................................... 159

69. HOÅC PHEÁP TRÛÚÂNG SINH BÊËT TÛÃ ......................................................................... 161

70. TRÛÚNG LÛÚNG GÙÅP HUYÂNH THAÅCH CÖNG ....................................................... 163

71. LYÁ TÛ, TRIÏÅU CAO MÛU VIÏÅC PHÏË LÊÅP ................................................................ 166

Ngö Nguyïn Phi 4


1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN

Möåt höm Trang Tûã dêîn hoåc troâ ài ngao du, nhên luác gheá vaâo nhaâ möåt ngûúâi baån àïí thùm. Chuã nhaâ tay bùæt mùåt mûâng, noái:

- Tiïëng tùm tiïn sinh vang döåi nhû sêëm bûng tai. Höm nay tiïn sinh gheá thùm bó phu thêåt laâ vaån haånh.

Noái röìi quay laåi goåi möåt gia àinh, baão: - Höm nay ta gùåp khaách quyá, àïí múã àêìu cêu chuyïån ngûúi

haäy thõt möåt con chim cho ta àaäi khaách! Àûáa úã hoãi: - Vêng aå! Nhûng thûa chuã nhên, coá hai con chim, möåt con hoát

hay, möåt con khöng biïët hoát, thõt con naâo? Chuã nhên cheáp miïång: - Dô nhiïn phaãi thõt con chim khöng biïët hoát, thûá vö duång àoá

àïí laâm gò? Trang Tûã cuâng chuã nhên ngöìi nhêm nhi ly rûúåu vúái thõt

chim, luêån viïåc thïë thaái nhên tònh, àoaån tûâ giaä chuã nhaâ, dêîn hoåc troâ ra ài. Hoå àïën bòa rûâng, thêëy möåt tiïìu phu chöëng buáa nhòn caãnh rûâng nuái bao la. Trûúác mùæt laäo laâ möåt cêy cöí thuå. Trang Tûã thêëy vêåy hoãi:

- Trúâi chiïìu maâ chûa thêëy tiïìu öng àùén àûúåc cêy naâo. Gùåp cêy naây cao thùèng sao öng khöng haå ài?

Laäo tiïìu thúã daâi noái: - Töi cuäng muöën haå noá, nhûng ngùåt göî noá xöëp lùæm, thûá vö

duång àoá àùén maâ laâm gò?! Möåt hoåc troâ nghe vêåy, hoãi thêìy:



- Cêy vö duång thò boã qua, con chim vö duång thò giïët. Con thêåt khöng hiïíu nöíi thoái àúâi?

Trang Tûã móm cûúâi noái: - Ta úã vaâo khoaãng hûäu duång vaâ vö duång àoá. Chó coá bêåc àaåo

àûác múái traánh khoãi tai hoåa maâ thöi.

LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ möåt baâi hoåc nguå ngön nhùçm khuyïn rùn ngûúâi àúâi. Cêu kïët luêån cuãa Trang Tûã noái nghe nhû laåc àïì. Vò chim vaâ cêy khöng phaãi laâ ngûúâi. Hûäu duång vaâ vö duång laâ hai mùåt àún giaãn cuãa cuöåc àúâi...

Nhûng ta àïí yá, laâm thïë naâo àïí êín mònh vaâo giûäa lùçn mùæt vö hònh hûäu duång vaâ vö duång àoá? Trang Tûã noái: "Chó coá bêåc àaåo àûác!" Ngûúâi vö duång khöng phaãi khöng laâm àûúåc viïåc gò? Ñt ra hoå cuäng biïët hö hoaán (Nïëu cho hoå canh cûãa), cuäng biïët doån deåp giùåt giuä (nïëu duâng hoå trong viïåc sai vùåt). Ngûúâi vö duång coá thïí bõ ngûúâi khön kheáo boác löåt cöng sûác cho àïën khi húi thúã can kiïåt. Coân ngûúâi hûäu duång thò sao? Ngûúâi thêëy viïåc gò cuäng laâm àûúåc, thaânh ra viïåc gò cuäng öm lêëy, caáng àaáng, vong àöång, vong tûúãng, cuöëi cuâng cuäng laâm con röëi cho boån quyïìn thïë cûúâng haâo. Tûåu trung, hûäu duång hoùåc vö duång cuäng àïìu bõ duâng.

Ngûúâi àaåo àûác, theo ngûúâi xûa laâ ngûúâi hiïìn trñ. Trñ àïí khöng ai lúåi duång mònh. Hiïìn àïí khöng ai gheát mònh. Chó coá bêåc hiïìn trñ múái traánh àûúåc caåm bêîy cuãa ngûúâi khaác. Coá thïí chûáng minh möåt cêu chuyïån tûúng tûå.

Nûúác Tïì coá loaån laåc. Àöi baån Baão phuác Nha vaâ Quaãn Di Ngö (tûác Quaãn Troång) phoâ hai võ cöng tûã chaåy ra nûúác ngoaâi. Baão Thuác Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch sang nûúác Cuã, vaâ noái: "Chó coá mêëy nûúác nhoã múái khöng thêët tñn". Quaãn Di Ngö àûa cöng tûã Cuã chaåy sang nûúác Löî, vaâ noái: "Löî laâ cûúâng quöëc cuãa thúâi naây. Vaã laåi Löî laâ quï ngoaåi cuãa cöng tûã ". Vua Tïì bõ giïët. Nhúâ nûúác Cuã úã gêìn Tïì nïn Baão Thuác Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch vïì kõp àaä lïn ngöi. Cöng tûã Cuã úã nûúác Löî rêët xa khöng vïì kõp. Baão Thuác Nha noái vúái cöng tûã

Ngö Nguyïn Phi 6


Tiïíu Baåch (bêëy giúâ àaä lïn ngöi lêëy hiïåu laâ Tïì Hoaân Cöng): "Trûúác àêy Quaãn Di Ngö muöën giïët chuáa cöng laâ búãi "ai vò chuáa nêëy". Luác êëy Di Ngö àang phoâ cöng tûã Cuã. Xin chuáa cöng àûâng giêån öng ta. Di Ngö laâ bêåc àïå nhêët kyâ taâi. Chuáa cöng muöën dûång nghiïåp baá, khöng coá öng àoá, khöng xong. Nay töi àem binh àoáng biïn giúái laâm aáp lûåc, buöåc vua Löî phaãi "xûã trñ" lêëy Cuã, vaâ buöåc vua Löî giao Di Ngö cho chuáa cöng".

Bïn kia Di Ngö vaâ vua Löî tranh khöng kõp vúái Tiïíu Baåch, loâng coân àang tûác. Böîng nghe quên Tïì keáo àïën. Mûu sô nûúác Löî laâ Thi Baá, hiïën kïë: "Àïí traánh binh àao vúái Tïì, chuáa cöng nïn giïët Cuã ài, vò Cuã laâ tïn vö duång! Nhûng chuáa cöng phaãi tòm moåi caách troång duång Quaãn Di Ngö, vò taâi cuãa öng ta "kinh thiïn vô àõa". Vua Löî noái: "Di Ngö möåt loâng vúái chuã. Nay ta giïët Cuã laâ chuã hùæn, thò hùæn khöng bao giúâ chõu giuáp ta àêu. Vaã laåi, Tiïíu Baåch möåt mûåc àoâi Di Ngö vïì Tïì, àïí tûå tay mònh traã thuâ". Thi Baá noái: "Àoá laâ meåo cuãa Thuác Nha àoâi Di Ngö vïì Tïì àïí duâng. Chuáa cöng khöng duâng thò giïët chûá àûâng traã Di ngö". Vua Löî khöng nghe. Di Ngö vïì Tïì giuáp cho Tïì Hoaân Cöng, àûa nûúác Tïì lïn àõa võ baá chuã. Vua Löî ên hêån maäi.

Chuyïån naây coá phêìn húi khaác chuyïån Trang Tûã trïn àêy. ÚÃ àêy keã vö duång bõ giïët àaä àaânh, nhûng ngûúâi taâi gioãi vêîn bõ ngûúâi ta àoâi giïët. Cuäng may, Di Ngö vaâ Thuác Nha laâ nhûäng ngûúâi kó mûu tuyïåt trñ nïn khöng bõ nhûäng keã têìm thûúâng haå saát. Nhûng caái yá nghôa cuãa noá vêîn giöëng nhau, chó coá bêåc àaåo àûác, hiïìn trñ múái giûä àûúåc mònh.



2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA

Nguä Tûã Tû tûâ luác lûu vong, xin ùn doåc àûúâng buång àoái laã. Àïën àêët Phiïn Dûúng thêëy möåt thiïëu nûä àang ngöìi giùåt luåa trïn bïën Laåi Thuãy, coá àem theo mo cúm àùåt bïn caånh.

Tûã Tû noái: - Ta trïn bûúác àûúâng cuâng nïn múái xin ùn, xin naâng giuáp cho! Thiïëu nûä ngûúác lïn nhòn Tûã Tû röìi noái: - Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi thûúâng, àêu daám vò

chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn? Ngûúâi con gaái múã goái cúm àûa cho Nguä Viïn (tûác Nguä Tûã Tû)

vaâ Thùæng (Thùæng laâ àûáa beá con Thaái tûã Kiïën). Kiïën bõ vua cha muöën giïët boã tröën traánh qua Trõnh, sau phaãn Trõnh bõ giïët úã Trõnh. Tûã Tû phaãi mang Thùæng theo). Nguä Viïn vaâ Thùæng cuâng ùn. Nguä Viïn biïët thiïëu nûä ngheâo khöí, laåi úã núi vùæng veã, nïn khöng daám ùn hïët, àïí laåi cho naâng möåt phêìn. Thiïëu nûä noái:

- Hai ngûúâi coân ài xa, haäy duâng hïët ài. Nguä Viïn vaâ Thùæng ùn hïët cúm. Luác sùæp ài, Nguä Viïn noái: - Töi khöng bao giúâ quïn ún naâng. Töi laâ ngûúâi chaåy tröën.

Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå. Thiïëu nûä than: - Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân öng

naâo. Giúâ vò miïëng ùn thaânh ra thêët tiïët! Thöi, caác ngûúi ài ài! Nguä Tûã Tû ài àûúåc mêëy bûúác, ngoaãnh mùåt thêëy cö gaái giùåt

luåa êëy àaä öm lêëy cuåc àaá nhaãy xuöëng söng maâ trêìm mònh. Nguä Viïn bi thûúng quaá àöîi, cùæn ngoán tay chaãy maáu, viïët hai

mûúi chûä trïn àaá: "Nhô hoaân sa, ngaä haânh khêët. Ngaä phuác baão, nhó thên nõch. Thêåp niïn chi hêåu, thiïn kim baáo àaáp" (Naâng giùåt luåa,

Ngö Nguyïn Phi 8


ta ùn xin. Ta buång no, naâng chïët chòm. Heån mûúâi nùm nûäa ngaân vaâng baáo àïìn).

Tûã Tû lêëp àêët hoân àaá laåi röìi dùæt Thùæng vaâo nûúác Ngö.

LÚÂI BAÂN:

Cho àïën bêy giúâ, coá luác ngûúâi ta gùåp caãnh ngöå thêët thûúâng àaânh taåm ùn xin qua ngaây, thò thúâi àoá viïåc ùn xin cuãa Nguä Tûã Tû cuäng khöng coá gò àaáng ngaåc nhiïn. Vêën àïì úã àêy laâ möåt thiïëu nûä quï muâa sau khi cho Nguä Tûã Tû ùn möåt bûäa cúm, naâng laåi trêìm mònh. Taåi sao naâng laåi tûå saát? Coá ngûúâi noái, thiïëu nûä chïët laâ búãi Tûã Tû dùån möåt cêu: "Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå". Naâng chïët laâ àïí Nguä Tûã Tû yïn têm. Thêåt ra àoá laâ yá phuå.

Ta xem cêu naâng noái: "Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi thûúâng, àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn?" "khöng phaãi ngûúâi thûúâng" coá yá chó Nguä Tûã Tû laâ nhên vêåt quan troång sau naây. "Àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn". Chuyïån nhoã moån úã àêy khöng chó viïåc naâng nhõn àoái möåt bûäa, maâ coá yá chó cho viïåc "khöng àûúåc tiïëp xuác vúái àaân öng úã núi vùæng veã". Vò vêåy naâng múái than: "Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân öng naâo. Giúâ vò miïëng cúm thaânh ra thêët tiïët!"

Chó noái chuyïån vúái àaân öng maâ naâng cho laâ "thêët tiïët", àuã hiïíu caái "tiïët" to lúán àïën bêåc naâo. "Tiïët" úã àêy laâ tiïët haånh, laâ sûå trong trùæng tûâ thïí xaác àïën linh höìn. Phêím tiïët laâ caái diïån maåo cuãa Trinh tiïët. Phêím tiïët khöng coá thò caái "Trinh" cuäng bùçng thûâa. Vò nhiïìu ngûúâi khöng thên dêm maâ yá dêm thò sao? Phêím tiïët cuãa ngûúâi con gaái khöng hùèn chó úã nhûäng nhaâ quyïìn quyá, khöng hùèn chó úã nhûäng tiïíu thû, cöng nûúng, khöng hùèn chó úã nhûäng gia àònh thïë phiïåt, trêm anh. Lêëy theo con mùæt cuãa ngûúâi nay, thò caái chïët cuãa thiïëu nûä giùåt luåa laâ "chïët daåi", nhûng vúái con ngûúâi phêím haånh cuãa ngûúâi xûa, hoå cho rùçng: "danh tiïët coân giaá trõ hún thên xaác". Vò thên xaác coá thïí mêët ài nhûng danh tiïët vêîn coân.

Hònh aãnh êëy vûâa cao caã, vûâa bi traáng.



3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN

Nhaâ hoå Maä ngaây trûúác chuyïn nghïì nuöi daåy ngûåa vaâ baán ngûåa. Coá möåt daåo gia àònh öng suy suåp vò con öng bõ bïånh nùång, àaä veát hïët tiïìn trong nhaâ maâ con öng vêîn khöng khoãi. Öng baán hïët söë ngûåa nuöi àïí thang thuöëc cho con. Con öng söëng àûúåc. Tûâ àoá öng bùæt àêìu daânh duåm, tùçn tiïån àûúåc möåt söë tiïìn.

Ngaây noå Maä öng nghe úã Hûúng Lêm coá baán möåt giöëng ngûåa quyá, öng àïën núi àoá xem tûúáng ngûåa thêåt kyä, biïët àoá laâ giöëng ngûåa hay, thuöåc loaåi Hoaâng Phiïu, mùåc duâ noá coá phêìn húi gêìy. Maä öng thñch quaá, nïn chõu mua vúái giaá àùæt. Öng vïì nhaâ baân laåi vúái con:

- Phuå thên xem biïët noá rêët quyá, duâ húi gêìy, thuöåc giöëng Hoaâng Tuyïët Phiïu cuãa ngûúâi Khûúng. Nhaâ ta gêy àûúåc giöëng naây seä laâm giaâu khöng mêëy höìi. Ngùåt vò xa ngoát ngaây àûúâng, qua àeâo truöng e coá cûúáp, nïn cha con ta cuâng ài.

Hai cha con hoå Maä thûã ngûåa vaâ ngaä giaá xong, tra yïn cûúng, cha con àöìng lïn ngûåa ra vïì, loâng thêëy hoan hó.

Hoå ài qua möåt xoám nhaâ, Maä öng khiïm töën cho ngûåa ài nûúác kiïåu, dên laâng àoán öng laåi noái:

- Maä laäo! Öng laâ ngûúâi nuöi ngûåa, sao khöng biïët thûúng ngûåa? Con ngûåa gêìy thïë kia, coân cha con öng coåp ùn baãy ngaây khöng hïët, núä naâo caã hai laåi àeâ trïn mònh noá?

Öng Maä noái vúái con mònh: - Hoå noái phaãi àêëy con aå! Vêåy cha nhûúâng cho con cûúäi. Cha

cêìm cûúng cho. Thïë laâ möåt mònh Maä cöng tûã ngöìi ngûåa, öng Maä ài böå theo.

Hoå yïn têm ài xoám nhaâ khaác, bêy giúâ trúâi àaä khaá trûa, nhûäng

Ngö Nguyïn Phi 10


ngûúâi ngöìi maát trïn àûúâng thêëy caãnh cha con hoå Maä nhû vêåy, hoå keáo ra àoán àêìu ngûåa, xó vaã ngûúâi con:

- Ai daåy cöng tûã vïì caách hiïëu àaåo nhû thïë? Con thò ngöìi ngûåa kïnh kiïåu, àïí cha chaåy böå theo àöí möì höi! Qua caánh àöìng kia coá hoåc hiïåu Khöíng Mön, chùæc hoå àaánh cöng tûã traâo maáu ra mêët!

Maä cöng tûã lêåt àêåt nhaãy xuöëng ngûåa, chùæp tay thûa vúái cha: - Hoå noái phaãi àêëy cha aå! Naäy giúâ con cuäng khoãe röìi, cha haäy

cûúäi noá cho àúä mïåt. Ngûúâi cha lïn ngûåa ài, ngang qua "Khöíng Mön hoåc hiïåu",

möåt söë hoåc troâ úã àoá biïët mùåt öng giaâ, chuáng chaåy laåi àoán öng noái: - Maä laäo baá! Laäo baá lêu nay maånh gioãi chûá? Nghe noái lïånh

lang lêu nay bïånh thêåp tûã nhêët sinh, nay múái vûâa húi bònh phuåc laäo baá àïí lïånh lang nhoåc nhoaâi cho àaânh.

Maä laäo nhaãy xuöëng ngûåa nhòn con röìi thò thêìm: - Kïí ra hoå noái cuäng phaãi. Kïí khöng coân bao xa, ta dùæt ngûåa ài

vêåy. Hai cha con xuöëng ngûåa dùæt böå, höìi lêu àïën xoám khaác, coá ai

àoá nhòn ngûåa röìi chûãi: - Àuáng laâ cha con möåt laäo vö hoåc. Àêy laâ giöëng Hoaâng Tuyïët

Phiïu, möåt loaåi thiïn lyá maä, mua vïì àïí cûúäi hoùåc laâm giöëng, naâo phaãi mua vïì àïí thúâ, sao coá ngûåa laåi khöng cûúäi?

Cha con hoå Maä thiïëu àiïìu muöën khoác. Laäo noái vúái con: - Cûúäi ngûåa cuäng bõ chûãi, maâ khöng cûúäi cuäng bõ chûãi! Ta

chõu hïët nöíi! Thöi thaã quaách cho xong! Hai ngûúâi dùæt ài möåt àoaån cho khuêët mùæt moåi ngûúâi, röìi thaáo

cûúng, cúãi yïn, àaánh möåt roi, ngûåa dong tuöët vaâo rûâng mêët daång. Vïì àïën nhaâ, baâ cuå nghe àoán àêìu ngoä. Öng cuå thuêåt laåi moåi chuyïån. Baâ cuå nghe qua àêëm vaâo àêìu bònh bõch, vûâa khoác vûâa noái:

- Ngu sao laâ ngu! Coá bao nhiïu veát ài mua ngûåa, röìi thaã ngûåa ài! Xûa nay miïång lûúäi thïë gian. Viïåc mònh mònh cûá laâm, chiïìu yá,



nghe lúâi hoå laâm gò? Röìi àêy lêëy gò maâ sinh söëng, lêëy gò maâ cûúái vúå cho con? Ngu úi la ngu!...

LÚÂI BAÂN:

Quaã laâ, khöng "úã sao cho vûâa loâng ngûúâi"! Öng giaâ hoå Maä hiïìn hêåu àïën mûác thiïëu tûå tin. Nhûäng ngûúâi ngoaâi nhòn vaâo laâm sao hiïíu àûúåc tònh traång cuãa hoå Maä vaâ con ngûåa kia nhû thïë naâo? YÁ kiïën naâo hoå noái cuäng phaãi, nhûng trûúác nhêët hoå Maä phaãi biïët àaánh giaá àûúåc caái viïåc cuãa mònh. Tuåc ngûä coá cêu: "Chñn ngûúâi mûúâi yá", thò yá thûá mûúâi laâ yá mònh vêåy. Mua ngûåa laâ quyïët têm, maâ giûä àûúåc "quyïët têm" (chó con ngûåa) laâ thiïëu quyïët àõnh. Thiïëu möåt trong hai caái àïìu hoãng.

Ngö Nguyïn Phi 12


4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ

Möåt súám, Thaái tûã Hûäu mang cung tïn vaâo cung, vûâa gùåp vua Phuâ Sai. Nhaâ vua hoãi:

- Con mang cung tïn ài àêu maâ aáo quêìn ûúát suäng thïë naây? Thaái tûã noái: - Con ài sùn vö yá bõ suåp hêìm? - Sao laåi vö yá suåp hêìm? Thaái tûã noái: - Con thêëy con ve àang kïu, con toan rònh bùæt. Bêët ngúâ con

thêëy con boå ngûåa àûa caâng lïn bùæt con ve, laåi thêëy con chim seã àêåu gêìn àoá muöën àúáp con boå ngûåa. Con beân lui laåi chuêín bõ bùæt con chim seã, khöng ngúâ bõ sa xuöëng sònh!

Nhaâ vua noái: - Con chó biïët ham caái lúåi trûúác mùæt maâ khöng nghô àïën caái

haåi phña sau. Thiïn haå coá ai ngu nhû con khöng? Thaái tûã noái: - Vêåy maâ coá keã ngu hún con! Löî vöën laâ nûúác lïî nhaåc, trûúác coá

Chu Cöng, sau coá Khöíng Tûã, khöng xêm phaåm gò àïën Tïì, thïë maâ Tïì vêîn cêët quên àaánh, tûúãng laâ lêëy àûúåc Löî. Ai ngúâ nûúác Ngö ta vûúåt ngaân dùåm àaánh Tïì, ai ngúâ nûúác Viïåt àem quên caãm tûã àaánh Ngö!...

Phuâ Sai nöíi giêån heát: - Cuát! Cuát... Àoá laâ luêån àiïåu cuãa thùçng giùåc giaâ Nguä Viïn!

Thùçng giùåc êëy tao àaä giïët röìi! Nïëu maây laâ con tao tûâ nay àûâng noái túái viïåc àoá nûäa!

Thaái tûã Hûäu súå haäi lui ra.



LÚÂI BAÂN:

Trûúác àêy Nguä Tûã Tû khöí têm, khöí cöng can giaán Phuâ Sai vïì viïåc naây, öng bõ Phuâ Sai giïët ài, vò vêîn àinh ninh rùçng nûúác Viïåt khöng bao giúâ daám phaãn. Thaái tûã hûäu mûúån hònh aãnh con ve, con boå ngûåa, con chim seã àïí chó nûúác Löî, Tïì, Ngö, Viïåt. Ngûúâi ta noái: "Khöng keã naâo àiïëc bùçng loâng ngûúâi khöng muöën nghe, khöng keã naâo muâ bùçng keã khöng muöën thêëy". Ngö Phuâ Sai khöng ngu nhûng öng khöng muöën nghe nhûäng lúâi can phaãi. Ngö Phuâ Sai khöng giïët con mònh nhûng cêët quên ài àaánh Tïì vaâ höåi chû hêìu lêìn nûäa, nûúác Viïåt àaánh uáp nûúác Ngö vaâ giïët chïët Hûäu! Chaã khaác naâo Ngö Phuâ Sai àaä giïët con.

Ngö Nguyïn Phi 14


5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ (TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG)

Tïì Uy Vûúng lïn ngöi 9 nùm, ngaây naâo cuäng àaân quyïín ca vang, àùæm say tûãu sùæc. Möåt höm coá ngûúâi tïn Trêu Kyå laâ ngûúâi nûúác Tïì, xin vaâo yïët kiïën Tïì Uy Vûúng, noái:

- Töi biïët gaãy àaân, nghe àaåi vûúng thñch êm luêåt, nïn tòm àïën.

Uy Vûúng cho ngûúâi mang àaân ra. Trêu Kyå lïn dêy, nhûng khöng gaãy. Uy Vûúng hoãi:

- Tiïn sinh cho ta nghe möåt baãn chûá? Trêu Kyå noái: - Biïët cêìm lyá (lyá thuyïët vïì àaân) múái laâ quan troång, coân tiïëng

àaân chùèng qua laâ do súåi tú phaát êm maâ thöi. Vua hoãi: - Vêåy thïë naâo laâ cêìm lyá? Trêu Kyå nghiïm trang noái: - Cêìm laâ Cêëm! Laâ cêëm ngùåt! Laâ cêëm chó nhûäng sûå àùæm say

tûãu sùæc àïí giûä cho chaánh àaåo. Trong àaân, dêy lúán nhêët chó vua, coân caác dêy nhoã laâ bïì töi. Àúâi Phuåc Hi chïë àaân coá 5 dêy. Àïën Chu Vùn thïm möåt dêy, sang Chu Vuä thïm möåt dêy nûäa àïí húåp tònh yá giûäa vua töi, vêåy àuã biïët àaân duâng vaâo viïåc chñnh sûå.

Uy Vûúng noái: - Phaãi! Têët nhiïn tiïn sinh phaãi biïët cêìm êm? Trêu Kyå noái: - Töi hoåc àaân têët phaãi biïët chúi àaân, cuäng nhû àaåi vûúng lo

nghiïåp nûúác, haá laåi khöng biïët trõ quöëc hay sao? Nay àaåi vûúng



cêìm mïånh àêët nûúác maâ khöng trõ, coá khaác gò töi cêìm àaân maâ khöng gaãy? Töi öm àaân maâ khöng gaãy thò àaåi vûúng khöng bùçng loâng. Àaåi vûúng boã nûúác khöng trõ thò trùm hoå khöng bùçng loâng!

Uy Vûúng ngaåc nhiïn noái: - Thò ra tiïn sinh mûúån tiïëng àaân àïí khuyïn ta? ! Sau àoá Uy Vûúng múâi Trêu Kyå laâm tûúáng quöëc, Trêu Kyå

chêën hûng nûúác Tïì thaânh möåt cûúâng quöëc.

LÚÂI BAÂN:

Àêy cuäng laâ thuêåt thuyïët khaách. Uy Vûúng thñch êm nhaåc. Trêu Kyå xûng mònh biïët chúi àaân nïn múái àûúåc Uy Vûúng tiïëp. Nïëu Trêu Kyå noái: "Töi vaâo khuyïn nhaâ vua khöng nïn àam mï tûãu sùæc", thò chûa chùæc àûúåc Uy Vûúng múâi vaâo.

Quaã nhû lúâi Trêu Kyå noái, êm nhaåc duâng vaâo viïåc lïî nghi chñnh sûå, êm hûúãng cuãa noá khiïën ngûúâi ta thû thaái, an laåc, vui hoâa. "Nhaåc" laâ àiïåu àaân, coân êm laâ "laåc" laâ vui hoâa. Caác triïìu àaåi thúâi cöí (trûúác nhaâ Chu) àïìu duâng êm nhaåc trong viïåc tïë lïî, thiïët triïìu. Àïën àúâi Truå Vûúng nhaâ Ên, vua Truå sai möåt àaåi nhaåc sû laâ Sû Diïn chïë ra möåt loaåi êm nhaåc cho caác ca nûä haát àïí hoâa àaân theo, dêìn dêìn biïën thaânh hai thûá êm nhaåc song haânh: Àoá laâ Êm nhaåc cho triïìu àònh vaâ Êm nhaåc trong cung àònh. Nhaåc cung àònh laâ nhaåc àïåm theocaác àiïåu muáa cuãa cung nûä, tiïën àöå cuãa noá ài àïën àöå "dêm nhaåc". Chñnh Sû Diïn laâ taác giaã khuác Mi-mi, möåt baãn dêm nhaåc bêët huã vaâo thúâi àoá, Sûã noái: "Tûâ khi vua Truå cho daåo khuác Mi-mi, nhaâ vua bùæt àêìu boã bï triïìu chñnh, sa vaâo con àûúâng tûãu sùæc, nhuåc duåc". Khi Chu Vuä Vûúng àaánh chiïëm triïìu ca, giïët vua Truå, Sû Diïn chaåy vïì Àöng àïën nûúác Vïå, tûå tûã trïn söng Böåc... Nhûäng àïm khuya vùæng, ngûúâi dên úã vuâng söng Böåc thûúâng nghe khuác Mi-mi rêët ma quaái, quyïën ruä. Möåt thaânh ngûä coân soát laåi ngaây nay laâ "Böåc thûúång tang trung" (Trïn söng Böåc, trong àaám dêu, chó cho viïåc trai gaái gian dêm. Truyïång Kiïìu coá cêu: "Ra tuöìng trïn Böåc trong dêu / Thò con ngûúâi êëy ai cêìu maâ chi")

Ngö Nguyïn Phi 16


Lúâi cuãa Trêu Kyå noái, laâ noái vïì nguyïn uãy cuãa êm nhaåc. Coân noái "cêìm", hai tûâ êëy nghôa khaác nhau nhûng àoåc cuâng êm, Trêu Kyå duâng àïí nhêën maånh cho nhaâ vua thûác tónh. Trêu Kyå laâ võ tûúáng quöëc gioãi cuãa thúâi àoá. Sau thúâi AÁn Anh, nûúác Tïì chûa coá võ tûúáng quöëc naâo saánh ngang vúái Trêu Kyå.



6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ

Thuêìn Vu Khön vöën laâ möåt biïån sô (biïån sô: Ngûúâi biïån baác gioãi) löîi laåc nhêët cuãa Tïì, nghe Trêu Kyå uöën ba têëc lûúäi maâ àûúåc phong laâm Tûúáng quöëc, coá yá khöng phuåc, beân dêîn boån tay chên àïën yïët kiïën Trêu Kyå. Trêu Kyå tiïëp àaäi tûã tïë, Thuêìn Vu Khön vúái veã mùåt cûåc kyâ kiïu ngaåo noái vúái Trêu Kyå:

- Töi coá mêëy àiïìu thö lêåu coá thïí trònh baây vúái Tûúáng quöëc àûúåc khöng?

Trêu Kyå chùæp tay àaáp: - Khöng daám! Xin tiïn sinh cho nghe! Thuêìn Vu Khön noái: - Con khöng lòa meå, vúå khöng lòa chöìng! Trêu Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Tûâ nay töi khöng xa vua nûãa bûúác! Khön noái: - Àaä duâng göî gai laâm baánh xe maâ böi thïm múä thïë laâ trún

lùæm, nhûng nïëu maâ àuåc löî vuöng khoá maâ vêån chuyïín àûúåc! Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi khöng laâm àiïìu gò traái vúái thöng tuåc. Khön noái: - Caánh cung dêîu cûáng cuäng coá luác trïî, caác doâng söng àïìu

chaãy ra bïí, tûå nhiïn maâ hoâa húåp! Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi seä choån ngûúâi hiïìn maâ duâng, quyïët khöng

àem keã bêët taâi vaâo chöën miïëu àûúâng.

Ngö Nguyïn Phi 18


Khön noái: - Cêìm sùæt khöng so dêy thò khöng thaânh êm luêåt. Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi seä sûãa laåi phaáp luêåt àïí xem xeát nhûäng keã

gian lêån. Thuêìn Vu Khön súå haäi suåp laåy röìi lui ra. Boån tay chên thêëy

böå mùåt cuãa öng meáo xïånh liïìn hoãi: - Sao vêåy? Thuêìn Vu Khön thúã ra, noái: - Ta duâng êín nghôa hoãi nùm àiïìu, quan Tûúáng quöëc traã lúâi

àûúåc hïët. Ngaâi laâ bêåc àaåi taâi ta khöng thïí saánh bùçng. Sau àoá Trêu Kyå lêåp tûác aáp duång nhûäng àiïìu maâ Thuêìn Vu

Khön àaä noái.

LÚÂI BAÂN:

Thuêìn Vu Khön duâng pheáp êín yá baân vïì pheáp laâm chaánh trõ cuãa Tïí Tûúáng, Trêu Kyå hiïíu àûúåc nïn giaãi àaáp hïët moåi thùæc mùæc. Cêu àaáp bao giúâ cuäng àöìng daång vúái cêu xûúáng, ùn khúáp vúái nhau. Ngûúâi ta tûúãng chûâng hai böå oác liïn thöng vúái nhau. Trong 5 àiïìu, möîi àiïìu laâ möåt chi tiïët trong viïåc xêy dûång àêët nûúác, khöng àiïìu naâo ngoaâi vêën àïì. Thuêìn Vu Khön hoãi, nhûng cêu hoãi bõ phuâ phiïëm, khöng bùæt bñ, moåi vêën àïì àïìu àùåt vaâo triïìu chñnh, nhúâ vêåy maâ Trêu Kyå coá thïí liïn tûúãng kõp thúâi. Giaã sûã, Khön hoãi möåt cêu vu vú naâo àoá nhû: "Trùng saáng vùçng vùåc, cung nûä nghïu ngao" thò Trêu Kyå traã lúâi sao àêy? Sûã noái: "Thuêìn Vu Khön coá taâi tröng mùåt maâ àoåc hïët tû tûúãng ngûúâi àöëi diïån". Giúâ naây gùåp phaãi tay àöëi thuã, neát mùåt öng tiu nghóu, àïën nöîi boån àïå tûã chïë öng: "Sao vêåy?", thò thêåt laâ thuá võ.



7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CHÏ

Trêu Kyå ghi nhúá lúâi Thuêìn Vu Khön nïn öng laâm viïåc hïët sûác siïng nùng vaâ cêín thêån. Bêëy giúâ ai cuäng àöìn võ quan trêën thuã àêët A laâ ngûúâi hiïìn, vaâ chï quan trêën thuã àêët Tûác Mùåc àuã àiïìu. Trêu Kyå àïí têm àïën viïåc àoá, cho ngûúâi xem xeát hû thûåc röìi têu laåi cho Tïì Uy Vûúng biïët.

Uy Vûúng cho triïåu têåp quêìn thêìn, laåi àoâi hai võ quan trêën thuã kia. Trûúác mùåt baá quan, võ quan àêët Tûác Mùåc bõ coi bùçng "nûãa con mùæt". Vua goåi laäo ra hoãi:

- Ngûúâi trêën thuã Tûác Mùåc cúá sao àïí caác quan úã triïìu chï ngûúi?

Laäo àaáp: - Thêìn chó biïët laâm hïët chûác traách cuãa mònh, coân viïåc khen

chï thêìn khöng àûúåc biïët. Uy Vûúng lúán tiïëng: - Ta cho ngûúâi doâ xeát àêët Tûác Mùåc thêëy ruöång vûúân tûúi töët,

ngûúâi dên giaâu coá, viïåc quan khöng bï trïî, caã möåt vuâng phûúng Àöng êëy yïn öín, múái hay nhaâ ngûúi möåt loâng vò dên, khöng àuát loát cho boån quan laåi úã triïìu, vò leä àoá maâ nhaâ ngûúi bõ chï. Ngûúi thêåt xûáng àaáng laâ möåt lûúng thêìn.

Noái röìi liïìn gia phong cho võ quan àêët Tûác Mùåc. Laåi goåi võ quan àêët A, noái:

- Ngûúi trêën thuã àêët A thïë naâo maâ ngaây naâo úã triïìu cuäng thêëy lúâi khen ngúåi vïì ngûúi. Ta cho ngûúâi àïën doâ xeát thò thêëy ruöång vûúân boã hoang ngûúâi dên àoái raách. Quên Triïåu xêm lêën búâ coäi ngûúi khöng chõu cûáu. Nhaâ ngûúi boác löåt tiïìn cuãa dên chuáng àuát loát cho keã taã hûäu cuãa ta àïí àûúåc tiïëng khen. Ngûúi laâ tïn tham quan àöåc aác.

Ngö Nguyïn Phi 20


Quan àêët A suåp laåy xin tha töåi. Uy Vûúng truyïìn àem hùæn boã vaâo chaão dêìu söi. Caác quan xanh mùåt. Vua truyïìn nhûäng tïn tûâng khen chï bêët cöng àoá ra mùæng:

- Caác ngûúi laâ tai mùæt cuãa ta laåi ùn bêín, phaãi traái àaão löån. Nay àem caác ngûúi cho vaâo vaåc dêìu.

Uy Vûúng truyïìn àem nhûäng keã thên tñn nhêët cuãa mònh boã vaâo vaåc dêìu àïí laâm rùn! Chû hêìu thêëy sûå caãi caách cuãa Uy Vûúng àïìu súå.

LÚÂI BAÂN:

Viïåc naây nhan nhaãn úã moåi xaä höåi. Àúâi nay coá khaác gò àúâi xûa? Thñ sinh ài thi thêëy mònh yïëu keám beân àuát loát àïí àûúåc àiïím cao. Thêåm chñ coá ngûúâi khöng ài thi maâ vêîn cêëp bùçng laâm mêët cöng nhaâ vua phaãi "lêåt söí böå" ra tra.

Nguyïîn Khuyïën noái: "Coá tiïìn viïåc êëy thò xong nhó? Àúâi trûúác laâm quan cuäng thïë a?" May mùæn thay cho triïìu naâo minh quên gùåp lûúng thêìn. Vuå

aán hai öng quan trïn àêy laâ möåt baâi hoåc cho nhûäng ngûúâi coá traách nhiïåm vúái ngûúâi dên.



8. NHÊN VAÂ TRÑ

Thêìy troâ Khöíng Tûã boã nûúác Löî lûu vong ra nûúác ngoaâi. Möåt höm Khöíng Tûã goåi Tûã Cöëng (möåt trong 72 hoåc troâ hiïìn cuãa Khöíng Tûã) hoãi:

- Theo con, thïë naâo laâ ngûúâi nhên, thïë naâo laâ ngûúâi trñ? Tûã Cöëng suy nghô möåt laát röìi àaáp: - Thûa thêìy, ngûúâi nhên laâ ngûúâi biïët thûúng ngûúâi; ngûúâi trñ

laâ ngûúâi hiïíu ngûúâi. Khöíng Tûã khen "hay". Röìi kïu Tùng Tûã vaâo hoãi laåi cêu trïn.

Tùng Tûã suy nghô möåt höìi röìi àaáp: - Thûa thêìy, ngûúâi nhên laâ ngûúâi biïët thûúng mònh; ngûúâi trñ

laâ ngûúâi tûå biïët mònh. Khöíng Tûã chõu quaá! Àoaån öng goåi Tûã Löå vaâo hoãi: - Theo con, thïë naâo laângûúâi nhên, thïë naâo laâ ngûúâi trñ? Tûã Löå thûa: - Theo con, ngûúâi nhên laâ ngûúâi laâm sao cho ngûúâi khaác

thûúng àûúåc mònh; coân ngûúâi trñ laâ ngûúâi laâm sao cho ngûúâi khaác hiïíu àûúåc mònh!...

Khöíng Tûã rêët àöîi ngaåc nhiïn, ngûãa mùåt khen rùçng: - Bêët ngúâ thay!...

LÚÂI BAÂN:

Cuâng möåt cên hoãi nhûng ba cêu traã lúâi hoaân toaân khaác nhau, àêy thêåt laâ àiïìu thuá võ vaâ bêët ngúâ.

Nhûng ta thûúâng thêëy viïåc àúâi khöng khaác naâo möåt doâng söng, coá luác tûâ trïn cao àöí aâo aâo xuöëng vûåc sêu, coá luác trûúân mònh,

Ngö Nguyïn Phi 22


len laách qua heãm nuái, coá luác thïnh thang lùång túâ giûäa bònh nguyïn... thiïn hònh vaån traång. Nhûng möîi daång traång àïìu phuâ húåp vúái möîi hoaân caãnh. Búãi khöng bao giúâ trúâi mûa luåt maâ söng caån, trúâi nùæng haån maâ nûúác söng dêng. Nuái dûång baåt ngaân doâng söng khöng thïí khöng uöën mònh lûúån theo thïë nuái. Con ngûúâi cuäng thïë. Coá luác ta vò ngûúâi vaâ ngûúâi vò ta, coá luác ta vò ta, vaâ ngûúâi vò ngûúâi, theo hoaân caãnh maâ haânh sûå. Nhû thïë múái khöng löîi.

Trong toaán hoåc cuäng coá nhûäng vêën àïì nhû trong nhên sinh. Trûúác àêy 2300 nùm, nhaâ Toaán hoåc Hi Laåp, Eulide phaát biïíu: - "Tûâ möåt àiïím ngoaâi àûúâng thùèng, ta chó veä àûúåc möåt vaâ chó möåt àûúâng thùçng song song vúái àûúâng thùèng àaä cho"!

Ai muöën hoåc toaán lïn cao bùæt buöåc phaãi chêëp nhêån lúâi yïu cêìu naây. Vò àêy laâ möåt àiïìu hiïín nhiïn. Thïë maâ úã Anh, Remann laåi phaát biïíu: - "Tûâ möåt àiïím ngoaâi àûúâng thùèng, ta khöng veä àûúåc möåt àûúâng thùèng naâo song song vúái àûúâng thùèng cho trûúác"!

Chûa hïët! Sau àoá nhaâ toaán hoåc Laubatchewsky laåi phaát biïíu: - "Tûâ möåt àiïím nùçm ngoaâi àûúâng thùèng, ta coá thïí veä àûúåc vö söë àûúâng thùèng song song vúái àûúâng thùèng cho trûúác"!

Thïë coá traái ngûúåc khöng? Hai àõnh àïì sau àêy phaãi laâ sai (vò sai àêu laâ àõnh àïì!), úã toaán cao cêëp ngûúâi ta vêîn duâng noá. Têët nhiïn muöën duâng noá phaãi tuây theo àiïìu kiïån. Ngûúâi ta thûúâng noái, "chên lyá úã bïn naây Pyrreáneeás, sang bïn kia trúã thaânh nghõch lyá". Àuáng hay khöng àuáng coân tuây theo hoaân caãnh.

Qua cêu hoãi nhên trñ cuãa Khöíng Tûã, Nguä tûã Tû úã nûúác Ngö (ngûúâi cuâng thúâi vúái Khöíng Tûã) noái:

- Khöng thûúng mònh laâm sao thûúng àûúåc ngûúâi ngoaâi? Khöng thûúng ngûúâi laâm sao ngûúâi thûúng ta? Mön àöì cuãa Khöíng Tûã chó "cheã tû súåi toác nhên nghôa" (yá noái phiïën diïån) maâ thöi! Nhên vaâ Trñ ñt nhiïìu gò vöën àaä coá sùén trong möîi ngûúâi, chó sûã duång coá húåp luác khöng thöi!

Do àoá bêët kyâ viïåc gò, àuáng hay sai, cöng hay töåi chuáng ta khoá maâ àem nhêån xeát chuã quan ra àïí phaán xeát àûúåc. Búãi viïåc haânh xûã cuãa tha nhên coân tuây thuöåc hoaân caãnh cuãa hoå luác àoá.



9. NÚI CHUÖÌNG NGÛÅA

Ngaây xûa coá möåt haân sô àïën kinh àïí ûáng thñ. Trong luác àúåi àïën ngaây thi chaâng taåm nguå taåi möåt quaán röång raäi bïì thïë. Nhaâ quaán thêëy chaâng tuáng thiïëu tiïìn liïìn cho ra nguã ngoaâi chuöìng ngûåa.

Möåt höm chaâng ài thi vïì gheá laåi chuöìng ngûåa böîng thêëy chaáy buâng buâng phña trûúác, chaâng haân sô vûâa kïu vûâa cûáu lûãa, vûâa chaåy tòm àöì dêåp lûãa. Lûãa chaáy gêy thiïåt haåi cho quaán khaá nhiïìu.

Chuã quaán dêîn chaâng lïn caáo quan, noái: - Gaä thû sinh naây xin nguå nhaâ töi, hùæn khöng coá tiïìn baåc gò

nïn töi khöng cho nguå trong nhaâ, cuäng khöng núä àuöíi noá, chó cho noá úã taåm chuöìng ngûåa maâ khöng tñnh tiïìn. Vò thïë noá àêm ra oaán hêån àöët nhaâ töi àïí traã thuâ!

AÁn quan hoãi: - Viïåc gaä thû sinh naây àöët nhaâ muå, coá ai thêëy, coá ai laâm

chûáng? Muå quaán noái: - Bêím quan, trûa vùæng ñt khaách vaäng lai, nhûng chñnh mùæt

töi thêëy hùæn àöët nhaâ xong, miïång thò hö "lûãa chaáy", chên thò chaåy tòm chöî tröën.

Luác êëy quan aán nghô thêìm: "Coá lyá naâo muå quaán àùåt àiïìu àïí haåi gaä naây? Vò muå cho hùæn nguã ngoaâi chuöìng ngûåa, khöng tñnh tiïìn, vêåy laâ ngûúâi töët röìi".

AÁn quan tin lúâi muå khöng cêìn nghe lúâi biïån baåch cuãa gaä thû sinh. AÁn quan bùæt chaâng boã tuâ.

Hai nùm sau maän aán, chaâng gheá laåi kinh hoãi thùm thò biïët tin mònh àêåu. Nhûng vò khöng coá mùåt mònh luác àoá àïí àiïån thñ, thò

Ngö Nguyïn Phi 24


cêìm bùçng cöng cöëc. Chaâng buöìn vaâ hêån. Haân sô kia kiïëm àêu àûúåc böå aáo nho sinh lõch sûå, chaâng gheá laåi quaán quêìng ra sau chuöìng ngûåa bêåt lûãa àöët nhaâ kho röìi chaåy ra phña trûúác, vúâ nhû thûåc khaách múái bûúác vaâo quaán.

Chaâng vûâa goåi thûác ùn vûâa àûa mùæt nhòn khoái phña sau cuöën lïn nguân nguåt... röìi múái hö hoaán lïn: "Chaáy nhaâ... Chaáy nhaâ", röìi cuäng chaåy ài tòm gaâu muác nûúác döåi lûãa.

Moåi ngûúâi xuám laåi dêåp tùæt ngoån lûãa. Chuã quaán dûúâng nhû khöng nhúá mùåt chaâng.

Haân sô boã ài, coân caâm raâm mêëy tiïëng: - Öi cuöåc àúâi! Keã coá cöng thò bùæt boã tuâ, coân ngûúâi coá töåi àûúåc

thûúãng!...

LÚÂI BAÂN:

Chaâng thû sinh coá veã nhû cay cuá vúái cuöåc àúâi. Xeát ra muå quaán khöng coá gò àöåc aác, vò noáng ruöåt maâ thiïín cêån múái àöí oan cho chaâng. Ngaây xûa, bêåc quên tûã khöng mêëy khi biïån baåch nöîi oan khuác cuãa mònh. Hoùåc coá biïån baåch maâ ngûúâi ta khöng nghe thò hoå cuäng khöng theâm oaán hêån. Xeát cho kyä, oaán hêån cuäng khöng lúåi gò. Nhaâ Phêåt noái: "Nöîi oan khöng nïn biïån baåch. Vò biïån baåch thò khöng hó xaã". Nhûng taác giaã cuãa baâi "Núi chuöìng ngûåa" coá möåt yá khaác. YÁ taác giaã muöën noái, ngûúâi àúâi thûúâng hay lêìm lêîn, hay coá nhûäng phaán àoaán chuã quan. Keã coá cöng àaáng ra phaãi àûúåc thûúãng, ngûúâi coá töåi phaãi bõ trûâng trõ. ÚÃ àêy thò ngûúåc laåi. Àïí àûúåc cöng bònh, xeát cöng vaâ töåi cuãa möåt ngûúâi, keã coá traách nhiïåm xeát viïåc khöng nïn xeát möåt caách voä àoaán.



10. BIÏÍN CAÁ LÚÁN

Tônh Quaách Quên Àiïìn Anh muöën xêy laåi thaânh Tiïët cho thêåt uy nghi huâng traáng, àaám thûåc khaách cuãa öng khuyïn can, nhûng Àiïìn Anh vêîn khöng nghe, coân haå lïånh:

- Ai can, ta seä cheám! Coá möåt öng khaách àïën noái: - Cho töi gùåp Tônh Quaách Quên, töi seä noái ba tiïëng thöi, nïëu

dû tiïëng naâo thò buöåc töi ài! Tônh Quaách Quên goåi vaâo. Khaách noái: - Biïín caá lúán! Röìi quay lûng chaåy, Tônh Quaách Quên goåi theo: - Múâi khaách úã laåi! Múâi khaách úã laåi!... Khaách vûâa chaåy vûâa noái: - Keã heân naây khöng daám àuâa vúái caái chïët! Àiïìn Anh noái: - Khöng sao! Xin haäy noái tiïëp! Khaách noái: - Ngaâi khöng nghe noái loaâi caá lúán sao? Lûúái khöng buãa àûúåc noá. Cêu khöng keáo àûúåc noá. Nhûng nïëu

noá mùæc caån thò loaâi kiïën tyá teåo kia cuäng xêu xeá noá àûúåc. Nûúác Tïì vúái ngaâi giöëng nhû biïín vúái caá lúán vêåy. Ngaâi coân nûúác Tïì thò êëp Tiïët naây coá kïí chi? Nhûng nïëu nûúác Tïì mêët thò duâ thaânh Tiïët naây coá xêy àuång trúâi cuäng vö ñch.

Tônh Quaách Quên Àiïìn Anh tónh ngöå àaáp: - Phaãi!

Ngö Nguyïn Phi 26


Röìi boã yá àõnh xêy dûång thaânh Tiïët.

LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ àoaån vùn noái vïì nghïå thuêåt thuyïët phuåc. Ba tiïëng "Biïín caá lúán" chûa àuã yá nghôa muöën noái, nhûng öng khaách phaãi noái vêåy àïí gêy sûå toâ moâ cuãa ngûúâi nghe. Àoá laâ àiïìu tiïn quyïët. Kïë àïën öng khaách quay lûng chaåy caâng laâm tùng thïm sûå chuá yá, àoá laâ àiïìu thûá nhò àïí "hêëp dêîn" ngûúâi nghe. Kïët quaã Àiïìn Anh phaãi boã yá àõnh xêy thaânh Tiïët.

Trïn phûúng diïån lõch sûã, ta biïët, êëp Tiïët laâ àêët phong cuãa vua Tïì cho Tûúáng Quöëc Àiïìn Anh. Ta coá thïí hònh dung àoá laâ möåt quöëc gia trong möåt quöëc gia. Xêy thaânh kiïn cöë àïí chöëng giùåc cuäng khöng àïën nöîi phung phñ; nhûng chó laâm riïng cho möåt êëp Tiïët thöi, thò àoá laâ "vò nhaâ" chûá khöng phaãi "vò nûúác". Xêy riïng cho êëp phong cuãa mònh maâ hao töën cuãa ngûúâi dên, thêm laåm cöng quyä, khöng mang tñnh toaân diïån vaâ quöëc phoâng thò bêët lúåi àuã àiïìu: Triïìu àònh seä nghi kyå öng, dên chuáng seä khöí cûåc vò öng... Lúâi öng khaách thuyïët Àiïìn Anh nhùçm vaâo chöî naây.

Sau khi Àiïìn Anh mêët, Àiïìn Vùn laâ con lïn nöëi nghiïåp àûúåc vua Tïì phong laâ Maånh Thûúâng Quên, êëp Tiïët vêîn laâ êëp phong nhû cuä.



11. THÏË NAÂO LAÂ ÙN TRÖÅM

Nûúác Tïì coá hoå Quöëc laâ àõch phuá. Nûúác Töëng coá hoå Hûúáng laâ bêìn cuâng. Hoå Hûúáng àïën hoåc caách

laâm giaâu cuãa hoå Quöëc. Hoå Quöëc noái: - Töi gioãi vïì nghïì tröåm. Tröåm nùm àêìu thò àuã ùn, àïën nùm

hai thò giaâu coá, nùm thûá ba thò àaåi phuá. Nhúâ cuãa caãi dû thûâa töi múái giuáp àûúåc ngûúâi ngheâo khöí.

Hoå Hûúáng nghe vêåy mûâng lùæm, beân vïì laâm nghïì tröåm cùæp. Ngaây naâo hoå Hûúáng cuäng rònh moâ chûåc àuåc tûúâng khoeát vaách, chùèng may bõ ngûúâi ta bùæt àûúåc, boã tuâ vaâ gia saãn bõ tõch biïn. Hoå Hûúáng rêët àau khöí. Ra tuâ, öng àïën nhaâ hoå Quöëc traách hêån. Hoå Quöëc hoãi:

- Öng ùn tröåm thïë naâo noái töi nghe? Hoå Hûúáng thuêåt laåi viïåc laâm cuãa mònh. Hoå Quöëc nghe xong

giaãng cho öng nghe: Trúâi coá böën muâa, àêët coá vêåt saãn. Nhúâ àoá maâ ruöång vûúân maâu múä töët tûúi, töi thu hoaåch noá, chêët thaânh kho àuån. Laåi nûäa, úã trïn böå töi ùn tröåm cêìm thuá, úã dûúái nûúác töi ùn tröåm caá töm àïìu laâ saãn vêåt cuãa Trúâi Àêët, chûá àêu phaãi cuãa riïng ai? Ùn tröåm cuãa Trúâi Àêët khöng bõ tai vaå. Coân öng ùn tröåm taâi saãn cuãa tû nhên têët nhiïn phaãi mùæc töåi, coân traách ai àûúåc?

Hoå Hûúáng nghe röìi loâng vêîn nghi hoùåc, beâm tòm túái möåt võ tiïn sinh àïí thónh giaáo. Tiïn sinh giaãng giaãi nhû lúâi hoå Quöëc.

LÚÂI BAÂN:

Àoaån vùn trïn cuãa nhaâ tû tûúãng Liïåt Ngûå Khêëu, duâng lúâi êín duå àïí noái rùçng cuöåc söëng thûúâng nhêåt cuãa möîi ngûúâi laâ phaãi chùm lao àöång. Moåi saãn vêåt do con ngûúâi taåo ra, göëc gaác cuãa noá vêîn coá sùén trong thiïn nhiïn, coá àiïìu ngûúâi ta coá chõu laâm viïåc hay khöng

Ngö Nguyïn Phi 28


maâ thöi. Ta àïí yá, cêy cöëi àûáng möåt chöî maâ vêîn söëng àûúåc laâ vò trong àêët coá chêët böí dûúäng cho cêy cöëi, nhûng rïí cêy phaãi "chõu" laâm viïåc huát chêët böí vaâo. Hoa laá coá àuã maâu xanh, höìng, tñm, baåch laâ do trong khöng khñ coá chêët böí dûúäng, hoa laá coá tiïëp nhêån nhûäng chêët àoá hay khöng. Trong nûúác söng, nûúác biïín, nûúác ao höì... Coá vö vaân loaâi thuãy töåc thò nûúác coá chêët böí dûúäng. Moåi loaâi cuâng tranh söëng àïìu phaãi laâm viïåc. Hoå Quöëc noái viïåc "ùn tröåm" laâ noái theo nghôa boáng, Hûúáng hiïíu theo nghôa àen.

Àoåc lõch sûã thúâi Xuên Thu ta thêëy, hoå Quöëc laâ quan thûúång khanh cuãa Tïì, giaâu coá khaác gò möåt tiïíu vûúng laåi chùm lo laâm viïåc vaâ coá loâng tûâ thiïån. ÚÃ Töëng coá hoå Hûúáng (àiïín hònh nhû Hûúáng Thuá) cuäng laâ möåt àaåi phu chuyïn vïì mùåt quöëc chñnh, suöët àúâi öng chuyïn nghiïn cûáu vïì thuêåt an dên. Hûúáng Thuá khöng àïí yá àïën gia caãnh cuãa mònh, suöët àúâi hïët Têën laåi sang Súã, gia caãnh cú cûåc.

ÚÃ àêy taác giaã noái vïì nguå ngön. Rêët tiïëc hoå Hûúáng khöng hoãi roä caách ùn tröåm thïë naâo trûúác khi haânh àöång.

Ngaây nay, phûúng tiïån, àêët àai... Coân döìi daâo maâ vêîn coá ngûúâi khöng chõu laâm viïåc, chó mong "möåt àïm ùn tröåm bùçng ba nùm laâm", coá àaáng buöìn khöng.



12. MAÅO BIÏÅN CÛÁU TRI KYÃ

Maåo Biïån nûúác Tïì laâ thûåc khaách cuãa Tônh Quaách Quên Àiïìn Anh, Biïån coá nhiïìu têåt xêëu nhûng laåi àûúåc Tônh Quaách Quên yïu vò. Thûåc khaách trong nhaâ ai nêëy khöng vui liïìn xuám laåi can, kïí caã Maånh Thûúâng Quên Àiïìn Vùn (con cuãa Àiïìn Anh). Tônh Quaách Quên nöíi giêån noái:

- Caác ngûúi chïët ài àûâng phaá nhaâ ta! Dêîu sau naây ta coá vò Maåo Biïån laâm hû haåi ta vêîn cûá laâm!

Röìi cho Maåo Biïån úã phoâng nhêët, bùæt con trûúãng mònh phaãi hêìu haå, cúm nûúác möîi ngaây ba lêìn. Vaâi nùm sau, Tïì Uy Vûúng mêët, Tïì Tuyïn Vûúng thay. Tuyïn Vûúng rêët gheát Tônh Quaách Quên. Khöng bao lêu Tônh Quaách Quên bõ baäi chûác Tïí tûúáng, trúã vïì êëp Tiïët úã vúái Maåo Biïån. Sau àoá Maåo Biïån xin gùåp Tïì Tuyïn Vûúng. Tônh Quaách Quên noái:

- Tuyïn Vûúng gheát Àiïìn Anh möî. Tiïn sinh àïën àoá ùæt chïët! Maåo Biïån cûúâi buöìn: - Maåo Biïån naây vöën khöng muöën söëng. Cûá àïí töi ài. Maåo Biïån túái gùåp vua Tïì, Tïì Tuyïn Vûúng giêån, coá yá muöën

giïët öng ta, hoãi: - Ta nghe, ngûúi àûúåc Tônh Quaách Quên yïu quyá, noái gò cuäng

nghe phaãi khöng? Maåo Biïån àaáp: - Yïu quyá thò coá, coân nghe thò khöng. Vua gùçn: - Coá gò laâm bùçng chûáng? Maåo Biïån noái:

Ngö Nguyïn Phi 30


- Coá àoá! Höìi Àaåi vûúng coân laâ Thaái tûã, Biïån töi coá baão vúái Tônh Quaách Quên: "Thaái tûã coá tûúáng bêët nhên, maá phõ mùæt hñp giöëng nhû àêìu heo luöåc, haäy phïë ài, àïí lêåp cöng tûã Giao Sû (con baâ Vïå Cú)". Tônh Quaách Quên khoác, noái: "Töi khöng nhêîn têm laâm viïåc àoá àûúåc!". Àaåi vûúng nghô xem, nïëu Tônh Quaách Quên nghe lúâi töi thò àêu coá ngaây höm nay? Coân möåt chuyïån nûäa, Tïí tûúáng Chiïu Dûúng cuãa Súã muöën àem êëp phong cuãa mònh röång gêëp mêëy lêìn êëp Tiïët àïí àöíi lêëy êëp Tiïët, töi xuái nïn àöíi, Tônh Quaách Quên than: "ÊËp Tiïët laâ cuãa tiïn vûúng phong cho. Bêy giúâ tuy bõ chuáa cöng gheát boã, nhûng nïëu àem àöíi ài, thò khi xuöëng suöëi vaâng, biïët traã lúâi sao vúái tiïn vûúng àêy? ". Àoá laâ bùçng chûáng.

Tïì Tuyïn Vûúng nghe vêåy caãm àöång noái: - Tônh Quaách Quên àöëi vúái quaã nhên töët nhû vêåy û? Quaã

nhên coân treã khöng hiïíu àûúåc viïåc àúâi. Tiïn sinh coá thïí vò quaã nhên maâ vúâi Tônh Quaách Quên vïì triïìu àûúåc khöng?

Maåo Biïån àaáp: - Xin tuên mïånh! Tônh Quaách Quên mùåc aáo, àöåi maäo mang kiïëm baáu, têët caã

àïìu cuãa tiïn vûúng ban cho, vïì triïìu gùåp Tuyïn Vûúng. Tuyïn Vûúng xin löîi röìi múâi öng laâm Tûúáng Quöëc. Öng tûâ chöëi maäi khöng àûúåc beân nhêån lúâi.

Ngûúâi ta khen Maåo Biïån àõa võ tuy thêëp heân nhûng vêîn vui veã, sùén saâng cûáu àûúåc ên nhên tri kyã trong luác hoaån naån.

LÚÂI BAÂN:

Maåo Biïån coá nhiïìu têåt xêëu nhûng khöng roä laâ têåt gò. Coá àiïìu, ngûúâi dõ têåt nhiïìu khi hay coá dõ taâi. Boån thûåc khaách deâm pha Maåo Biïån vúái Àiïìn Anh coá leä vò nhaän quan cuãa hoå khöng thêëy àûúåc caái hay cuãa Maåo Biïån. Bao nhiïu khaách àïìu gheát Maåo Biïån, chó riïng Àiïìn Anh nhêån Maåo Biïån laâm tri kyã, thò Àiïìn Anh vêîn coá chöî hún ngûúâi. Chó coá anh huâng múái biïët àûúåc anh huâng.



Àiïìn Anh bõ thêët suãng. Bao nhiïu thûåc khaách khöng ai hiïën kïë gò àïí giuáp Àiïìn Anh. Chó coá MaÏo Biïån caã gan gùåp Tuyïn Vûúng. Chuáng ta ngaåc nhiïn khi vua hoãi: "Ta nghe, ngûúi àûúåc Tônh Quaách Quên yïu quyá noái gò cuäng nghe phaãi khöng? ". Cêu hoãi laâ "truáng yá" Maåo Biïån röìi. Maåo Biïån liïìn dêîn nhûäng àiïìu Àiïìn Anh khöng nghe mònh. Möåt cêu maâ Maåo Biïån noái gêìn nhû chûãi Tuyïn Vûúng: "Thaái Tûã coá tûúáng bêët nhên, maá phõ mùæt hñp giöëng nhû àêìu heo luöåc". Trong trûúâng húåp naây, Maåo Biïån caâng quaá lúâi caâng töët cho Àiïìn Anh.

Giaã nhû Tuyïn Vûúng khöng hoãi cêu àoá, maâ hoãi möåt cêu naâo khaác bêët kyâ, vñ duå cêu: "Tïn Maåo Biïån kia, ngûúi àïën àêy xin xoã cho Àiïìn Anh aâ? "hoùåc: "Cuát ngay! Ta seä cùæt lûúäi quên thuyïët khaách"... thò Maåo Biïån coá thuyïët phuåc àûúåc khöng? Viïåc êëy khöng xaãy ra, nhûng ta daám quaã quyïët rùçng "àûúåc"! Laâ vò, nhûäng ngûúâi ùn noái gioãi thò bêët kyâ cêu naâo hoå cuäng coá taâi àïí traã lúâi.

Vaã laåi, theo sûã, Tïì Tuyïn Vûúng laâ möåt öng vua coá nhiïìu àûác tñnh laå. Rêët thñch vui thuá, laåi cuäng thñch baân luêån vïì vùn hoåc, triïët hoåc. Tïì Maåo Biïån laâ tay gan daå, mûu trñ àaä khöng phuå loâng Àiïìn Anh. Àiïìu naây cho ta möåt baâi hoåc kinh nghiïåm, khöng nïn àaánh giaá ai möåt caách vöåi vaâng, àaä kïët baån vúái ai thò phaãi àem hïët loâng thaânh ra maâ àöëi xûã vúái hoå. Trong àúâi chó cêìn möåt viïåc laâm cao caã vaâ àuáng chöî cuäng àuã buâ vaâo trùm ngaân lêìn mònh àaä nhúâ àúä hoå...

Ngö Nguyïn Phi 32


13. TÑN LÙNG QUÊN KÏËT BAÅN

Tñn Lùng Quên laâ cöng tûã Nguåy Vö Kyå (ngûúâi hoaâng töåc), vöën laâ ngûúâi coá têm höìn cao khiïët, nhên hêåu, tñnh thiuâch chiïu hiïìn àaäi sô, khöng phên biïåt giaâu ngheâo, thûúâng lêëy lïî àïí giao tiïëp vúái keã sô.

Nûúác Nguåy coá keã êín sô tïn laâ Hêìu Doanh, tuöíi àaä 70, nhaâ ngheâo, laâm nghïì giûä cûãa thaânh Di Mön úã Àaåi Lûúng. Nguåy cöng tûã nghe tiïëng, tòm àïën kñnh cêín kïët giao. Loâng cöng tûã chñ thaânh khiïën Hêìu Doanh khöng thïí tûâ chöëi.

Hêìu Doanh giúái thiïåu vúái cöng tûã möåt ngûúâi möí heo úã chúå tïn laâ Chu Húåi. Nguåy cöng tûã vêîn thaânh têm lui túái thùm viïëng Chu Húåi, Húåi chûa tûâng àaáp lïî, cöng tûã khöng hïì coá yá phiïìn.

Ngaây kia, nhaâ cöng tûã coá àùåt tiïåc múâi caác tên khaách. Cöng tûã tûå mònh àaánh xe múâi Hêìu Doanh, röìi vaâo chúå àoán Chu Húåi. Giûäa tiïåc àöng àaão moåi ngûúâi cao quyá, hoaâng thên quöëc thñch, Tïí tûúáng, àaåi phu, tûúáng quên, phu nhên, kiïìu nûä voång töåc... Cöng tûã vêîn xem Hêìu Doanh vaâ Chu Húåi laâ thûúång khaách. Nhiïìu ngûúâi thêëy vêåy chûãi thêìm Hêìu Doanh vaâ Chu Húåi.

Bêëy giúâ nûúác Têìn sai Àaåi tûúáng Vûúng Haåt àem quên vêy kñn Haâm Àan cuãa Triïåu àaánh phaá suöët ngaây àïm. Tûúáng quöëc cuãa Triïåu laâ Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng cûá lùm le àêìu haâng. Trûúác nay Triïåu Thùæng vöën kïët thên vúái Tñn Lùng Quên (Nguåy Vö Kyå), laåi quen biïët vúái vua Nguåy laâ An Ly Vûúng. Triïåu Thùæng sai sûá giaã sang Nguåy vûúng mûúån quên. Vua Nguåy sai tûúáng Têën Bó àem 10 vaån quên sang cûáu Triïåu. Vua Têìn biïët vêåy hùm:

- Nûúác naâo cûáu Triïåu ta diïåt nûúác àoá. Nguåy Vûúng nghe vêåy caã súå, liïìn ra lïånh cho Têën Bó aán binh

bêët àöång úã Nghiïåp Haå. Coân Tñn Lùng Quên Nguåy Vö Kyå vöën coá möëi



giao tònh thêm àêåm vúái Bònh Nguyïn Quên, nïn öng cöë vaâo triïìu cöë thuyïët phuåc vua Nguåy tiïën quên. Vua Nguåy quyïët khûúác tûâ.

Tñn Lùng Quên àau àúán khöng biïët laâm caách naâo àïí giuáp baån mònh, liïìn noái vúái àaám thûåc khaách:

- Caác võ coá vò ta maâ hy sinh cûáu Triïåu khöng? Caã ngaân tên khaách àïìu hûúãng ûáng lúâi hiïåu triïåu àoá. Tñn Lùng Quên dêîn àaám thûåc khaách ài ngang qua Di Mön,

gheá laåi thùm Hêìu Doanh, Hêìu Doanh noái: - Chuác cöng tûã cöë gùæng. Doanh naây giaâ röìi khöng theo cöng tûã

àûúåc. Thêëy Hêìu Doanh khöng noái gò thïm, Tñn Lùng Quên tûâ giaä

ra ài loâng buöìn vêín vú. Ài àûúåc mêëy dùåm, Tñn Lùng Quên chúåt nghô àiïìu gò àoá, beân quay laåi, thêëy Hêìu Doanh àûáng trûúác cûãa àoán mònh. Hêìu Doanh móm cûúâi noái:

- Töi àoaán cöng tûã thïë naâo cuäng trúã laåi. Vö Kyå (Tñn Lùng Quên) hoãi: - Sao biïët? Hêìu Doanh noái: - Cöng tûã àaäi Doanh naây rêët hêåu. Giúâ naây cöng tûã vaâo núi

nguy hiïím maâ Doanh naây khöng coá möåt yá kiïën gò, têët cöng tûã seä giêån, nïn trúã laåi hoãi cho ra leä? !

Vö Kyå noái: - Töi ngúâ rùçng àaäi tiïn sinh coá àiïìu gò sú soát nïn tiïn sinh

múái giêån maâ gheát boã, vò thïë töi quay laåi hoãi cho biïët. Hêìu Doanh noái: - Cöng tûã nuöi ba ngaân thûåc khaách àaä vaâi chuåc nùm röìi thïë

maâ khöng coá võ naâo nghô ra diïåu kïë. Cöng tûã vaâ àaám thûåc khaách liïìu maång xöng vaâo traåi Têìn coá khaác naâo neám thõt cho höí àoái? Coá phaãi trûúác àêy cöng tûã coá ún vúái Vûúng Phi Nhû Cú khöng?

Ngö Nguyïn Phi 34


Tñn Lùng Quên chúåt nhúá ra... Liïìn quay vïì thaânh Nguåy gùåp Vûúng Phi Nhû Cú, nhúâ Vûúng Phi lêëy cùæp binh phuâ àûa cho mònh röìi tûác töëc trúã laåi gùåp Hêìu Sinh (tûác Hêìu Doanh), Hêìu Sinh noái:

- Tûúáng ngoaâi mùåt trêån coá thïí khöng tuên theo mïånh vua. Cöng tûã phaãi múâi Chu Húåi múái àûúåc.

Tñn Lùng Quên cuâng Hêìu Doanh àïën gùåp Chu Húåi. Húåi noái: - Töi laâ àûáa möí heo úã chúå, thên phêån heân haå, bêëy lêu àöåi ún

cöng tûã haå cöë. Súã dô Húåi töi khöng noái lúâi ún nghôa vuån vùåt laâ àúåi àïën luác naây àêy.

Hêìu Doanh noái: - Binh hung chiïën nguy! Doanh naây àaä giaâ khöng ài cuâng

cöng tûã àûúåc. Khi cöng tûã túái trêån, úã àêy Doanh naây xin lêëy caái chïët àïí taå ún cöng tûã.

Ba ngûúâi baái biïåt nhau. Tñn Lùng Quên àïën Nghiïåp Haå cuâng vúái Chu Húåi vaâo yïët kiïën laäo tûúáng Têën Bó. Tñn Lùng Quên noái:

- Àaåi vûúng thêëy tûúáng quên mêëy mûúi nùm dêìm sûúng daäi gioá cûåc khöí vïì binh nghiïåp, nay sai Vö Kyå àïën cêìm quên thay cho laäo tûúáng.

Noái röìi àûa binh phuâ ra, hai bïn so, ùn khúáp nhau. Nhûng Têën Bó noái:

- Laâm tûúáng ngoaâi mùåt trêån coá luác vò tònh thïë maâ khöng tuên theo mïånh vua, tuy rùçng cöng tûã coá binh phuâ naây nhûng haäy chúâ ñt höm, töi laâm söí saách vaâ cho ngûúâi vïì hoãi laåi nhaâ vua lêìn nûäa.

Tñn Lùng Quên noái: - Cûáu binh nhû cûáu lûãa. Thaânh Haâm Àan àang khùæc khoaãi

tûáng giêy phuát leä naâo phaãi chúâ tin ài tin laåi? Chu Húåi heát: - Nguyïn soaái khöng tuên theo mïånh vua, yá muöën laâm phaãn

chùng? Noái röìi lêëy duâi sùæt àêåp àêìu Têën Bó chïët ngay.



Tñn Lùng Quên cuâng Chu Húåi àoaåt lêëy binh quyïìn, àaánh vaâo traåi Têìn. Tûúáng Têìn laâ Vûúng Haåt àaåi baåi, keáo taân quên chaåy vïì Haâm Cöëc quan àoáng kñn cûãa aãi. Cöng tûã Nguåy Vö Kyå cûáu àûúåc nûúác Triïåu, danh tiïëng lêîy lûâng.

LÚÂI BAÂN:

Vaâo cuöëi thúâi chiïën quöëc nhiïìu öng hoaâng thên hay nhûäng quan laåi cao cêëp nhûng treã trung, thûúâng hay múã cûãa àïí àoán tên khaách nhû: úã Tïì coá Maånh Thûúâng Quên Àiïìn Vùn, úã Triïåu coá Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng, úã Súã coá Xuên Thên Quên Hoaâng Yïët. Àoá laâ chûa kïí nhûäng tïn vö laåi, con buön nhû Lao AÁi, Laä Bêët Vi úã Têìn. Thûåc khaách cuãa hoå coá àïën ba ngaân! Àaám thûåc khaách êëy bu baám vaâo caác öng hoaâng thên ùn úã àïën mûúâi mêëy nùm.

Cöng tûã Nguåy Vö Kyå (Tñn Lùng Quên) laâ trang cöng tûã tuyïåt vúâi.

Thûåc khaách cuãa öng ta hêìu hïët laâ nhûäng ngûúâi coá duäng khñ. Cûá xem viïåc ngaân khaách àoá xung phong cuâng Tñn Lùng Quên ài àaánh baåo Têìn, àuã hiïíu. Súã dô àûúåc nhû vêåy laâ nhúâ Tñn Lùng Quên àöëi xûã vúái hoå hïët loâng. Àiïín hònh nhû Hêìu Doanh, Chu Húåi. Hêìu Doanh laâ öng giaâ giûä cöíng thaânh Di Mön, Chu Húåi laâ anh chaâng möí heo úã chúå. Hoå söëng nhû nhûäng keã vö danh. Àõa võ cuãa hoå thêëp heân, nhûng khñ tiïët vaâ phêím chêët cuãa hoå chûa hùèn àaä thêëp.

Vua Nguåy hûáa giuáp quên cho Triïåu, nhûng vò súå Têìn maâ khöng daám têën binh. Nguåy Vö Kyå thuyïët phuåc thïë naâo cuäng khöng xong. Àaám mön khaách cuãa cöng tûã khöng ai coá mûu kïë gò. Cuöëi cuâng, cöng tûã vaâ àaám mön khaách àaânh phaãi ài liïìu maång vúái Têìn. Thûã hoãi ba ngaân khaách so vúái 15 vaån quên Têìn khaác naâo neám thõt vaâo miïång thuá dûä? Bêëy giúâ Hêìu Doanh múái baây diïåu kïë. Nguyïn naâng Nhû Cú (vúå vua Nguåy) trûúác àêy coá möåt möëi thuâ vúái keã giïët cha mònh. Möëi thuâ êëy cho àïën vua Nguåy cuäng traã khöng àûúåc. Thïë maâ Nguåy Vö Kyå giuáp naâng traã thuâ àûúåc. Viïåc êëy ñt ngûúâi biïët. Dêîu biïët chûa chùæc ai nghô ra àûúåc diïåu phaáp sau àoá. Hêìu Doanh àaä baây cho Vö Kyå vaâo thaânh nhúâ Nhû Cú tröåm binh phuâ àïí sai khiïën

Ngö Nguyïn Phi 36


tûúáng Têën Bó. Öng coân cho biïët thïm, coá thïí Têën Bó khöng giao binh quyïìn. Vêåy thò laâm caách naâo? Chu Húåi laâ ngûúâi möí heo úã chúå, coá sûác khoãe töët laåi gan daå. Sûã noái: "Tñn Lùng Quên haå mònh kïët thên vúái Chu Húåi, tûâng giuáp àúä cho Chu Húåi, nhûng Húåi chûa bao giúâ noái àûúåc möåt tiïëng caám ún, Tñn Lùng Quên khöng àïí têm àïën viïåc àoá". Giúâ naây Chu Húåi vò nghôa maâ ài laâm viïåc lúán. Chu Húåi giïët Têën Bó àïí àoaåt binh quyïìn. Tñn Lùng Quên keáo 10 vaån binh Nguåy ài àaánh giùåc Têìn. giaãi vêy cho Haâm Àan!

Taåi sao Hêìu Doanh noái: "Khi cöng tûã túái trêån, úã àêy Doanh naây lêëy caái chïët àïí taå ún cöng tûã"? Cêu noái àoá coá hai nghôa. Theo ngaây xûa, ngûúâi ta kïët thên vúái nhau, coá viïåc gò troång àaåi maâ hoå khöng giuáp àûúåc, thò ngûúâi khöng giuáp àûúåc phaãi tûå saát àïí linh höìn yïím trúå ngûúâi kia. Coân möåt nghôa nûäa: Hêìu Doanh àaä baây cho Nguåy Vö Kyå möåt viïåc phaåm phaáp coá töåi vúái triïìu àònh. Töåi êëy xûã tûã caã hoå cuäng khöng àuã. Nïn Hêìu Doanh phaãi tûå saát. Caái chïët àoá coân chïët thay cho Vö Kyå nûäa. Tñn Lùng Quên quaã thêåt tuyïåt vúâi múái coá nhûäng ngûúâi baån nhû vêåy.



14. ÀEÅP VAÂ XÊËU

Möåt höm thêìy Dûúng Chu ài qua nûúác Töëng truá taåm úã möåt khaách àiïëm. Öng chuã àiïëm coá hai baâ vúå. Möåt baâ rêët àeåp vaâ möåt baâ rêët xêëu. Thïë nhûng baâ xêëu àûúåc chöìng yïu quyá hún. Dûúng Chu hoãi duyïn cúá, öng chuã àaáp:

- Ngûúâi àeåp tûå cho mònh àeåp, töi chùèng thêëy àeåp chöî naâo. Coân ngûúâi xêëu tûå cho mònh laâ xêëu, töi chùèng thêëy xêëu chuát naâo.

Dûúng Chu quay laåi noái vúái àïå tûã: - Caác con thêëy àoá, mònh laâm àûúåc viïåc töët, chúá nïn khoe mònh

laâ töët, thò àïën núi naâo laåi khöng àûúåc ngûúâi ta yïu quyá?

LÚÂI BAÂN:

Thûúâng têm lyá ngûúâi thñch khoe nhûäng gò mònh àùæc yá hún ngûúâi: Khoe giaâu, khoe gioãi, khoe àeåp... àoá laâ nguyïn cúá àïí gêy bêët maän cho nhûäng ngûúâi xung quanh. Nhûäng caái àùæc thïë, àùæc võ àoá cuäng giöëng nhû nhuåy hoa, àïën luác khai hûúng múái toaát, nhuåy múái löå ra, vaâ ngûúâi ta múái chuá yá àïën. Hoa khöng thïí cûúäng khai àûúåc. Cuäng nhû caái taâi, caái àeåp caái giaâu tûå mònh phúi baây ra têët phaãi coá taác duång ngûúåc. Tuåc ngûä coá cêu: "Caái nïët àaánh chïët caái àeåp". Àún giaãn nhû thïë nhûng khöng phaãi ai cuäng aáp duång àûúåc noá.

Ngö Nguyïn Phi 38


15. CAÁI GHEN CUÃA NAÂNG TRÕNH TUÅ

Súã Hoaâi Vûúng laâ öng vua àa tònh nhûng rêët ngu döët vïì viïåc trõ nûúác. Vua coá möåt aái phi laâ Trõnh Tuå, àeåp nhûng hiïím àöåc vaâ tham lam.

Súã Hoaâi Vûúng tiïën cung möåt nûä nhên nhan sùæc chim sa caá lùån. Nûä nhên êëy nïët na àùçm thùæm ai cuäng yïu mïën. Trõnh Tuå thûúâng lui túái viïëng thùm naâng, biïëu tùång naâng ngoåc ngaâ chêu baáu, may cho naâng vö söë xiïm y löång lêîy.

Möåt höm Trõnh Tuå noái vúái myä nhên: - Àaåi vûúng rêët gheát ngûúâi thúã húi vaâo mònh. Myä nhên àiïëng loâng hoãi: - Thïë thò phaãi laâm sao? Xin chõ giuáp em vúái! Trõnh Tuå noái: - Muöën vêåy thò khi gêìn vua em haäy kheáo leáo che muäi laåi. Myä nhên nghe theo kïë êëy. Möåt thúâi gian sau vua gheá cung thùm Trõnh Tuå. Trõnh Tuå

liïåu chûâng nhaâ vua tin mònh, liïìn noái: - Ngoåc thïí bïå haå coá muâi hûúng cao quyá nhû thïë naây maâ "tên

nhên" cuãa bïå haå noái rùçng bïå haå höi nhû chuöåt xaå, thïë coá àaáng hêån khöng?

Súã Hoaâi Vûúng nhúá ra, naâng myä nhên noái chuyïån vúái mònh, thûúâng lêëy tay che muäi. Súã Hoaâi Vûúng tûác giêån heát vang nhû sû tûã!

Nhaâ vua liïìn truyïìn lïånh cho nöåi thõ löi myä nhên ra xeão muäi, loác thõt haânh hònh cho àïën chïët.



LÚÂI BAÂN:

Noái vïì ghen thò thiïn hònh vaån traång caách ghen. Coá ngûúâi ghen bùçng caách cho ngûúâi phuåc kñch àïí àaánh àêåp, àêm cheám, cho ngûúâi taåt nûúác àöåc, nûúác bêín vaâo mùåt. Caái ghen cuãa Trõnh Tuå múái thêåt coá "nöåi cöng thêm hêåu". Trûúác nhêët Trõnh Tuå lêëy loâng myä nhên, cöë laâm cho myä nhên tin mònh, röìi baây kïë àöåc àïí "hoáa giaãi".

Àöåc kïë cuãa Trõnh Tuå trún tru, coá lyá nhû thïë, ai maâ khöng lêìm! Chó àaáng traách Súã Hoaâi Vûúng, öng vua nöíi tiïëng laâ hön aám cuãa thúâi chiïën quöëc. Sao vua khöng kïu myä nhên ra tra hoãi? Sao khöng tûå mònh nghe coá muâi hûúng hay muâi höi? Sao khöng chõu hiïíu Trõnh Tuå laâ thûá phi trong cung vua Súã laåi ài tû thöng vúái sûá Têìn, triïìu àònh laåi khöng ai biïët?

Ngaây xûa, nhiïìu myä nhên rêët súå bõ tiïën cung. Gûãi thên vaâo núi àoá coá khaác naâo caánh hoa tröi giaåt trïn doâng nûúác.

Ngö Nguyïn Phi 40


16. CÖËT CAÁCH CUÃA MÖÅT NHÊN TAÂI

Triïåu Xa ngûúâi nûúác Triïåu laâ nhên viïn ài thu thuïë. Möåt höm Triïåu Xa vaâo thu thuïë nhaâ Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng, tïn quaãn lyá cuãa Bònh Nguyïn Quên yã mònh laâ keã coá thên thïë nhêët àõnh khöng chõu nöåp thuïë. Triïåu Xa beân giïët tïn quaãn lyá àoá. Bònh Nguyïn Quên toan giïët Triïåu Xa. Triïåu Xa noái:

- Ngaâi laâ quyá cöng tûã cuãa Triïåu, khöng lyá yã mònh laâ ngûúâi thên khöng coi pheáp nûúác vaâo àêu? Quöëc phaáp maâ mêët hiïåu lûåc thò thïë nûúác suy yïëu. Nûúác khaác thêëy vêåy àem quên àïën àaánh phoãng nûúác Triïåu coá giûä àûúåc khöng? Nûúác Triïåu maâ mêët thò àêët Bònh Nguyïn Quên cuäng khöng coân. Ngaâi laâ hoaâng thên caâng giûä àûúåc pheáp cöng, caâng laâm gûúng cho thiïn haå, coá nhû thïë trïn dûúái múái cöng bònh, àêët nûúác múái phuá cûúâng.

Bònh Nguyïn Quên nghe Triïåu Xa noái chúåt tónh ngöå vaâ cho Triïåu Xa laâ bêåc hiïìn taâi, beân giúái thiïåu vúái nhaâ vua. Vua phong Triïåu Xa laâm quan nùæm troån quyïìn thu thuïë caã nûúác. Nhúâ àûác tñnh liïm khiïët vaâ cöng bònh cuãa Triïåu Xa, kho àuån cuãa nûúác àêìy àuã, nhaâ nhaâ no êëm.

LÚÂI BAÂN:

Caái thoái cêåy thïë yã thên dûúâng nhû thúâi naâo vaâ núi naâo cuäng coá. Nûúác naâo cuäng coá tham voång trûâ diïåt noá ài, nhûng àiïìu àoá thêåt kho. Phong khñ cuãa nûúác nhaâ saáng suãa, luêåt phaáp nghiïm minh, dên trñ múã mang thò naån höëi maåi, cûãa quyïìn tûå nhiïn giaãm ài, vò luác êëy möîi caá nhên àïìu yá thûác àûúåc böín phêån vaâ traách nhiïåm cuãa mònh.

Qua truyïån naây ta biïët, coá leä tûâ luác Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng cho mònh laâ quan cao cêëp (Tûúáng Quöëc) trong triïìu dung tuáng cho àaám böå haå laâm àiïìu ngûúåc vúái pheáp nûúác, búãi vêåy tïn



quaãn lyá múái khöng chõu nöåp thuïë. Triïåu Xa vò pheáp nûúác múái giïët tïn quaãn lyá cuãa Tûúáng Quöëc, viïåc êëy tuy quaá quyïìn nhûng khöng sai nguyïn tùæc. Trûúác àoá coá ngûúâi noái: "Loaån tùåc cuãa nûúác naâo cuäng laâ loaån tùåc cuãa thiïn haå, ai cuäng coá quyïìn giïët noá".

Triïåu Xa àoâi laåi quyïìn cöng bònh cho dên cho nûúác.

Ngö Nguyïn Phi 42


17. DIÏÅN MAÅO CUÃA MÖÅT TÛÚÁNG TAÂI

Bêëy giúâ Têìn laâ möåt cûúâng quöëc, sai àaåi tûúáng Höì Thûúng àem quên vêy thaânh ÛÁ Dûå cuãa nûúác Haân giaáp biïn giúái Triïåu. Nûúác Haân cho ngûúâi cêìu cûáu Triïåu. Caác danh tûúáng cuãa Triïåu ai nêëy àïìu cho rùçng àõa thïë úã ÛÁ Dûå rêët hiïím hoác maâ binh lûåc cuãa Têìn thò quaá maånh, khöng thïí cûáu Haân àûúåc. Vua hoãi Triïåu Xa, Triïåu Xa noái:

- ÛÁ Dûå hiïím vaâ heåp, nïëu cûáu Haân thò ta vaâ Têìn phaãi choåi nhau, khöng khaác gò hai con chuöåt choåi nhau trong hang. Bïn naâo gan vaâ maånh thò thùæng.

Vua phong Triïåu Xa laâm tûúáng àem 5 vaån quên ài cûáu Haân. Triïåu Xa keáo quên ra cûãa Àöng, khoãi kinh thaânh Haâm Àan 30 dùåm haå traåi. Triïåu Xa haå lïånh:

- Keã naâo noái àïën viïåc binh ta cheám àêìu! Trong khi àoá quên Têìn rêìm röå tiïëp tuåc keáo quên àïën ÛÁ Dûå

laâm nhaâ nhaâ rung chuyïín. Möåt tïn quên biïët viïåc àoá, noái: - Quên Têìn àöng lùæm, thaânh ÛÁ Dûå lêm nguy trong súám töëi! Triïåu Xa cho cheám àêìu tïn quên àoá ngay lêåp tûác. Röìi cho àaâo

cöng sûå, àùæp luäy àoáng quên daâi haån úã àoá. Tûúáng Têìn laâ Höì Thûúng cho quên ài thaám thñnh, Triïåu Xa

bùæt àûúåc möåt tïn, àaäi noá cúm rûúåu no nï röìi thaã ra. Triïåu Xa liïåu chûâng tïn thaám thñnh kia vïì túái ÛÁ Dûå, liïìn cêëp töëc têën binh. Höì Thûúng nghe àûúåc liïìn chia möåt nûãa quên tòm quên Triïåu Xa maâ àaánh.

Bêëy giúâ trong quên Triïåu coá möåt tïn lñnh tïn laâ Hûáa Lõch, viïët vaâo têëm baãng ghi laâ "Xin Can", àïën quyâ trûúác cûãa dinh dêng lïn.

Triïåu Xa thêëy laå truyïìn cho vaâo, hoãi:



- Muöën noái gò? Hûáa Lõch noái: - Quên Têìn khöng ngúâ quên Triïåu ta àïën àêy. Khi biïët àûúåc

ùæt noá àem àaåi quên àïën vúái khñ thïë ngêët trúâi. Vêåy, Nguyïn Soaái cêìn phaãi têåp trung quên lûåc laåi, àöåi nguä chónh tïì àïí àúåi noá. Nïëu khöng laâm vêåy ùæt seä thua!

Triïåu Xa noái: - Vêng lïånh! Hûáa Lõch noái: - Töi àaä phaåm quên lïånh, xin chõu cheám! Triïåu Xa noái: - Haäy àúåi lïånh sau. Khi xuêët trêån, Hûáa Lõch laåi noái: - Theo binh phaáp ai chiïëm àûúåc àõa lúåi thò thùæng. Hònh thïë úã

ÛÁ Dûå chó coá Bùæc Sún laâ àónh cao maâ tûúáng Têìn khöng biïët chiïëm. Nguyïn Soaái haäy chiïëm ngay ài.

Triïåu Xa nghe lúâi, sai Hûáa Lõch àem möåt vaån quên lïn chiïëm àónh Bùæc Sún. Nhúâ vêåy quên Têìn coá àöång tônh gò Hûáa Lõch àïìu thêëy vaâ duâng cúâ hiïåu baáo cho Triïåu Xa biïët.

Höì Thûúng nöíi giêån àem àaåi quên (10 vaån) têën cöng vaâo traåi Triïåu. Triïåu Xa àem quên thiïån chiïën ra cûå, vaâ Hûáa Lõch cho quên trïn nuái traân xuöëng vúái khñ thïë nhû xö non döëc biïín. Quên Têìn àaåi baåi chaåy tuöët vïì Haâm Dûúng.

Qua trêån naây Hûáa Lõch àûúåc phong laâm Quöëc uáy.

LÚÂI BAÂN:

Triïåu Xa laâ möåt danh tûúáng thúâi àoá. Àúâi binh nghiïåp cuãa öng chûa bao giúâ biïët baåi. Triïåu Xa duång binh rêët nghiïm, nhiïìu mûu trñ. Caái viïåc öng haå lïånh: "Ai baân àïën viïåc binh thò cheám", múái nghe nhû phaãn binh phaáp. Thêåt ra, àoá laâ hû chiïu. Binh sûå baân

Ngö Nguyïn Phi 44


phaãi coá núi coá chöën, khöng phaãi àuång núi naâo cuäng noái. Triïåu Xa cêëm ngùåt nhû vêåy laâ àïí quên Têìn khöng coá àûúâng moâ. Triïåu Xa àònh binh vúâ nhû khöng daám gêy sûå vúái Têìn. Tûúáng Têìn cûá nghô Triïåu Xa súå, nïn khöng àïì phoâng.

Hûáa Lõch chó laâ anh lñnh queân, ai ngúâ àoá laâ möåt nhên taâi (cuäng giöëng nhû Triïåu Xa trûúác àêy chó laâ möåt nhên viïn thu thuïë). Hûáa Lõch biïët viïåc binh, can giaán Triïåu Xa maâ khöng súå chïët. Trong thiïn haå "Àõa hònh" Tön Tûã noái: "Têën bêët cêìu danh, thoaái bêët trõ töåi, duy nhên thõ baão, nhi lúåi hiïåp vu chuã, quöëc chi baão daä" (tiïën lïn khöng cêìu danh, lui vïì khöng traánh töåi, vò ngûúâi maâ baão vïå, maâ laâm lúåi cho nûúác). Hûáa lõch laâ con ngûúâi àoá. Hûáa Lõch laâm àuáng binh phaáp khiïën möåt tûúáng uy nghiïm laånh luâng nhû Triïåu Xa phaãi nghe theo.

Triïåu Xa coá taác phong cuãa möåt Nguyïn Soaái àaä àaânh, Hûáa Lõch laåi caâng coá phong caách cuãa möåt tûúáng lônh. Triïåu Xa vaâ Hûáa Lõch möîi ngûúâi àïìu coá möåt diïån maåo khaác thûúâng.



18. KHÖNG AI HIÏÍU CON BÙÇNG CHA

Triïåu Xa coá ngûúâi con trai tïn laâ Triïåu Quaát, ngay tûâ beá àaä àoåc vaâ baân luêån rêët nhiïìu. Triïåu quaát veä trúâi vaåch àêët giaãng giaãi lung tung, coi thiïn haå khöng ra gò, dêîu böë laâ Triïåu Xa cuäng khöng bùæt beã àûúåc, nhûng Triïåu Xa vêîn khöng cho laâ phaãi. Triïåu mêîu thêëy con àûúåc nhû vêåy rêët mûâng, baâ noái:

- Quaã laâ... tûúáng mön xuêët tûúáng! Triïåu Xa khöng vui, noái: - Quaát khöng thïí laâm tûúáng àûúåc. Nûúác Triïåu khöng duâng noá

laâ àaåi phuác cho xaä tùæc. Triïåu mêîu noái: - Quaát àoåc hïët binh thû, baân rêët thêëu àaáo vïì binh sûå. Thiïn

haå khöng ai bùçng noá, sao baão laâ laâm tûúáng khöng àûúåc? Triïåu Xa noái: - Chñnh vò Quaát tûå cho thiïn haå khöng ai bùçng mònh, töi múái

noái rùçng noá laâm tûúáng khöng àûúåc. Viïåc binh cêìm bùçng caái chïët trong tay, lo lùæng, súå haäi, cêín thêån tûâng bûúác, hoåc hoãi tûâng ngûúâi maâ vêîn coân nhiïìu sai soát. Thïë maâ Quaát laåi cho laâ dïî daâng. Nïëu noá àûúåc giûä binh quyïìn thò noá seä tûå yá maâ laâm, do àoá nhûäng kïë hay khöng loåt vaâo tay noá, chùæc chùæn chuöëc lêëy sûå thaãm baåi.

Triïåu mêîu àem lúâi noái vúái Quaát. Quaát noái: - Cha nay àaä giaâ nïn nhaát. Hai nùm sau Triïåu Xa bïånh nùång, trûúác luác lêm chung kïu

Quaát àïën dùån. - Binh hung chiïën nguy, ngûúâi xûa lêëy àoá laâm rùn. Cha maây

mêëy nùm laâm tûúáng giúâ múái kõp mûâng traánh àûúåc caái nhuåc thua

Ngö Nguyïn Phi 46


trêån. Maây khöng coá taâi laâm tûúáng chúá nïn dêy vaâo caái nghiïåp àoá maâ laâm haåi nûúác, hû nhaâ, thiïåt dên.

Triïåu Xa laåi dùån vúå: - Sau naây nïëu vua phong cho noá laâm tûúáng, baâ nïn kïí laåi

nhûäng lúâi cuãa töi vaâ tûâ chöëi. Mêët quên nhuåc nûúác laâ caái töåi rêët lúán. Vua Triïåu, sau khi Triïåu Xa mêët, cho Triïåu Quaát laâm Maä

Phuåc Quên, nöëi chûác cha!

LÚÂI BAÂN:

Thûúâng möåt xaä höåi tiïën böå thò thïë hïå sau phaãi hún thïë hïå trûúác. Tuy nhiïn trïn cûúng võ nghïì nghiïåp chûa chùæc con àaä hún cha hay em àaä hún anh.

Trong àaåo laâm tûúáng, ngoaâi taâi nùng thiïn phuá, ngûúâi êëy coân phaãi maâi luyïån trïn chiïën trûúâng àïí lêëy kinh nghiïåm xûúng maáu, àïí biïët àõa hònh àõa thïë, khöng thïí ngöìi trong thaáp ngaâ maâ noái chuyïån chiïën tranh.

Qua cung caách cuãa Triïåu Quaát, ta biïët Quaát khöng thïí laâm tûúáng àûúåc. Taác phong laâm tûúáng phaãi trêìm huâng, laånh luâng, ñt noái maâ hiïíu viïåc sêu sùæc. Coân noái nhiïìu chûáng toã Quaát khöng coá chiïìu sêu, chó coá thiïín cêån, nöng nöíi. Möåt leä dïî hiïíu, noái nhiïìu laâ àïí löå caái sú húã cuãa mònh cho àõch biïët. Laâm tûúáng maâ àa ngön, laåm ngön laâ àiïìu töëi kyå trong binh gia.

Ta biïët, trûúác àêy Tön Thuác Ngao laâm lïånh doaän nûúác Súã, trûúác khi lêm chung goåi con laâ Tön An laåi dùån: "Con úi! Taâi con thö thiïín, con khöng thïí chen vaâo àaám quan trûúâng àûúåc. Nïëu àaåi vûúng coá phong êëp cho con thò con nïn tûâ chöëi. Nïëu tûâ chöëi khöng àûúåc, con xin àêët Tam Khêu. Àêët úã àoá cùçn cöîi khöng ai tranh giaânh". Tön Thuác Ngao mêët, vua Súã phong chûác cho Tön An, An tûâ chöëi, vêng lúâi cha lui vïì laâm dên.

Xem thïë àuã biïët Triïåu Quaát khöng bùçng Tön An.



19. KHI TRIÏÅU QUAÁT ÀÛÚÅC PHONG TÛÚÁNG

Bêëy giúâ Triïåu Huïå Vûúng àaä qua àúâi, Hiïëu Thaânh Vûúng lïn kïë võ. Têìn sai Àaåi Tûúáng Vûúng Haåt àem quên tiïën àaánh 17 quêån úã Thûúång Àaäng (cuãa nûúác Haân), tûúáng Phuâng Àònh liïåu sûác khöng giûä àûúåc beân dêng àêët êëy cho Triïåu. Ngûúâi àïën tiïëp nhêån àêët Thûúång Àaäng Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng. Phuâng Àònh noái vúái Triïåu Thùæng:

- Cöng tûã vïì Triïåu cûã danh tûúáng vaâ àem àaåi quên àïën àêy múái giûä àûúåc àêët naây.

Thïë nhûng khi tiïëp quaãn xong, Bònh Nguyïn Quên vïì Triïåu ngaây àïm tiïåc tuâng àïí vui mûâng "chiïën lúåi lúán", 17 quêån úã Thûúång Àaäng khöng àaánh maâ àûúåc. Trong luác àoá tûúáng Têìn vêy àaánh àïën hai thaáng, Phuâng Àònh khöng giûä nöíi àaânh phaãi boã thaânh maâ chaåy, vua Triïåu liïìn cûã tûúáng Liïm Pha àïën thò Têìn àaä lêëy xong Thûúång Àaäng vaâ àang tiïën quên àïën Trûúâng Bònh.

Liïm Pha phên quên chöëng cûå vúái Têìn hún nûãa nùm bêët phên thùæng baåi. Vua Triïåu coân nhoã khöng hiïíu biïët viïåc binh nhung lúåi haåi thïë naâo cûá xuái Liïm Pha xuêët quên maâ khöng àûúåc pheáp thuã. Luác àoá Têìn duâng kïë phaãn giaán nhúâ caác gian thêìn cuãa Triïåu phao tin: "Têìn chó súå Maä Phuåc Quên Triïåu Quaát. Nïëu Maä Phuåc Quên cêìm binh thò Têìn seä ruát binh vïì".

Vua Triïåu hoãi Triïåu Quaát: - Khanh coá thïí àaánh Têìn àûúåc khöng? Triïåu Quaát noái: - Nïëu Têìn duâng Voä An Quên Baåch Khúãi thò thêìn coá thïí töën ñt

cöng phu truâ mûu quyïët kïë, chûá Têìn duâng Vûúng Haåt thò thêìn coi chuáng khöng ra gò.

Ngö Nguyïn Phi 48


Vua Triïåu nghe Triïåu Quaát noái cûáng nhû thïë rêët àeåp loâng, beân phong Triïåu Quaát laâm tûúáng chuêín bõ ra trêån thay cho Liïm Pha.

Laån Tûúng Nhû àang nùçm bïånh nghe vêåy liïìn vaâo triïìu can: - Àaåi vûúng duâng Triïåu Quaát laâm tûúáng chó vò nghe tiïëng

suöng cuãa öng êëy maâ thöi, giöëng nhû gaãy àaân khöng dêy. Triïåu Quaát chó àoåc saách chûá khöng coá taâi ûáng biïën.

Nhaâ vua khöng nghe. Triïåu Quaát thùèng ra giaáo trûúâng duyïåt 20 vaån quên sô. Duyïåt

binh xong, Triïåu Quaát liïìn chúã mêëy xe vaâng luåa àem vïì nhaâ chaâo meå. Triïåu mêîu noái:

- Luác lêm chung, phuå thên con daåy nhûäng gò, nay con quïn röìi sao?

Triïåu Quaát noái: - Con cuäng muöën tûâ chöëi, ngùåt nöîi khöng coá ai gioãi bùçng Quaát

naây! Triïåu mêîu dêng thû cho vua, àaåi yá: "Xin àûác vua chúá duâng

Triïåu Quaát. Quaát chó biïët àoåc saách chûá khöng biïët leä biïën thöng, khöng thïí laâm tûúáng àûúåc".

Nhaâ vua àoâi Triïåu mêîu vaâo triïìu. Baâ noái: - Giaâ naây tûâng thúâ cha noá, àûúåc biïët möîi khi àûác vua ban

thûúãng vêåt gò àïìu phên phaát hïët cho tûúáng sô, cuâng chõu khoá khöí vúái quên sô. Àïën khi thuå phong laâm tûúáng thò öng khöng àïí yá gò àïën viïåc nhaâ nûäa. Coân Quaát laâm tûúáng thò ngöìi ngoaãnh mùåt vïì phña àöng tiïëp khaách, khöng chõu nghe yá kiïën ai. Vaâng luåa cuãa vua ban àïìu àem vïì nhaâ cêët. Hùçng ngaây xem caái gò coá lúåi thò mua baán. Trûúác luác lêm chung böë noá coá dùån: "Nïëu Quaát laâm tûúáng thò haåi cho nûúác Triïåu". Xin àûác vua haäy choån tûúáng khaác.

Nhaâ vua vêîn khöng nghe. Triïåu Quaát dêîn binh àïën Trûúâng Bònh thay cho Liïm Pha.

Bïn kia Têìn cuäng cho Baåch Khúãi thay cho Vûúng Haåt. Trêån àêìu Baåch Khúãi xuêët ba ngaân quên, Triïåu Quaát xuêët quên möåt vaån



quên nïn thùæng àûúåc trêån àoá. Quaát tûå àùæc khoa tay muáa chên vaåch trúâi, veä àêët thuyïët giaãng om soâm, baáo tiïåp vïì triïìu!...

Qua trêån thûá nhò, Quaát àem quên àuöíi theo quên Têìn, bõ Baåch Khúãi tung quên ra vêy chùåt quên triïåu trong 46 ngaây. Kïët quaã Triïåu Quaát bõ giïët taåi trêån. Quên Triïåu àêìu haâng. Àïm àoá Baåch Khúãi chön söëng 45 vaån quên Triïåu. Doâng söng xanh Cöëc Dûúng tûâ àoá biïën thaânh maâu àoã thêîm!

LÚÂI BAÂN:

Ta miïîn baân Tûúáng Quöëc Triïåu Thùæng boã mêët Thûúång Àaäng, Triïåu Thùæng chó laâ öng hoaâng àïí laâm caãnh maâ thöi.

Triïåu Quaát khöng nghe lúâi cha dùån, meå daåy, vúái tñnh caách tûå cao tûå àaåi, Quaát àaä chön 45 vaån quên Triïåu trong möåt àïm. Vua Triïåu tin duâng Triïåu Quaát maâ khöng chõu tin Liïm Pha vaâ Laån Tûúng Nhû, Triïåu mêîu cuäng vò xaä tùæc maâ vaâo triïìu can, thïë maâ Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng àang laâm Tûúáng Quöëc khöng coá möåt lúâi can giaán. Nûúác Triïåu baåi trêån naây khiïën cho binh lûåc cuãa saáu nûúác phûúng Àöng (Súã, Haân, Nguåy, Triïåu, Yïn, Tïì) phaãi xuöëng döëc, nûúác Têìn coá cú höåi thön tñnh saáu nûúác. Àêy laâ möåt baâi hoåc lúán cho caác bêåc trõ quöëc ngaân àúâi. Keã coá taâi nùng (nhêët laâ taâi nùng vïì quên sûå) thò hoå coá thaái àöå àiïìm tônh, noái rêët ñt, nghe rêët nhiïìu. Möîi lúâi noái cuãa hoå vûäng nhû nuái. Chó coá boån àöì àiïëu möìm meáp bêët taâi vö duång múái khoa daåi maâ thöi. Tûâ àoá ta coá thïí suy ra nhûäng viïåc khaác...

Ngö Nguyïn Phi 50


20. QUYÃ CÖËC THÛÃ TAÂI HOÅC TROÂ

Quyã Cöëc Tön sû coá hai hoåc troâ xuêët sùæc laâ Tön Têín vaâ Baâng Quyïn. Möåt höm Quyã Cöëc muöën thûã taâi hoåc troâ beân kïu hoå laåi, baão:

- Ta ngöìi trong àöång, troâ naâo coá thïí múâi ta ra ngoaâi àûúåc? Baâng Quyïn vöåi vaâng giaânh múâi trûúác, noái: - Baåch Tö sû, ngoaâi cûãa àöång coá röìng chêìu phûúång muáa rêët

àeåp! Quyã Cöëc noái: - Höm nay hung nhêåt, laâm gò coá viïåc àoá? Baâng Quyïn laåi noái: - Coá Baåch Haåc Àöìng Tûã múâi thêìy ài àaánh cúâ. Quyã Cöëc lùæc àêìu, noái: - Höm qua ta àaä chúi cúâ vúái hoå röìi. Baâng Quyïn trêng traáo: - Nïëu thêìy khöng ra thò con nöíi lûãa àöët àöång! Quyã Cöëc móm cûúâi. Àïën lûúåt Tön Têîn múâi. Tön Têîn thaânh kñnh thûa: - Àïå tûã khöng thïí múâi thêìy tûâ trong ra ngoaâi àûúåc. Nhûng

nïëu thêìy úã ngoaâi àöång àïå tûã coá caách múâi thêìy vaâo trong àûúåc. Quyã Cöëc lêëy laâm laå beân truyïìn àem ghïë ra ngoaâi ngöìi, cöët

xem Tön Têîn seä múâi bùçng caách naâo. Khi Tön Sû an toåa, Tön Tûã vöåi quyâ xuöëng: - Vêåy àïå tûã múâi thêìy ra ngoaâi àûúåc röìi! Quyã Cöëc phuåc caái trñ cuãa Tön Têîn.



LÚÂI BAÂN:

Hai lêìn Baâng Quyïn múâi Quyã Cöëc laâ hai lêìn lûâa gaåt möåt caách löå liïîu thêëp keám. Giaã sûã coá röìng chêìu phûúång muáa, hoùåc coá Baåch Haåc Àöìng Tûã úã ngoaâi àöång, Quyã Cöëc vêîn khöng ra thò sao? Àïën lêìn thûá ba, Baâng Quyïn khöng cêìn múâi nûäa, beân duâng caái kïë "àöët àöång", Quyïn böåc löå hïët caái aác têm cuãa mònh. Quaã thêåt, ngaây sau do gheát Tön Têîn, Quyïn àaä àuåc lêëy baánh xûúng cheâ cuãa Tön Têîn. Quyïn àaä lûâa thêìy haåi baån.

Tön Têîn khöng nghô àïën àïën chuyïån xa vúâi, chó lêëy sûå thêåt laâm kïë (vò khöng kïë naâo hay bùçng sûå thêåt, khöng coá bñ mêåt naâo kñn bùçng cöng khai). Bêåc Tön sû nhû Quyã Cöëc cuäng phaãi mùæc meåo naây.

Tön Têîn ngaây sau laâm quên sû cho Tïì hai lêìn àaánh baåi quên Nguåy do Baâng Quyïn chó huy. Cuöëi cuâng Baâng Quyïn tûå saát úã Maä Lùng. Qua cuöåc thûã trñ trïn àêy, ta coá thïí àoaán àûúåc têm höìn cuãa möîi ngûúâi.

Ngö Nguyïn Phi 52


21. TÏÍ TÛÚÁNG AÁN ANH, QUYÁ TROÅNG VÚÅ

AÁn Anh coá nhiïìu cöng traång àöëi vúái nûúác Tïì, Tïì Caãnh cöng tùång aáo höì cûâu, phong thûåc êëp... AÁn Anh nhêët mûåc tûâ chöëi. Caãnh Cöng thêëy möåt ngûúâi àaân baâ liïìn hoãi:

- Coá phaãi laâ nöåi tûã cuãa quan Tïí Tûúáng àoá khöng? AÁn Anh àaáp: - Bêím phaãi! Caãnh Cöng cûúâi baão: - Baâ nhaâ àaä giaâ maâ coân xêëu nûäa. Ta coá möåt aái nûä coá thïí cho

Tïí Tûúáng àûúåc. AÁn Anh chêëp tay noái: - Luác treã ngûúâi ta lêëy mònh laâ mong rùçng luác giaâ coá thïí nhúâ

cêåy àûúåc. Vúå töi tuy giaâ xêëu nhûng töi vêîn quyá troång, khöng daám phuå.

Tïì Caãnh Cöng rêët kñnh phuåc AÁn Anh.

LÚÂI BAÂN:

Nhên gian chuyïån möåt chöìng möåt vúå tûâ thuúã cûúái nhau àïën rùng long baåc toác laâ chuyïån bònh thûúâng. Nhûng trong àaám quan laåi ngaây xûa maâ baân viïåc möåt chöìng möåt vúå thò hiïëm lùæm. Höìi xûa coá cêu: "Trai nùm thï baãy thiïëp, gaái chñnh chuyïn möåt chöìng". "Thï" laâ vúå chñnh, "Thiïëp" laâ vúå leä. Nhaâ vua gaã aái nûä cho AÁn Anh, àùåt àõa võ möåt ngûúâi naâo àoá, hoå cho viïåc êëy laâ vinh dûå, laâ cao quyá, nhûng AÁn Anh chöëi tûâ. Khöng coá cao quyá naâo bùçng têëm loâng àöëi àaäi thuãy chung vúái nhau. "Giaâu àöíi baån, sang àöíi vúå", thoái àoá àaä thaânh "vùn baãn". Vúái thúâi caách àêy hún 2500 nùm, AÁn Anh quaã laâ möåt nhên vêåt cêëp tiïën. "Phuá quyá bêët nùng dêm, bêìn tiïån bêët nùng gian, uy vuä bêët nùng khuêët". AÁn Anh laâ möåt trang quên tûã, àaáng laâm gûúng cho moåi ngûúâi.



22. HOÅ CHÏËT VÒ... QUAÃ ÀAÂO

Möåt höm Löî Chiïu Cöng cuâng quan àaåi phu Thuác Tön Nhûúåc qua thùm Tïì Caãnh Cöng baây tiïåc chiïu àaäi. Boån Tam Kiïåt (ba duäng sô nöíi tiïëng àoá laâ Cöng Tön Tiïåp, Cöí Giaã Tûã, Àiïìn Khai Cû) chöëng kiïëm àûáng hêìu dûúái thïìm, coá yá kiïu ngaåo.

Nguyïn ba ngûúâi naây vöën coá sûác maånh laåi coá cöng lúán, thûúâng hay yã mònh nïn kiïu ngaåo vúái baá quan. Ba tïn àoá liïn kïët vúái nhau, laåi coân liïn kïët möåt söë cûúâng thêìn trong triïìu coá yá bêët haão. Tûâ lêu AÁn Anh muöën trûâ chuáng maâ chûa coá dõp.

Nhên dõp naây AÁn Anh têu: - Nay vûúân kim àaâo àaä coá quaã chñn, xin chuáa cöng cho trêíy àïí

chuác thoå hai vua. Nhaâ vua sai ngûúâi ài haái, AÁn Anh theo giaám saát. Möåt luác AÁn

Anh àem àaâo vaâo, noái: - Giöëng àaâo quyá naây coá tïn laâ "Vaån thoå Kim Àaâo", coân goåi laâ

Baân Àaâo. Nguöìn göëc noá úã Àöå Saách Sún ngoaâi biïín, tröìng àaä ba mûúi nùm, tûâng ra hoa maâ chûa tûâng kïët traái. May sao nùm nay àûúåc lûáa àêìu tiïn. Toaân cêy àaâo coá chñn quaã, chó coá saáu quaã chñn, töi haái vaâo àêy.

AÁn Anh dêng rûúåu vaâ múâi Löî Chiïu Cöng möåt quaã àaâo. Tiïëp àoá AÁn Anh dêng rûúåu vaâ múâi Tïì Caãnh Cöng möåt quaã. Caãnh Cöng laåi ban cho Thuác Tön Nhûúåc vaâ AÁn Anh möîi ngûúâi möåt quaã. Ai nêëy ùn vaâo thêëy muâi võ ngon ngoåt saãng khoaái.

AÁn Anh quay xuöëng caác quan, noái: - Theo lïånh chuáa cöng truyïìn cho caác quan, quan naâo thêëy

mònh coá nhiïìu cöng traång àûúåc pheáp têu lïn àïí laänh àaâo. Duäng sô Cöng Tön Tiïåp àûáng ra noái:

Ngö Nguyïn Phi 54


- Ngaây xûa chuáa cöng ài sùn bõ con coåp gêëm chuåp, töi ra sûác giïët noá, cûáu àûúåc chuáa cöng, cöng êëy nhû thïë naâo?

AÁn Anh noái: - Caái cöng baão giaá êëy cao ngêët trúâi, coân gò hún, àaáng àûúåc ùn

àaâo lùæm. Noái röìi cho Cöng Tön Tiïåp möåt quaã. Cöí Giaã Tûã àûáng ra noái: - Ngaây xûa chuáa cöng qua söng Hoaâng Haâ bõ con giaãi yïu

quaái laâm nöíi soáng, sùæp àùæm thuyïìn haåi chuáa cöng, töi nhaãy xuöëng nûúác giïët giaãi. Cöng êëy thïë naâo?

Tïì Caãnh Cöng noái: - Àoá múái laâ caái cöng to lúán nhêët àúâi. Àaáng àûúåc uöëng rûúåu vaâ

ùn àaâo. AÁn Anh cho Cöí Giaã Tûã uöëng rûúåu vaâ ùn àaâo. Àaâo àaä hïët.

Àiïìn Khai Cûúng giúâ bûúác ra noái: - Töi phuång mïånh chuáa cöng ài àaánh nûúác Tûâ, bùæt àûúåc tûúáng

sô nûúác Tûâ. Caác vua Tûâ, Àaâm, Cûã caã súå múái tön chuáa cöng töi laâm minh chuã. Caái cöng êëy coá xûáng àaáng àïí àûúåc ùn àaâo khöng?

AÁn Anh noái: - Cöng cuãa traáng sô lúán gêëp mûúâi so vúái hai ngûúâi trûúác,

nhûng giúâ àaâo àaä hïët, taåm uöëng cheán rûúåu, chúâ nùm khaác vêåy. Àiïìn Khai noái: - Giïët höí, cheám giaãi chó laâ caái cöng vùåt, coân ta xöng pha dûúái

tïn àaån, biïët bao khoá nhoåc, thïë maâ khöng àûúåc ùn àaâo, chõu nhuåc trûúác mùåt hai vua, àïí tiïëng cûúâi vïì sau, coân mùåt muäi naâo söëng nûäa.

Noái röìi ruát gûúm tûå vêîn. Cöng Tön Tiïåp giêåt mònh noái lúán: - Cöng ta nhoã moån maâ àûúåc ùn àaâo, khöng nhûúâng cho baån

sao goåi laâ liïm, khöng chïët theo baån sao goåi laâ duäng?



Cöng Tön Tiïåp cuäng àêm cöí chïët theo. Cöí Giaã Tûã la lïn: - Ba ta àaä kïët nghôa vúái nhau. Nay hai baån àaä chïët röìi, ta

söëng laâm gò? Noái röìi cuäng tûå saát.

LÚÂI BAÂN:

Caác duäng sô êëy thûúâng cho mònh laâ àaåi duäng sô nïn nùång chêët haáo danh, khinh sinh. Cöng traång cuãa ba ngûúâi, chó coá Àiïìn Khai Cûúng laâ vò dên vò nûúác nhiïìu hún, coá tñnh chêët laâ "võ tûúáng quên cuãa triïìu àònh" hún hùèn hai ngûúâi kia. Cûúng noái sau nïn khöng àûúåc ùn àaâo, vò tûå aái maâ àêm ra höí theån, dêîn àïën tûå saát. Hai duäng sô coân laåi caãm thêëy höí theån thêåt sûå, nïn cuäng tûå saát theo. Àêy laâ AÁn Anh nghiïn cûáu caách trûâ hoå. Thûåc ra nïëu AÁn Anh khöng muöën giïët hoå, thò cûá böí àöi quaã àaâo cho möîi ngûúâi möåt nûãa vaâ uöëng chung rûúåu. Giaãi thñch cùån keä, thò khöng àïën àöîi caái chïët àaä xaãy ra. Boån Tam Kiïåt ngaây thûúâng hay tûå haâo thaânh tñch vaâ sûác lûåc mònh, liïn kïët vúái àaám Lûúng Khêu Cûá, Trêìn Vö Vuä laâ nhûäng keã quyã quyïåt, chuyïn neám àaá giêëu tay. Tam Kiïåt khinh miïåt baá quan. Boån hoå coá thoái vuä phu nhûng khöng thêm àöåc nhû hai öng quan trïn àêy. Tuy vêåy nïëu àïí chuáng söëng dai cuäng bêët lúåi cho triïìu àònh. Meåo cuãa AÁn Anh giïët hoå rêët kñn àaáo vaâ nheå nhaâng, khöng ai bùæt beã àûúåc.

Ngö Nguyïn Phi 56


23. THÏË NAÂO LAÂ CÖNG PHAÁP BÊËT VÕ THÊN

Nûúác Têën, nûúác Yïn nghe tin Tam Kiïåt cuãa Tïì àaä chïët, liïìn àem quên àaánh sêu vaâo àêët Tïì, quên Tïì nhiïìu phen thaãm baåi. Trûúác àêy AÁn Anh nhiïìu lêìn tiïën cûã lïn vua bêåc hiïìn taâi Àiïìn Nhûúng Thû, nhûng Caãnh Cöng vêîn khöng àoaái hoaâi àïën. Giúâ àêët nûúác coá nguy biïën, Caãnh Cöng múái biïët súå, sai AÁn Anh mang lïî vêåt àïën Àöng Haãi rûúác Àiïìn Nhûúng Thû vïì triïìu. Àiïìn Nhûúng Thû giaãng giaãi binh phaáp cho Tïì Caãnh Cöng nghe, Caãnh Cöng rêët phuåc öng, beân phong laâm Àaåi Tû Maä thöëng laänh quên àöåi, àem quên deåp giùåc. Àiïìn Nhûúng Thû noái:

- Thêìn xuêët thên tûâ chöën dên daä, nay chuáa cöng giao binh quyïìn, chûác tûúác àûáng trïn baá quan, e rùçng loâng ngûúâi khöng phuåc. Xin chuáa cöng choån cho möåt ngûúâi maâ trong nûúác ai cuäng kñnh troång àïí laâm giaám quên, coá vêåy hiïåu lïånh cuãa thêìn múái thi haânh àûúåc.

Tïì Caãnh Cöng choån quan àaåi phu Trang Giaã laâm giaám quên. Àiïìn Nhûúng Thû baão Trang Giaã:

- Giúâ ngoå ngaây mai luác mùåt trúâi àûáng boáng, cùæm cêy göî àïí xem giúâ.

Quaá ngoå maâ Trang Giaã vêîn chûa àïën. Nhûúng Thû chùåt gaäy cöåt, bûúác lïn àaâi ban hiïåu lïånh. Maäi àïën chiïìu Trang Giaã ngêët ngûúãng àïën. Nhûúng Thû hoãi:

- Cúá gò quan giaám quên bêy giúâ múái àïën? Trang Giaã cêåy mònh àûúåc vua yïu, nïn veã mùåt kiïu ngaåo,

àaáp: - Hoå haâng thên hûäu baây tiïåc tiïîn haânh nïn àïën chêåm. Àiïìn Nhûúng Thû noái:



- Àaåo laâm tûúáng khi àaä thuå mïånh vua thò phaãi quïn nhaâ, khi xöng trêån thò phaãi quïn mònh. Nay nûúác nhaâ coá giùåc xêm lêën, chuáa cöng lo lùæng àem viïåc quên uãy thaác cho hai ta, thïë maâ öng vò cheán rûúåu maâ quïn phêån sûå.

Trang Giaã vêîn tûå àùæc noái: - Giúâ coân kõp chaán, nguyïn soaái bêët têët phaãi lùæm lúâi! Àiïìn Nhûúng Thû hoãi chûác Quên chñnh: - Laâm tûúáng àïën trïî, phaåm vaâo àiïím naâo? Quên chñnh noái: - Quên phaåm! Cheám! Àiïìn Nhûúng Thû theát voä sô troái Trang Giaã laåi àem ra quên

mön xûã tûã. Ba quên khiïëp vña. Keã thên tñn cuãa Trang Giaã vöåi chaåy vïì phi baáo vúái Caãnh Cöng. Tïì Caãnh Cöng caã súå sai Lûúng Khêu Cûá cêìm cúâ tiïët àïën xin Àiïìn Nhûúng Thû tha töåi cho Trang Giaã. Cûá giuåc xe vaâo quên mön thò Trang Giaã bõ cheám röìi.

Àiïìn Nhûúng Thû laåi hoãi Quên Chñnh: - Töåi giuåc xe vaâo quên mön nhû thïë naâo? - Cuäng phaãi cheám! Àiïìn Nhûúng Thû noái: - Lyá ra phaãi cheám. Nhûng Lûúng Àaåi Phu coá cúâ tiïët cuãa chuáa

cöng, nïn miïîn cho töåi chïët. Noái röìi truyïìn cheám àêìu ngûåa vaâ àêåp bïí xe. Caác tûúáng ai nêëy

xanh mùåt. Nhûúng Thû ra quên, Têën, Yïn khöng kõp giao tranh boã chaåy vïì nûúác, Nhûúng Thû truyïìn quên àuöíi theo cheám hún vaån àêìu giùåc. Nûúác Têën, nûúác Yïn sai sûá sang giaãng hoâa.

LÚÂI BAÂN:

Àiïìn Nhûúng Thû laâ hònh aãnh mêîu mûåc cuãa võ tûúáng laänh. Vaâ loaåi ngûúâi nhû Trang Giaã cuäng laâ hònh aãnh cuãa ngûúâi cûãa quyïìn cêåy thên yã thïë. Àêët nûúác àang bõ chiïën loaån, àaám con öng

Ngö Nguyïn Phi 58


chaáu cha àaä khöng chuát bêån têm lo lùæng laåi coân caãn trúã cöng viïåc cuãa nhûäng ngûúâi coá têëm loâng vò nûúác vò dên.

Tûâ khi loaâi ngûúâi biïët thiïët lêåp möåt nïìn haânh chaánh thò hoå cuäng àaä coá nhûäng khêíu hiïåu nhû: "Chñ cöng vö tû", "Cöng minh liïm chñnh", "Võ quöëc vong thên"... Àaåi quên àaä àõnh giúâ lïn àûúâng trûâ giùåc, êëy vêåy maâ phaãi àònh laåi àïí chúâ möåt ngûúâi àang bêån "nhêåu" laâ nghôa gò? Möåt quên àöåi huâng cûúâng laâ quên àöåi coá luêåt phaáp nghiïm minh, ba quên tin vaâ nïí troång tûúáng lônh.

Höìi Tön Vuä luyïån quên úã Ngö, dêîu laâ àöåi nûä binh àiïín hònh húåp hoaân toaân nhûäng cung nûä, hai viïn àöåi trûúãng nghô mònh laâ cung nga àûúåc vua yïu, coi thûúâng quên luêåt, vêîn bõ Tön Vuä giïët nhû thûúâng. Viïn giaám quên Ên Caái cuãa Lûu Bang trong buöíi Haân Tñn duyïåt binh cho mónh laâ keã thên tñn khöng chõu chêëp haânh quên luêåt, cuäng bõ Haân Tñn cheám àêìu.

Bao giúâ àêët nûúác hïët naån cûãa quyïìn, beâ phaái, dûåa dêîm thò luác àoá luêåt phaáp múái àûúåc thûúång tön, àêët nûúác múái thûåc sûå huâng cûúâng vaâ tiïën böå. Tû Maä Nhûúng Thû laâ võ tûúáng laänh tiïu biïíu vêåy.

Nhûúng Thû viïët àïí laåi cho àúâi böå"Tû Maä Binh Phaáp" laâ möåt trong baãy böå binh thû coá giaá trõ cuãa Trung Hoa.



24. VÖ CÚÁ HAÅI NGÛÚÂI LAÂ CAÁI CÚÁ TÛÅ HAÅI MÒNH

Tïn Phñ Vö Cûåc cuãa nûúác Súã trûúác àêy àaä tûâng haåi quan Lïånh Doaän Àêëu Thaânh Nhiïn, gia àònh Thaái Tûã Kiïën, gia àònh Nguä Xa (cha cuãa Nguä Tûã Tû). Giúâ hùæn muöën haåi àïën gia àònh Baá Khûúác Uyïín. Baá Khûúác Uyïín nöíi tiïëng laâ ngûúâi hiïìn cuãa nûúác Súã. Phñ Vö Cûåc àêm ra cay gheát. Hùæn lêåp mûu cuâng Yïn Tûúng Sû vu khöëng cho Baá Khûúác Uyïín lêåp mûu giïët quan Lïånh Doaän Nang Ngoäa.

Nang Ngoäa laâ ngûúâi khöng coá trñ, nghe vêåy cho ngûúâi túái nhaâ hoå Baá tra xeát, quaã thêëy coá àöì giaáp binh cuãa cuãa Baá Khûúác Uyïín àang baây biïån bïn trong, coân bïn ngoaâi àang baây tiïåc linh àònh múâi Nang Ngoäa àïën dûå theo lúâi dùån cuãa Phñ Vö Cûåc. Ngûúâi khaám vïì baáo laåi. Nang Ngoäa nöíi giêån tûác töëc keáo binh àïën vêy nhaâ Baá Khûúác Uyïín. Khûúác Uyïín biïët mònh lêìm kïë àöåc cuãa Phñ Vö Cûåc, nïn tûå saát. Nang Ngoäa lïånh cho dên chuáng phoáng lûãa àöët nhaâ Baá Khûúác Uyïín. Dên chuáng khöng ai chõu phoáng lûãa. Laäo hùm giïët. Ngûúâi ta àaânh boáp buång neám lûãa vaâo àöët nhaâ. Ngûúâi nhaâ Baá Khûúác Uyïín chaåy ra, laäo giïët saåch. Phñ Vö Cûåc lêëy laâm haã hï. Möåt àïm laäo nghe coá tiïëng haát àêy àoá:

"Töåi cho Baá Khûúác, trung maâ bõ haâm oan,

Thên àaä uöíng maâ xûúng cuäng tan.

Lïånh Doaän Nang Ngoäa trú nhu göî,

Trúâi coá linh baáo ûáng liïìn liïìn... "

Nang Ngoäa sinh nghi múái dêîn lñnh ài doâ xeát thò thêëy nhaâ naâo cuäng coá hûúng khoái thúâ cuáng Baá Khûúác Uyïín. Nang Ngoäa phên vên múái hoãi caác quan coá uy tñn nhû Cöng tûã Thên Thêím Doaän

Ngö Nguyïn Phi 60


Thuá... Hoå àïìu noái: "Baá Khûúác Uyïín chïët oan. Ngûúâi trong nûúác ai cuäng oaán Phñ Vö Cûåc vaâ Yïn Tûúng Sû". Nang Ngoäa súå haäi noái:

- Thêåt laâ löîi lúán cuãa töi. Xin Thêím Tû Maä giuáp töi möåt tay trûâ hai thùçng giùåc àoá.

Thêím Doaän Thuá nhêån lúâi. Doaän Thuá sai ngûúâi tuyïn caáo vúái dên chuáng rùçng: Baá Khûúác Uyïín bõ thaác oan do Phñ Vö Cûåc vaâ Yïn Tûúng Sû.

Dên chuáng hûúãng ûáng rêìm röå, cêìm vuä khñ vêy nhaâ Phñ Vö Cûåc vaâ Yïn Tûúng Sû, bùæt hai tïn àoá ra cheám bïu àêìu. Dên chuáng tûå àöång phoáng hoãa àöët nhaâ Phñ Vö Cûåc vaâ Yïn Tûúng Sû, giïët hïët töåc àaãng cuãa chuáng. Ai nêëy àïìu haã loâng.

LÚÂI BAÂN:

Möåt ngûúâi, lùæm khi coá súã thñch lêu daâi biïën thaânh möåt thûá bïånh têåt. Coá vö söë bïånh têåt laå luâng.

Tïn xiïím thêìn Phñ Vö Cûåc coá leä mang chûáng bïånh "haåi ngûúâi hiïìn". Trong voâng hai mûúi nùm úã Súã, hùæn haåi khöng biïët bao nhiïu laâ ngûúâi hiïìn, duâ caác nhên vêåt àoá àang caách xa hùæn caã ngaân dùåm (nhû cha con Nguä Xa), hoå khöng hïì gêy ên oaán gò vúái hùæn. Nïëu hùæn khöng mùæc chûáng quaái bïånh àoá thò khöng coá lyá do gò giaãi thñch. Àaânh rùçng, coá nhûäng nhên vêåt goåi laâ "nõnh thêìn", hùæn muöën haåi ai khi nhùæm rùçng ngûúâi êëy laâm haåi àïën quyïìn lúåi, uy tñn hoùåc hoùåc sinh maång hùæn. Tïn Phñ Vö Cûåc trûúác àêy tûâng haåi Àêëu Thaânh Thiïn, Nguä Xa, röìi àïën hai con Nguä Xa, Thaái tûã Kiïën... Lêu dêìn àêm ra nghiïån "haåi ngûúâi".

Baá Khûúác Uyïín hay Dûúng Lêåp Trung khöng hïì àöång chaåm gò àïën hùæn, hùæn cuäng giïët haåi àûúåc, ngûúâi ta thêëy hùæn nhû thêëy thêìn chïët, hay möåt con rùæn àöåc, nïn hoå húåp sûác trûâ möëi haåi àoá ài!

Àïën cuöëi àúâi Chiïën Quöëc, nûúác Súã coân coá nhûäng tïn nhû Ngêån Thûúång, cöng tûã Lan, Huâng Phuå Söì cuäng cuâng möåt chûáng



bïånh nhû vêåy. Nhûäng tïn àoá khöng bao giúâ coá àûúåc möåt caái chïët nhû ngûúâi bònh thûúâng. Boån chuáng àêìy nhan nhaän úã moåi triïìu àaåi. Noái chung nhûäng ngûúâi coá têm àõa àöåc aác, coá maáu haåi ngûúâi, thûúâng hoå tûå taåo cho mònh caái nguyïn nhên dêîn àïën sûå chïët thaãm.

Ngaây nay loaâi ngûúâi tiïën böå, phaáp luêåt nghiïm minh, nhûäng viïåc phi nhên êëy thêëy àaä giaãm ài nhiïìu lùæm.

Ngö Nguyïn Phi 62


25. MÖÅT BAÂ HOAÂNG GIÛÄ TIÏËT VAÂ MÖÅT BAÂ HOAÂNG THÊËT TIÏËT

Ngö Vûúng Haåp Lû xêm chiïëm àûúåc nûúác Súã. Súã Chiïu Vûúng (con uát Súã Bònh Vûúng) cuâng baá quan boã chaåy khöng kõp mang theo Thaái hêåu vaâ Hoaâng hêåu (Thaái hêåu laâ meå Chiïu Vûúng, tûác vúå cuãa Bònh Vûúng; Hoaâng hêåu laâ vúå Chiïu Vûúng). Böå haå cuãa Haåp Lû luâng bùæt àûúåc Súã Chiïu Hêåu. Vua Haåp Lû bùæt baâ phaãi "hêìu". Àïm êëy vua Haåp Lû nguã trong cung vúái Súã Chiïu Hêåu.

Höm sau coá ngûúâi noái vúái Haåp Lû: - Naâng Baá Doanh àaáng lyá laâ vúå cuãa Thïë tûã Kiïën, khöng ngúâ

Súã Bònh Vûúng vö àaåo thêëy naâng nhan sùæc nguyïåt theån hoa nhûúâng liïìn àoaåt lêëy.

Baá Doanh tûác laâ Thaái Hêåu cuãa nûúác Súã. Nhan sùæc baâ hiïån giúâ vêîn mùån maâ. Vua Haåp Lû thñch quaá, sai ngûúâi ài goåi baâ àïën hêìu. Baâ Baá Doanh khöng chõu ra khoãi cûãa.

Vua Haåp Lû sai ngûúâi àïën bùæt. Baâ Baá Doanh vêîn àoáng kñn cûãa, cêìm kiïëm goä vaâo cûãa maâ noái:

- Ta nghe, öng vua laâ tiïu biïíu cho möåt nûúác. Nay nhaâ vua baây viïåc vö àaåo. Keã võ vong naây thaâ àêm cöí maâ chïët, quyïët khöng chõu theo tïn hön quên àoá!

Vua Haåp Lû höí theån xin löîi vaâ cêëm ngùåt moåi chuyïån àöìi baåi úã Hoaâng cung.

LÚÂI BAÂN:

Ngö Haåp Lû àaåi thùæng quên Súã, vua Súã bön àaâo. Dên Súã nhöën nhaáo. Nûúác Súã hiïån giúâ nùçm trong caãnh àêìu rúi maáu àöí. Quyïìn sinh saát hiïån giúâ nùçm trong tay vua quan nûúác Ngö.



Àïm trûúác vua Haåp Lû bùæt Súã Chiïu Hêåu "hêìu" mònh (hêìu, ngön ngûä lõch sûå, thêåt ra vua Haåp Lû "lêëy" Chiïu hêåu). Coá leä Chiïu Hêåu khöng daám phaãn àöëi. "Khöng daám phaãn àöëi" àöìng nghôa vúái "khöng phaãn àöëi", tûác laâ bùçng loâng. Súã Chiïu Hêåu àaä thêët tiïët!

Àïm höm sau Haåp Lû laåi sai nöåi thõ àûa Súã Bònh Hêåu àïën. Baâ khöng àïën, laåi coân chûãi Haåp Lû laâ hön quên. Baâ sùén saâng chïët àïí giûä phêím tiïët. Trûúác sûå kiïn cûúâng àoá vua Haåp Lû höìi têm.

Trûúác àêy baâ Baá Doanh bõ cha chöìng cûúäng àoaåt, chùæc chùæn baâ Baá Doanh biïët àûúåc vaâ àau loâng lùæm. Nïëu ai coá chuát tûâ têm, hay coá maáu nghôa hiïåp, khöng nïn laâm cho baâ àau loâng möåt lêìn nûäa. Lúâi bònh cuãa taác giaã Ngö Nguyïn Phi trong böå "Khaão luêån vïì thúâi Àaåi Xuên Thu Chiïën Quöëc".

"Öng vua àûúåc nûúác àöëi diïån vúái hai baâ Hoaâng hêåu mêët nûúác, möåt baâ thò ûng thuêån, möåt baâ thò phaãn àöëi, thò phaãi hiïíu rùçng keã ûng thuêån kia laâ tiïu biïíu cho sûå mêët nûúác, ngûúâi phaãn àöëi àoá laâ linh höìn cuãa àêët nûúác. Quöëc gia coá töìn taåi hay khöng laâ úã nhûäng ngûúâi coá phêím tiïët naây. Keã chiïën thùæng biïët giûä sô diïån cho keã chiïën baåi laâ möåt chiïën thùæng toaân diïån".

Ngö Nguyïn Phi 64


26. KHÖÍNG TÛÃ VAÂ CUÖÅC HOÂA HÖÅI LÖÎ TÏÌ

Tïì Caãnh Cöng gúãi thû múâi Àõnh Cöng nûúác Löî höåi hoåp úã Giaáp Cöëc àïí baân viïåc giaãng hoâa. LöîÀõnh Cöng choån Khöíng Tûã laâm tûúáng àïí ài höåi hoåp. Khöíng Tûã noái:

- Àaä coá vùn thò phaãi coá voä, khöng thïí thiïëu möåt àûúåc. Xin chuáa cöng sai quan Tû Maä àem quên ài theo.

Lï Di laâ àaåi phu nûúác Tïì mûu kïë xaão quyïåt (thay chûác cho Lû Khêu Cûá) baân vúái Tïì Caãnh Cöng:

- Mai khai höåi chuáa cöng nïn cho têëu nhaåc Àöng Di. Laåi cho 300 quên Àöng Di giaã laâm nhaåc cöng, nhên àoá maâ bùæt vua quan nûúác Löî. Coân thêìn àem quên àaánh àuöíi quên Löî àoáng bïn ngoaâi lïî àaâi.

Tïì Caãnh Cöng nghe theo. Viïåc naây vua Tïì khöng cho AÁn Anh biïët.

Ngaây hoâa höåi, hai vua Tïì, Löî gùåp nhau trïn àaâi. Tûúáng lïî cuãa hai nûúác AÁn Anh vaâ Khöíng Tûã cuäng gùåp nhau. Hai bïn chaâo hoãi nhau theo nghi lïî.

Tïì Caãnh Cöng truyïìn àöåi nhaåc Àöng Di lïn àaâi. Caã 300 tïn cêìm vuä mao kiïëm kñch lïn àaâi miïång heát lyá lö. Löî Àõnh Cöng caã súå. Liïìn àoá, Khöíng Tûã tiïën túái trûúác mùåt Caãnh Cöng noái:

- Hai nûúác höåi nhau àïí toã loâng giao haão, nïn duâng lïî nhaåc Trung Hoa múái phaãi, sao nhaâ vua laåi duâng thûá nhaåc moåi rúå?

AÁn Anh khöng biïët àoá laâ kïë cuãa Lï Di, nïn cuäng noái: - Lúâi Khöíng Khêu noái àuáng, xin chuáa cöng boã nhaåc êëy ài! Tïì Caãnh Cöng caã theån truyïìn àöåi nhaåc rúå lui xuöëng. Lï Di úã

dûúái caã giêån, kïu àöåi nhaåc nûúác Tïì dùån laåi:



- Hïî khi hai vua vaâ caác quan duâng tiïåc, caác ngûúi àöìng thanh haát baâi "Tïå Cêíu" vaâ cho hoâa nhaåc.

Lï Di truyïìn àöåi nhaåc lïn àaâi, phûúâng nhaåc nhaãy muáa vaâ haát nhûäng àiïåu dêm loaån. Khöíng Tûã nhòn Tïì Caãnh Cöng noái:

- Nhûäng àûáa thêët phu daám cúåt nhaã vua chû hêìu. Xin nhaâ vua sai Tû Maä nûúác Tïì àem pheáp nûúác ra trõ chuáng.

Tïì Caãnh Cöng laâm thinh, cho qua. Boån con haát caâng laâm giaâ túái. Khöíng Tûã nhòn xuöëng àaâi vêîy quan Tû Maä nûúác Löî bùæt hai àûáa nhaåc trûúãng àem xuöëng cheám àêìu. Àaám nhaåc súå haäi boã chaåy.

Khöíng Tûã noái: - Hai nûúác àaä giao haão vúái nhau nhû anh em, thò Tû Maä cuãa

nûúác Löî cuäng nhû Tû Maä cuãa nûúác Tïì. Noái röìi vua quan nûúác Löî ra vïì. AÁn Anh noái vúái Tïì Caãnh

Cöng: - Cuöåc hoâa höåi naây nûúác Tïì àaä thêët lïî vúái Löî. Vêåy thò haäy

duâng thaânh têm maâ taå löîi, bùçng caách àem ruöång Vêën Dûúng traã laåi cho Löî. Tïì Caãnh Cöng nghe theo.

LÚÂI BAÂN:

Àoaån naây coá mêëy phêìn chñnh: - Khöíng Tûã noái: "Àaä coá vùn thò phaãi coá voä". YÁ öng muöën noái,

vùn vaâ voä phaãi song haânh. Ngûúâi àúâi xûa noái: "Têët tiïn nùng chiïën, hêåu nùng hoâa". YÁ nghôa thûåc tiïîn cuãa noá laâ trûúác nhêët mònh phaãi àuã khaã nùng chiïën àêëu, luác àoá baân àïën chuyïån hoâa, àöëi phûúng múái nghe. Nïëu lûåc lûúång àöi bïn khöng cên sûác, thò hiïåp ûúác hoâa bònh seä laâ hiïåp ûúác bêët bònh àùèng.

- Nhaåc trong vêën àïì ngoaåi giao laâ nhaåc trong nghi lïî. Àiïìu êëy ngûúâi Trung Hoa àaä coá trûúác àoá hai ngaân nùm. Vaâ höm nay moåi quöëc gia trïn thïë giúái cuäng àïìu nhû vêåy. Phêìn nhaåc trong nghi lïî àûúåc xem laâ cöng phaáp quöëc tïë. Tïn Lï Di hiïím àöåc nhûng laåi ngu

Ngö Nguyïn Phi 66


döët, vêåy maâ Tïì Caãnh Cöng laåi ài nghe theo lúâi hùæn, chó laâm troâ cûúâi cho vua quan nûúác Löî vaâ ngûúâi dên hai nûúác maâ thöi.

- "Tïå Cêíu" laâ möåt baâi dên ca rêët phöí biïën trong nûúác Tïì vaâ nûúác Löî cuäng nhiïìu ngûúâi biïët. Nguyïn nhên cuãa noá laâ, naâng Tïì Vùn Khûúng (cöng nûä nûúác Tïì) trûúác àêy laâ loaån dêm vúái anh ruöåt laâ Chû Nhi, sau gaã naâng cho cöng tûã nûúác Löî naâng vêîn coân thöng dêm vúái anh ruöåt, xuái anh ruöåt giïët chöìng mònh, röìi caã hai cuâng truy hoan úã núi biïn giúái hai nûúác. Dên Tïì thêëy giêån vaâ theån beân àùåt ra baâi "Tïå Cêíu" (Tïå nhû choá), thïë maâ Lï Di khöng biïët nhuåc, Tïì Caãnh Cöng khöng biïët höí theån coân bïu caái xêëu cuãa mònh ra. Ngu döët maâ lïn laâm vua, ñt nhêët phaãi àûúåc vaâi öng quan gioãi vaâ chên chñnh múái che àúä nöíi.



27. CAÁCH HÖËI LÖÅ VAÂ NHÊÅN HÖËI LÖÅ CUÃA NGÛÚÂI XÛA

Vua Ngö Phuâ Sai àem binh ài àaánh nûúác Viïåt àïí baáo thuâ cho vua Haåp Lû. Nûúác Viïåt bõ àaánh phaá túi búâi. Viïåt Vûúng Cêu Tiïîn àaánh khöng laåi phêîn uêët muöën tûå saát. Àaåi phu Vùn Chuãng àïì nghõ vúái Cêu Tiïîn nïn hoâa. Cêu Tiïîn khöng coân caách naâo khaác àaânh nghe lúâi cêìu may. Vùn Chuãng ài sûá sang traåi Ngö, àïën núi ài bùçng hai àêìu göëi vaâo, trònh baây moåi àiïìu moåi leä. Ngö Phuâ Sai àöång loâng muöën cho hoâa, nhûng Tïí tûúáng Nguä Tûã Tû noái:

- Trúâi àem nûúác Viïåt cho Ngö maâ àaåi vûúng khöng nhêån laâ trúâi phaåt àoá!

Phuâ Sai liïìn àuöíi Vùn Chuãng vïì. Cêu Tiïîn nghe lúâi Vùn Chuãng thuêåt laåi, uêët khñ xöng lïn, muöën àem giïët hïët vúå con, àöët kho taâng chêu baáu röìi dêîn nùm ngaân tinh binh xöng vaâo àaánh liïìu möåt trêån. Vùn Chuãng ngùn laåi, noái:

- Töi nghe Thaái töí nûúác Ngö laâ Baá Phó tham lam hiïëu sùæc. Àïí töi qua dinh Baá Phó dêng lïî vêåt noái hùæn xem sao!

Vua Viïåt Cêu Tiïîn cho choån möåt söë myä nûä vaâ baáu vêåt àem sang dinh Baá Phó, vaâo yïët kiïën, Baá Phó cho ngûúâi doâ xeát thêëy lïî vêåt rêët nhiïìu liïìn cho vaâo... Vùn Chuãng baây lïî vêåt lïn baân noái:

- Chuáa cöng töi coá töåi vúái quyá quöëc, nay biïët löîi, nguyïån àem caã nûúác laâm töi cho Ngö. Nay coá vêåt moån dêng ngaâi, nhúâ ngaâi noái duâm bïì trïn möåt lúâi. Seä coân nhiïìu ên nghôa vïì sau.

Baá Phó laâm mùåt giêån mùæng: - Nûúác Viïåt ngûúi seä bõ tiïu diïåt trong phuát giêy, luác àoá caái gò

cuãa Viïåt khöng thuöåc vïì Ngö? Ngûúi daám àem chuát ñt vêåt moån naây qua nheåm ta àêëy aâ?

Vùn Chuãng nghiïm sùæc mùåt noái:

Ngö Nguyïn Phi 68


- Nûúác Viïåt töi thua, nhûng hiïån nay vêîn coân hún nùm ngaân binh tinh nhuïå úã Cöëi Khï, vaâ möåt khöëi dên mêëy trùm vaån loâng quyïët tûã thïì quyïët àaánh möåt trêån lúán, may àûúåc thò khöng cêìn baân, coân thua, vua töi àöët hïët kho taâng, röìi chaåy ra nûúác ngoaâi cêìu viïån, chûa chùæc Viïåt àaä thuöåc vïì Ngö, vaâ luác àoá ngaâi muöën riïng möåt vêåt quyá gò cuäng khöng coá!

Baá Phó àûáng lïn noái: - Àaåi phu khöng sang dinh Tûúáng quöëc (chó Nguä Tûã Tû) maâ

laåi sang àêy laâ àaä biïët töi coá yá töët muöën giuáp ngûúâi. Saáng mai töi seä àûa àaåi phu vaâo yïët kiïën nhaâ vua.

Baá Phó thu nhêån lïî vêåt vaâ myä nûä, baây tiïåc khoaãn àaäi. Höm sau, Baá Phó duâng nhûäng myå ngön xui vua Phuâ Sai cho vua Viïåt àêìu haâng...

LÚÂI BAÂN:

Baá Phó laâ con cuãa Baá Khûúác Uyïín trûúác àêy bõ Nang Ngoäa giïët vò nghe theo lúâi deâm pha cuãa Phñ Vö Cûåc, hùæn chaåy sang Ngö, Nguä Tûã Tû caám caãnh, xin vua Ngö cho hùæn laâm quan, khöng ngúâ caâng ngaây hùæn caâng giöëng Phñ Vö Cûåc.

Trûúác khi Baá Phó cho Vùn Chuãng vaâo, hùæn àaä cho ngûúâi quan saát lïî vêåt nhiïìu hay ñt. thêëy lïî vêåt nhiïìu hùæn coân múã lúâi hùm doåa, coá yá muöën voâi thïm nûäa. Vùn Chuãng quaá hiïíu thuêåt ùn höëi löå cuãa nhûäng tïn tham quan chuyïn nghiïåp, nïn múái noái cûáng vúái lúâi leä quaã quyïët. Baá Phó cuäng biïët, nïëu khöng nhêån bêy giúâ thò mai naây nïëu nûúác Ngö chiïëm àûúåc nûúác Viïåt, thò taâi saãn kia seä sung cöng hùæn seä khöng àûúåc gò.

Nhûäng tay höëi löå chuyïn nghiïåp, ngön ngûä coá luác nhoån nhû muäi tïn, coá luác ngoåt nhû mêåt, nhûng cuöëi cuâng cuäng chó laâ nhûäng maánh khoáe lûâa àaão. Ai thiïåt thoâi mùåc ai, riïng nhaâ chuáng baåc loát àûúâng, vaâng loát ngoä, àêët nûúác suy suåp thò chuáng öm vaâng ra nûúác ngoaâi.



Nhûäng keã ùn höëi löå quïn suy tñnh möåt àiïìu, khi chïët hùæn khöng àûúåc hûúãng möåt àöìng naâo cuãa thïë gian!

Baá Phó nhêån höëi löå röìi, thò phaãi ra sûác "baão kï" cho vua Viïåt, tñnh trùm mûu ngaân kïë àïí haåi Nguä Tûã Tû vaâ nhûäng bêåc trung nghôa cuãa nûúác Ngö. Kïët quaã sau baãy nùm, Viïåt Vûúng Cêu Tiïîn àaánh baåi nûúác Ngö, Phuâ Sai tûå vêîn, Cêu Tiïîn tru diïåt caã doâng hoå Baá Phó.

Ngö Nguyïn Phi 70


28. TÊËM LOÂNG QUÊÌN THÊÌN NÛÚÁC BAÅI TRÊÅN

Trûúác khi vúå chöìng Viïåt Vûúng Cêu Tiïîn tûâ biïåt quêìn thêìn nûúác Viïåt àïí sang Ngö laâm con tin. Cêu Tiïîn khoác vúái caác quan:

- Tònh thïë buöåc ta phaãi vïì Ngö, ta àaânh giao nûúác nhaâ laåi cho caác khanh, chúá phuå têëm loâng tröng cêåy cuãa ta.

Phaåm Laäi noái: - Viïåc nöåi trõ Laäi khöng bùçng Vùn Chuãng, nhûng xöng pha

trêån maåc, ûáng biïën bïn ngoaâi thò Vùn Chuãng khöng bùçng Laäi töi. Töi xin theo chuáa cöng.

Vùn Chuãng noái: - Lúâi cuãa Phaåm tûúáng cöng noái rêët coá lyá. Töi úã nhaâ ra sûác

chùm lo viïåc nûúác. Quan thaái tïí Khöí Haânh noái: - Truyïìn mïånh lïånh àïí toã àûác cuãa Àaåi Vûúng, khiïën dên biïët

an phêån laâ viïåc cuãa töi. Quan Tû maä Gia Kïë Dônh noái: - Chiïu möå tên binh, luyïån têåp sô töët, chêën chónh quên àöåi laâ

nhiïåm vuå cuãa töi. Quan tû nöng laâ Cao Nhû noái: - Daåy dên chuáng caây ruöång tiïët kiïåm taâi saãn laâ nhiïåm vuå cuãa

Cao Nhû naây. Quan Thaái sûå Kïë Nghï noái: - Thiïn vùn àõa lyá, múã mang vùn hoáa... töi xin àaãm nhêån. ... Cêu Tiïîn lêëy laâm caãm àöång noái:



- Thïë laâ ta yïn têm röìi! Vua töi chia tay taåi Cöë Lùng.

LÚÂI BAÂN:

Cuöåc chia tay naây rêët bi khaái. Caái laå úã àêy, trïn àêët Viïåt hiïån nay khöng coá vua, laåi cuäng khöng coá quên Ngö chiïëm àoáng. Ngûúâi ta thûúâng noái: "Nûúác möåt ngaây khöng thïí khöng vua", thïë maâ trong ba nùm àùçng àùéng nûúác Viïåt vêîn vùæng boáng vua, tõch mõch laâm sao! Dên Viïåt vêîn söëng yïn öín trong sûå chùm lo cuãa caác quan. Muöën àûúåc caãnh àoá, ñt ra caác quan phaãi yïu thûúng àuâm boåc cuâng nhau xêy dûång, vaâ nhêët laâ trong thêm têm möîi ngûúâi àïìu hònh dung hoå coá möåt öng vua hïët mûåc nhên aái àang cuâng hoå chùm lo cho dên.

Möåt triïìu àònh khöng coá vua, caác quan chia nhau möîi ngûúâi möåt viïåc àïí trõ cho dên, daåy dên cuâng nhau giûä gòn kyã cûúng xaä tùæc. Binh bõ, kinh tïë giaáo duåc, phaáp luêåt... Hoå àïìu khöng bï trïî. Têët caã àïìu söëng möåt caách tin tûúãng vaâ àïìu hûúáng àïën möåt cuöåc chuêín bõ vô àaåi cho ngaây mai.

Trong suöët lõch sûã, ta chûa thêëy möåt quöëc gia naâo coá möåt tònh traång laå luâng nhû thúâi àoá. Nûúác khöng vua maâ vêîn khöng loaån. Trong böå sûã kyá cuãa Tû Maä Thiïn (möåt sûã gia vô àaåi cuãa Haán sau naây) daânh möåt chûúng noái vïì Cêu Tiïîn: "Viïåt Cêu Tiïîn Thïë Gia".

Ngö Nguyïn Phi 72


29. CUÖÅC CHUÊÍN BÕ VÔ ÀAÅI HAY LAÂ NGHÏÅ THUÊÅT CHÑNH TRÕ CUÃA CÊU TIÏÎN

Cêu Tiïîn úã Ngö ba nùm coá bêåc hiïìn taâi laâ Phaåm Laäi giuáp sûác, vua töi laâ nhûäng tuâ nhên cuãa Ngö chõu muön ngaân cay àùæng, nay àûúåc vua Ngö tha vïì. Cêu Tiïîn vïì laåi Cöëi Khï, trùm quan ra àoán, vua töi gùåp nhau mûâng mûâng tuãi tuãi. Cêu Tiïîn theån sûå baåi nhuåc cuãa mònh liïìn quyïët chñ canh tên àêët nûúác vaâ traã möëi thuâ vong quöëc àoá.

Phaåm Laäi xêy laåi thaânh Cöëi Khï thêåt kiïn cöë röång trïn 50 dùåm, boåc caã nuái Cöëi Khï vaâo bïn trong, mùåt Àöng Bùæc thaânh chûâa tröëng, phao tin àoá laâ con àûúâng ài cöëng (thêåt ra àoá laâ con àûâng chiïën lûúåc àïí ngaây sau tiïën binh diïåt Ngö).

Cêu Tiïîn cho tuyïín tên binh, luyïån quên àöåi, nuöi giaâ, daåy treã, cûáu ngheâo trùm hoå yïn vui. Cêu Tiïîn súå mònh quïn ài caái thuâ nûúác Ngö nïn treo quaã mêåt bïn caånh chöî ngöìi, thónh thoaãng nïëm vaâo àïí nghe võ àùæng cuãa noá maâ nhúá! Tûå tay öng thaão Böå luêåt Hön Nhên: "Thanh niïn khöng àûúåc lêëy vúå giaâ. Öng giaâ khöng àûúåc lêëy vúå treã. Trai hai mûúi tuöíi khöng chõu cûúái vúå, gaái mûúâi baãy tuöíi khöng chõu lêëy chöìng thò bùæt töåi cha meå. Àaân baâ gêìn àïën ngaây sinh phaãi baáo cho quan biïët, quan sai lûúng y àïën nhaâ chùm soác (nïëu sinh nam thò thûúãng bêìu rûúåu vaâ con choá, sinh gaái thò àûúåc thûúãng bêìu rûúåu vaâ con heo). Sinh ba con trúã lïn, quan nuöi hai, gia àònh chó nuöi möåt".

Vua nghe nhaâ naâo coá ngûúâi chïët thò thên haânh ài àaám ma. Möîi khi ài àêu vua cuäng mang theo cúm, hïî gùåp treã nhoã thò cho ùn, hoãi tïn vaâ laâm quen vúái noá. Àïën ngaây muâa, vua vêîn caây bûâa tröìng troåt, coân phu nhên thò dïåt cûãi, may vaá, ùn mùåc tiïët kiïåm, miïîn thuïë cho dên trong baãy nùm. Vua khöng quïn àem lïî vêåt viïëng



thùm vua Ngö (àïí Ngö khoãi nghi). Vua Ngö tin têëm loâng thaânh cuãa Cêu Tiïîn nïn phong thïm àêët cho Viïåt röång hún 800 dùåm.

Bïn Ngö, Phuâ Sai nghe lúâi Baá Phó cho xêy Àaâi Cö Tö thêåt nguy nga traáng lïå. Vua Ngö yïët baãng: "Cêìn tòm thûá göî quyá". Vùn Chuãng nghe àûúåc liïìn vaâo baáo vúái Cêu Tiïîn:

- Thêìn coá 7 kïë phaá Ngö: 1) Chõu töën taâi vêåt àïí vua töi nûúác Ngö khoãi nghi. 2)Xuêët cuãa kho mua luáa vaâ coã àïí Ngö thiïëu lûúng thûåc cho ngûúâi, thiïëu coã cho ngûåa. 3) Choån myä nûä dêng vua Ngö àïí mua hoùåc. 4) Choån thúå kheáo vaâ göî töët cho vua Ngö xêy lêu àaâi. 5) Ngêìm vêån àöång keã gian thêìn cuãa Ngö laâm nûúác Ngö röëi loaån. 6) Ly giaán trung thêìn àïí Ngö suy. 7) Tñch cuãa, luyïån quên chuêín bõ àaánh Ngö.

Cêu Tiïîn nghe theo baãy àiïìu àoá. Nhaâ vua ra lïånh cho ngûúâi vaâo rûâng tòm hai cêy göî quyá goåi laâ Thêìn möåc, lúán hai mûúi öm, cao 50 trûúång cho ngûúâi àem sang nûúác Ngö biïëu, vua Ngö rêët mûâng. Vua Ngö truyïìn xeã göî cêët lêu àaâi Cö Tö cao 300 trûúång röång 84 trûúång. Treâo lïn àaâi tröng xa 200 dùåm! Trùm hoå lao dõch ngaây àïm suöët nùm nùm chïët rêët nhiïìu.

Cêu Tiïîn cho ngûúâi tòm àûúåc hai myä nhên laâ Trõnh Àaán vaâ Têy Thi (Têy Thi laâ möåt trong tûá àaåi myä nhên cuãa lõch sûã Trung Hoa), moåi ngûúâi tranh nhau ài xem ngûúâi àeåp. Ai muöën xem thò boã vaâo cöng quyä möåt àöìng. Trong ba ngaây söë tiïìn thu àêìy kho. Caác àaåi nhaåc sû chuyïn cêìn daåy hai ngûúâi biïët muáa haát, röìi àem dêng lïn vua Ngö. Cêu Tiïîn cho ngûúâi sang Ngö vay luáa vïì phaát khöng cho dên, nùm sau öng choån giöëng luáa töët àem luöåc ài, röìi phúi thêåt khö traã laåi cho vua Ngö. Vua Ngö thêëy giöëng töët cho trùm hoå gieo giöëng àoá, luáa khöng moåc, nûúác Ngö mêët muâa, Nguä Tûã Tû ra sûác khuyïn can nhûäng àiïìu thêët chñnh cuãa vua Ngö, nhûng vua khöng nghe, cuäng búãi bõ Baá Phó bõt mùæt.

Cêu Tiïîn cho ngûúâi rûúác ngûúâi Xûã Nûä úã Nam Lêm vïì daåy kiïëm cho quên àöåi Viïåt. Baâ daåy trong möåt nùm, pheáp àaánh kiïëm cuãa quên Viïåt thaânh thuåc. Cêu Tiïîn cho rûúác cung sû Trêìn Êm vïì daåy cung phaáp cho quên àöåi. Quên àöåi nûúác Viïåt thaânh huâng

Ngö Nguyïn Phi 74


cûúâng vaâo cuöëi thúâi Xuên Thu... khöng bao lêu Viïåt diïåt Ngö vaâ laâm baá chuã thiïn haå, dêîn chû hêìu vaâo triïìu tön Chu.

LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ àoaån vùn kiïíu mêîu thuêåt laåi möåt sûå nöî lûåc cuãa möåt öng vua àaä tûâng baåi trêån vaâ mêët nûúác. Vïì nöåi trõ, öng soaån thaão möåt böå luêåt múái vïì Hön Nhên, cöët laâm sao cho nûúác mau àöng dên, àïí buâ vaâo sûå thiïëu huåt dên söë do chiïën tranh trûúác àêy vaâ cuäng àïí dûå bõ vaâo cöng viïåc quöëc phoâng. Öng laâm gûúng cho moåi ngûúâi chùm lo lao àöång, saãn suêët àïí nûúác àûúåc huâng cûúâng.

Möåt baãn kïë hoaåch do Vùn Chuãng soaån thaão göìm baãy àiïìu vúái nöåi dung laâm giaâu cho dên giaâu nûúác maånh vaâ nûúác àõch ngaây caâng suy thoaái. Bêët chêëp moåi thuã àoaån, bùçng caách naâo mùåc, loâng öng quyïët àûa nûúác Viïåt lïn haâng àaåi cûúâng quöëc.

Àiïìu muöën noái úã àêy, öng vua khöng coân laâ "àïå nhêët cöng dên", öng tûå coi mònh laâ möåt thûúâng dên nhû moåi ngûúâi dên khaác, möîi khi ra ngoaâi khöng coá tiïìn hö hêåu uãng, khöng coá tiïåc tuâng töën keám, öng vêîn caây bûâa gieo cêëy, tröìng troåt nhû möåt nöng dên chuyïn nghiïåp, chûá khöng phaãi "àùåt viïn àaá àêìu tiïn" àïí laâm kiïíng. Guúng xêy dûång nûúác cuãa Cêu Tiïîn laâ möåt trong nhûäng hònh aãnh söëng àöång, bi traáng, oanh liïåt nhêët cuãa Trung Hoa trong 25 thïë kó qua.



30. LO TRONG VAÂ LO NGOAÂI (TÛÃ CÖËNG THUYÏËT KHAÁCH)

Hoå Trêìn úã nûúác Tïì muöën àoaåt nûúác, nhûng thêëy hoå Cao, hoå Quöëc, hoå Tön coân maånh, nïn chûa daám. Trêìn Hùçng truâ tñnh kïë hoaåch xong, vaâo têu vúái Tïì Giaãn Cöng:

- Nûúác Löî dûåa vaâo Ngö àem binh laâm nhuåc ta, thuâ êëy nay phaãi traã.

Tïì Giaãn Cöng nghe lúâi, phong Quöëc Thû laâm àaåi tûúáng, Cao Vö Bònh, Tön Lêu laâm phoá, rêìm röå keáo àaåi binh ài àïën biïn giúái nûúác Löî.

Bêëy giúâ Khöíng Tûã àang úã Löî san àõnh caác kinh Thi, Thû, nghe nûúác Tïì keáo quên àaánh Löî, than:

- Löî laâ töí quöëc cuãa ta, phaãi cûáu! Than röìi hoãi hoåc troâ: - Coá troâ naâo ài ngùn quên Tïì àûâng àaánh Löî, àûúåc khöng? Hai àïå tûã Cöng Tön Long vaâ Chuyïn tön Sû xin ài, öng kïu

khöng àûúåc. Tûã Cöëng noái: - Tûá con ài àûúåc khöng? Khöíng Tûã àaáp: - Àûúåc. Tûã Cöëng àïën Vêën Thuãy, xin vaâo yïët kiïën Trêìn Hùçng. Hùçng

biïët Tûã Cöëng tïn thêåt laâ Àoan Möåc Tûá laâ cao àöì cuãa Khöíng Tûã àïën àêythuyïët khaách cho Löî beân múâi vaâo, hoãi:

- Tiïn sinh àïën àêy thuyïët khaách cho Löî àoá chùng? Tûã Cöëng noái:

Ngö Nguyïn Phi 76


- Töi àïën àêy vò Tïì chûá khöng phaãi vò Löî! Löî laâ nûúác khoá àaánh sao ngaâi laåi cho àaánh?

- Nûúác Löî khoá àaánh úã chöî naâo? - Löî thaânh thêëp, haâo nöng, vua yïëu, quan heân, sô töët khöng

luyïån têåp, vò vêåy múái laâ khoá àaánh. Coân Ngö, thaânh cao,, haâo sêu, binh huâng tûúáng maånh, maâ laåi dïî àaánh!

Trêìn Hùçng lêëy laâm khoá chõu noái, noái: - Khoá vaâ dïî tiïn sinh noái àaão àiïn mêët! Tûã Cöëng móm cûúâi noái: - Cho lui keã taã hûäu, töi seä trònh baây. Trêìn Hùçng cho taã hûäu lui ra ngoaâi, Tûã Cöëng noái: - Nay tûúáng quöëc cûã binh àaánh Löî laâ cöët lo "mùåt trong" chûá

khöng phaãi lo "mùåt ngoaâi". Ngûúâi ta thûúâng noái: "Nûúác, nïëu lo Mùåt ngoaâi thò àaánh nûúác yïëu, coân lo Mùåt trong thò àaánh nûúác maånh". Thïë cuãa ngaâi höm nay khöng thïí àöìng sûå vúái caác àaåi thêìn kia àûúåc. Caác võ êëy nay maâ àaánh Löî, têët phaãi coá cöng. Cöng cuãa hoå möîi ngaây möîi to, thò thïë lûåc cuãa hoå möîi ngaây möîi maånh, coân quan Tûúáng quöëc thò khöng coá cöng gò, khöng nguy sao àûúåc? Coân nay quan Tûúáng quöëc quay sang àaánh Ngö, caác võ àaåi thêìn ùæt khöí, quyïìn chñnh trong nûúác thuöåc vïì ngaâi.

Trêìn Hùçng tûúi ngay neát mùåt noái: - Tiïn sinh hiïíu ruöåt gan töi lùæm! Nhûng Tïì lúä àoáng quên

àêy röìi, giúâ quay sang àaánh Ngö sao tiïån? Tûã Cöëng noái: - Töi seä thuyïët phuåc Ngö àem quên àaánh Tïì, ngaâi coá cúá àaánh

Ngö. Noái röìi liïìn sang Ngö, vaâo yïët kiïën Phuâ Sai noái: - Trûúác àêy Ngö vaâ Löî húåp binh àaánh Tïì, Tïì rêët cùm thuâ

Ngö. Nay Tïì khöng daám àaánh Ngö maâ laåi àaánh Löî, röìi thûâa thùæng keáo xuöëng àaánh Ngö, àoá laâ chùæc. Àaåi vûúng nïn àaánh Tïì àïí cûáu Löî. Löî laâ chû hêìu seä phuåc ngaâi!



Phuâ Sai noái: - Tïì laâ nûúác phaãn phuác súám àêìu töëi àaánh. Quaã nhên muöën

àem binh phaåt Tïì nhûng súå Viïåt àaánh uáp. Giúâ àaánh Viïåt trûúác röìi múái àaánh Tïì sau.

Tûã Cöëng noái: - Khöng nïn! Nûúác Viïåt yïëu, nûúác Tïì maånh. Àaánh nûúác Viïåt

maâ tha nûúác Tïì sao goåi laâ trñ duäng? Nïëu àaåi vûúng coá ngaåi vua Viïåt, töi seä baão vua Viïåt àem quên theo hêìu àaåi vûúng.

Trêån êëy Cêu Tiïîn coá gúãi quên tham chiïën, vaâ quên Ngö àaåi thùæng quên Tïì úã Ngaäi Lùng.

Lúâi Baân: Àoaån naây noái taâi huâng biïån cuãa Tûã Cöëng. Thêìy cuãa Tûã Cöëng

laâ Khöíng Tûã ngûúâi nûúác Löî, maâ nûúác Tïì xêm lùng nûúác Löî nïn caác àïå tûã vò thêìy maâ ra sûác cûáu nûúác Löî. Tûã Cöëng khöng duâng binh àao maâ chó uöën ba têëc lûúäi àêíy lui quên Tïì ài chöî khaác.

Tûã Cöëng hiïíu àûúåc têm lyá cuãa Trêìn Hùçng, muöën mûúån tay nûúác ngoaâi trûâ hoå Cao, hoå Quöëc, hoå Tön. YÁ Trêìn Hùçng laâ nhû vêåy maâ khúãi binh àaánh nûúác Löî laâ quaá vuång, vò àaánh nûúác Löî, têët nhiïn Tïì phaãi thùæng. Tïì thùæng thò caác quan hoå êëy coá cöng, do àoá Trêìn Hùçng nghe lúâi Tûã Cöëng àònh binh laåi vaâ khöng àaánh nûúác Löî.

Coá àiïìu, Tûã Cöëng noái: "Lo trong thò àaánh nûúác maånh, lo ngoaâi thò àaánh nûúác yïëu". Nhûng ta nhêån thêëy, nhû nûúác Ngö hiïån taåi, khöng phaãi tònh traång lo trong maâ laâ lo ngoaâi, vò Ngö muöën laâm baá chuã, nhû thïë Tûã Cöëng coá mêu thuêîn khöng? Ta biïët, Baá Phó laâ tïn baåo ngûúåc, xiïím thêìn. Phuâ Sai möåt mûåc tñn duång hùæn, nïn khöng àöåc aác cuäng trúã thaânh àöåc aác. Tûã Cöëng gheát thoái baåo ngûúåc. Tïì laåi caâng baåo ngûúåc hún nûäa. Tûã Cöëng cöë gaâi hai nûúác baåo ngûúåc àaánh nhau, àïí chuáng khöng àuã lûåc hiïëp àaáp caác nûúác nhoã nûäa.

Ngö Nguyïn Phi 78


31. NGÛÚÂI NÛÚÁC SÚÃ LAÂM DÊËU TRÏN THUYÏÌN, TÒM GÛÚM DÛÚÁI SÖNG

Coá möåt ngûúâi nûúác Súã ài thuyïìn trïn söng. Thuyïìn qua nhûäng núi phong caãnh xinh àeåp anh ta coá veã thñch lùæm. Ngûúâi ta cûá tûúãng anh ta laâ ngûúâi rêët saânh vïì ngoaån caãnh. Anh cûúâi vaâ noái huyïn thuyïn. Chöî söng sêu anh ta cuäng nhaãy nhoát, chöî söng nöng anh ta cuäng khoa tay muáa chên, bêët ngúâ thanh kiïëm anh ta àeo bïn höng rúi xuöëng nûúác! Anh muöën nhaãy xuöëng söng àïí tòm thanh kiïëm, nhûng söng sêu quaá nïn khöng daám. Anh mûúån thanh kiïëm ngûúâi bïn caånh khùæc vaâo be thuyïìn laâm dêëu vaâ ghi mêëy chûä "Kiïëm rúi chöî naây". Thuyïìn túái bïën, ngûúâi nûúác Súã êëy tûâ chöî laâm dêëu khi naäy nhaãy xuöëng söng tòm thanh kiïëm àaä rúi! Ngûúâi nûúác Súã úi! Anh khöng biïët thuyïìn tröi ài chûá kiïëm khöng tröi sao?

LÚÂI BAÂN:

Thanh kiïëm rúi xuöëng söng, duâ võ trñ nhûäng ngûúâi ngöìi trïn thuyïìn khöng thay àöíi, nhûng thanh kiïëm khöng hïì song haânh vúái chiïëc thuyïìn. Ngûúâi nûúác Súã kia vêîn khöng biïët àûúåc àiïìu àoá. Thanh kiïëm rúi trïn nguöìn, lùån tòm noá úã cuöëi nguöìn! Àúâi nay coá ai nhû ngûúâi êëy khöng nhó!.



32. HAÂ BAÁ CÛÚÁI VÚÅ

Nguåy Vùn Hêìu sai Têy Mön Baáo laâm Thaái Thuá trêën nhêåm Nghiïåp Quêån. Àïën núi, öng thêëy caãnh tiïu àiïìu xú xaác, dên chuáng thûa thúát höët hoaãng. Têy Mön Baáo hoãi thùm vaâi ngûúâi, hoå baão:

- Nghiïåp Quêån khöí vò Haâ Baá cûúái vúå! Öng ngaåc nhiïn hoãi: - Haâ Baá cûúái vúå û? - Haâ Baá laâ thêìn söng Chûúng naây. Thêìn rêët thñch vúå àeåp, möîi

nùm bùæt dên phaãi nöåp möåt thiïëu nûä nhan sùæc, thêìn múái cho mûa thuêån gioá hoâa. Nïëu khöng thêìn seä cho baäo luåt, dêng nûúác cuöën tröi nhaâ cûãa.

Têy Mön Baáo hoãi: - Ai baây ra viïåc êëy? - Boån àöìng cöët vaâ Tam laäo (Tam laäo laâ ba öng laäo giaâ laâng coá

uy tñn, thay mùåt chñnh quyïìn àõa phûúng giaãi quyïët viïåc laâng). Dên laâng úã àêy rêët súå Haâ Baá laâm luä luåt. Boån àöìng cöët, tam laäo, haâo trûúãng bùæt dên phaãi naåp mêëy trùm quan tiïìn cuáng Haâ Baá cûúái vúå. Möîi nùm chuáng bùæt àêìu ài daåo, nhaâ naâo coá con gaái thò chuáng noái: "Àaáng laâm vúå Haâ Baá". Nhiïìu ngûúâi súå phaãi naåp tiïìn thêåt nhiïìu cho chuáng, nhaâ khöng tiïìn thò phaãi naåp con gaái. Chuáng choån ngaây töët bùæt keã xêëu söë kia ài tùæm saåch seä, mùåc àöì àeåp cho ngöìi vaâo thuyïìn coã àêíy ra giûäa söng. Thuyïìn coã chòm, thiïëu nûä êëy cuäng biïåt tñch. Nhiïìu ngûúâi khöng tiïìn àaânh tröën ài. Nghiïåp Quêån ngaây caâng thûa dên.

Têy Mön Baáo noái: - Haâ Baá àaä thiïng nhû vêåy, thò höm naâo túái ngaây Haâ Baá lêëy

vúå cho ta biïët àïí húåp sûác maâ cêìu.

Ngö Nguyïn Phi 80


Àïën ngaây àoá Têy Mön Baáo mùåc triïìu phuåc ra búâ söng, thêëy haâo trûúãng, àöìng cöët, tam laäo vaâ dên chuáng caã ngaân keáo àïën xem. Boån tam laäo àûa möåt baâ àöìng cöët àïën, veã mùåt cûåc kyâ kiïu ngaåo, theo sau chûâng hai chuåc àïå tûã, trang phuåc cûåc kyâ diïm duáa.

Têy Mön Baáo baão baâ àöìng: - Haâ Baá laâ Phuác thêìn thò phaãi tòm möåt thiïëu nûä cho àeåp múái

àûúåc, coi cö gaái naây khöng xûáng. Phiïìn muå xuöëng noái vúái Haâ Baá rùçng, vêng mïånh quan Thaái thuá ài tòm möåt thiïëu nûä nhan sùæc seä naåp sau!

Têy Mön Baáo sai lñnh neám baâ àöìng xuöëng söng, öng ngöìi im chúâ àúåi. Höìi lêu khöng thêëy gò, Têy Mön Baáo noái:

- Baâ àöìng naây tuöíi àaä giaâ khöng laâm àûúåc viïåc, ài àaä lêu maâ khöng thêëy traã lúâi. Caác àïå tûã giuåc baâ êëy lïn cho ta!

Noái xong bùæt hai àïå tûã nùæm tay nhau nhaãy xuöëng söng. Röìi öng cuäng ngöìi im nhû trûúác. Möåt luác, Têy Mön Baáo laåi noái:

- Sao laåi khöng thêëy lïn? Röìi sai hai àïå tûã khaác "ài giuåc", laåi chï chêåm, röìi laåi bùæt ài... Têy Mön Baáo noái vúái Tam laäo: - Hoå laâ nhûäng ngûúâi yïëu àuöëi, ùn noái khöng roä raâng. Phiïìn

tam laäo xuöëng noái cho minh baåch. Tam laäo khöng chõu ài. Têy Mön Baáo heát: - Ài mau, röìi vïì noái laåi cho biïët! Lñnh löi tam laäo àêíy xuöëng söng. Moåi ngûúâi khiïëp súå, Têy

Mön Baáo àûáng chùæp tay kñnh cêín àúåi chúâ, höìi lêu noái: - Tam laäo cuäng khöng xong viïåc. Phiïìn caác haâo trûúãng vêåy. Caác haâo trûúãng caã súå, vêåp àêìu laåy àïën chaãy maáu. Têy Mön

Baáo noái: - Nûúác söng cuöìn cuöån, Haâ Baá chöî naâo? Caác ngûúi haåi khöng

biïët bao nhiïu thiïëu nûä vö töåi úã vuâng naây. Phaãi àïìn maång cho hoå! Caác haâo trûúãng vûâa laåy vûâa noái:



- Chuáng töi bõ àöìng cöët lûâa döëi. Têy Mön Baáo noái: - Baâ àöìng chïët röìi, tûâ nay keã naâo noái Haâ Baá cûúái vúå ta seä trõ

töåi. Coân boån haâo trûúãng lêëy cuãa dên bao nhiïu thò phaãi traã laåi cho àuã.

Tûâ àoá viïåc àöìng cöët úã Nghiïåp Quêån múái dûát.

LÚÂI BAÂN:

Àöìng cöët laâ möåt trong nhûäng viïåc mï tñn cuãa thúâi thûúång cöí, thêåm chñ cho àïën höm nay trïn Viïåt Nam nhiïìu núi vêîn leán luát sinh hoaåt. Chuyïån caãm ûáng chûa chùæc àaä khöng coá nhûng noá khöng sinh lúåi cho nhên sinh. Qua truyïån naây ta thêëy, àaám àöìng cöët laâ möåt luä daä man, phi nhên cêëu kïët vúái àaám cûúâng haâo àïí haåi dên, haåi nûúác. Chuáng lúåi duång loâng tñn ngûúäng chêët phaác cuãa dên àûa vaâo con àûúâng mï tñn.

Têy Mön Baáo àïën Nghiïåp Quêån thêëy caãnh vêåt tiïu àiïìu buöìn baä, dên tònh khöng coá sinh khñ, nhûäng gûúng mùåt heáo hùæt sêìu thaãm, hoãi ra múái biïët nguyïn nhên. Öng khöng vöåi vaâng hêëp têëp, hoùåc ra lïånh bùæt búá, vò laâm nhû vêåy khöng thïí höët àûúåc troån öí, vaâ cuäng coá thïí va chaåm sûå tñn ngûúäng cöë hûäu cuãa dên. Höìi àoá hoå àêu phên biïåt àûúåc àêu laâ tñn ngûúäng vaâ mï tñn. Öng phaãi choån caách trûâng trõ boån daä man maâ khöng ai phaãn àöëi, khöng va chaåm àïën tñn ngûúäng cuãa dên, maâ coân laâm cho dên yá thûác àûúåc rùçng boån àöìng cöët laâ luä lûúâng gaåt, buön thêìn baán thaánh, laâ àaám giïët ngûúâi cûúáp cuãa möåt caách cöng khai, töåi coân nùång hún nhûäng tïn cûúâng àaåo.

Têy Mön Baáo tham dûå buöíi lïî "Haâ Baá cûúái vúå", vúái veã tranh nghiïm kñnh cêín, vêîn mùåc àöì àaåi lïî vaâ coá möåt vaâi tïn cêån vïå mang hoa quaã theo, vúâ nhû tin Haâ Baá cûúái vúå laâ chuyïån coá thêåt. Cûá àïí muå àöìng nhaãy nhoát vúái gûúng mùåt kiïu ngaåo, nhû bao nhiïu lêìn kiïu ngaåo trûúác àêy. Viïn Thaái thuá nhòn gûúng mùåt cö vúå Haâ Baá röìi lùæc àêìu noái: "Coi cö gaái naây khöng xûáng. Phiïìn baâ àöìng xuöëng noái vúái Haâ Baá rùçng, vêng lïånh quan thaái thuá ài tòm möåt thiïëu nûä

Ngö Nguyïn Phi 82


nhan sùæc seä naåp sau!". Vò Haâ Baá úã dûúái nûúác nïn bùæt baâ àöìng boã xuöëng nûúác, röìi ngöìi àúåi, vúâ nhû baâ àöìng lïn phuác àaáp thêåt. Caác baâ àöìng con son phêën diïm duáa, gûúng mùåt tûå àùæc khi naäy vúái àöi mùæt trùæng nhúåt, giúâ coá leä húi xuöëng sùæc, cuäng lêìn lûúåt ra ài, maâ khöng thêëy Haâ Baá àêu, cuäng khöng thêëy ai trúã laåi phuác àaáp! Bêy giúâ dên chuáng múái hiïíu rùçng, khöng coá sûå linh ûáng naâo úã àêy caã. Roä raâng boån naây laâ luä lûúâng gaåt haåi ngûúâi.

Têy Mön Baáo àaä laâm cuöåc höìi sinh cho Nghiïåp Quêån. Nïëu giïët nhûäng tïn bêët lûúng maâ Nghiïåp Quêån vêîn coân "nûúác dêng cuöën nhaâ", thò dên chuáng phaãi nghô laâ Haâ Baá nöíi giêån, búãi vêåy öng phaãi laâm cho ra leä. Sûã noái: "Têy Mön Baáo cho quên lñnh húåp vúái dên chuáng àaâo 12 con raåch tûâ söng Chûúng ra söng Hoaâng Haâ (caách nhau khoaãng 120 km), nhúâ vêåy maâ Nghiïåp Quêån khöng coân luä luåt nûäa. Àïën àúâi Vuä Àïë àúâi Haán, caác quan noái laâm àûúâng cho vua ài, ra lïånh lêëp caác con kïnh àoá, dên chuáng nöíi lïn phaãn àöëi, vúái khêíu lïånh "Pheáp tùæc cuãa bêåc tiïn hiïìn àïí laåi khöng àûúåc thay àöíi". Nghiïåp Quêån tûâ àoá trúã thaânh khu truâ mêåt, dên cû sêìm uêët, laâ möåt trung têm kinh tïë lúán cuãa Nguåy, nïn ngûúâi ta goåi laâ Nghiïåp uêån laâ Nghiïåp Àö".

Têy Mön Baáo laâ öng quan saáng suöët vaâ mêîu mûåc. Sûã kyá noái: "Têy Mön Baáo cai trõ Nghiïåp Quêån dên khöng daám döëi".



33. LAÂM THÏË NAÂO ÀÏÍ DÊN ÀÖÌNG LOAÅT THI HAÂNH PHAÁP LÏÅNH?

Vïå Ûúãng laâ hoaâng thên nûúác Vïå, nïn coân coá tïn laâ Cöng Tön Ûúãng, hiïån àang laâm Tïí tûúáng nûúác Têìn, öng soaån thaão "Phaáp lïånh thêët àiïìu" (sûã goåi àoá laâ Biïën Phaáp cuãa Vïå Ûúãng). Vïå Ûúãng chûa daám tuyïn böë, vò súå dên chuáng khöng tin. Öng beân nghô möåt caách:

Öng cho dûång möåt cêy cöåt maâ ai cuäng àuã sûác vaác, röìi rao: - Ai mang cêy cöåt naây àùåt úã phña bùæc chúå seä àûúåc 10 laång

vaâng! Ai nêëy àïìu ngaåc nhiïn, vò nghô mònh vaác noá dïî daâng, chó súå

quan trïn lûâa mònh, nïn khöng ai daám vaác. Vïå Ûúãng thêëy vêåy tùng lïn 50 laång vaâng. Coá möåt keã ngheâo liïìu maång àïën vaác cêy cöåt ra cûãa bùæc chúå. Lêåp tûác Vïå Ûúãng thûúãng 50 laång vaâng maâ khöng coá àiïìu kiïån gò. Ai nêëy àïìu khen:

- Quan trïn biïët giûä lúâi! Vïå Ûúãng liïìn tuyïn böë "Biïën Phaáp thêët àiïìu". Ai nêëy àïìu

rùm rùæp thi haânh phaáp lïånh. Lúâi Baân: Àöëi vúái chñnh phuã ngaây xûa, ngûúâi dên luác naâo cuäng vö

quyïìn. Dên chuáng chó tin vaâo tû caách caác nhaâ cêìm quyïìn, nïn nhùæm theo àoá maâ... ùn úã.

Vïå Ûúãng nùæm àûúåc àiïìu àoá múái baây toã möåt cûã chó àeåp cho ai nêëy àïìu thêëy, àïìu nghe àïí laâm tin. Khi dên chuáng àaä tin theo, thò viïåc thi haânh khöng trúã ngaåi.

Àiïìu cêìn noái thïm úã àêy laâ Vïå Ûúãng chó duâng "thuêåt" chûá khöng phaãi laâ "Nghïå thuêåt".

Ngö Nguyïn Phi 84


34. KHEN CHÏ CUÄNG ÀÏÌU COÁ TÖÅI

Sau khi "Biïën Phaáp thêët àiïìu" àûúåc cöng böë, haâng ngaân ngûúâi cho rùçng biïën phaáp àoá bêët tiïån, nhûäng ngûúâi êëy bõ biïn tïn vaâo söí chúâ ngaây trõ töåi! Thaái tûã Tûá phaân naân:

- Thêåt laâ rùæc röëi ccho thûá phaáp luêåt naây! Vïå Ûúãng noái: - Súã dô phaáp luêåt khöng àûúåc thi haânh laâ do nhûäng ngûúâi trïn

vi phaåm. Vïå Ûúãng muöën trõ töåi Thaái tûã, nhûng Thaái tûã seä laâ ngûúâi nöëi

ngöi vua, nïn Vïå Ûúãng phaãi trõ töåi thêìy daåy Thaái tûã, àoá laâ hai võ hoaâng thên, bùçng caách thñch chûä vaâo mùåt. Kïí tûâ àoá moåi ngûúâi àïìu tuên theo mïånh.

Phaáp lïånh thi haânh trong 10 nùm dên Têìn söëng coá nïì nïëp, trêåt tûå, ngoaâi àûúâng khöng ai nhùåt cuãa rúi, trong xoám khöng coá sûå gêy göí, êëu àaã, trong nuái khöng coá tröåm cûúáp. Nhûäng ngûúâi chï phaáp luêåt bêët tiïån, giúâ laåi khen, Vïå Ûúãng noái:

- Khen cuäng laâ àêìu möëi cuãa sûå xaáo tröån! Röìi bùæt nhûäng gia àònh khen, chï àoá àaây ài biïn giúái. Dên

Têìn im re!

LÚÂI BAÂN:

Caác nhaâ chñnh trõ àúâi sau cho Vïå Ûúãng laâ nhaâ Àaåi Caách Maång. trung tuêìn Têy Haán, Vûúng Maän dûåa vaâo Biïën phaáp Vïå Ûúãng laâm möåt cuöåc caách maång toaân diïån, nhûng sau 17 nùm thò thêët baåi. Sûå thêët baåi àoá do àaám nho sô laåc hêåu saách àöång. Àïën vûúng An Traåch cuãa Töëng, Khang Hûäu Vi cuãa Thanh cuäng laâm



biïën phaáp, nhûng khöng ai thaânh cöng. Biïën Phaáp thêët àiïìu àoá nhû thïë naâo?

1. Tûâ trong xoá nuái úã Ba Thuåc, Têìn dúâi àö vïì Haâm Dûúng. 2. Kiïën huyïån: Têìn chia nûúác ra laâm nhiïìu khu vûåc tuây theo

hònh thïí cuãa nuái söng, möîi khu vûåc laâ möåt huyïån haânh chaánh, coá viïn huyïån lïånh àûáng àêìu àïí thi haânh luêåt phaáp, ai traái lïånh thò cheám!

3. Tõnh thöí: Bùæt dên phaãi caây cêëy àêët hoang. Tuên thuã theo caác àún võ ào lûúâng (thûúác, têëc, laång, phên, àêëu,... ) do chñnh phuã ban böë. Ai gian hoùåc traái lïånh thò cheám.

4. Àõch thuïë: Baäi boã chïë àöå tônh àiïìn (Tónh Àiïìn: Ruöång coá daång chûä Tónh, göìm taám àaám xung quanh, vaâ möåt àaám úã giûäa). Taám àaám ngoaâi laâ cuãa tû nhên, àaám giûäa laâ cuãa vua, dên phaãi húåp laåi laâm cho vua, coi nhû laâ àoáng thuïë. ("Tônh Àiïìn baát Nhêët" laâ yá nghôa trïn), thu lúåi theo tûâng mêîu. Khöng ai àûúåc quyïìn coá ruöång riïng.

5. Baãn phuá: Nam thò canh taác, nûä thò dïåt cûãi. Ai laâm ra nhiïìu cuãa caãi thò miïîn sûu dõch. Nhûäng keã lûúâi biïëng, nhûäng keã ùn göëc baán ngoån (maåi baãn) àïìu bõ bùæt laâm nö tyâ. Nhûäng ngûúâi laâm thúå thò bõ àaánh thuïë cao. Nhûäng nhaâ coá hai trai trúã lïn, khi túái tuöíi trûúãng thaânh thò phaãi phên cû (úã riïng) vaâ nöåp möåt àônh tiïìn. Ai khöng chõu phên cû thò phaåt tiïìn gêëp àöi.

6. Khuyïën chiïën: Ai cheám àûúåc möåt àêìu giùåc àûúåc thùng möåt cêëp. Cöng nhiïìu thò thûúãng nhiïìu, tha höì ùn mùåc, ai vö cöng thò laâm tiïån dên. Nïëu baåi thò cheám. Hoaâng töåc nïëu vö cöng, cuäng truêët phoá thûúâng dên. Gêy göí nhau bõ phaåt caã hai. ÊËu àaã nhau bõ cheám caã hai bêët chêëp phaãi quêëy.

7. Cêëm gian: Cûá nùm nhaâ laâ möåt baão, coá baão trûúãng coi ngoá. 10 nhaâ laâ möåt liïn, coá liïn trûúãng quaán xuyïën. Nïëu möåt nhaâ coá möåt löîi, chó cêìn möåt trong chñn nhaâ khöng töë, thò caã mûúâi nhaâ bõ cheám! Ai töë caáo àûúåc möåt chuyïån gian coi nhû cheám àûúåc möåt àêìu giùåc. Chûáa ngûúâi coá töåi, hoùåc ngûúâi khöng coá giêëy túâ, thò gia saãn bõ tõch biïn, vaâ chiïëu theo sûå nùång nheå maâ xûã phaåt.

Ngö Nguyïn Phi 86


Dô nhiïn baãy àiïìu trïn àêy coá phêìn khùæc nghiïåt, nhêët laâ àiïìu thûá 7. Chñnh vò vêåy maâ Vïå Ûúãng noái: "Khen cuäng laâ àêìu möëi cuãa sûå xaáo tröån".



35. BAÂNG QUYÏN HAÅI BAÅN

Tön Têîn vaâ Baâng Quyïn cuâng hoåc thêìy laâ Quyã Cöëc Tûã. Nhûäng khi Baâng Quyïn vaâo nuái lêëy cuãi Tön Têîn àûúåc thêìy daåy nhûäng gò, khi Baâng Quyïn vïì Tön Têîn àïìu trao hïët laåi cho baån. Khi Têîn ài lêëy cuãi, Baâng Quyïn hoåc àûúåc nhûäng gò, Quyïn tòm caách chöëi quanh khöng hïì cho Tön Têîn biïët. Thïë nhûng sau thúâi gian hoåc têåp, Tön Têîn vêîn gioãi hún Baâng Quyïn.

Bûäa kia Quyïn nghe àûúåc nûúác Nguåy treo baãng cêìu hiïìn, vöåi vaä vaâo thûa Quyã Cöëc xin vïì. Trûúác khi tûâ giaä, Quyïn nùæm lêëy tay Tön Têîn noái:

- Àïå cêìn phaãi quay vïì trûúác coi thûã thúâi cuöåc thïë naâo. Nïëu àïå àûúåc laâm quan, lêåp tûác gûãi thû cho huynh biïët, huynh nïn vïì núi àoá àïí huynh àïå ta cuâng laâm quan trong möåt triïìu vúái nhau.

Tön Têîn nhêån lúâi. Quyïn àem taâi ùn noái cuãa mònh thuyïët phuåc Nguåy Vûúng, kïët quaã, Quyïn àûúåc laâm Nguyïn soaái nûúác Nguåy. Baâng Quyïn khöng gûãi thû cho Tön Têîn nhû lúâi àaä hûáa vò biïët Tön Têîn gioãi hún mònh, súå Nguåy Vûúng lêëy chûác phong cho Tön Têîn.

Nhûng coá öng Mùåc Àõch laâ baån cuãa Quyã Cöëc, thûúâng lui túái chúi nïn biïët Tön Têîn laâ bêåc hiïìn taâi, liïìn tiïën cûã cho Nguåy Vûúng. Nguåy Vûúng cho ngûúâi múâi Tön Têîn vïì triïìu. Baâng Quyïn vúâ vui mûâng noái:

- Têu chuáa cöng! Tön huynh vaâ haå thêìn vöën laâ huynh àïå àöìng mön. Nay haå thêìn àûáng àêìu trùm quan, thò khöng coân chûác naâo cao hún àïí phong cho Tön huynh. Vò Tön huynh laâ bêåc àaân anh, taâi àûác hún haå thêìn, khöng lyá chûác võ nhoã hún haå thêìn? Nïn taåm thúâi Tön huynh cûá chúâ àoá, àúåi khi coá cöng traång gò chuáa cöng phong chûác cho Tön huynh múái xûáng.

Nguåy Huïå Vûúng nghe theo.

Ngö Nguyïn Phi 88


Tön Têîn úã khöng, chùèng coá viïåc gò laâm, cûá ra vaâo tröng ngoáng. Thónh thoaãng Baâng Quyïn gheá thùm an uãi. Möåt höm kia coá möåt thûúng nhên nûúác Tïì àïën, vaâo thùm Tön Têîn. Tön Têîn hoãi ra múái biïët ngûúâi êëy baâ con xa vúái mònh. Vaâ hùæn noái:

- Chuá cuãa tiïn sinh nhúâ töi ài tòm tiïn sinh trao cho bûác thû naây, coá ba àiïìu dùån: Bùçng moåi caách phaãi tòm àûúåc tiïn sinh; Phaãi biïët chùæc ngûúâi mònh gùåp laâ tiïn sinh múái giao thû; Khi àoåc thû xong tiïn sinh phaãi viïët thû höìi êm.

Tön Têîn xem thû, chó thêëy noái viïåc nhaâ, vaâ baão Têîn vïì Tïì vò vua Tïì àang troång duång hiïìn taâi.

Tön Têîn viïët thû höìi êm, nöåi dung noái vua Nguåy sùæp phong chûác cho mònh. Khi naâo cöng thaânh danh toaåi múái trúã laåi quï nhaâ (úã Tïì).

Khaách thûúng laänh thû ra ài. Mêëy höm sau vua Nguåy cho sûá giaã triïåu Tön Têîn vaâo triïìu, vua hö voä sô bùæt. Tön Têîn kïu oan. Nguåy Vûúng thaãy bûác thû trûúác mùåt Tön Têîn noái:

- Ta àöëi xûã vúái ngûúi khöng baåc, ngûúi phaãn phuác ùn úã hai loâng, tû thöng vúái Tïì laâm nöåi ûáng àïí Tïì àaánh ta!

Tön Têîn xem laåi quaã laâ thû mònh, nhûng àoaån taái buát do ai maåo chûä mònh thïm vaâo, nöåi dung baân viïåc phaåm phaáp. Tön Têîn hïët ngoä phên bua. Nhaâ vua truyïìn sai Tön Têîn ra cheám. Baâng Quyïn can:

- Töåi Tön Têîn khöng àïën nöîi chïët cheám. Chuáa cöng phïë cùåp chên cuãa hùæn laâ àuã.

Vua cho àuåc boã hai xûúng baánh cheâ cuãa Tön Têîn, röìi giam Têîn vaâo biïåt lao! Sau naây Tön Têîn khöng ài àûáng àûúåc.

Tûâ àoá thónh thoaãng Baâng Quyïn àïën thùm, toã ra àaäi ngöå, sùn soác, an uãi, nhên àoá baão Tön Têîn viïët böå "Tön Tûã binh phaáp", àoá laâ taác phêím cuãa Tön Vuä, vöën laâ öng töí cuãa Tön Têîn.

Tön Têîn toan viïët, nhûng keã tay chên cuãa Baâng Quyïn àang chùm soác Tön Têîn (àïí theo doäi) thêëy Baâng Quyïn àöåc aác liïìn khuyïn:



- Nïëu tiïn sinh viïët xong böå naây röìi, thò Baâng tûúáng quên seä giïët tiïn sinh liïìn!

Tön Têîn hiïíu hïët moåi viïåc, chó thúã daâi vaâ sau àoá giaã àiïn àïí tòm caách thoaát thên!

LÚÂI BAÂN:

Xem lúâi Baâng Quyïn têu vúái Nguåy Vûúng tûâ khi múái gùåp Tön Têîn, ta biïët Quyïn laâ möåt tïn bêët haão. Hùæn noái: "Tön huynh laâ bêåc àaân anh, taâi àûác hún haå thêìn, khöng lyá chûác võ nhoã hún haå thêìn", àêy laâ xaão ngön. Nïëu Quyïn thêåt loâng àöëi xûã töët vúái Tön Têîn, thò cûá sùén saâng nhûúâng chûác Nguyïn soaái cho Tön Têîn, coân mònh giûä chûác võ nhoã hún, taåi sao khöng àûúåc? Quyïn coân noái: "Taåm thúâi Tön huynh cûá chúâ àoá, àúåi khi coá cöng traång gò chuáa cöng phong chûác cho Tön huynh múái"! Àoá laâ sûå lûúâng gaåt trùæng trúån. Khöng àûúåc laâm chûác gò thò phûúng tiïån àêu maâ cho Tön Têîän lêåp cöng? Hùæn lûâa phónh nhû vêåy maâ Huïå Vûúng vêîn tin hùæn. Do àoá ta biïët hai tïn laái buön kia cuäng laâ do Baâng Quyïn sùæp àùåt, bûác thû hoå cuäng do Quyïn giaã maåo, lúâi taái buát cuäng do Quyïn taåo nïn, cöë döìn Tön Têîn vaâo chöî chïët.

Súä dô Baâng Quyïn khöng cho Tön Têîn chïët liïìn, laâ vò Quyïn muöën Têîn cheáp cho Quyïn böå Binh phaáp cuãa Tön Tûã.

Quyïn àöëi xûã vúái baån beâ khöng thêåt loâng àaä àaânh, laåi coân manh têm muöën haåi möåt bêåc anh taâi, ngaây sau Quyïn phaãi traã giaá rêët àùæt úã Maä Lùng àaåo.

Trúâi àêët bao giúâ cuäng coá sûå cöng bùçng, ai ài trûúåt ra ngoaâi quyã àaåo cöng bònh àoá thò cuäng giöëng nhû chiïëc xe bõ bay xuöëng höë: Tûå saát.

Ngö Nguyïn Phi 90


36. CON DÚI VÚÁI LOAÂI BIÏËT BAY VAÂ BIÏËT CHAÅY (HAY LAÂ: ÀIÏÍU THUÁ NGHÕ HOÂA)

Möåt thúâi naâo àoá, loaâi coá caánh (àiïíu) vaâ loaâi böën chên (thuá) àaánh nhau muâ trúâi muâ àêët. Sau trêån thû huâng quyïët liïåt êëy, loaâi thuá chïët rêët nhiïìu. Thuá thêët baåi nùång nïì nïn phaãi nghõ hoâa. Hai bïn àang lêåp hiïåp ûúác bêët bònh àùèng, böîng àêu coá chuá dúi bay vaâo dûå bïn loaâi coá caánh. Noá noái:

- Töi laâ loaâi coá caánh nïn àûúåc quyïìn tham dûå vaâo Vûúng Quöëc coá caánh cuãa chuáng töi.

Thêëy noá coá lyá khöng ai phaãn àöëi! Sau àoá khöng lêu, coá keã khöng tuên theo hiïåp ûúác, do àoá hai

vûúng quöëc Àiïíu vaâ Thuá laåi kõch chiïën vúái nhau dûä döåi. Lêìn naây loaâi thuá àûúåc thùæng. Loaâi àiïíu xin nghõ hoâa, chõu kyá àiïìu ûúác bêët bònh àùèng. Luác êëy böîng xuêët hiïån möåt chuá dúi chaåy vaâo vaâ ngöìi vaâo loaâi thuá. Noá noái:

- Töi laâ loaâi böën chên, nïn töi àûúåc quyïìn tham dûå vaâo vûúng quöëc thuá cuãa chuáng töi.

Coá keã biïët mùåt noá liïìn noái: - Dúi maây laâ tïn ba phaãi, ùn coá noái khöng! Caánh maây laâ caánh

maâng da, chên maây nùçm trong caánh. Maây khöng trung thaânh vúái vûúng quöëc naâo caã!

Vua loaâi thuá beân ra lïånh xûã tûã dúi vaâ àùåt tïn cho noá laâ keã hoaåt àêìu chñnh trõ!

Lúâi Baân: Àêy laâ baâi nguå ngön cöí cuãa Trung Hoa, triuách trong "Sú yïëu

huêën möng". Taác giaã mûúån hònh aãnh con dúi àïí noái nhûäng keã khöng chên chñnh. Nhûäng keã àoá chuyïn "bùæt maåch" thúâi cuöåc, thêëy



bïn naâo thùæng thò ngaä theo. Chuáng khöng hïì töën chuát xûúng maáu naâo cho àêët nûúác. Ai hy sinh mùåc ai, chuáng chó lo laâm giaâu. Vúái thoái lûâa loåc àoá, bïn naâo thùæng chuáng àïìu coá lúåi. Nhûäng keã àoá trong thuêåt ngûä chñnh trõ goåi chuáng laâ keã hoaåt àêìu, khöng khaác gò loaâi dúi xûá Biïín Bûác.

Ngö Nguyïn Phi 92


37. THUÊÌN VU KHÖN ÀOÂI HOÃI SÛÅ TÛÚNG XÛÁNG

Nùm thûá 8 àúâi Tïì Uy Vûúng (371 trûúác Cöng Nguyïn), Súã àem àaåi binh àaánh Tïì, quên Tïìø àaåi baåi. Vua Tïì nhúâ Thuêìn Vu Khön qua cêìu viïån nûúác Triïåu. Nhaâ vua giao cho Khön 160 lûúång vaâng, mûúâi cöî tûá maä àïí Khön laâm thuâ lao cho Triïåu. Thuêìn Vu Khön cûúâi boâ lùn loác, àûát caã daãi muä.

Uy Vûúng thêëy nhöåt hoãi: - Lïî vêåt dêng Triïåu nhû vêåy ñt chùng? Khön àaáp: - Thêìn àêu daám noái thïë. Uy Vûúng hoãi: - Thïë tiïn sinh cûúâi gò? Thuêìn Vu Khön noái khúi khúi: - Saáng nay töi ài qua caánh àöìng, thêëy laäo nöng àang tïë thêìn

ruöång, trïn baân àùåt möåt loáng gioâ heo vaâ möåt chung rûúåu nhoã. Laäo vaái:

- Xin thêìn phuâ höå cho töi sao cho ruöång cao àêìy böì, ruöång thêëp àêìy xe, nguä cöëc tùng trûúãng, thu hoaåch àêìy nhaâ...

Töi nghô maâ tûác cûúâi, àem möåt loáng gioâ heo vaâ nûãa nguåm rûúåu maâ cêìu nhiïìu nhû vêåy. Thêåt laâ khöng xûáng!

Tïì Uy Vûúng höí theån phaãi àûa thïm 1000 cên vaâng, 10 àöi baåch ngoåc, 100 cöî tûá maä. Vua Triïåu nhêån lïî vêåt, xuêët àaåi binh ài cûáu Tïì. Quên Triïåu chûa àïën núi, quên Súã nghe tin boã tröën vïì nûúác.



LÚÂI BAÂN:

Thûúâng ngûúâi ta chó biïët caái lúåi cuãa mònh maâ khöng chõu nghô àïën quyïìn lúåi cuãa ngûúâi khaác. Àoá laâ thoái ñch kyã. Thoái ñch kyã êëy lúán lïn seä trúã thaânh thoái tham taân. Àaåi binh Tïì àaánh khöng laåi Súã, nïëu khöng coá viïån binh thò quên Súã seä taân saát biïët bao sinh maång cuãa dên Tïì, theo àêëy seä mêët biïët bao taâi saãn cuãa tïì? Thïë maâ cuöåc cêìu viïån coá tñnh chêët chiïën tranh to lúán, phñ khoaãn nhoã nhû thïë, thêåt laâ buãn xón. Thuêìn Vu Khön cûúâi laâ phaãi.

Cuäng cêìn noái thïm, suöët àúâi Thuêìn Vu Khön khöng theâm laâm quan nhûng chuyïån quöëc gia àaåi sûå öng thûúâng coá mùåt taåi triïìu úã 5 nûúác Tïì, Nguåy, Haân, Triïåu, Yïn. Ai nhúâ öng àiïìu gò thò lïî vêåt tûúng xûáng öng múái laâm, coân khöng thò thöi. Thuêìn Vu Khön laâ tay biïån thuyïët taâi ba, àöìng thúâi cuäng laâ nhaâ u mùåc uyïn thêm.

Ngö Nguyïn Phi 94


38. PHONG CAÁCH UÖËNG RÛÚÅU

Möåt höm Tïì Uy Vûúng doån tiïåc múâi Thuêìn Vu Khön. Nhaâ vua hoãi:

- Tûãu lûúång cuãa tiïn sinh thïë naâo? Khön àaáp: - Caái àoá coân tuây! Möåt àêëu cuäng vûâa say, 10 àêëu cuäng vûâa say! Uy Vûúng ngaåc nhiïn hoãi: - Sao laå vêåy? Khön noái: - Nïëu ngöìi uöëng vúái bêåc vua chuáa, quan giaám tûãu àûáng bïn

caånh, quan ngûå sûã rònh sau lûng. Khön súå haäi, uöëng chûâng möåt àêëu àuã say chaán.

Nïëu úã nhaâ, cha meå coá khaách, Khön phaãi àûáng hêìu, thónh thoaãng nhêëm nhaáp mêëy gioåt rûúåu thûâa, döìn laåi cuäng àûúåc vaâi àêëu, chûâng êëy cuäng àuã àïí say.

Coân baån beâ thên nhau lêu ngaây múái gùåp, thò cuäng uöëng àûúåc 5, 6 àêëu.

Nhûäng buöíi höåi heâ úã nhaâ quï, gaái trai ngöìi chung, múâi rûúåu àaánh baåc, lúä nùæm tay nhau khöng ai traách phaåt, phña trûúác coá böng tai àaánh rúi, phña sau coá caái trêm boã saát coá thïí uöëng àûúåc 8 àêëu cuäng ngaâ ngaâ.

Khi trúâi chiïìu raãnh viïåc, döìn cheán ngöìi kïì, trai gaái ngöìi chung chiïëu, treân thïìm àuöëc tùæt, chuã nhên tiïîn khaách ra vïì maâ khöng lûu Khön laåi, aáo laâ cúãi boá hûúng thúm phûng phûác, loâng Khön lêng lêng, coá thïí Khön chúi hïët 10 àêëu!...

Vò vêåy maâ noái: Rûúåu quaá hoáa loaån, vui quaá hoáa buöìn, thaái quaá bêët cêåp...



LÚÂI BAÂN:

Àoaån vùn naây rêët linh àöång vaâ khuác chiïët. Nhûäng keã àaä tûâng uöëng rûúåu thò múái biïët àoaån vùn trïn àêy laâ chñnh xaác. 24 thïë kyã tröi qua caái khöng khñ tûãu hûáng khöng hïì thay àöíi. Cuöåc söëng rûåu cuãu Lûu Linh (àúâi Têën) cuãa Trûúng Huác (àúâi Àûúâng) tuy laâ tuyïåt vúâi nhûng phong thaái uöëng rûúåu linh àöång theo tûâng nhõp àöå cuãa caãm xuác thò Thuêìn vu tiïn sinh chùæc laâ chiïëm giaãi quaán quên! Quaã laâ möåt àêëu cuäng say maâ mûúâi àêëu cuäng say!

Duâ vêåy vúái cêu: "Rûúåu quaá hoáa loaån (àa tûãu baåi têm), vui quaá hoáa buöìn (cûåc laåc sinh bi)" laâ lúâi khuyïn àuáng àùæn. Tïì Uy Vûúng uöëng rûúåu thêu àïm suöët ngaây, nghe lúâi khuyïn naây cuãa Thuêìn Vu Khön, beân chûâa rûúåu! Thêåt laâ möåt chuyïån bêët ngúâ.

Ngö Nguyïn Phi 96


39. MÖÅT NÛÄ THUYÏËT KHAÁCH ÀÊÌU TIÏN...

Tïì Tuyïn Vûúng (àêìu thïë kyã 3 trûúác Cöng Nguyïn) laâ möåt öng vua nöíi tiïëng "Tuáng dêm", mï tïn nõnh thêìn Vûúng Hoaân, ham rûúåu, chúi ngöng, cho xêy Tuyïët Cung, múã vûúân liïåp uyïín (vûúân sùn). Ngoaâi ra vua coân tñn nhiïåm nhoám Tùæc Haå. Nhoám naây quy tuå caác triïët gia, vùn gia, chñnh trõ gia, chuyïn àaâm thiïn thuyïët àõa, khöng coá gò thûåc tiïîn. 76 thaânh viïn Tùæc Haå àïì àûúåc ùn lûúng Àaåi phu nhûng khöng giuáp viïåc triïìu àònh.

Höm noå, Tïì Tuyïn Vûúng múã àaåi yïën úã vúái bêìy myä nûä myä miïìu coá caác quan tham dûå. Bêëy giúâ ngoaâi ngoå mön coá möåt ngûúâi àaân baâ traán röång mùæt sêu, hêìu löå, muäi cao, rùng löìi cöí baånh, xöng thùèng vaâo triïìu. Lñnh ngoå mön thêëy ngûúâi cöí quaái nhû vêåy chùån baâ ta laåi. Baâ êëy noái:

- Ta úã huyïån Vö Diïåm, hoå Chung Ly tïn laâ xuên, tuöíi gêìn 40 coân keán chöìng. Nghe àaåi vûúng múã yïën úã Tuyïët cung, ta àïën yïët kiïën, xin vaâo hêåu cung queát doån.

Boån lñnh bûng miïång cûúâi, vaâo têu vúái Tuyïn Vûúng. Vua cho vaâo. Baá quan thêëy muå xêëu quaá chûâng àïìu öm buång cûúâi.

Tuyïn Vûúng noái: - Phi têìn trong cung quaá nhiïìu, ngûúâi naâo cuäng àeåp, muå thò

xêëu quaá. Chöën hûúng àaãng chùèng ai hoãi túái muå. Giúâ muå àïën àêy xin xoã ta àiïìu gò? Hoùåc muå coá taâi gò laå khöng?

Chung Ly Xuên (Chung Ly Vö Diïåm) liïì trúån mùæt hïëch rùng, vöî vaâo göëi bònh bõch noái:

- Nguy lùæm! Nguy lùæm!... thiïëp trúån mùæt laâ thay vua nhòn vaâo caái naån binh lûãa; hïëch rùng, thay vua trõ töåi nhûäng keã chöëng laåi lúâi can giaán; cêët tay thay vua àöíi keã saâm nõnh; vöî göëi thay vua àaåp phaá yïën naây!



Tuyïn Vûúng nöíi giêån mùæng: - Quaã nhên laâm sao coá böën àiïìu êëy? Muå nhaâ quï daám noái

caân. Haäy löi cöí ra ngoaâi. Chung Ly Vö Diïåm noái: - Khoan! Àïí thiïëp kïí böën töåi àoá cuãa àaåi vûúng röìi seä chõu

chïët. Thiïëp nghe, Vïå Ûúãng nûúác Têìn duâng biïën phaáp canh tên nûúác Têìn thaânh möåt cûúâng quöëc, khöng bao lêu hoå seä àaánh ra aãi Haâm Cöëc, cuâng vúái Tïì quyïët àïì khaáng. Têët nhiïn Tïì khöng cûå laåi Têìn. Nay, àaåi vûúng trong triïìu khöng coá lûúng tûúáng, ngoaâi biïn thiïëu canh phoâng. Thêìn thiïëp tûâng mùæt thêëy àaåi vûúng thïë àoá!

Àaåi vûúng tham rûúåu, àùæm sùæc, bao nhiïu trang quöëc sùæc àaåi vûúng bùæt àem vïì, boã bï triïìu chñnh. Ngûúâi trung nghôa, bêåc trñ thûác can giaán, àaåi vûúng khöng hïì nghe. Thêìn thiïëp hïëch rùng noái vúái àaåi vûúng nhûäng lúâi àoá.

Boån Vûúng Hoaân ûa dua nõnh, àaám tùæc Haå khoa ngön, àaåi vûúng tin boån êëy, lûúng phaån cûá cêëp àuã cho chuáng, nhûng nûúác Tïì ta chùèng nhêån àûúåc gò. Bïå haå bõ chuáng mï hoùåc, xaä tùæc sùæp àaão àiïn, nïn thêìn thiïëp múái thay àaåi vûúng àuöíi boån chuáng!

Àaåi vûúng xêy Tuyïët Cung, múã Liïåp Uyïín laâm dên cuâng nûúác kiïåt, thiïëp vöî vaâo göëi thay àaåi vûúng phaá boã nhûäng thûá êëy ài! Hïët lúâi! Àaåi vûúng giïët ài!

Tïì Tuyïn Vûúng baâng hoaâng than: - Nïëu khöng coá lúâi Chung Ly nûä, ta khöng bao giúâ thêëy àûúåc

nhûäng löîi naây. Tuyïn Vûúng lêåp tûác deåp boã hïët yïën tiïåc, àem Chung Ly Vö

Diïåm vïì cung phong laâm chaánh hêåu. Àuöíi tïn Vûúng Hoaân, giaãi taán nhoám Tùæc haå...

Nûúác Tïì tûâ àoá cûúâng thõnh.

Ngö Nguyïn Phi 98


LÚÂI BAÂN:

Tuyïn Vûúng laâ öng vua nöíi tiïëng phong dêm. Trong Cung Oaán Ngêm Khuác ta coá cêu: "Tai nghe nhûng mùæt chûa nhòn, bïånh Tïì Tuyïn àaä nöíi lïn àuâng àuâng". Tïì Tuyïn Vûúng coá nhiïìu caá tñnh laå: haáo dêm, haáo tûãu, ham sùn bùæn, thñch vùn chûúng triïët hoåc... nhûng khöng nhòn thúâi cuöåc bùçng con mùæt hiïån thûåc. Cuäng may, vua trûúác laâ Tïì Uy Vûúng àaä taåo nïn möåt nïìn thõnh vûúång cho nûúác Tïì, nhúâ thïë maâ thúâi Tïì Tuyïn Vûúng khöng coá gò sa suát lùæm. Nhûng caác nûúác chung quanh: Têìn, Súã, Nguåy, Triïåu àïìu phaát triïín coân Tïì thò dêåm chên taåi chöî.

Àoåc sûã ta biïët, xûá Chung Ly coá nhiïìu bêåc anh taâi (vñ duå: Tûúáng Chung Ly Muöåi cuãa Súã Haång Vuä cuäng laâ möåt tay cûå phaách cuãa thúâi Têìn Haán), nïn naâng Chung Ly Vö Diïåm coá leä àûúåc hûúãng anh linh tuá khñ úã núi àoá, nïn khi àaä nhêån thûác àûúåc thúâi cuöåc rêët chñnh xaác. Ngûúâi xûa noái: "Tñnh nïët thay cho nhan sùæc". Chung Ly Vö Diïåm thöng minh vaâ gan daå, vaâ lúâi biïån thuyïët huâng höìn cuãa naâng àaä lêën aát àûúåc lúâi tranh luêån, deåp àûúåc nhûäng buöíi triïìu yïën phuâ phiïëm, thaáo gúä nhûäng cung àaân uãy mõ, Chung Ly Vö Diïåm vaâo cung àaä àûa hai triïìu àònh Tïì Tuyïn Vûúng vaâ Maän Vûúng àïën chöî toaân thõnh.

Chung ly Vö Diïåm laâ nûä thuyïët khaách àêìu tiïn cuãa Trung Hoa, vaâ cuäng laâ möåt nûä chñnh trõ gia àêìu tiïn coá nhiïìu viïîn kiïën vaâo tû tûúãng chïë ngûå Têìn. Chung Ly Vö Diïåm àïí laåi cho lõch sûã rêët nhiïìu huyïìn thoaåi lêîn giai thoaåi. Nghe àêu sau naây baâ "cúãi löët" úã cêìu Trûúâng Haâ trúã thaânh möåt giai nhên thiïn kiïìu baá myå.



40. CAÁI TÏÅ HAÅI CUÃA NHAÂ LAÂM LUÊÅT ÀÏËN THÏË NAÂO?

Thûúng Ûúãng laâm biïën phaáp úã têìn (cuöëi thïë kyã thûá IV trûúác Cöng Nguyïn) vò muöën luêåt phaáp àûúåc tön troång nïn öng duâng chñnh saách haâ khùæc, dên chuáng oaán voång. Khi Têìn Hiïëu Vûúng qua àúâi, Thaái tûã T ûá lïn ngöi (Têìn Huïå Vûúng) muöën trõ töåi Thûúng Ûúãng (vò trûúác àêy Ûúãng laâm töåi thêìy Thaái tûã) beân caách chûác Thûúng Ûúãng. Ûúãng ngang nhiïn trúã laåi àêët phong cuãa mònh vúái haâng ngûåa xe coá cuãa caãi, coá tiïìn hö hêåu uãng, coá baá quan theo àûa, vaâ tiïëm duång nghi trûúång bêåc vûúng hêìu.

Huïå Vûúng nöíi giêån sai tûúáng àem ba ngaân quên àuöíi theo àïí cheám boã taåi chöî. Coá ngûúâi cho Thûúng Ûúãng biïët, Ûúãng caã súå, beân cúãi aáo quan ra, mùåc àöì lñnh tröën àïën Haâm Quan. Bêëy giúâ trúâi töëi, Ûúãng vaâo nhaâ dên xing nguã nhúâ. Chuã nhaâ hoãi:

- Ngûúi coá giêëy túâ tuây thên àiïím chó khöng? - Daå khöng! Chuã nhaâ noái: - Vêåy thò ngûúi haäy ài núi khaác. Pheáp cuãa Thûúng quên

khöng chêëp chûáa nhûäng ngûúâi khöng coá giêëy túâ! Thûúng Ûúãng thúã daâi than: - Caái tïå haåi cuãa nhaâ laâm phaáp luêåt àïën thïë naâo? Sau àoá Thûúng Ûúãng tröën sang Nguåy. Vua Nguåy rêët gheát

Ûúãng vò trûúác àêy gaåt bùæt cöng tûã Ngang (vöën vûâa laâ baån vûâa laâ ên nhên cuãa Thûúng Ûúãng), nïn muöën bùæt Ûúãng. Ûúãng chaåy vïì Têìn, bõ bùæt vaâ haânh hònh.

Ngö Nguyïn Phi 100


LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ chuyïån thêåt trong lõch sûã. Thûúng Ûúãng laâ nhaâ chñnh trõ àaåi taâi, àaä àûa nûúác Têìn àïën chöî huâng cûúâng, nhûng vò phaáp luêåt quaá khùæc nghiïåt, laåi aáp duång chñnh saách ngu dên (dên chuáng khöng àûúåc hoåc, chó coá con cuãa quan laåi vaâ hoaâng töåc àûúåc hoåc), nïn dên chuáng ñt àûúåc biïët àaåo lyá.

Möîi ngaây Ûúãng ra lïånh cheám tûâ 600 àïën 700 ngûúâi phaåm phaáp. Maáu pha àoã doâng söng Võ, têët nhiïn dên chuáng phaãi oaán hêån. Öng Ngö Nguyïn Phi trong "Khaão luêån vïì thúâi àaåi Xuên Thu vaâ Chiïën Quöëc" coá viïët: "Ai coi viïåc nûúác laâ viïåc nhaâ, thò coi dên chuáng laâ ngûúâi nhaâ, luêåt phaáp seä àûúåc tuên haânh möåt caách tûå nhiïn nhû àaä thêëm nhuêìn, àöi khi coá chuát lïåch laåc nhûng khöng khñ vêîn vui tûúi àêìm êëm".

Thûúng Ûúãng laâ cöng tûã nûúác Vïå (Hoaâng töåc) qua laâm quan nûúác Têìn, àaä chùæc gò yïu nûúác Têìn? Öng chó yïu nghïì, yïu chûác võ vaâ yïu caã gia töåc mònh. Bùçng chûáng, ngaân xe cuãa caãi úã àêu maâ coá? Vô Ngao (Lïånh doaän cuãa Súã trûúác àêy) cuäng tûúng àûúng chûác vuå vúái Thûúng Ûúãng. Khi Vô Ngao qua àúâi, con Vô Ngao phaãi àöën cuãi! Thûúng Ûúãng àaä söëng trïn xûúng maáu dên Têìn.

Coá ai yïu nûúác maâ khöng yïu dên? Khi bõ caách chûác röìi maâ vêîn nghïnh ngang. Sûã noái: "Nguä Cöí Àaåi Phu (Baá Lyá Hïì phoá Tïí tûúáng) chïët ài dên Têìn ai cuäng khoác. Treã em khöng buöìn lïn tiïëng haát, trong xoám khöng coân nghe tiïëng hoâ giaä gaåo! Thûúng Ûúãng chïët ài dên chuáng ai ai cuäng mûâng, ngûúâi ta ca haát nhaãy muáa àêìy àûúâng"! Luêåt phaáp Thûúng Ûúãng nghiïm àïën nöîi dên chuáng khöng daám cho möåt ngûúâi nguã nhúâ. "Ai chûáa chêëp ngûúâi nïëu khöng coá giêëy túâ seä bõ cheám"! Chñnh Thûúng Ûúãng àaä tûå cheám mònh!

Múái hay, ngûúâi söëng thiïëu àûác àöå coá khaác naâo àang chïët dêìn trong caái bêët àùæc kyâ tûã.



41. BÊÌY CHUÖÅT BAÂN CHUYÏÅN "TRAÁNH MEÂO"

Noá coá uy àïën nöîi khöng cêìn vöì, chó cêìn trûâng mùæt möåt caái thò chuá chuöåt xêëu söë kia phaãi chïët cûáng. Meâo ta coá tñnh kiïn nhêîn laâ phuåc kñch chuöåt, vaâ coá taâi àaánh húi, khiïën cho bêìy chuöåt ngaây àïm lo súå.

Möåt höm, tònh thïë khêín cêëp, Chuöåt chuá ra lïånh têåp hoåp möåt doâng hoå nhaâ chuöåt laåi àïí baân viïåc Thêìn dên nhaâ Chuöåt coá mùåt àêìy àuã. Chuöåt chuáa noái:

- Con meâo àöåc aác kia quaã laâ möåt Saát tinh àöëi vúái chuáng ta. Noá saát haåi con chaáu ta khöng biïët bao nhiïu maång. Caác ngûúi coá kïë hoaåch gò àïí baão töìn noâi giöëng ta khöng.

Bêìy chuöåt àûa mùæt nhòn nhau run súå. Böîng coá chuá chuöåt nhùæt àûa yá kiïën:

- Khöng gò bùçng chuáng ta boã núi naây ài àïën núi khaác lêåp nghiïåp!

Chuöåt chuáa lùæc àêìu: - Khöng dïî àêu! Dêîu gò cuäng laâ quï hûúng cuãa ta. Vaã laåi núi

khaác chûa chùæc àaä khöng coá meâo. Hún nûäa, núi kia thûác ùn coá döìi daâo khöng? Thöí ngúi coá thñch húåp khöng?

Nghe Chuöåt Chuáa noái thïë, ai nêëy àïìu lùång thinh. Böîng muå chuöåt giaâ noái:

- Cöí nhên coá cêu: "Möåt coåp khoá cûå bêìy chöìn". Mêëy baác Chuöåt Cöëng, Chuöåt Chuâ bûå con cêìn phaãi liên kïët vúái nhau phuåc kñch, bêët ngúâ têën cöng meâo, àaánh cho noá möåt trêån chùæc chùæn loaâi àöåc aác àoá khöng daám beán maãng àïën nûäa.

Chuöåt chuáa noái:



- Meâo àaánh húi taâi lùæm, khöng phuåc kñch noá àûúåc àêu! Vaã laåi möåt caái nhaãy cao cuãa noá cao túái trúâi, dêîu chuáng ta coá ngaân chuöåt cuäng khöng laâm gò àûúåc meâo!

Bêëy giúâ coá möåt chuá chuöåt tham mûa doäng daåc noái: - Khöng cêìn phuåc kñch, cuäng khöng cêìn ài xa, töi coá möåt diïåu

kïë. Haäy lêëy chuöng àeo vaâo cöí meâo. Khi ta nghe tiïëng chuöng laâ

biïët saát tinh àïën, ta chui vaâo hang laâ xong! Bêìy chuöåt nghe noái caã mûâng, nùæm tay nhau nhaãy nhoát. Höìi

lêu chuöåt chuáa gêåt àêìu noái: - Kïë hay! Nhûng ai daám àeo chuöng vaâo cöí meâo? Bêìy chuöåt nhòn nhau run súå, khöng ai lïn tiïëng. Chuöåt chuáa

thúã daâi noái: - Noái thò dïî, thûåc haânh thò múái laâ khoá!

LÚÂI BAÂN:

Xûa nay nhiïìu ngûúâi chuã trûúng "Biïët vaâ laâm" coá nhiïìu yá kiïën khaác nhau. Coá ngûúâi cho rùçng: "Khoá biïët aâm dïî", coá ngûúâi noái ngûúåc laåi: "Biïët dïî laâm khoá", laåi coá ngûúâi noái: "Biïët vaâ laâm phaãi ài àöi". Duâ gò, têët caã àïìu úã trïn lyá thuyïët.

Baâi nguå ngön úã àêy àûa ra möåt trûúâng húåp nan xûã, trùm mûu ngaân kïë, khöng kïë naâo thaânh, böîng coá möåt saáng kiïën "àeo chuöng vaâo cöí... tûã thêìn" Múái nghe tûúãng dïî, ai nêëy àïìu vui mûâng. Möåt phêìn hoå cho àoá laâ saáng kiïën hay, nhûng phêìn lúán ai nêëy àïìu nghô rùçng: "Ai àoá laâm thïë cho mònh, chûá mònh khöng nhuáng tay vaâo viïåc nguy hiïím". Kïët quaã khöng ai daám laâm cöng viïåc àeo chuöng àoá.

Viïåc àúâi laâ vêåy. "Trêu àûáng khöng ai xaã, trêu ngaä nhiïìu keã cêìm dao". Noái àûúåc maâ laâm khöng àûúåc àaä àaânh, coân coá yá "ngöìi maát ùn baát vaâng".



42. KHÖNG CÖNG MAÂ ÀÛÚÅC THÛÚÃNG, VIÏÅC ÀAÁNG NGÚÂ

Nùm 400 trûúác Cöng Nguyïn, Trñ Baá nûúác Têën, möåt trong 4 haâo thêìn nanh aác nhêët cuãa Têën bêëy giúâ, muöën àaánh nûúác Vïå, laäo tùång cho nûúác Vïå 400 con ngûåa töët vaâ möåt àöi ngoåc bñch. Vua töi nûúác Vïå vui mûâng nhaãy nhoát, múã àaåi tiïåc ùn mûâng. Quan àaåi phu Vùn tûã noái:

- Khöng coá cöng maâ àûúåc thûúãng, tûå nhiïn maâ àûúåc lïî vêåt, àiïìu àoá khöng thïí khöng xeát. Nhûäng moán naây laâ cuãa nûúác nhoã dêng nûúác lúán, thïë maâ Trñ Baá àem tùång nûúác Vïå ta, ùæt coá êm mûu gò.

Nhaâ vua giêåt mònh, lïånh cho caác quan biïn giúái ngaây àïm canh phoâng nghiïm ngùåt.

Bïn Têën, Trñ Baá toan keáo quên hûúáng vïì Vïå toan àaánh uáp, chúåt thêëy binh sô nûúác Vïå canh phoâng möåt caách cêín thêån. Trñ Baá than:

- Nûúác Vïå ùæt coá ngûúâi hiïìn. Noái röìi keáo quên vïì.

LÚÂI BAÂN:

Tuy àêy laâ viïåc nûúác, nhûng suy ra viïåc nhaâ cuäng khöng khaác gò. trong viïåc giao tiïëp thûúâng nhêåt, hai bïn chûa coá ên nghôa gò, chúåt coá ngûúâi àem vêåt àïën biïëu, ai laåi khöng xeát àïën trûúâng húåp bêët thûúâng êëy? Thûúâng ngûúâi ta muöën lúåi duång ai, trûúác nhêët laâ "laâm ún". Möåt trong nhûäng caách laâm ún thöng thûúâng laâ biïëu xeán. Biïëu xeán àïí taåo ún nghôa, quen biïët thên thiïët... röìi sau àoá múái loá caái voâi... Chiïëm àoaåt. Nhûäng keã coá tñnh "thêëy tiïìn töëi mùæt", thûúâng hay mùæc caái meåo sú àùèng naây. Ngaây nay chuyïån àoá laâ chuyïån daâi hùçng ngaây.



43. TRAÁO THIÏËP CHO VUA

Laä Bêët Vi vöën laâ möåt thûúng nhên ngûúâi nûúác Triïåu, coá gan vaâ coá taâi trong viïåc kinh doanh. Öng biïët Dõ nhên (hiïåu laâ Tûã Súã) laâ cöng tûã nûúác Têìn hiïån àang laâm con tin úã Triïåu. Hoå Laä thêëy Dõ Nhên laâ ngûúâi coá cöët caách khaác thûúâng beân tñnh viïåc buön vua. Möåt mùåt Bêët Vi laâm quen vúái Dõ Nhên, giuáp Dõ Nhên nhiïìu tiïìn baåc, möåt mùåt Bêët Vi sang Têìn boã tiïìn ra vêån àöång cho Dõ Nhên vïì laâm Thaái tûã. Têët caã àïìu troát loåt. Laä Bêët Vi coá ngûúâi thiïëp tïn laâ Triïåu Cú nhan sùæc tuyïåt vúâi laåi àang mang thai hai thaáng. Laä nghô àïën viïåc sau naây Dõ Nhên lïn ngöi, thò con Dõ Nhên cuäng seä nöëi ngöi, Laä beân gaå "dêng" thiïëp àïí nêng khùn sûãa tuái. Dõ Nhên úã Triïåu àang cö àún nïn nhêån lúâi. Gêìn mûúâi thaáng sau, Triïåu Cú haå sinh àûúåc möåt trai, àùåt tïn laâ Chñnh. Laä Bêët Vi lêåp kïë àûa gia àònh Dõ Nhên vïì Têìn.

Dõ Nhên vïì Têìn, sau àoá khöng lêu àûúåc laâm vua, Laä Bêët Vi laâm Thûâa tûúáng, Doanh Chñnh laâm thaái tûã. Bêëy giúâ taâi saãn cuãa nhaâ hoå Laä coân nhiïìu hún quöëc khöë cuãa nûúác Têìn. Nghïì buön vua quaã laâ giaâu gêëp vaån. Vïì sau Doanh Chñnh lïn ngöi (maäi àïën nùm 221 trûúác Cöng Nguyïn, Chñnh múái xûng laâ Têìn Thuãy Hoaâng), Laä Bêët Vi möåt tay thao tuáng nûúác Têìn. Trïn danh nghôa Têìn Doanh Chñnh laâ con Têìn Trang Vûúng Dõ Nhên, nhûng trïn thûåc tïë ai cuäng biïët, Têìn Vûúng Chñnh laâ con cuãa Laä Bêët Vi. Vaâ Laä Bêët Vi àaä thaânh cöng trong viïåc traáo thiïëp.

Nûúác Súã... Xuên Thên Quên Hoaâng Yïët àang laâm Thûúång tûúáng (möåt

chûác vuå tûúng àûúng vúái Tïí tûúáng) cuãa Súã, coá ngûúâi thiïëp yïu laâ Lyá Yïn vöën laâ dên du thuã du thûåc cuãa Triïåu. Hoaâng Yïët lêëy Lyá Yïn coá thai àûúåc hai thaáng. Anh cuãa Lyá Yïn laâ Lyá Viïn baân vúái naâng:



- Vua Súã khöng coá con nöëi doäi. Muöåi àang coá mang vúái laäo Hoaâng Yïët. Xeát ra laäo êëy bêët taâi. Muöåi laâm vúå vua sûúáng hún vúå laäo. Hay laâ nhû vêìy... nhû vêìy... Múái laâ àùæc saách.

Anh em Lyá Viïn vöën laâ haång vö laåi. Lyá Yïn caã mûâng, àïm àïën thuã thó vúái Yïët:

- Tûúáng cöng àaä biïët thiïëp coá mang hai thaáng, maâ nay vua Súã laåi khöng coá con. Chi bùçng tûúáng cöng gaã thiïëp cho vua. Sau naây con mònh àûúåc laâm vua, vò trong àoá coá doâng maáu cuãa Tûúáng cöng cuäng giöëng nhû hoå Laä úã Têìn vêåy.

Hoaâng Yïët nghe theo. Súã Vûúng lêëy Lyá Yïn. Sau àoá Lyá Yïn song sinh, con trûúãng laâ Haän, con thûá laâ Do. Haän laâ Thaái tûã. Hoaâng Yïët coân mûâng hún vua. Ba ngaân thûåc khaách cuãa Yïët àïìu coá gùæn ngoåc úã muäi giaây! Vua Súã taå thïë, triïìu àònh tön Haän lïn ngöi. Anh em Lyá Yïn, Lyá Viïn (Hoaâng hêåu) nhiïëp chñnh. Lyá Viïn lêåp kïë giïët Hoaâng Yïët. Khöng bao lêu Tûúáng quên Haång Yïn giïët toaân hoå Lyá Yïn, Lyá Viïn, Haän, Do... Thïë laâ doâng hoå Hoaâng Yïët cuäng tuyïåt tûå.

Hoaâng Yïët vaâ Laä Bêët Vi cuâng chïët möåt nùm.

LÚÂI BAÂN:

Laä Bêët Vi laâ con buön vöën laâ ngûúâi nûúác Triïåu. Bêëy giúâ Têìn àang àaánh Triïåu, töí quöëc cuãa Vi àang bõ àe doåa. Thaânh Haâm Àan àang bõ bao vêy. Quên vaâ dên chïët àêìy thaânh. Ngûúâi ta àöíi con nhau àïí nêëu ùn cho àúä àoái, lêëy xûúng laâm cuãi chuåm. Laä Bêët Vi giuáp Têìn àïí àaánh laåi nûúác mònh, noái theo ngön ngûä ngaây nay, Vi laâ tïn "Triïåu gian".

Trûúác àêy, nûúác Trõnh coá ngûúâi tïn laâ Huyïìn Cao, laâm nghïì buön trêu, buön baán khùæp caác nûúác, thêëy quên Têìn sùæp têën cöng nûúác mònh, möí mêëy chuåc con trêu àaäi binh sô nûúác Têìn. Con buön nhû Huyïìn Cao khiïën hêåu thïë khêm phuåc.

Laä Bêët Vi coân chúi troâ thêm àöåc, nhên ngûúâi thiïëp yïu coá mang, beân gaâi Thaái tûã Têìn àïí gaã baán, àïí doâng maáu hoå Laä thêm



nhêåp vaâo cung vua hoå Doanh. Con laäo laâ Doanh chñnh (thêåt ra laâ Laä Chñnh) laâm vua, sau laâ Têìn Thuãy Hoaâng.

Têìn Thuãy Hoaâng mêët, truyïìn cho con laâ Höì Húåi, laâm àûúåc ba nùm, hoå Doanh, hoå Laä àïìu tuyïåt chuãng!

Mûu caâng cao, hoåa caâng sêu! Doanh Chñnh lïn ngöi luác mûúâi ba tuöíi, Vi laåi thöng dêm vúái meå Chñnh, tûác laâ naâng Triïåu Cú, vöën laâ thiïëp cuä cuãa Vi, àûúåc mêëy nùm Doanh Chñnh khön lúán, Vi súå nguy hiïím nïn khöng daám tiïëp tuåc viïåc laâm bó öíi àoá, nhûng muå Triïåu Cú caâng giaâ caâng àoâi hoãi nhiïìu, Vi beân tòm ngûúâi thay thïë, coá tïn laâ Lao AÁi, Vi cho AÁi giaã laâm thaái giaám, vaâo cung "thuâ tiïëp Triïåu Cú". Ngaây qua thaáng laåi, Triïåu Cú sinh liïn tiïëp hai àûáa con. Nhên luác Triïåu Cú hûáng thuá, AÁi noái: "Nïëu Têìn Vûúng qua àúâi naâng haäy àïí con " chuáng mònh" lïn ngöi chûá? ". Dô nhiïn muå àöìng yá.

Cöng viïåc baåi löå, vua Têìn giïët Lao AÁi, giïët luön caã hai àûáa con cuãa hùæn vúái Triïåu Cú. Àaây Laä Bêët Vi vaâo Thuåc. Laä Bêët Vi höí theån àaânh tûå saát!

Xuên Thên Quên Hoaâng yïët àûúâng àûúâng laâ thûúång tûúáng cuãa Súã, hoåc àoâi Laä Bêët Vi, cuäng bùæt chûúác traáo thiïëp coá mang cho vua, sau àoá khöng lêu Hoaâng Yïët cuäng bõ mûu saát, con cuãa Hoaâng Yïët vúái Lyá Yïn cuäng ài àúâi.

Hai öng naây coá cöng "traáo thiïëp", laâm viïåc àoá tuy thaânh cöng, nhûng trong nhêët thúâi. Hai öng àoá cuâng chïët trong möåt nùm, röìi tuyïåt diïåt caã hoå.

Viïåc laâm thêët àûác, thêët thûúâng, duâ mûu cao kïë diïåu caách naâo cuäng khöng traánh khoãi luêåt trúâi.



44. HÊÅU SINH KHAÃ UÁY

Bêëy giúâ Laä Bêët Vi àang laâm Thûâa tûúáng úã Têìn, àang húåp vúái Yïn àïí àaánh Triïåu. Yïn sai Thaái tûã Yïn vaâo Têìn laâm con tin, vaâ xin Têìn möåt tûúáng gioãi qua Yïn àïí cêìm quên. Laä Bêët Vi liïìn cûã Àaåi tûúáng Trûúng Àûúâng qua Yïn. Con àûúâng qua Yïn buöåc phaãi qua Triïåu, Trûúng Àûúâng súå Triïåu giïët mònh nïn tûâ chöëi. Laä Bêët Vi àñch thên àïën dinh Trûúng Àûúâng thuyïët phuåc, Trûúng Àûúâng vêîn khöng ài. Laä Bêët Vi buöìn bûåc ra vïì.

Cam La laâ mön haå cuãa Laä Bêët Vi luác àoá múái 12 tuöíi, mùåt nhû döìi phêën, möi àoã nhû son, àoán Laä Bêët Vi, hoãi:

- Thûâa tûúáng coá viïåc gò maâ buöìn vêåy? Laä Bêët Vi àang bûåc mònh, trúån mùæt heát: - Treã con biïët gò maâ hoãi? Cam La bònh tônh noái: - Àaä laâ mön haå cuãa ngaâi, töi phaãi chia seã buöìn vui vúái ngaâi

chûá! Laä Bêët Vi nghe vêåy liïìn noái: - Têìn vaâ Yïn múái giao hiïëu vúái nhau. Yïn àaä gûãi Thaái tûã vaâo

Têìn. Têìn àaä cûã Trûúng Àûúâng sang Yïn laâm tûúáng. Àûúâng súå Triïåu nïn khöng ài.

Cam La cûúâi: - Àoá laâ chuyïån nhoã! Sao khöng noái súám àïí töi noái cho! Laä Bêët Vi nöíi giêån heát: - Cuát! Cuát gêëp! Ta àaä àñch thên múâi hùæn maâ hùæn coân chûa ài,

huöëng gò laâ ngûúi? Con nñt gò maâ lúán löëi? Cuát! Cam La cûúâi cûúâi:



- Thûâa tûúáng chúá khinh ngûúâi. Chûâng naâo töi noái khöng xong thò haäy laâm töåi.

Noái röìi Cam La qua yïët kiïën Trûúng Àûúâng. - Cöng cuãa ngaâi so vúái Vuä An quên Baåch Khúãi (Baåch Khúãi laâ

danh tûúáng cuãa Têìn, àaä tûâng chön söëng 45 vêån quên Triïåu trong möåt àïm) nhû thïë naâo?

- Ta khöng bùçng. Cam la noái tiïëp: - ÛÁng hêìu Phaåm Thû so vúái Thûâa tûúáng, ai quyïìn hún? - Thûâa tûúáng. Cam La noái: - ÊËy maâ, ÛÁng hêìu sai Vuä An Quên Baåch Khúãi ài àaánh Triïåu,

Baåch Khúãi khöng chõu ài, cuöëi cuâng phaãi chõu chïët, huöëng gò höm nay àïën ngaâi?

Trûúng Àûúâng caã súå noái: - Xin tiïíu tiïn sinh cûáu töi vúái!... Cam La vïì noái vúái Laä Bêët Vi: - Trûúng tûúáng chaåy ài röìi! Bêy giúâ ngaâi têu vúái vua, cho töi

qua thuyïët Triïåu cùæt àêët cho Têìn. Laä Bêët Vi múái biïët Cam La coá taâi, liïìn têu vúái vua Têìn phong

chûác Thûúång Khanh vaâ sai Cam La ài thuyïët vua Triïåu. Vua Triïåu thêëy sûá giaã laâ möåt àûáa beá lïn mûúâi, loâng lêëy laâm ngaåc nhiïn. Cam La hoãi:

- Àaåi Vûúng coá nghe Thaái tûã Yïn Àan qua Têìn laâm con tin khöng?

Triïåu Vûúng àaáp: - Nghe! - Vaâ coá nghe Trûúng Àûúâng qua Yïn laâm tûúáng khöng? - Nghe!



Cam La noái: - Thaái tûã Yïn vaâo Têìn laâ Yïn khöng gaåt Têìn. Trûúng Àûúâng

laâm tûúáng Yïn laâ Têìn khöng gaåt Yïn. Têìn vaâ Yïn khöng gaåt nhau ài àaánh Triïåu têët nguy. Nay àaåi vûúng cùæt cho Têìn 5 thaânh thò Têìn khöng giao thiïåp vúái Yïn nûäa, maâ giao hiïëu vúái Triïåu, nhên àoá maâ àaánh Yïn, Triïåu seä àûúåc möåt söë àêët.

Vua Triïåu nghe lúâi.

LÚÂI BAÂN:

Ngaây xûa laâm vua khöng coá quy chïë vïì tuöíi taác. Laä Voång ra giuáp Chu Vùn Vûúng luác 80 tuöíi. Nhaâ thú Vûúng Böåt àúâi Àûúâng laâm chûác "Thaái tûã Thiïëu Phoá" (thêìy daåy Thaái tûã) luác 11 tuöíi luác àïën 14 tuöíi bõ caách chûác vò Böåt laâm baâi phuá "Àaá gaâ". Lñ Bñ àúâi àûúâng Minh hoaâng vaâo cung daåy Thaái tûã Hanh khi chûa túái 11 tuöíi. Àïm àïm thêìy troâ öm nhau nguã nhû hai àûáa treã.

Àiïìu àaáng noái úã àêy, uy quyïìn vaâ mûu trñ nhû Laä Bêët Vi sai Trûúng Àûúâng laâm tûúáng nûúác Yïn maâ Àûúâng khöng ài, ta thêëy Cam La laâ ngûúâi coá taâi. Caâng phuåc cêåu beá Cam La hún nûäa khi Cam La qua thuyïët vua Triïåu naåp thaânh. Chó tiïëc laâ, nùm sau (13 tuöíi) Cam La àaä qua àúâi. Duâ sao Cam La cuäng nöíi danh laâ möåt thêìn àöìng.



45. MAO TIÏU KHIÏN VUA TÊÌN GIÛÄ ÀAÅO HIÏËU

Meå vua Têìn laâ Triïåu Cú thöng dêm vúái Lao AÁi àûúåc hai con. Viïåc àöí bïí, vua giïët Lao AÁi vaâ giam meå úã laänh cung. Baá quan thêëy vêåy xuám laåi can ngùn. Àaä coá hai mûúi baãy ngûúâi bõ giïët, xûúng chêët thaânh àöëng.

Coá ngûúâi nûúác Tïì tïn laâ Mao Tiïu vaâo Haâm Dûúng chúi, biïët viïåc vua Têìn àaây meå, vaâ nhaâ vua àaä giïët 27 ngûúâi vïì viïåc can vua. Mao Tiïu vò àaåo lúán, nïn cuäng hùm húã vaâo can vua:

- Thiïn haå súã dô tön Têìn khöng phaãi do Têìn maånh àêu, maâ hoå thêëy àaåi vûúng coá àiïím gò àoá húåp vúái thiïn haå. Chûá baåo ngûúåc nhû Kiïåt Truå töí laâm mêët nûúác maâ thöi! Nay àaåi vûúng muöën thu phuåc 6 nûúác maâ àem caái àaåi aác ra chinh phuåc, thò thiïn haå thaâ chõu chïët hún phoâ àaåi vûúng. Töi noái röìi àoá, nêëu ài!

Noái röìi cúãi aáo, chúân vúân muöën nhaãy vaâo chaão dêìu. Vua Têìn giûä laåi noái:

- Quaã nhên xin tuên theo lïånh tiïn sinh. Vua Têìn tha cho meå, phong Mao Tiïu laâm Thûúång khanh.

LÚÂI BAÂN:

Mao Tiïu cuäng laâ tïn gian bõp, àem ba têëc lûúäi kiïëm ùn nhû boån Trûúng Nghi trûúác àêy. Têìn laâ öng vua baåo ngûúåc àaä giïët em mònh, àem quên àaánh phaá 6 nûúác.

Nûúác Tïì naâo coá yïn öín gò? Tïì Vûúng Àiïìn Kiïën laâ möåt hön quên, Tïí tûúáng Hêåu Thùæng laâ tïn baán nûúác, sao Mao Tiïu khöng vaâo àoá can vua mònh?

Lúâi hoå Mao can vua Têìn chó laâ lúâi xu myå: "Thiïn haå tön Têìn laâ thêëy àaåi vûúng coá àiïím gò àoá húåp vúái thiïn haå... àaåi vûúng muöën



thu phuåc 6 nûúác... ". Hùæn chó noái viïåc xêm lêën nûúác khaác, coá noái gò àïën meå vua Têìn? Thiïn haå ai tön Têìn? Chó coá vua hùæn laâ Àiïìn Kiïën tön Têìn maâ thöi.

Àiïìn Kiïën ài nõnh Têìn. Têìn àaánh nûúác naâo, thùæng trêån, kiïën cho sûá giaã vaâo Haâm dûúng chuác mûâng! Àïën khi àaánh Tïì, bùæt Kiïën giam vaâo Cöång Àõa, Kiïën khöng coá cúm ùn, nhai hïët laá cêy tuâng baách, caåp túái voã cêy röìi chïët àoái! Vua hùæn nhû thïë sao hùæn khöng biïët tuãi nhuåc?

Mao Tiïu, Lyá Tû, Trûúng Nghi, Uêët Liïu (ngûúâi nûúác Nguåy) àïìu laâ nhûäng tïn baán nûúác cêìu vinh, àïí thiïn haå ngaân àúâi nguyïìn ruãa.



46. KHI YÏU TRAÁI ÊËU CUÄNG TROÂN

Di Tûã Haâ laâ bïì töi yïu cuãa Vïå Hêìu. Phaáp luêåt nûúác Vïå, ai tûå tiïån lêëy xe cuãa vua ài thò bõ chùåt hai chên. Möåt àïm khi nghe tin mêîu thên bõ mùæc bïånh nùång, Di Tûã Haâ vöåi vaâng lêëy taåm xe vua vïì thùm meå. Vïå Hêìu biïët àûúåc noái:

- Thêåt laâ con coá hiïëu! Vò meå maâ àaânh phaåm töåi chùåt chên. Nhûng röìi vua vêîn tha. Vua vaâ Tûã Haâ ài daåo vûúân. Tûã Haâ

haái quaã àaâo thêëy ngon, khöng ùn hïët, dêng phêìn coân laåi cho vua. Vua khen:

- Tûã Haâ thêåt yïu ta! Quïn caái miïång cuãa mònh maâ nhúá ta! Röìi möåt thúâi gian sau, khöng biïët sao, vua lêìn lêìn chaán Tûã

Haâ. Coá thïí noái Tûã Haâ bêëy giúâ thêët suãng. Luác àoá vua noái: - Noá coá lêìn daám tûå tiïån duâng ngûå xa. Laåi coá lêìn noá cho ta ùn

thûác ùn thûâa cuãa noá. Nêëu dêìu hùæn cuäng chûa àaáng töåi.

LÚÂI BAÂN:

Ca dao ta coá cêu: Yïu nhau cau saáu bûãa ba, Gheát nhau cau saáu bûãa ra laâm mûúâi. Thûúng ai thûúng caã löëi ài, Gheát ai gheát caã töng chi hoå haâng. Thoái àúâi laâ vêåy. Viïåc thûúng gheát khöng thïí luön luön giûä

maäi möåt chûâng. Do àoá maâ noái: Khi chûa nùæm chùæc vïì têm lyá cuãa con ngûúâi thò khöng nïn khen hay chï ngûúâi, khöng nïn yïu hay gheát ngûúâi àïí röìi coá thïí ài àïën chöî bêët cêåp. Haäy giûä têëm loâng thêåt



bònh lùång múái coá sûå phaán xeát cöng bònh. Àúâi khöng coá mêëy ai àûúåc nhû anh em nhaâ Lûu Bõ, Quan Vuä, Trûúng Phi.

Khi ngûúâi ta yïu ai, , hoå nhòn ngûúâi àoá àiïím gò xêëu nhêët cuäng thaânh töët. Àïën khi qua thúâi kyâ böìng böåt àoá röìi, hoå bùæt àêìu hònh dung laåi, cuöån phim quaá khûá bùæt àêìu lêìn lûúåt hiïån ra trong têm trñ naäo hoå, bêëy giúâ hoå thêëy laåi toaân nhûäng àiïìu traái ngûúåc. Sau naây chuáng ta seä gùåp chuyïån Trûúng Nhô, Trêìn Dû".



47. HAI NGÛÚÂI NHAÂ QUÏ KÏËT BAÅN

Phaåm baá laâ möåt nhaâ ngû phuã söëng úã Àöng Haãi. Baá rêët thaåo nghïì chaâi lûúái. Nhûäng muâa biïín lùång Baá laâm rêët nhiïìu töm caá phúi khö hoùåc mùæm àïí daânh. Khi biïín àöång Baá chúã mùæm lïn nhaâ quï baán hoùåc àöíi mïî cöëc.

Möåt höm Phaåm Baá baán mùæm, vaâo möåt nhaâ nöng dên, gûúng mùåt öng ta xêëu xñ, dõ daång, nhûng tñnh tònh toã ra thêåt thaâ. Baá hoãi múái biïët öng naây laâ Àiïìn Thaão. Nhaâ Àiïìn Thaão khang trang röång raäi, Baá noái:

- Àïå tûâ biïín chúã mùæm lïn àêy baán, àûúâng xa nùm baãy chuåc dùåm, àöíi àûúåc söë mïî cöëc. Àïå ài bùçng xe nhaâ, chúã mïî cöëc khöng hïët. Nïëu thuï xe ngoaâi thò khöng coá lúâi. Nhên huynh coá thïí cho àïå gúãi söë mïî cöëc dû, chuyïën sau seä lïn chúã hïët?

Àiïìn Thaão vui veã noái: - Àûúåc, àûúåc! Laâm ùm maâ biïët tñnh toaán nhû thïë múái khaá

àûúåc. Phaåm Baá vïì laåi quï nhaâ. Bêëy giúâ suöët muâa àöng mûa gioá

traân àöìng, àûúâng xaá khöng lûu thöng àûúåc, thêåm chñ coá nhaâ bõ nûúác cuöën tröi. Phaåm Baá lo rêìu söë thoác cuãa mònh trïn kia khöng biïët ra sao?

Ñt lêu sau nûúác rùåt, Phaåm Baá laåi àaánh xe chúã caá mùæm lïn nhaâ quï baán, röìi gheá laåi nhaâ Thaão Àiïìn. Hoå chaâo hoãi nhau xong, Baá hoãi:

- Trêån luåt vûâa röìi gia àònh khöng hû haåi gò chûá? Cho töi nhêån laåi söë gaåo luáa àoá.

Thaão sai gia àinh mang luáa gaåo cuãa Baá ra. Baá nhòn luáa gaåo cuãa mònh àuã söë, laåi khö ran ngêìm biïët chuã nhaâ laâ ngûúâi tûã tïë. Àaä khöng ùn búát laåi coân phúi khö cho mònh trong trúâi mûa luåt.



Nhiïìu nùm thaáng tröi qua, Phaåm Baá vaâ Thaão Àiïìn tuy chûa múã miïång kïët laâm baån beâ, nhûng hoå thên thiïët hún nhûäng cùåp baån beâ naâo khaác. Röìi chiïën tranh xaãy ra, hai bïn khöng gùåp nhau, cuäng khöng tin tûác gò cho nhau trong voâng mêëy nùm. Chiïëtn tranh vaän höìi, hai bïn tòm laåi nhau tay bùæt mùåt mûâng. Tûâ àoá hoå ài laåi vúái nhau thûúâng xuyïn.

Àiïìn Thaão qua àúâi, Phaåm Baá tiïëc thûúng khön nguöi. Khöng bao lêu sao Baá cuäng qua àúâi. Con cuãa hai ngûúâi laåi kïët baån vúái nhau nhû cha mònh luác trûúác. Àïën àúâi chaáu cuäng vêåy.

Àêy laâ möëi tònh baån cuãa hai ngûúâi nhaâ quï, tuy khöng coá cuöåc thùng trêìm to lúán nhûng rêët bïìn bó.

LÚÂI BAÂN:

Chuyïån naây múái àoåc qua tûúãng chûâng nhû khöng coá viïåc gò àaáng lûu yá, nhûng kyâ thûåc noá laâ möåt baâi hoåc thiïët thûåccho moåi ngûúâi trong àúâi söëng thûúâng nhêåt. Cöí nhên coá cêu: "Quên tûã giao tònh nhû àaåm thuãy" (sûå giao tònh cuãa bêåc quên tûã thûúâng nhaåt nhû nûúác laä), àiïìu êëy rêët àaáng lûu yá. Thûúâng nhûäng caái vöìn vaä ban àêìu, chó laâ dêëu hiïåu cuãa sûå raä àaám. "Thûúng nhau lùæm, cùæn nhau àau".

Hai ngûúâi nhaâ quï naây hoåc haânh rêët ñt, khöng giaâu coá, khöng möìm meáp, nhûng hoå söëng coá chêët ngûúâi rêët troån veån. Con chaáu hoå àaä aãnh hûúãng caái nïët cuãa cha, àem têëm loâng maâ àöëi àaäi ngûúâi. Ngûúâi àúâi coá mêëy ai àûúåc nhû vêåy chùng? .



48. LÚÂI TÛÅ BIÏÅN CUÃA TRÊÌN CHÊÍN

Trêìn Chêín laâ keã du thuyïët, cuâng vúái Trûúng Nghi thúâ Têìn Huïå Vûúng. Caã hai àïìu àûúåc vua quyá troång vaâ tranh nhau àïí àûúåc vua yïu. Trûúng Nghi noái xêëu Trêìn Chêín vúái nhaâ vua:

- Chêín troång cuãa, Têìn vaâ Súã hai nûúác àang giao chiïën vúái nhau. Nay Súã àaä khöng thên thïm vúái Têìn, laåi thên thïm vúái Chêín. Thïë laâ Chêín lo cho mònh nhiïìu maâ khöng lo cho àaåi vûúng. Vaã laåi Chêín muöën boã Têìn sang Súã, sao àaåi vûúng khöng cho ài?

Nhaâ vua hoãi Chêín: - Ta nghe noái nhaâ ngûúi muöën boã Têìn sang Súã, viïåc êëy coá

khöng? Chêín àaáp: - Coá! Vua noái: - Lúâi cuãa Trûúng Nghi quaã laâ àuáng thûåc! Chêín noái: - Khöng nhûäng Nghi biïët maâ nhûäng keã muöën thi thöë hoåc

thuyïët cuãa mònh àïìu biïët viïåc àoá. Nguä Tûã Tû trung vúái vua maâ thiïn haå tranh nhau múâi öng ta vïì laâm quan nûúác mònh. Tùng Sêm hiïìn hiïëu, thiïn haå muöën nuöi laâm con. Baán möåt con hêìu maâ khöng phaãi àûa ài laâng khaác, laâ con hêìu töët. Bõ chöìng boã maâ vêîn lêëy àûúåc chöìng khaác trong laâng, laâ àaân baâ àaãm àang. Nay nïëu Chêín bêët trung vúái àaåi vûúng thò sao Súã cho laâ trung àûúåc? Trung maâ vêîn bõ nghi kyå, bõ boã rúi, Chêín khöng sang Súã thò ài àêu?

Tûâ àoá Têìn Huïå Vûúng àöëi àaäi vúái Chêín rêët tûã tïë.



LÚÂI BAÂN:

Ai cuäng biïët Nghi laâ tïn lûâa àaão lêåt loång. Hùæn phónh Súã Hoaâi Vûúng: "Nïëu àaåi vûúng tuyïåt giao vúái Tïì thò Têìn seä tùång cho Súã 600 dùåm àêët úã Thûúng Ö". Súã Hoaâi Vûúng hön aám, khöng nghe lúâi Khuêët Nguyïn vaâ Trêìn Chêín (Bêëy giúâ Chêín úã Súã), nïn bõ Trûúng Nghi gaåt. 600 dùåm àêët hùæn chó noái laâ 6 dùåm! NNghi chaåy qua laâm Tïí tûúáng nûúác Nguåy, xem xeát tònh hònh röìi xuái vua Têìn àaánh Nguåy. Trêìn Chêín cuäng laâ tay du thuyïët löîi laåc, nhûng Chêín coá nhiïìu àûác tñnh khaã aái.

Laâ hiïåu baåch cuãa Trêìn Chêín trïn àêy, cho ta biïët öng laâ ngûúâi coá taâi thuyïët phuåc. Caã 4 cêu vñ duå, 4 cêu êëy àïìu quy naåp vïì mònh. 4 cêu êëy chó laâ "àöìng daång möåt caách mú höì". Ngûúâi ta múâi ai ra giuáp nûúác, nhiïìu khi ngûúâi ta xeát àïën caái taâi, coân caái trung khoá maâ nhêån xeát. Tùng Sêm laâ hoåc troâ lúán cuãa Khöíng Tûã nöíi tiïëng laâ hiïìn hiïëu, meå vêîn coân àoá, thò àúâi naâo Tùng Sêm laåi nhêån ai laâm cha meå nuöi nûäa? Chùèng qua laâ ngûúâi ta ûúác: "Ûúác sao con mònh àûúåc nhû Tùng Sêm thò hay biïët bao nhiïu"! Hai trûúâng húåp sau cuäng vêåy.

Quaã tònh Chêín khöng thñch àaám quan laåi cuãa Têìn nhû tû caách cuãa Trûúng Nghi, Chêín khöng thïí àöìng sûå àûúåc duâ hoå coá muöën trung vúái vua. Têìn Huïå Vûúng laâ möåt trong nhûäng öng vua saáng suöët thúâi êëy.



49. BÒNH NGUYÏN QUÊN VÚÁI NGÛÚÂI QUEÂ

Möåt nûä nhên cuãa Bònh Nguyïn Quên (Triïåu Thùæng) tûâ trïn lêìu nhòn xuöëng thêëy möåt nhaâ dên thêëy möåt ngûúâi queâ khêåp khïînh ra muác nûúác. Myä nhên cûúâi röå coá yá chï bao giïîu cúåt. Höm sau ngûúâi queâ àïën nhaâ Bònh Nguyïn Quên noái:

- Töi nghe ngaâi biïët quyá troång keã sô, vò thïë keã sô trong thiïn haå khöng quaãn ngaân dùåm àïën àêy! Töi chùèng may bõ têåt nguyïìn, thïë maâ myä nhên cuãa ngaâi úã trïn lêìu chï bai giïîu cúåt töi. Töi àïën àêy xin ngaâi caái àêìu cuãa ngûúâi con gaái chï cûúâi töi höm qua àoá!

Bònh Nguyïn Quên cûúâi àaáp: - Vêng Ngûúâi queâ ra vïì, Bònh Nguyïn Quên cûúâi maâ rùçng: - Thùçng queâ kia lêëy caái cúá àïí giïët myä nhên ta sao ngu thïë? Röìi cho qua. Hún möåt nùm, Bònh Nguyïn Quên coi laåi àaám quan khaách

cuãa mònh boã ài quaá nûãa. Öng ngaåc nhiïn noái: - Thùæng naây àöëi xûã vúái caác võ àêu khiïëm lïî, sao coá nhiïìu

ngûúâi boã ài? Coá ngûúâi noái: - Ngaâi khöng giïët myä nhên xêëc laáo kia, tûác ngaâi yïu sùæc hún

yïu keã sô, nïn hoå boã ài. Bònh Nguyïn Quên giêåt mònh, cheám àêìu myä nhên àoá, àoaån

thên àïën nhaâ ngûúâi queâ taå löîi. Keã sô dêìn dêìn keáo vïì.

LÚÂI BAÂN:

Nïëu xeát thêåt kyä thò viïåc naây khöng ai àuáng caã.



1. Vúái naâng "myä nhên": Ngûúâi àeåp naây coá leä tûâng söëng trïn nhung luåa, tûâng tiïëp xuác vúái ngûúâi laânh lùån àeåp trai, ñt tûâng biïët àïën viïåc àúâi. Thêëy ngûúâi taân têåt khöng biïët xoát thûúng maâ laåi coân cûúâi húåm mònh vaâ chïë giïîu. Naâng höìn nhiïn àïën khúâ daåi. Myä nhên coá leä khöng àöåc aác gò.

2. Ngûúâi queâ: Phaãi biïët phêån mònh vaâ phaãi biïët ngûúâi. Ngûúâi taân têåt têët nhiïn laâ coá mùåc caãm. Nhûng nïëu laâ ngûúâi coá têm höìn trong saáng thò ngûúâi ta duâ coá cûúâi mònh, cuäng thaãn nhiïn múái laâ àaáng quyá. Coân nïëu tuãi phêån thò töët hún nïn im lùång maâ chõu àûång. Ngûúâi ta chïë giïîu mònh chùèng qua laâ thaái àöå thiïëu yá thûác, chûá àêu laâm mònh queâ quùåt thïm maâ àoâi caái àêìu cuãa hoå? Ngûúâi queâ êëy biïët Bònh Nguyïn Quên laâ ngûúâi biïët troång keã sô, muöën lúåi duång têëm loâng àoá maâ traã thuâ riïng cho mònh. Hùæn laâ tïn thêët phu khöng hún khöng keám.

3. Bònh Nguyïn Quên: Bònh Nguyïn Quên khöng coá gò àùåc sùæc. Öng laâ ngûúâi Hoaâng töåc. Lúåi duång tûúác võ vaâ thên thïë mònh múã höåi tên khaách àïí cêìu danh. Möåt ngaây töën biïët bao nhiïu tiïìn àïí nuöi ba ngaân thûåc khaác! Söë tiïìn àoá laâ xûúng maáu cuãa dên. Àaám thûåc khaách êëy chó ùn röìi taán ngêîu caã ngaây. Coá höìi Bònh Nguyïn Quên choån 20 ngûúâi sang Súã cuâng öng àïí baân viïåc "húåp tung" vúái Súã àïí àaánh Têìn. Trong 3000 ngûúâi öng chó choån àûúåc 19 ngûúâi, thò àaám mön khaách kia giuáp àûúåc gò?

Bònh Nguyïn Quên khöng chuát taâi caán gò trong viïåc chñnh trõ. Hùæn laâm Tïí tûúáng nûúác Triïåu khöng coá cöng traång gò, thïë maâ daám eáp vua cùæt àêët phong thïm cho hùæn. Möåt hiïìn sô aáo vaãi laâ Löî Troång Liïn thêëy Bònh Nguyïn Quên laâ tïn vö sô, liïìn túái gùåp mùåt chûãi: "Nhaâ vua cho ngaâi laâm tûúáng quöëc nûúác Triïåu khöng phaãi vò àêët nûúác naây khöng coá ngûúâi taâi nùng hún ngaâi. Nhaâ vua cùæt àêët Àöng Vuä Thaânh phong cho ngaâi khöng phaãi vò ngaâi coá cöng hay àêët nûúác naây khöng coá ai coá cöng hún ngaâi, maâ chó vò ngaâi laâ hoaâng thên àêëy thöi. Súã dô ngaâi nhêån êën TÛúáng quöëc maâ khöng tûâ chöëi vò biïët mònh bêët taâi, àûúåc phong àêët maâ khöng tûâ chöëi laâ biïët mònh vö cöng"! Bònh Nguyïn Quên höí theån khöng noái àûúåc lúâi naâo.



Kinh àö Haâm Àan bõ Têìn vêy chùåt, Bònh Nguyïn Quên khöng coá mûu kïë gò àïí cûáu àêët nûúác, chó lùm le haâng Têìn, trong khi nhaâ hùæn thï thiïëp haâng mêëy trùm, töi túá caâng àöng, thïë maâ ngaây naâo hùæn cuäng tröîi nhaåc, ca xang. Thaânh Haâm Àan ngûúâi ùn thõt ngûúâi, xûúng ngûúâi thay cuãi chuåm. Coá möåt thanh niïn tïn laâ Lyá Àöìng con cuãa laäo phu traåm túái yïët kiïën Bònh Nguyïn Quên, hoãi:

- Ngaâi khöng lo mêët Triïåu sao? - Coá chûá! Vò Triïåu mêët, Thùæng naây seä bõ boã tuâ. Lyá Àöìng chûãi: - Dên Haâm Àan xûúng chïët laâm cuãi, àöíi con cho nhau àïí ùn

thõt, thïë maâ hêåu cung cuãa ngaâi coá haâng trùm, tyâ thiïëp thò luåa laâ, gaåo thõt dû thûâa. Ngoaâi kia coá ngûúâi lêëy gêåy laâm vuä khñ àaánh giùåc, àöì chuöng khaánh nhaâ ngaâi vêîn röån raâng nhû xûa. Sao khöng lêëy nhûäng thûá kim khñ êëy maâ reân àao kiïëm? Nïëu Têìn phaá àûúåc Triïåu thò laâm sao ngaâi coân àûúåc nhûäng thûá àoá? Nay, ngaâi haäy khiïëu tûâ phu nhên trúã xuöëng biïn tïn vaâo haâng sô töët, chia viïåc maâ laâm, àem hïët cuãa caãi trong nhaâ ra nuöi binh sô trong luác khöën cuâng naây!

Tû caách cuãa möåt Tïí tûúáng (tûúng àûúng vúái Thuã Tûúáng) nhû thïë, dên chuáng biïët trong mong gò àûúåc.

Trúã laåi vêën àïì trïn, khi ngûúâi queâ àïën mùæng vöën Bònh Nguyïn Quên, nïëu laâ ngûúâi saáng suöët biïët àiïìu thò nïn thay mùåt myä nhên maâ xin löîi y; nïëu khöng nûäa, nïn goåi myä nhên xuöëng àñch thên naâng xin löîi y, vaâ böín phêån Bònh Nguyïn Quên phaãi daåy döî àaám thï thiïëp cuãa mònh biïët nïët na möåt chuát. Àùçng naây Bònh Nguyïn Quên laåi gêåt àêìu hûáa giïët myä nhên àïí taå töåi. Khi tïn queâ ra khoãi nhaâ, Bònh Nguyïn Quên mùæng tröåm y. Thaái àöå khöng phaãi cuãa bêåc quên tûã. Àaám thûåc khaách lùång xem Thùæng xûã viïåc àoá nhû thïë naâo. Thùæng khöng giïët myä nhên, thûåc khaách boã ài.

4. Àaám mön khaách: Àaám mön khaách êëy tûå cho mònh laâ keä sô; thêåt ra laâ nhûäng tïn ùn baám. Trong saách "Nguä àöë" cuãa Haân phi, daânh möåt chûúng chûãi luä ùn baám. Boån chuáng ùn khöng ngöìi röìi, tñnh viïåc khöng tûúãng, vaåch trúâi chó àêët giaãng giaãi lung tung, kïët



quaã khöng àem lúåi cho thiïn haå möåt coång tranh. Thêëy Bònh Nguyïn Quên sai traái sao khöng khuyïn can luác àoá? Êm thêìm boã ài, röìi laåi coá keã xuái Bònh Nguyïn Quên giïët myä nhên àoá! Myä nhên coá töåi gò phaãi giïët? Thïë maâ maäi nùm sau Bònh Nguyïn Quên laåi giïët myä nhên àoá. Boån thûåc khaách laåi trúã vïì. Àaám thûåc khaách àoá àaä vö haånh laåi coân àöåc aác. Coá leä chuáng thuâ gheát ngûúâi àaân baâ kia coá tñnh tûå cao, khöng chõu "hoâa àöìng" vúái chuáng.



50. HIÏÌN SÔ NHÛ CAÁI DUÂI TRONG TUÁI

Têìn vêy Haâm Àan rêët ngùåt. Vua Triïåu sai Bònh Nguyïn Quên sang Súã baân viïåc húåp tung àaánh Têìn. Bònh Nguyïn Quên tuyïín choån trong 3000 thûåc khaác cuãa mònh chó àûúåc 19 ngûúâi khaã dô coá thïí ùn noái àûúåc, vaâ nhû vêåy khöng àuã tuác söë laâm àïí thaânh möåt sûá böå.

Bònh Nguyïn Quên buöìn vö cuâng, trong àaám thûåc khaác kia coá tïn laâ Mao Toaåi bûúác ra noái:

- Ài húåp tung lêìn naây töëi thiïíu phaãi 20 ngûúâi, maâ chó choån àûúåc 19 ngûúâi. Vêåy ngaâi haäy nhêån Toaåi naây cho àuã söë.

Bònh Nguyïn Quên thêëy Mao Toaåi nhoã con, chên ài laåch baåch liïìn noái:

- Tiïn sinh laâm mön haå cho Thùæng àûúåc bao lêu? - Ba nùm! - Phaâm hiïìn sô trïn àúâi nhû caái duâi boã tuái, lêu ngaây muäi duâi

phaãi loâi ra! Tiïn sinh àïën úã àêy ba nùm maâ Thùæng naây chûa hïì nghe öng coá danh tiïëng gò, nïn úã laåi ài!

Mao Toaåi cûúâi: - Maäi àïën höm nay töi múái àûúåc laâm caái duâi trong tuái. Nïëu

Toaåi töi vaâo tuái súám thò nay caái duâi àaä löå ra röìi, chûá àêu phaãi caái muäi maâ thöi àêu!

Bònh Nguyïn Quên beân cho Mao Toaåi ài cuâng. Àïën Súã, Bònh Nguyïn Quên cuâng vúái vua Súã baân viïåc húåp tung, hai chuåc mön khaách kia àûáng dûúái thïìm. Cuöåc baân baåc êëy tûâ luác mùåt trúâi moåc àïën luác àûáng boáng vêîn chûa vaâo àêu.

Mao Toaåi bûúác lïn thïìm baão Bònh Nguyïn Quên:



- Viïåc húåp tung lúåi hay haåi chó vaâi tiïëng laâ xong, nay ngaâi àïën nûäa ngaây vêîn chûa xong laâ sao?

Vua Súã hoãi Bònh Nguyïn Quên: - Khaách kia laâ ai thïë? Bònh Nguyïn Quên àaáp: - Àoá laâ xaá nhên cuãa töi. Vua Súã quaát: - Cuát ài ngay! Ta noái chuyïån vúái chuã ngûúi, ngûúi laâm troâ gò

thïë? Mao Toaåi ruát kiïëm tiïën laåi noái: - Vua daám quaát Toaåi naây, yá vua cho rùçng Súã àöng ngûúâi

chùæc? Nay trong voâng mûúâi bûúác, nhaâ vuakhöng thïí cêåy vaâo chöî àöng ngûúâi àoá. Tñnh maång nhaâ vua nùçm trong tay Toaåi naây àêy! Chuã töi ngöìi àoá sao ngaâi daám nhiïëc töi! Chùæc vua cuäng biïët vua Thang chó coá 70 dùåm àêët maâ laâm vua thiïn haå. Vua Chu Vùn chó coá 100 dùåm àêët maâ chû hêìu quy phuåc. Hoå àûúåc vêåy àêu phaãi vò binh sô àöng? Maâ caái uy, caái àûác cuãa hoå àoá. Nay Súã àêët vuöng 5 dùåm, keã cêìm kñch caã trùm vaån, àoá laâ chöî dûåa àïí dûång nïn cú nghiïåp. Nûúác Súã maånh nhû vêåy thiïn haå coá ai àõch nöíi? Baåch Khúãi chùèng qua laâ thùçng oùæt con maâ thöi, thïë maâ hùæn àem mêëy vaån binh àïí gêy chiïën vúái Súã, àaánh möåt trêån lêëy àûúåc Yïín Sñnh, àaánh trs65n thûá nhò lêëy àûúåc Di Lùng, àaánh trêån thûá ba laâm nhuåc töí tiïn nhaâ vua! Àoá laâ caái oaán hêån caã trùn àúâi. Nûúác Triïåu xem thïë laâ xêëu höí. Thïë maâ nhaâ vua khöng biïët xêëu höí! Kïë húåp tung laâ vò lúåi ñch cho Súã chûá khöng phaãi cho Triïåu!

Vua Súã luöëng cuöëng noái: - Vêng! Vêng! Quaã nhû lúâi tiïn sinh daåy! Töi xin húåp tung! Mao Toaåi bûng chêåu huyïët, sau àoá laâ Mao Toaåi, röìi àïën 19

ngûúâi kia. Mao Toaåi noái vúái hoå: - Caác anh xoaâng lùæm! Chó dûåa vaâo ngûúâi maâ nïn viïåc thöi!



Khi àõnh tung ûúác xong, Bònh Nguyïn Quên vïì Triïåu kïu Mao Toaåi noái:

- Thùæng naây tûâ nay khöng daám xeát àoaán keã sô nûäa! Thùæng chûa hïì boã xoát ai maâ nay boã xoát tiïn sinh! Tiïn sinh ài lêìn naây laâm cho nûúác Triïåu thanh thïë lêîy lûâng. Ba têëc lûúäi cuãa tiïn sinh maånh hún trùm vaån quên.

Mao Toaåi tûâ àoá àûúåc laâm thûúång khaách.

LÚÂI BAÂN:

Cêu: "Hiïìn sô trïn àúâi cuäng nhû cêy kim trong tuái lêu ngaây phaãi loâi ra" laâ cêu vñ duå hay. Nhûng Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng laâ ngûúâi têìm thûúâng coân hún Maånh Thûúâng Quên. Triïåu Thùæng chó àûúåc möåt Mao Toaåi maâ giûä khöng àûúåc (Mao Toaåi sau vïì vúái Maånh Thûúâng Quên).

Nhûäng lúâi Mao Toaåi noái vúái Súã Vûúng laâ nhûäng lúâi àanh theáp vaâ chñnh xaác, vaâ cûã chó cuãa Mao toaåi cuäng doäng daåc. Cûã chó êëy phêìn naâo cho ngön ngûä.

Nhûng... sûå húåp tung lêìn naây cuãa Súã cuäng vö duång. Súã sai Hoaâng Yïët laâm tûúáng thöëng laänh 10 vaån quên, nhûng Yïët cûá chêìn chûâ, àïën khi Tñn Lùng Quên Nguåy Vö Kyå àaánh tan quên Têìn úã Haâm Àan röìi, Yïët múái loá mùåt ra! Mao Toaåi coá taâi nhûng phoâ ngûúâi khöng àûúåc toaåi nguyïån.



51. LYÁ TÛ VAÂ CON CHUÖÅT

Lyá Tû laâ ngûúâi àêët Thûúång Thaái nûúác Súã. Höìi coân treã, Tû laâ möåt viïn laåi nhoã úã quêån, thêëy möåt con chuöåt trong nhaâ xñ, núi mònh àang laâm, ùn àöì bêín thóu, luön luön lo súå ngûúâi hoùåc choá meâo. Àïën khi Tû vaâo trong kho, nhòn thêëy chuöåt úã àêëy, ùn luáa no nï dûúái ngöi nhaâ lúán khöng hïì lo súå gò caã. Lyá Tû than:

- Ngûúâi ta hiïìn taâi hay keám coãi chùèng qua cuäng nhû con chuöåt kia maâ thöi, àïìn laâ nhúâ vaâo hoaân caãnh, khöng laå gò?

LÚÂI BAÂN:

Lyá Tû gioãi nhûng khöng coá àûác haånh. Lyá Tû coá nhiïìu tûúng àöìng vúái Thûúng Ûúãng. Caã hai àïìu xuêët thên tûâ mön phaái hònh phaáp, àïìu thêët àûác vaâ khaát maáu. Cuöëi cuâng caã hai àïìu bõ triïìu àaåi àoá xûã tûã. Lyá Tû tûå vñ ngûúâi nhû con chuöåt: Con chuöåt úã trong nhaâ xñ chêåt heåp, ùn bêín thò nhuát nhaát lo súå, súå ngûúâi, súå choá meâo. Con ngûúâi luác ngheâo, ùn cûåc khöí loâng cuäng núm núáp lo súå chuyïån khöng àêu: Súå ngûúâi khaác haåi mònh, súå ngûúâi thêëy viïåc cuãa mònh... Chuöåt úã kho lêîm ùn no, coá nhiïìu ngoä ngaách khöng theâm àïì phoâng ngûúâi hay choá meâo. Dûúâng nhû caái àöëng lûúng thûåc kia laâ chöî súã cêåy maän àúâi cuãa noá. Cuäng nhû con ngûúâi, khi úã vaâo àõa võ sang troång, àaä àûúåc phe caánh bêìy àaãng thò tha höì ài doåc vïì ngang maâ khöng cêìn deâ dùåt lo súå!...

Suy nghô cuãa Lyá Tû dêîu àuáng nhûng rêët nöng nöíi. Búãi vò loaâi chuöåt khöng phaãi laâ loaâi ngûúâi! Loaâi ngûúâi coá luêåt phaáp, coá vùn hiïën. Lyá Tû ài tûâ bi quan àïën chöî laåc quan cûåc àoan laâm mêët hïët nhên tñnh, bêët chêëp àaåo lyá, nïn meå Lyá Tû àaä giùæt roi trïn maái nhaâ àïí rùn àe Lyá Tû tûâ thiïëu thúâi cho àïën khi laâm Thûâa tûúáng.

Lyá Tû ngûúâi nûúác Súã chaåy vaâo Haâm Dûúng thúâ Laä Bêët Vi. Laä Bêët Vi duâ coá taâi ài chùng nûäa chó laâ àûáa vö haånh. Sau ra laâm quan



cho Têìn Thuãy Hoaâng, xuái nhaâ vua àöët saách vaâ chön söëng nho sinh, liïn kïët vúái boån hoaån quan Triïåu Cao bûác tûâ Thaái tûã Phuâ Tö laâ bêåc hiïìn hiïëu.

Lyá Tû laâm nhiïìu viïåc taân aác nïn meå öng phaãi boã nhaâ lïn nuái maâ úã, vò baâ biïët rùçng Lyá Tû trûúác sau gò cuäng tûå huãy diïåt doâng hoå mònh. Àiïìu àoá àaä khùèng àõnh.



52. PHÛÚNG THUÖËC CHÛÄA BÏÅNH NÛÚÁC ÙN DA

Nûúác Töëng coá ngûúâi chïë àûúåc möåt phûúng thuöëc trõ chûáng bïånh nûúác laâm da tay bõ nûát neã. Nhûng nhaâ y laâm nghïì dïåt vaãi, nïn phûúng thuöëc kia khöng giuáp y àûúåc gò. Coá ngûúâi khaách biïët viïåc êëy túái gaå mua phûúng thuöëc êëy vúái giaá trùm lûúång vaâng. Y liïìn baán phûúng thuöëc thêìn diïåu êëy cho khaách.

Ngûúâi khaách àûúåc phûúng thuöëc àoá sang thuyïët phuåc vua Ngö nhùçm vaâo luác nûúác Viïåt àang àaánh nûúác Ngö vaâo muâa Àöng. Vua Ngö phong cho hùæn laâm quên y sô. Hùæn àem thuöëc àoá ra xoa boáp vaâo tay chên lñnh Ngö, nhúâ thïë maâ quên sô Ngö cêìm vuä khñ dïî daâng. Qua möåt trêån thuãy chiïën, quên Viïåt àaåi baåi. Vua Ngö cùæt àêët phong cho viïn y sô êëy vaâ thûúãng cho hùæn rêët hêåu.

LÚÂI BAÂN:

Qua cêu chuyïån naây, Trang Tûã phï: "Cuâng möåt phûúng thuöëc trõ bïånh da tay nûát neã, maâ möåt ngûúâi nhúâ àoá àûúåc àêët phong, trúã thaânh àõch phuá, coân möåt ngûúâi khöng thoaát khoãi nghïì dïåt vaãi, àoá laâ caách duâng khöng giöëng nhau? "

Ta coá thïí noái thïm, rêët nhiïìu ngûúâi coá taâi trong möåt nghïì nhêët àõnh, nhûng trïn nhiïìu lông vûåc khaác hoå bõ haån chïë. Chùèng haån qua viïåc naây, ngûúâi nûúác Töëng khöng àuã phûúng tiïån ài qua Ngö, giaã sûã qua Ngö àûúåc chûa chùæc coá ai tiïën cûã hùæn cho vua Ngö; hoùåc coá tiïën cûã, võ têët vua Ngö àaä cho laâ quan troång. Àêu phaãi Töëng laâ nûúác khöng chiïën tranh, vaâ quên sô nûúác Töëng khöng hùèn khöng bõ nûúác ùn tay? YÁ cuãa baâi naây chï ngûúâi nûúác Töëng khöng coá chñ lúán, chó thêëy caái lúåi trûúác mùæt maâ khöng lûúâng àûúåc nhûäng chuyïån khaác vïì sau. Vñ duå, nïëu nûúác Ngö duâng phûúng thuöëc êëy àaánh vúái Töëng, thò hoáa ra mònh haåi nûúác mònh khöng?



Cêu chuyïån trïn àêy cuäng giöëng nhû chhuyïån Nguåy Huïå Vûúng cho Huïå Tûã möåt quaã bêìu. Quaã bêìu êëy àem khoeát ruöåt àïí àûång nûúác ngûúâi khöng vaác nöíi. Huïå Tûã khöng biïët duâng noá àïí laâm gò, beân cûa quaã bêìu ra toan laâm caái baát àûång cúm hay chaáo gò àoá, nhûng vò lúán quaá cuäng thaânh vö duång. Huïå Tûã beân àêåp noá ài. Trang Tûã hay àûúåc viïåc naây kïu Huïå Tûã traách: "Öng coá caái höì lö àûång àïën 5 thaåch (50 gaáo), sao khöng nghô àïën viïåc duâng noá laâm phao maâ vûúåt söng höì? Thò ra caái loâng cuãa öng quaá nhoã nhoi vêåy".



53. SÛÅ PHI THÛÚÂNG CUÃA ÀÛÁC TIN

Phaåm Tûã Hoa laâ ngûúâi thñch kïët naåp duäng sô. Öng coá möåt thïë lûåc rêët lúán úã Têën. Tûã Hoa khöng coá quan chûác gò nhûng uy tñn öng vûúåt hún caã Tam Khanh (3 quan àêìu triïìu). Caái uy tñn àoá khiïën öng laâm àûúåc nhûäng viïåc: Tûâ giaâu hoáa ngheâo, hoùåc tûâ ngheâo hoáa giaâu; ngûúâi vö töåi Tûã Hoa coá thïí laâm ngûúâi chïët, ngûúâi bõ töåi chïët öng coá thïí cûáu söëng.

Coá möåt laäo tïn Thûúng Khêu Khai nhaâ rêët ngheâo, tûúãng chûâng trong xaä höåi khöng ai ngheâo hún, nghe àûúåc quyïìn lûåc cuãa Phaåm Tûã Hoa, hoå Thûúng beân xöëc aáo lïn àûúâng tòm Tûã Hoa. Boån mön khaách nhaâ hoå phaåm thêëy öng giaâ luåm cuåm, da nhùn nheo raám nùæng, aáo quêìn xöëc xïëch bêín thóu biïíu möi khinh miïåt laäo, öng khöng hïì phaãn ûáng. Boång chuáng àûa Thûúng Khêu àïën möåt caái àaâi cao, möåt tïn xêëc xûúåc noái:

- Laäo nhaãy àûúåc tûâ trïn àaâi xuöëng àêët seä àûúåc thûúãng 100 laång vaâng.

Thûúng Khêu Khai nhaãy liïìn! Ai cuäng tûúãng laäo tan xûúng naát thõt, khöng ngúâ laäo nhaãy xuöëng nheå nhaâng nhû chiïëc laá rúi. Dô nhiïn laäo bònh yïn.

Boån chuáng laåi àûa laäo àïën vûåc sêu, nûúác xoaáy cuöìn cuöån, noái: - Dûúái naây coá chêu ngoåc nhiïìu lùæm, laäo nhaãy xuöëng àoá lêëy. Thûúng Khêu Khai tin thêåt beân nhaãy xuöëng, höìi lêu laäo bònh

thaãn tröìi lïn mùåt nûúác, trong tay laäo bònh thaãn tröìi lïn mùåt nûúác, trong tay laäo coá möåt viïn ngoåc. Bêy giúâ boån chuáng kïí caã Phaåm tûã Hoa rêët ngaåc nhiïn. Phaåm Tûã Hoa cho laäo vaâo haâng thûúång khaách.

Deâ àêu kho taâi saãn nhaâ Tûã Hoa phaát hoãa, lûãa khoái muâ mõt. Phaåm tûã Hoa söët ruöåt baão Thûúng Khêu Khai:



- Nïëu öng coá thïí xöng vaâo lûãa khuên ra mêëy hoâm gêëm voác chêu baáu, töi seä thûúãng cöng cho öng!

Laäo Thûúng neát mùåt tûå nhiïn xöng vaâo biïín lûãa cûáu àûúåc taâi saãn cuãa hoå Phaåm, buåi than khöng hïì dñnh vaâo ngûúâi laäo. Bêëy giúâ boån chuáng múái biïët súå cuái àêìu laåy laäo vaâ hoãi:

- Tiïn sinh coá àaåo thuêåt gò khöng? Laäo chên thaânh àaáp: - Töi khöng coá thuêåt gò caã. Chñnh töi cuäng lêëy laâm ngaåc nhiïn

cho töi lùæm. Nhûng töi biïët chùæc möåt àiïìu, lúâi ngûúâi ta àöìn àêy öng Phaåm àêy, giaâu coá thïí àöíi thaânh ngheâo, ngheâo coá thïí hoáa giaâu, coá quyïìn khiïën ai chïët, cho ai söëng. Vò töi quaá tin àiïìu àoá, nïn töi laâm viïåc gò cuäng khöng trúã ngaåi. Töi tin töi seä giaâu, töi tin rùçng öng Phaåm khöng cho töi chïët. Chó coá vêåy!

Tïí Ngaä nghe àûúåc àiïìu àoá vïì thuêåt laåi cho Khöíng Tûã nghe. Khöíng Tûã noái:

- Ngûúâi coá chñ thaânh coá thïí caãm hoáa àûúåc vaån vêåt, khiïën quyã thêìn, Trúâi Àêët caãm àöång, nïn coá thïí tung hoaânh maâ khöng coá gò trúã ngaåi. Caác con haäy nhúá kyä àiïìu àoá.

LÚÂI BAÂN:

Chuyïån naây coá tñnh chêët àaåo hoåc, noá coá veã gò huyïìn bñ vaâ siïu nhiïn. Tuy vêåy trïn thûåc tïë khöng phaãi laâ khöng xaãy ra. Ngûúâi Têy Phûúng coá cêu "Muöën laâ àûúåc!". Ngûúâi ta àùåt hïët niïìm tin vaâ hi voång vaâo "muöën". "Muöën" nhû möåt têm linh khöng thïí taách rúâi vúái cú thïí. Kinh Thaánh noái: "Chó cêìn möåt àûác tin lúán bùçng haåt caãi, coá thïí xoay chuyïín àûúåc möåt quaã nuái". Thuêåt thöi miïn cuäng úã àûác tin maâ ra. Thöi miïn khöng thuöåc vïì thêìn hoåc, maâ noá thuöåc khoa hoåc.

Sûã Kyá Tû Maä Thiïn coá cheáp möåt àoaån vïì Lyá Quaãng: "Quaãng úã Hûäu Bùæc Bònh ài sùn, thêëy taãng àaá trong buåi rêåm tûúãng rùçng àoá laâ höí, beân giûúng cung bùæn, muäi tïn cùæm luát vaâo. Nhòn laåi laâ taãng àaá. Quaãng bùæn laåi lêìn nûäa nhûng khöng sao gùm àûúåc!" Böå saách



naây rêët coá giaá trõ vïì sûã liïåu, khoá noái ngoa. Lyá Quaãng laâ möåt cung thuã nöíi tiïëng. Ban àêìu àêëi tûúång kia öng cho laâ höí, nïëu laâ höí ùæt muäi tïn phaãi gùæm luát vaâo. ÊËy thûác êëy àaä biïën niïìm tin maänh liïåt thaânh sûác maånh. Sau, Lyá Quaãng biïët laâ àaá, thò sûå hoaâi nghi naãy sinh. "Muäi tïn bùçng cêy laâm sao coá thïí xuyïn qua àaá?". Sûå hoaâi nghi êëy àaä laâm niïìm tin khöng coân maänh liïåt nûäa. Vaâ têët nhiïn muäi tïn khöng thïí xuyïn qua àaá àûúåc!

ÚÃ àêy, Thûúng kHêu Khai coá möåt niïìm tin tuyïåt àöëi, vò vêåy öng xuöëng nûúác, vaâo lûãa àïìu khöng trúã ngaåi, búãi vò nhûäng thûá kia öng vêîn xem noá laâ khöng khñ, noá laâ moán lúåi nhuêån, laåi coá möåt Phaåm Tûã Hoa cûáu tûã, thò öng khöng hïì nghô àïën caái chïët!

Nhûng àaåi khöëi nhên sinh mêëy ai coá àûúåc niïìm tin tuyïåt àöëi vaâ maänh liïåt àïí chûáng nghiïåm àiïìu êëy àuáng hay khöng àuáng.



54. CÊU CHUYÏÅN "TRIÏU TAM MÖÅ TÛÁ" (SAÁNG BA CHIÏÌU BÖËN)

Nûúác Töëng coá möåt ngûúâi gioãi nghïì nuöi khó vûúån. Laäo biïët têm lyá loaâi khó vaâ loaâi khó cuäng biïët laäo. Söë lûúng thûåc cuãa bêìy khó bùæt àêìu vúi, laäo beân haån chïë thûác ùn cuãa chuáng. Laäo noái:

- Tûâ nay caác ngûúi ùn buöíi saáng ba haåt deã, chiïìu ùn böën haåt nheá?

Bêìy khó khoåt kheåt toã veã tûác giêån. Laäo lêåt àêåt noái: - Thöi, thöi! Vêåy thò caác ngûúi buöíi saáng ùn böën haåt, buöíi

chiïìu ùn ba haåt! Bêëy giúâ bêìy khó vui veã!

LÚÂI BAÂN:

Qua chuyïån naây Trang Tûã baân: "Danh vaâ Thûåc chùèng thay àöíi gò thïë maâ luä khó êëy giêån vaâ vui khaác hùèn. Àoá laâ vò taác duång chuã quan cuãa chuáng. Do vêåy, Thaánh nhên vò sûå hoâa maâ phaãi noái àïën thõ phi, nhûng röët cuöåc röìi cuäng quy vaâo caái leä tûå nhiïn".

Cuäng viïåc naây, Liïåt Tûã baân: "Àöëi vúái loaâi àöång vêåt ta coá thïí duâng trñ thöng minh lung laåc chuáng. Àaåo lyá êëy cuäng giöëng nhû thaánh nhên duâng trñ tuïå lung laåc ngûúâi ngu. Thûåc chêët khöng coá gò thay àöíi, nhûng kïët quaã coá thïí laâm chuáng giêån dûä hay vui mûâng, hai caách khaác nhau!"

Vúái chuáng ta ngaây nay cêu chuyïån àoá vêîn coân duâng àûúåc. Trong cuöåc baán quaãng caáo hay tiïëp thõ, ngûúâi ta ñt khi mua möåt lêìn hai moán nhû nhau, nhûng nghe noái "mua möåt caái seä àûúåc tùång möåt caái", thò ngûúâi ta mua aâo aâo, mùåc duâ coá thïí phaãi traã tiïìn hai caái.



55. THUÊÅT BAÁCH CHIÏËN BAÁCH THÙÆNG

Baâng Quyïn dêîn quên ài àaánh Haân coá Thaái Tûã Nguåy Thên ài theo. Ra khoãi biïn giúái, coá möåt ngûúâi aáo vaãi tïn laâ Tû Sinh vaâo yïët kiïën Thaái tûã noái:

- Thaái tûã àem quên ài àaánh Haân, töi coá thuêåt baách chiïën baách thùæng, Thaái tûã coá muöën duâng khöng?

Thaái tûã noái: - Nïn nghe lùæm! Tûã Sinh noái: - Thaái tûã àaánh Haân coá thùæng thò Thaái tûã vêîn laâ Thaái tûã, ngöi

khöng thïí cao hún àûúåc nûäa, giaâu cuäng ngang vúái ngöi vûúng laâ cuâng. Nïëu baåi thò caái súã hûäu cuãa Thaái tûã khöng coân gò caã. Do vêåy maâ töi goåi laâ caái thuêåt baách chiïën baách thùæng!

Thaái Tûã noái: - Töi seä nghe lúâi tiïn sinh maâ quay quên vïì! Tûã Sinh noái: - Khöng chùæc Thaái tûã seä quay vïì àûúåc. Búãi vò nhûäng ngûúâi

chung quanh Thaái tûã seä dûåa vaâo Thaái tûã maâ ùn theo! Tû Sinh lui ra. Thaái tûã haå lïånh ban sû! Baâng Quyïn chaåy

àïën noái: - Àaåi Vûúng àem quên àöåi giao cho Thaái tûã, chûa àaánh sao

àaä vöåi lui? Lui vïì cuäng bõ chuáa cöng bùæt töåi ngang vúái baåi trêån, sao bùçng àaánh?

Thaái tûã àaânh cho quên ài túái.



LÚÂI BAÂN:

Nguåy àaánh Haân lêìn naây laâ do yá kiïën cuãa Baâng Quyïn àïì baåt. Trong chuyïën ài naây coá Thaái Tûã Thên. Khöng roä tûå yá Thaái tûã xin ài hay cuäng do sûå sùæp àùåt cuãa Baâng Quyïn? Duâ sao Thaái Tûã xuêët quên vêîn coá sûå àöìng yá cuãa Nguåy Vûúng. Lúâi Tûã Sinh thuyïët phuåc Thaái tûã laâ nghiïm tuác. Chùèng nhûäng noá àuáng vïì mùåt nhên baãn, noá coân àuáng theo cûúng võ Thaái tûã nûäa. Cêu then chöët laâ: "Khöng chùæc Thaái tûã àaä quay vïì àûúåc. Búãi vò nhûäng ngûúâi chung quanh Thaái tûã àïìu dûåa vaâo Thaái tûã maâ ùn theo".

Kïët quaã àuáng nhû lúâi Tû Sinh noái, Thaái tûã muöën quay vïì bõ Baâng Quyïn ngùn laåi. Trong chiïën tranh coá vö söë ngûúâi lúåi duång möì höi vaâ xûúng maáu cuãa chiïën sô àïí tû lúåi. Ngöi cao nhû Thaái tûã vêîn khöng thoaát khoãi guöìng maáy khöíng löì cuãa chiïën tranh do boån truåc lúåi àiïìu khiïín, laâm mêët hïët yá nghôa thuêìn tuáy cuãa quöëc gia.

Trêån naây Baâng Quyïn bõ giïët, Thaái tûã Thên bõ cêìm tuâ, röìi sau cuäng tûå saát.



56. KHI ÖNG VUA MUÖËN LAÂM THAÁNH HIÏÌN

Vua nûúác Yïn laâ Khoaái àùæm say tûãu sùæc, duâng Tûã Chi laâm Tûúáng quöëc. Tûã Chi to con, tûúáng maåo uy nghi, thêëy Khoaái boã bï triïìu chñnh nïn coá yá muöën tiïëm ngöi. Tûã Chi kïët beâ phaái vúái nhûäng keã coá thïë lûåc trong triïìu nhû anh em Tö Àaåi, Tö Lïå, Löåc Mao Thoå. Boån chuáng nõnh Tûã Chi vaâ goåi Tûã Chi laâ "ngûúâi hiïìn".

Möåt höm Yïn Khoaái hoãi Tö Àaåi: - Tïì coá bêåc hiïìn taâi laâ Maånh thûúâng Quên, liïåu Tïì coá laâm baá

chuã àûúåc khöng? Àaåi àaáp: - Khöng àûúåc, vò vua Tïì duâng Maånh Thûúâng Quên khöng

chuyïn. Khoaái noái: - Rêët tiïëc quaã nhên khöng coá Maånh thûúâng Quên, nïëu coá thò

duâng khoá gò? Àaåi noái: - Tûúáng quöëc Tûã Chi coá keám gò Maånh thûúâng Quên? Yïn Vûúng Khoaái nghe vêåy liïìn cho Tûã Chi röång quyïìn trong

viïåc triïìu chñnh. Sau àoá Khoaái kïu Löåc Mao Thoå hoãi: - Caác bêåc hiïìn taâi ngaây trûúác rêët nhiïìu, sao hoå chó ca ngúåi

Nghiïu Thuêën maâ thöi? Thoå noái: - Nghiïu, Thuêën biïët nhûúâng ngöi cho ngûúâi hiïìn chûá khöng

nhûâng ngöi cho con. Vuä cuäng nhûúâng ngöi cho Ñch laâ ngûúâi hiïìn nhûng laåi khöng phïë Thaái tûã. Nïn khi Vuä mêët, Thaái tûã Khaãi cûúáp cuãa Ñch. Búãi àoá àúâi sau cho Vuä keám àûác hún Nghiïu Thuêën!



Yïn Khoaái cao hûáng noái: - Quaã nhên muöën truyïìn ngöi cho Tûã Chi, coá nïn khöng? Thoå àaáp liïìn: - Nïëu àaåi vûúng laâm àûúåc nhû vêåy thò àûác àêu khaác gò

Nghiïu Thuêën. Yïn Khoaái hoåp quêìn thêìn laåi, tuyïn böë truêët Thaái tûã Bònh,

truyïìn ngöi cho Tûã Chi!. Tûã Chi giaã nhuán nhûúâng àöi phen cho húåp vúái nghi lïî, röìi nhêån ngöi, laâm lïî tïë caáo thiïn dõa, mùåc aáo cöín, àöåi muä miïån, cêìm ngoåc khuï, ngoaãnh mùåt vïì Nam xûng Cö. Quaã khöng chuát ngûúång.

Coân Khoaái thò àûáng cuâng bêìy töi quay mùåt vïì hûúáng bùæc maâ baái triïìu röìi doån ra úã Biïåt cung. Ba tïn, Àaåi, Lïå, Thoå, àûúåc phong Thûúång Khanh. Tûúáng quên Thõ Bõ nöíi giêån keáo quên baãn böå àaánh Tûã Chi coá dên chuáng aâo aåt tham gia. Hai bïn cêìm cûå nhau àïën mûúâi ngaây, söë thûúng vong àïën vaâi vaån. Cuöìi cuâng Thõ Bõ bõ giïët.

Löåc Mao Thoå noái vúái Tûã Chi: - Thõ Bõ nöíi loaån laâ búãi Thaái tûã Bònh. Tûã Chi cho bùæt Thaái tûã. Quaách Ngöîi àem Bònh ài tröën. Nhên cú höåi àoá, Tïì àem quên àaánh Yïn lêëy cúá laâ deåp loaån Tûã

Chi, nïn dên Yïn tham gia, Tûã Chi vaâ boån Àaåi, Lïå, Thoå àïìu bõ giïët, Yïn Khoaái tûå tûã, Tïì chiïëm àoáng luön nûúác Yïn khöng chõu traã.

LÚÂI BAÂN:

Àúâi vêîn coá cêu: "Nhêåp nö xuêët chuã" (khi vaâo úã laâ àêìy túá, khi bûúác ra laâ chuã nhaâ) noá coá yá nghôa trïn phûúng diïån tu thên. Chùèng haån, baån vaâo hoåc möåt nghïì naâo àoá, luác àoá baån trong vai troã laâ ngûúâi hoåc troâ, hoùåc con em, hoùåc ngûúâi laâm cöng, giuáp viïåc. Khi baån hoåc thaânh taâi, thò cuäng coá quyïìn múã haäng, xûúãng nhû ai. Àoá laâ yá nghôa cuãa "nhêåp nö xuêët chuã".



Yïn Vûúng Khoaái bõ con tûãu sùæc haânh haå, muöën toã ra mònh coá möåt "phong caách dõ thûúâng", cho nïn àaä laâm möåt viïåc àaáng goåi laâ kim cöí kyâ quaái! Khoaái muöën laâm baá chuã chû hêìu thò khöng àûúåc, taác phong lêîn taâi caán àïìu têìm thûúâng, nïn öng àaânh boã ngöi vûúng àïí ài laâm... Thaánh Hiïìn! Khoaái coá thïí coi ngöi võ khöng ra gò, nhûng khöng thïí coi lùng miïëu, xaä tùæc, dên chuáng coi khöng ra gò! Vaâ phêím chêët thaánh hiïìn khöng àún giaãn nhû Khoaái hoang tûúãng. Thaánh hiïìn laâ laâ bêåc trñ tuïå, coân Khoaái laâ ngûúâi hön aám. Khoaái khöng phên biïåt àûúåc chaánh taâ àïí àaám con buön lûúâng gaåt, thò laâm sao noái chuyïån thaánh hiïì kia chûá?

Hai tïn Tö Àaåi, Tö Lïå laâ em cuãa Tö Têìn, laâ nhûäng tïn du thuyïët, noái chuyïån phaãi traái möåt caách àaão àiïn, traáo trúã lêåt loång. Trong saách Nguä Àöë (5 thûá sêu moåt: Boån du thuyïët, boån thñch khaách, boån ùn baám, boån con buön, boån chuyïn laâm haâng giaã maåo), Haân Phi chûãi boån du thuyïët: "Boån sêu moåt laâ boån sêu moåt àuåc khoeát xaä höåi, nhûäng tïn nguåy nho traá hònh hiïìn giaã". Löåc Mao Thoå cuäng laâ tïn vö só, ùn cúm phêåt laâm viïåc cho ma! Coân Tûã Chi thò sao? Hùæn laâ möåt thûá höì ly ruång àuöi. Nhûng khöng traách hùæn. Hùæn thêëy Yïn Khoaái heân quaá, nïn hùæn nuöi möång soaán ngöi. Viïåc soaán ngöi trong thiïn haå khöng àïëm hïët. Chó traách hùæn möåt àiïìu, trûúác àêy hùæn tûå xûng laâ ngûúâi hiïìn àïí duå thiïn haå maâ cûúáp ngöi. Keã kia àaä nhûúâng ngöi möåt caách danh ngön chñnh thuêån, hùæn laåi khöng coá chñnh saách an dên, àïí nûúác Yïn khöng yïn, têët nhiïn hùæn vaâ gia töåc hùæn phaãi àïìn töåi.

Trïn àêy laâ möåt Bi Haâi Kõch cuãa lõch sûã.



57. CON CHIM HOANG DAÄ

Saách Nam Hoa Kinh cuãa Trang Tûã viïët: "Nhûäng con chim trô hoang daä söëng bïn àêìm lêìy, cûá mûúâi bûúác möí möìi möåt lêìn, duâ cuöåc söëng khoá nhoåc maâ khöng àuã no, thïë nhûng chuáng khöng hïì mong muöën àûúåc nuöi trong löìng. Söëng trong löìng tuy khoãe hún nhûng chùèng vui veã gò".

LÚÂI BAÂN:

Khöng riïng gò loaâi chim, moåi vêåt trong thiïn nhiïn àïìu thñch bay nhaãy riïng coäi cuãa mònh. Cêu vñ: "Caá chêåu chim löìng" laâ chiû sûå mêët tûå do. Àoaån vùn naây mang tñnh chêët àaåo tñnh. Caái gò traái vúái tûå nhiïn àïìu laâ sûå raâng buöåc. Trang Tûã chuã trûúng: Tûå nhiïn chñnh laâ tûå do.



58. CÊY VÖ DUÅNG

Coá möåt möåc sû tïn Thaåch ài qua vuâng Khuác Viïn cuãa Tïì thêëy möåt cêy lõch to lúán trûúác miïëu thöí thêìn. Boáng rêm cuãa noá coá thïí che hïët ngaân con boâ, cêy cao àïën àónh nuái, caânh no coá thïí khoeát thaânh thuyïìn àöåc möåc, thên lúán trùm öm, ngûúâi ta bu laåi coi àöng nhû chúå, thïë maâ Thaåch vêîn cùæm àêìu ài thùèng.

Boån àïå tûã nhòn chaán röìi múái àuöíi theo Thaåch. Möåt àûáa noái: - Tûâ khi con vaác buáa theo thêìy àïën nay chûa hïì thêëy cêy naâo

lúán àeåp nhû vêåy, thïë maâ thêìy khöng theâm nhòn laâ sao? Möåc sû noái: - Thöi, thöi! Àoá laâ cêy vö duång, ta coân laå gò? Duâng noá laâm

thuyïìn thò àùæm, laâm quan taâi thò mau muåc, laâm khñ cuå thò mau hoãng, laâm cûãa thò noá hay tiïët ra chêët dêìu rêët nhúáp, laâm cöåt keâo rui meâ thò lùæm möëi moåt. Vò vêåy noá múái söëng lêu vaâ cao nhû thïë!

Hoåc troâ hoãi: - Nhûng sao noá laåi moåc úã chöî tïë tûå? Möåc sû noái: - Cêy êëy bêët quaá chó gúãi mònh úã núi cuáng tïë àïí nhûäng keã ngu

döët khoãi chûãi noá vö duång. Khöng moåc úã chöî miïëu thò dïî bõ nhûäng keã phaá ài, nhûng caách baão toaân noá coá khaác gò con ngûúâi? Lêëy sûå lyá àúâi naây ra àïí chûáng minh coá leä laâ khaác xa lùæm!...

LÚÂI BAÂN:

Àoaån vùn naây cöí nhên muöën nïu lïn sûå khaác biïåt giûäa caái hûäu duång vaâ vö duång. Khöng phaãi vö duång laâ... vö duång, maâ coá caái àaåi duång trong caái vö duång àoá. Trang Tûã noái: "Nhûäng cêy taáo, lï, quyát, cam, bûúãi... , khi quaã chñn àïìu bõ beã haái ài cho àïën khi taân



luåi. Àoá chñnh laâ taâi nùng maâ tûå laâm khöí caã àúâi, söëng khöng hïët tuöíi, maâ chïët yïíu. Ta chùèng coá chöî naâo hûäu duång nïn múái söëng lêu". Xeát laåi cêu: "Cêy êëy bêët quaá chó gúãi mònh núi cuáng tïë àïí nhûäng keã ngu döët khoãi chûãi noá vö duång", taác giaã ngêìm noái nhûäng keã bêët taâi, coá thên thïë vúái quan cuäng chen chên lêën bûúác vaâo chöën miïëu àûúâng, àïí qua mùæt moåi ngûúâi, giöëng nhû Löî Troång Liïn àaä chûãi Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng trûúác àêy. Taác giaã phên biïåt ba loaåi cêy vö duång:

a) Cêy vö duång söëng ngoaâi thiïn nhiïn thò söëng lêu. Sûå söëng lêu àoá laâ àaáng quyá vò noá húåp leä tûå nhiïn.

b) Cêy vö duång maâ söëng gêìn laâng xoám thò dïî bõ ngûúâi ta quêëy phaá, àöën boã àïí phong caãnh quanh nhaä. Theo yá tûúãng naây thò Dûúng Vûúng Minh (triïët gia thúâi Minh) noái:

"Cêy kia tröí laá xanh xanh, Thên ta biïët thïë àûâng sinh ra àúâi". c) Cêy vö duång moåc núi àïìn miïëu, laâ coá yá lúåi duång loâng mï tñn

cuãa ngûúâi ngu (khöng daám àöën vò súå quyã thêìn quúã), kiïëp cuãa noá laâ söëng gúãi (chó cho nhûäng keã bêët taâi maâ bu baám).

Röët cuöåc, yá caã baâi quy laåi, laâm ngûúâi khöng nïn tranh danh àoaåt lúåi, muöën khoãe thên thò phaãi an tônh vaâ söëng vaâo võ trñ thñch húåp cuãa mònh, múái coá thïí thoå maâ khöng bõ tai tiïëng.



59. CUÖÅC TRANH LUÊÅN GIÛÄA NGÛÚÂI HAI CHÊN VAÂ NGÛÚÂI MÖÅT CHÊN

Thên Àöì Gia bõ cuåt chên cuâng vúái Trõnh Tûã Saãn laâ hoåc troâ cuãa Baá Hön Vö Nhên. Tûã Saãn noái vúái Thên Àöì Gia:

- Nïëu phaãi ra ngoaâi, thò hoùåc laâ öng ra, hoùåc laâ töi ra! Höm sau hai ngûúâi àang ngöìi hoåc, Tûã Saãn hoãi: - Bêy giúâ töi sùæp ra ngoaâi, öng úã laåi àûúåc khöng? Hún nûäa,

öng nhòn thêëy quan àang chêëp chñnh maâ sao khöng traánh mùåt, öng ngang haâng vúái quan chêëp chñnh û?

Thên Àöì Gia noái: - Trong caác mön àïå cuãa thêìy Baá Hön laåi coá quan chêëp chñnh

sao? Öng cho rùçng àõa võ öng cao (Tûã Saãn laâ Tïí tûúáng cuãa Trõnh), nhûng töi nghe cêu "gûúng chó saáng khi khöng coá buåi baám, ngûúâi söëng lêu vúái bêåc hiïìn giaã thò khöng phaåm löîi lêìm". Hiïån taåi àiïìu öng àang mong cêìu laâ hoåc àaåo àûác úã thêìy, maâ thöët nhûäng lúâi nhû thïë chùèng laâ löîi lêìm lùæm û?

Tûã Saãn noái: - Öng àaä ra nöng nöîi naây (chó viïåc cuåt möåt chên) maâ coân

muöën tranh thiïån vúái Nghiïu! Haäy xeát laåi àûác haånh cuãa mònh thûã, coá àuã caãnh tónh ta chùng?

Thên Àöì Gia àaáp: - Nguåy trang àïí che àêåy töåi löîi cuãa mònh röìi tûå cho rùçng

mònh khöng àaáng phaåm töåi chùåt chên, haång ngûúâi nhû thïë nhiïìu lùæm! Ngûúâi khöng nguåy trang che àêåy töåi löîi cuãa mònh, thaâ bõ chùåt chên, ñt lùæm! YÁ thûác àûúåc tûå nhiïn àoá chó coá haång àaåo àûác múái laâm àûúåc. Bûúác vaâo ngay laân tïn cuãa Hêåu Nghïå maâ khöng truáng tïn, àoá chñnh laâ chöî cuãa mïånh. Ngûúâi coá àuã hai chên cûúâi ngûúâi khöng



àuã chên, haång ngûúâi êëy hùçng haâ. Viïåc öng noái vúái ta nhû thïë ta rêët tûác giêån, nhûng núi àêy laâ chöî úã cuãa thêìy, nïn ta hïët giêån maâ boã vïì. Khöng bieå61t thêìy àaä duâng àaåo gò maâ daåy ta àûúåc thïë (hïët giêån). Ta theo hoåc thêìy àaä mûúâi chñn nùm, thêìy chûa bao giúâ thêëy ta cuåt chên. Hiïån nay ta thêëy öng lêëy tu dûúäng àaåo àûác giao du vúái nhau, öng laåi chï khinh ta thên thïí khuyïët têåt, chùèng phaãi laâ sai sao?

Tûã Saãn caã theån lêëp liïëm: - Thöi thöi!... Öng khöng cêìn noái nûäa!

LÚÂI BAÂN:

Nöåi dung baâi naây noái: Thên Àöì Gia laâ ngûúâi cuåt chên nhûng têm phuác maän, coân Tûã Saãn thên tuy laânh lùån nhûng têm bõ khuyïët têåt.

Theo sûã, ta biïët Tûã Saãn tïn laâ Cöng Tön Kiïìu laâ ngûúâi liïm khiïët thöng minh, laâm Tïí tûúáng cuãa Trõnh vang danh böën phûúng. Sûã gia Tû Maä Thiïn viïët: "Tûã Saãn laâm Tïí tûúáng úã Trõnh dên khöng thïí döëi". Nhûng Tûã Saãn aãnh hûúãng hoåc thuyïët Chu Cöng Cú Àaán nïn caác öng Trang Tûã, Liïåt Tûã coá yá baâi xñch. Tuy vêåy cuöåc àöëi thoaåi giûäa Thên Àöì Gia vúái Tûã Saãn, tacûá xem laâ chuyïån coá thêåt àïí ruát núi àoá möåt baâi hoåc kinh nghiïåm vïì pheáp xûã thïë.

Taân têåt laâ möåt àiïìu khöng may mùæn, ngûúâi laânh lùån khöng nïn chï bai, nïëu khöng coá dõp an uãi hoå thò cuäng àöëi xûã vúái hoå möåt caách bònh thûúâng. Tuåc ngûä ta coá cêu: "Baãy mûúi chûa queâ, àûâng khoe rùçng laânh".

Tûã saãn cuâng hoåc chung möåt thêìy vúái Thên Àöì Gia, súå hai ngûúâi cuâng ài ra, ài vaâo thò ngûúâi ngoaâi hiïíu rùçng hai ngûúâi cuâng àùèng cêëp vúái nhau. tûã saãn súå mêët thïí diïån. Àaä vêåy Tûã Saãn coân giúái thiïåu mònh laâ quan chêëp chñnh (Tïí tûúáng), nïëu quaã vêåy àoá laâ möåt sûå löë bõch. Thên Àöì Gia noái: "Nguåy trang àïí che àêåy töåi löîi cuãa mònh röìi tûå cho rùçng mònh khöng àaáng phaåm töåi chùåt chên, haång ngûúâi nhû thïë nhiïìu lùæm".



Nïëu cûá vaåch laá tòm sêu thò dêîu coá thaánh nhên cuäng khöng traánh khoãi töåi, biïët vêåy cúá sao cûá haåch saách ngûúâi ta? Thên Àöì Gia noái: "Ta theo hoåc thêìy 19 nùm, thêìy chûa bao giúâ thêëy töi cuåt chên". Àêy laâ cêy then chöët! Thêìy Baá Hön Vö Nhên laâ ngûúâi àaä àaåt àïën caái àûác toaân myä: Kh6ng phên biïåt ngûúâi vaâ ta, khöng phên biïåt caái lúáp bò bïn ngoaâi, búãi vêåy öng ta khöng thêëy sûå khuyïët têåt cuãa cú thïí. Cêu then chöët trïn àêy, àïí giaãi thñch cêu: "... ta rêët tûác nhûng àêy laâ chöî cuãa thêìy, nïn ta hïët giêån maâ boã vïì. Khöng biïët thêìy lêëy àaåo gò àïí daåy ta àûúåc thïë". YÁ cuãa Gia muöën noái, khöng theâm nhòn caái löîi cuãa hoå maâ giêån.

Baâi naây coá thïí böí tuác cho baâi: "Bònh Nguyïn Quên vúái ngûúâi queâ", nhûng coá möåt yá nghôa cao siïu hún vò noá ài vaâo Àaåo hoåc.



60. BAÂI HOÅC NGUÅ NGÖN: TRAÁI VÚÁI TÛÅ NHIÏN

Võ vua úã biïín nam laâ Thuác, võ vua úã biïín bùæc laâ Höët. Hai võ àïë vûúng naây thûúâng gùåp nhau úã trïn àêët cuãa vua Höîn àöån. Höîn àöån tiïëp àaäi hoå hïët sûác tûã tïë, nïn Thuác vaâ Höët baân nhau tòm caách baáo àaáp laåi loâng töët cuãa Höîn Àöån.

Moåi ngûúâi noái: - Con ngûúâi coá thêët khiïëu (7 löî) àoá laâ: hai mùæt àïí nhòn, hai tai

àïí nghe, hai löî muäi àïí thúã vaâ möåt miïång àïí ùn. Duy chó hoaâng àïë Höîn Àöån khöng coá khiïëu naâo. Chuáng ta nïn àuåc löî cho öíng ài!

Ngûúâi kia noái: - Phaãi àoá! Röìi möîi ngaây hai öng àeâ Höîn Àöån ra àuåc möåt löî àïí laâm

khiïëu. Àuåc àïën ngaây thûá baãy thò Höîn àöån chïët mêët!

LÚÂI BAÂN:

Baâi nguå ngön naây rêët u mùåc. Hai öng vua biïín Nam, biïín Bùæc àïìu coá loâng töët, nhûng loâng töët khöng àuáng chöî hoáa ra laâm haåi ngûúâi. Möåt sinh vêåt naâo söëng trong möi trûúâng naâo thò thñch húåp vúái möi trûúâng àoá. Trïn phêìn àêìu cuãa loaâi ngûúâi àang coá hai thêët khiïëu, nïëu ta lêìn lûúåt bõt kñn ài, ngûúâi êëy seä chïët ngay lêåp tûác. Trong trûúâng húåp ngûúåc laåi cuãa Höîn Àöån cuäng vêåy.

Cuäng cêìn noái thïm: Theo àaåo hoåc, Höîn Àöån laâ möåt thúâi àaåi Höìng Hoang cuãa thuúã múái khai thiïn lêåp àõa, luác êëy vaån vêåt chûa coá, hai khñ êm dûúng coân höîn àöån laâ möåt. Vaâ Möåt êëy laåi trúã vïì vúái uyïn nguyïn Thaái Cûåc. Nïëu coá öng vua Höîn Àöån naâo àoá, thò öng vua êëy dô nhiïn vö khiïëu. Khi baây ra chuyïån vua Bùæc, vua Nam (tûúång trûng cho Êm Dûúng, tûác laâ àêët trúâi àaä phên biïåt), thò vua Höîn àöån khöng coân húåp thúâi nûäa. Dêîu àuåc khiïëu hay khöng àuåc khiïëu, Höîn Àöån cuäng vêîn giaä biïåt.



61. TA CUÄNG MUÖËN LÏ CAÁI ÀUÖI TRONG BUÂN

Trang Tûã cêu caá bïn söng Böåc, vua Súã nghe Trang laâ bêåc àaåi hiïìn, liïìn phaái hai àaåi phu àïën múâi öng vïì giuáp viïåc cho nûúác Súã.

Trang Tûã vêîn öm caái cêìn cêu khöng quay laåi, noái: - Ta nghe nûúác Súã coá möåt con ruâa thêìn chïët àaä ba ngaân nùm

nay, vua Súã boåc àiïìu boåc xaác noá àùåt trong traáp cêët úã miïëu àûúâng.. Chùèng leä con ruâa êëy muöën chïët àïí lûu thên xaác laåi cho ngûúâi ta thúâ û? Hay laâ noá muöën söëng àïí lï caái àuöi trong buân thñch hún?

Hai võ àaåi phu àïìu àaáp: - Thaâ söëng lï caái àuöi trong buân thñch hún! Trang Tûã noái: - Ta àêy cuäng muöën lï caái àuöi trong buân!

LÚÂI BAÂN:

Trang Tûã coá cuöåcsöëng àêìy thiïn nhiïn vaâ u mùåc. Öng söëng vaâo haå baán thïë kyã thûá tû àêìu thïë kyã thûá ba trûúác Cöng Nguyïn. Öng trûúác taác böå Nam Hoa Kinh, möåt taác phêím triïët lyá thiïn vïì Àaåo hoåc nhûng laåi laâ möåt taác phêím vùn chûúng tuyïåt vúâi. Vúái caái taâi mêîn tiïåp êëy, öng ra laâm quan nûúác naâo maâ chùèng àûúåc? Thïë nhûng öng khöng muöën cêu thuác, haâm danh khoaái lúåi laâ thoái àua àoâi cuãa thïë tuåc. Xûa nay coá nhiïìu ngûúâi ra laâm quan bõ thêët suãng, khi caái hoåa xaãy àïën, than: "Biïët vêìy ta khöng theâm laâm quaá!"

Sûã noái: "Àaåi àïë Alexandre Le Grand (ngûúâi cuâng thúâi Trang tûã) ngûúâi Hy Laåp keáo quên ài àaánh xûá Ba Tû, trïn àûúâng ài gùåp nhaâ hiïìn triïët Diogeâne, Alexandre dûâng quên laåi chaâo nhaâ hiïìn triïët. Luác êëy vaâo buöíi saáng Alexandrre àûáng vïì hûúáng àöng, Diogeâne àûáng phña Têy. Alexandre noái:



- Hiïìn sû Diogeâne! Ngaâi muöën gò ta ban cho? Diogeâne bònh thaãn noái: - Ta muöën àûáng ngoaâi aánh saáng mùåt trúâi! Cêu cuãa Diogeâne Cêu noái cuãa Diogeânenoái rêët nhiïìu nghôa vaâ

sêu sùæc. Ta biïët Alexandre tûúáng maåo àang àûáng vïì phña àöng che mêët aánh saáng mùåt trúâi ban mai, nïn Diogeâne àuöíi kheáo Alexandre ài! Nghôa thûá hai, Diogeâne khöng hïì thñch laâm quan, "ta muöën àûáng ngoaâi aánh saáng mùåt trúâi", laâ öng ta muöën noái cuöåc söëng tûå do tûå taåi. Caác triïët gia vaâ sûã gia àúâi rau cho rùçng Diogeâne coá nhiïìu àiïím tûúng àöìng vúái Trang Tûã vaâ Diogeâne laâ laänh tuå cuãa phaái Cynisme. Tû tûúãng thoaát tuåc vaâ tûå taåi cuãa nhûäng nhaâ tû tûúãng, nhûäng triïët gia duâ Àöng hay Têy cöí hay kim àïìu vô àaåi.



62. CHIM AÁC DOÅA CHIM UYÏN SÖÌ

Huïå Tûã laâm Tûúáng quöëc nûúác Lûúng (Nguåy). Trang Tûã muöën qua thùm. Coá ngûúâi noái vúái Huïå Tûã:

- Trang Tûã àïën àêy laâ coá yá muöën thay öng laâm Tûúáng quöëc àoá!

Huïå Tûã hoaãng súå cho luâng xeát trong thaânh ba àïm, ba ngaây. Trang Tûã àïën gùåp noái vúái Huïå Tûã: - ÚÃ phûúng Nam coá loaâi chim tïn laâ Uyïn Söì, öng coá biïët

khöng? Uyïn Söì phaát xuêët tûâ tûâ biïín nam bay sang biïín bùæc, khöng phaãi laâ cêy ngö àöìng khöng àêåu, khöng phaãi quaã luyïån (möåt loaåi quaã rêët thanh khiïët) khöng ùn, khöng phaãi suöëi nûúác ngoåt khöng uöëng. Bêëy giúâ coá con chim AÁc àang rûãa xaác con chuöåt thò noá thêëy chim Uyïn Söì bay qua, ngêíng àêìu nhòn Uyïn Söì, kïu möåt tiïëng "quaác" giêån dûä (vò súå Uyïn Söì giaânh mêët möìi). Nay öng àõnh àem caái chûác võ Tûúáng quöëc cuãa nûúác Lûúng ra kïu "quaác" doåa töi àêëy û?

LÚÂI BAÂN:

Viïåc naây khöng biïët coá hay khöng, khöng thêëy böå chaánh sûã naâo noái. Vùn cuãa Trang Tûã rêët u mùåc, viïët toaân nhûäng chuyïån hû cêëu, coá coá khöng khöng, khöng biïët àêu maâ lêìn; hai laâng úã trïn hai con öëc àaánh nhau; chim Bùçng to lúán bay cao chñn vaån dùåm; Caá Cön lúán bùçng caái biïín... ! Chim Uyïn Söì laâ taác giaã tûå vñ mònh, biïín nam, biïín Bùæc chó cho Töëng vaâ Nguåy. Töëng laâ quï hûúng cuãa taác giaã úã phña Nam nûúác Nguåy. Chim AÁc chó Huïå Vûúng, con chuöåt giaâ chó cho chûác võ Tïí tûúáng...

Sau khi thiïët lêåp möåt söë hònh aãnh tyã giaão, taác giaã phong buát vñ von.bêëy giúâ ngûúâi ta tranh giaânh tûúác võ khöng khaác gò nhû baån



haâng traã giaá caá töm! Tön Têîn, Baâng Quyïn, Àiïìn Kyå, Trêu Kyå (àöìng thúâi vúái taác giaã) úã Nguåy, úã Tïì; Nghiïm Toaåi, Hiïåp Luäy úã Haân... Coá leä taác giaã lêëy mònh vaâ Huïå tûã ra àïí chûãi boån chñnh khaách bêëy giúâ. Vaâ cuäng coá thïí taác giaã gûãi laåi cho hêåu thïë möåt nuå cûúâi bñ hiïím, móa mai vaâ thêm trêìm rêët... haâi hûúác.



63. TÊÌN THUÃY HOAÂNG TÒM THUÖËC TRÛÚÂNG SINH

Nùm 221 trûúác Cöng Nguyïn nhaâ Têìn àaåi Töëng, Têìn Vûúng Chñnh xûng Thuãy Hoaâng Àïë (Võ Hoaâng Àïë àêìu tiïn). Têìn Thuãy Hoaâng cho xêy Ly Cung, Hoaân Lùng, A Phoâng cûåc kyâ töën keám.

Möåt buöíi höåi triïìu coá möåt thuêåt sô nöíi tiïëng laâ Lûu Sinh bûúác ra noái:

- Thêìn nghe, Chên nhên laâ möåt võ tu haânh àùæc àaåo, trûúáng sinh bêët laäo, hoå vaâo lûãa khöng chaáy, vaâo nûúác khöng chaáy, coá thïí cûúäi mêy cûúäi gioá maâ ài trong khöng khñ nhû chim. Nhûäng võ êëy àïìu coá thuöëc quyá, uöëng vaâo coá thïí söëng àïën ngaân, muön tuöíi!

Têìn Thuãy Hoaâng caãm thêëy sung sûúáng noái: - Tûâ nay trêîm tûå xûng laâ "Chên Nhên". Coá ai vò trêîm maâ ài

tòm thuöëc trûúâng sinh bêët laäo khöng? Töëng Vö Kyå têu: - Thêìn coá ngûúâi baån tïn Tûâ Phuác, thûúâng qua laåi chöën Böìng

Lai, biïët àûúåc Chên nhên úã àêu. Nïëu "Chên nhên" tin duâng, thêìn seä tiïën cûä ngûúâi êëy.

Vua Têìn caã mûâng sai múâi Vö Kyå ài múâi T ûâ Phuác, Phuác vaâo yïët kiïën vua, Thuãy Hoaâng noái:

- Trêîm nghe ngûúi biïët chöën Böìng Lai, haäy noái sú viïåc êëy ta nghe.

Phuác têu: - Trong biïín Böåt Haãi úã bùæc nûúác Tïì cuä coá ba ngoån nuái thêìn,

cêy ngoåc laá vaâng, loan xoâe phuång muáa, nhûäng võ Chên nhên thûúâng lui túái núi àoá. Tïn goåi ba ngoån nuái àoá laâ Böìng Lai, Phûúng Tûúång, Doanh Chêu. Thuöëc tiïn úã núi êëy.

- Ta phaãi laâm sao àïí lêëy àûúåc thuöëc trûúâng sinh?



Tûâ Phuác têu: - Trûúâng sinh laâ mön thuöëc quyá, ñt ai cêìu maâ àûúåc. Bïå haå

muöën tòm, phaãi àoáng 10 chiïëc thuyïìn lúán, trong taâu coá 5 haång thúå, choån 500 àöìng nam, 500 àöìng nûä, phoâng coá luác duâng àïën hoå. Thêìn seä vò bïå haå maâ ài tòm.

Têìn Thuãy Hoaâng caã mûâng laâm theo àuáng lúâi dùån cuãa Tûâ Phuác. Tûâ Phuác hûúáng dêîn àoaân ngûúâi lïn àûúâng... Maäi àïën nûäa nùm maâ khöng coá tin tûác gò Tûâ Phuác...

LÚÂI BAÂN:

Têìn Thuãy Hoaâng laâ öng vua baåo ngûúåc nhêët nhên loaåi, cuäng laâ möåt hoaâng àïë kiïåt xuêët cuãa Trung Hoa. Khi öng thöëng nhêët xong luåc àõa Trung Hoa, öng khöng "phong hêìu kiïën àõa" cho ai caã.

Võ hoaâng àïë naâo cuäng coá tham voång söëng lêu. Têìn Thuãy Hoaâng rêët tin boån phûúng sô. Thuêåt luyïån kim àan (coân goåi laâ linh àan, hay àan) cuãa hoå thûúâng coá kïët quaã ngûúåc laåi. Vò trong àan hêìu hïët coá thuãy ngên. Vïì sau, y sû Lyá Thúâi trên trong "Ban thaão Cûúng Muåc" coá noái: "Thuãy ngên laâ möåt chêët àöåc, uöëng vaâo loeát ruöåt, muåc xûúng". Nhiïìu öng vua caã tin linh àan maâ chïët súám.

Thuöëc trûúâng sinh laâ ûúác mú khöng nguöi cuãa loaâi ngûúâi. Nhûng ngûúâi ta coá thïí keáo daâi sûå söëng maâ khöng thïí ngùn àûúåc sûå chïët. Xûa nay caác vêåt thïí coá daång traång thaái àïìu coá sûå thay àöíi. Têìn Thuãy Hoaâng àaä hoang tûúãng. Möåt öng vua huâng lûúåc vaâ saáng suöët nhû öng vêîn khöng traánh àûúåc sûå hoang tûúãng. Nhûäng Quaãnh thaânh tûã, Baânh Töí... Chó laâ sûå hoang àûúâng!

Tûâ Phuác ài tòm thuöëc trûúâng sinh maâ àem theo 500 cùåp àöìng nam, àöìng nûä, laåi coá àuã haång thúå, xem ra àoá laâ möåt sûå mûu tñnh lêu daâi. Nhûäng quêìn àaão trïn biïín àöng nhû Nhêåt Baãn, Baânh Höì,... khöng chûâng laâ núi truá nguå cuãa hoå. Núi êëy chñnh laâ coäi tiïn, möåt miïìn àêët hûáa. Nùm trùm cùåp nam nûä ngaây sau seä laâ 500 gia



àònh taåo dûång thaânh möåt laâng, röìi lúán dêìn thaânh möåt phuã... Núi êëy hoå traánh àûúåc caãnh maáu àöí thêy phúi. Hoå laâm cuöåc sinh töìn, sinh con caái trong caãnh nhên gian. Àoá laâ chên nghôa cuãa thuöëc quyá daânh cho con ngûúâi. Vaâ àoá laâ... Chên nhên.



64. VONG TÊÌN GIAÃ HÖÌ DAÄ

Ngaây qua thaáng laåi, Tûâ Phuác ài quaá lêu, caã nùm trúâi maâ khöng nghe tin tûác gò. Vua Têìn buång noáng nhû lûãa àöët liïìn kïu Lûu Sinh baão:

- Trûúác àêy ngûúi khoe vúái ta tûâng biïët Chên nhên. Ngûúi vaâ Töëng Vö Kyå baão têëu cho Tûâ Phuác. Tûâ Phuác ài àïën nay khöng coá êm hao gò. Ngûúi phaãi ài tòm hùæn, nïëu khöng àûúåc thò ngûúi phaãi ài tòm cho àûúåc Chên nhên. Nïëu khöng ngûúi àûâng gùåp ta nûäa!

Mùåt Lûu Sinh cùæt khöng coân gioåt maáu, laänh lïånh ra ài. Giûäa trúâi nûúác mïnh möng khöng biïët tòm àêu cho ra Tûâ

Phuác. Möåt höm Sinh àïën àõa phêån Thaái Hoa thêëy möåt ngûúâi hònh daång cöí quaái ngöìi trïn taãng àaá, Sinh àöång têm bûúác túái vaái chaâo. Quaái nhên hoãi:

- Coá viïåc gò vêåy? Sinh thûa: - Tiïíu sinh vêng lúâi vua Têìn ài tòm thuöëc trûúâng sinh. Daám

xin tiïn sinh daåy giuáp möåt lúâi! Quaái nhên cûúâi röå, noái: - Thuãy Hoaâng laâ möåt baåo chuáa laåi muöën söëng lêu sao? Con

ngûúâi ta söëng chïët úã trúâi, sao vua Têìn laåi coá yá ngöng cuöìng nhû thïë. Laâm gò coá thuöëc trûúâng sinh bêët tûã?

Lûu Sinh cêìu khêín: - Tiïíu sinh laâ ngûúâi phaâm mùæt thõt oác naäo ngu muöåi. Tiïn

sinh coá caách naâo cûáu giuáp tiïíu sinh. Quaái nhên möåt thoaáng suy nghô, noái: - Ta cho ngûúi vêåt naây.



Noái röìi öng bûúác vaâo àöång lêëy quyïín saách àûa cho Lûu Sinh, noái:

- Haäy àûa cho vua Têìn xem quyïín saách naây trong àoá coá noái àïën leä sinh töìn vong.

Lûu Sinh xem laåi, saách coá tïn "Thiïn Luåc Bñ Quyïët". Sinh muöën hoãi laåi möåt vaâi àiïìu chûa roä, nhûng quaái nhên àaä vaâo coäi nhêåp àõnh. Sinh àem saách vïì dêng cho vua Têìn röìi thuêåt laåi cho moåi viïåc. Nhaâ vua múã xem, thêëy saách viïët theo löëi "khoa àêíu". Vua khöng àoåc àûúåc, beân sai Thûâa tûúáng Lyá Tû àoåc. Lyá Tû àoåc vaâ giaãng cho vua nghe, lúâi trong saách huyïìn nhiïåm khoá hiïíu, àaåi yá noái vïì sûå biïën dõch cuãa trúâi àêët. Ngoaâi ra coân coá cêu: "Vong Têìn giaã, Höì daä" (keã laâm mêët nhaâ Têìn laâ Höì).

Têìn Thuãy Hoaâng thêët kinh noái: - Cûá nhû saách, thò rúå Höì seä xêm lûúåc nûúác Têìn ta! Vua Têìn lo súå, liïìn sai Àaåi tûúáng Möng Àiïìm àem 30 vaån

quên ài àaánh hung Nö, laåi coân bùæt thïm 80 vaån dên ài xêy Vaån lyá trûúâng thaânh!

LÚÂI BAÂN:

Dô nhiïn àaám Tûâ Phuác nhû chim trúâi caá nûúác biïìn biïåt trúâi mêy tòm àêu cho ra? Àoaân ngûúâi ài tòm thuöëc trûúâng sinh khöng vïì. Têìn Thuãy Hoaâng bùæt Lûu Sinh ài tòm cho àûúåc Tûâ Phuác, nïëu khöng tòm ra, thò phaãi tòm cho àûúåc Chên nhên! Húäi úi!... Nïëu Chên nhên coá thûåc thò àúâi naâo àïën öng vua baåo ngûúåc? Cuäng may Lûu Sinh tòm àûúåc võ "Dõ nhên" cho möåt quyïín "bñ quyïët" trong àoá coá cêu sêëm: Vong têìn giaã, Höì daä. Nùm chûä naây khiïën vua Têìn lo súå maâ xêy Vaån Lyá Trûúâng Thaânh. Bûác Trûúâng thaânh naây trûúác àêy thúâi chiïën quöëc, Yïn, Triïåu àaä xêy tûâ Miïn huyïån Cam Tuác chaåy àïën Liïu Àöng (Trûúâng thaânh naây daâi trïn 4000km, cao tûâ 15 m túái 30 m, röång tûâ 12 túái 20 m, khöng phaãi hoaân toaân do cöng cuãa Têìn Thuãy Hoaâng. Sau naây, Têën, Bùæc Nguåy, Àûúâng, Minh àïìu coá xêy thïm). Ngûúâi chïët úã bïn haâo Vaån Lyá Trûúâng Thaânh caã chuåc



vaån! Vúái nùm chûä àoá, khiïën cho diïån maåo chñnh trõ cuãa nhaâ Têìn cuäng thay àöíi hïët sûác to lúán.

Sûå thêët baåi trong viïåc tòm thuöëc trûúâng sinh àïí Lyá Tû coá cúá phó baáng Nho hoåc, àïí khöng coá hoåc sô naâo têu trònh nhûäng viïåc cuãa hoå Lyá laâm. Kïët quaã Têìn Thuãy Hoaâng ra lïånh àöët hïët saách vúã coá tûâ trûúác àïën àûúng thúâi (trûâ saách thuöëc, saách canh nöng vaâ saách boái toaán). Cêëm ngùåt sûå trûúác taác. Chó coá 70 võ baác sô nhaâ Têìn múái coá quyïìn taác trûúác. Ai vi phaåm seä bõ tûå tûã. Lyá Tû coân têu lïn vua Têìn cho chön söëng hún 460 nho sinh, nhûäg ngûúâi bõ tònh nghi coá liïn quan àïën viïåc "tòm thuöëc trûúâng sinh", laâm saách phó baáng chïë àöå, xuái giuåc dên chuáng nöíi loaån...

Nùm chûä "Vong Têìn giaã, Höì daä" maâ vua Têìn hiïíu laâ nûúác Têìn mêët do Höì, àaä khiïën chiïën tranh Têìn, Höì keáo daâi ngoát 10 nùm, xûúng trùæng phúi àêëy trïn khùæp thung luäng, bïn dûúái chiïën haâo Vaån Lyá.

Nhûng "Vong Têìn giaã, Höì daä" àaä khiïën vua Têìn phaãi hiïíu nghôa möåt caách lïåch laåc nhû vêåy laâ do Lyá Tû cùæt nghôa! Lyá Tû laâ keã khaát maáu, laâ möåt tay duâng chiïën tranh àïí truåc lúåi. Thûã hoãi Höì dên söë bao nhiïu? Vùn minh Höì laâ laâ nhûäng gò? Thuã àö úã àêu? Têìn bêëy giúâ laâ möåt àïë quöëc to lúán phña nam àïën têån Nhêåt Nam (Quaäng Bònh Haâ Tônh ngaây nay), phña Bùæc àïën Möng Cöí, phña Têy àïën Têy Taång. Dên söë toaân luåc àõa Trung Hoa thúâi àoá trïn 50 triïåu, can gò bõ Höì vúái dên söë chûa àêìy möåt triïåu tiïu diïåt?

Nïëu coá ai àùåt ngûúåc laåi vêën àïì, taåi sao Möng Cöí laåi coá cú höåi àeâ beåp Trung Hoa? Hai böëi caãnh êëy khaác nhau. Vò nhaâ Töëng kïí tûâ Huy Tön trúã ài, vua túái quan àïìu heân nïn bõ thöëng thuöåc vaâo Liïu Kim. Coân Möng Cöí lo thöëng nhêët caác böå laåc, xong, lêìn lûúåt thön tñnh caác nûúác Trung AÁ, Têy AÁ, Àöng Êu, quay laåi àaánh Liïu Kim, röìi múái thön tñnh nhaâ Töëng, chûúng trònh êëy hïët àúâi Thaânh Caát Tû Haän vêîn chûa xong. Vaâ Thaânh Caát Tû Haän laâ möåt Àaåi Haän huâng taâi àaåi lûúåc tûâ Têìn àïën 5 thïë kyã sau Höì àaä laâm àûúåc nhûäng gò? Saách lûúåc cuãa Lyá Tû àaä laâm hao töín nhên maång vaâ cuãa caãi. Coá Vaån Lyá Trûúâng Thaânh àoá taåi sao àúâi Àöng Têën coá naån "Nguä Höì loaån Hoa"? Taåi sao àúâi Nam Töëng coá naån quên Möng? Nïëu quên lûåc cuãa



Höì huâng cûúâng thò chöìng lïn 10 Vaån Lyá Trûúâng Thaânh, ngûúøi Höì vêîn vûúåt qua nhû thûúâng!

Sau naây ta múái biïët rùçng, nùm chûä "Vong Têìn Giaã, Höì daä" coá nghôa rêët roä laâ: "Keã laâm mêët nûúác Têìn chñnh laâ Höì Húåi" Thûâa tûúáng Lyá Tû coá taâi, nhûng öng cuäng laâ ngûúâi rêët àa àoan quyã quyïåt, möåt tay truåc lúåi thûá thiïåt. Àaåi sûá gia Tû Maä Thiïn noái: "Têìn Thuãy Hoaâng àïën cuâng Lûúng Sún, àûáng trïn nuái nhòn xuöëng thêëy àoaân xe ài sùn cuãa Thûâa tûúáng àïën ngaân cöî, quên kyå rêët àöng, vua rêët khöng bùçng loâng... sau àoá coá keã thoác maách laåi cho Lyá Tû, Lyá beân búát laåi... Vua Têìn ra lïånh cho giïët nhûäng keã àoá!"

"Vong Têìn giaã, Höì daä" àoá laâ cêu sêëm àaä biïët. Biïët nhûng coá traánh àûúåc khöng? Trûúác àêy nhaâ thao lûúåc Ngö Khúãi noái: "Giûä nûúác cöët úã Àûác chûá khöng dûåa vaâo nuái söëng hiïím trúã". Têìn coá aãi Haâm Cöëc, "möåt ngûúâi giûä muön ngûúâi khoá qua", cúá sao laåi mêët nûúác? Caã triïìu àònh nûúác Têìn àïìu laâ nhûäng keã baåo ngûúåc: Têìn Thuãy Hoaâng, Höì Húåi (Têìn Nhõ Thïë), Lyá Tû, Triïåu Cao, Diïm Nhaåc, Triïåu Thûúâng... Laâ nhûäng keã baåo ngûúåc. Khi nhaâ Têìn thöëng nhêët thiïn haå 221 trûúác Cöng Nguyïn, cho àïën khi chêëm dûát nhaâ Têìn 206 trûúác Cöng Nguyïn voãn veån coá 15 nùm so vúái nhaâ Chu 870 nùm thò àuã biïët caái àûác cuãa nhaâ Têìn khöng coá! Àaáng àïí tang cho giêëc möång cuãa Têìn Thuãy Hoaâng! Öng ta noái: "Ta laâ hoaâng àïë àêìu tiïn, con ta seä laâ Nhõ Thïë, chaáu ta laâ Tam Thïë... truyïìn maäi maäi vaån thïë".



65. TRÛÚNG LÛÚNG THÑCH KHAÁCH TÊÌN THUÃY HOAÂNG

Àaåi phu nûúác Súã laâ Baåch Cöng Thùæng (chaáu nöåi cuãa Súã Bònh Vûúng) suöët ngaây chó suy nghô àïën viïåc giïët Tûã Têy (tïn Thên, con thûá cuãa Súã Bònh Vûúng, chuá cuãa Thùæng) vaâ àaánh Trõnh. Öng ta àûáng suöët buöíi saáng ngêín ngûúâi, bêët àöång àïën nöîi cêy roi ngûåa cêìm trïn tay trúã ngûúåc, caái àêìu nhoån àêm vaâo cùçm maáu chaãy xuöëng àêët maâ Thùæng khöng hay!

Ngûúâi nûúác Trõnh nghe chuyïån êëy baão: - Maáu mònh chaãy xuöëng maâ coân quïn, thò coân gò maâ khöng

quïn? Nïn coá thïí noái, ngûúâi têåp trung yá chñ cao àöå dêîu coá vêëp vaâo

cêy, coá va vaâo àaá, coá lùn xuöëng höë... Cuäng khöng hïì biïët.

LÚÂI BAÂN:

Àoaån vùn naây cuäng coá chuát àaåo khñ, vò noái àïën yá chñ gêìn àïën chöî tuyïåt àöëi. Nhên gian khöng coá gò laâ tuyïåt àöëi! Nûúác Trõnh giïët cha Thùæng (Thaái Tûã Kiïën, Têën xêm lûúåc Trõnh, Trõnh cêìu cûáu Súã). Súã Tûã Têy laâ chuá Thùæng ài cûáu Trõnh, vò thïë Thùæng thuâ Tûã Têy! Thêåt ra trûúác àoá, Tûã Têy àaä tûâng giuáp àúä Thùæng. Bêy giúâ moåi viïåc àïìu dñnh daáng àïën lõch sûã ta boã qua, chó noái àïën yá nghôa cuãa sûå quyïët têm! Quyïët têm cuãa Thùæng hïët sûác cao àöå àïën nöîi vêåt nhoån àêm vaâo ngûúâi àöí maáu maâ khöng hay!

ÚÃ Viïåt Nam ta coá möåt trûúâng húåp tûúng tûå, khi quên Nguyïn àang xêm chiïëm nûúác Viïåt, luác êëy Phaåm Nguä Laäo chó laâ möåt dên àinh, nhûng loâng canh caánh muöën cûáu nûúác. Öng ngöìi àan soåt giûäa àûúâng, xe cuãa tûúáng quên Trêìn Hûng Àaåo ài qua, mùåc duâ coá lñnh



tiïìn hö hêåu uãng, Phaåm Nguä Laäo vêîn khöng hay. Muäi giaáo cuãa möåt tïn lñnh àêm vaâo àuâi öng àöí maáu, öng cuäng khöng hïì biïët!

Trûúâng húåp cuãa Phaåm nguä Laäo coân laå luâng hún Baåch Cöng Thùæng nhiïìu. Chûâng êëy, theo ngûúâi xûa, Phaåm nguä Laäo xûáng àaáng laâm Thaánh nhên röìi!

Xin noái röång thïm, Thùæng chó vò thuâ nhaâ, nhûng thuâ khöng àuáng chöî. Nûúác Trõnh giïët cha Thùæng (laâ Kiïën) laâ löîi cuãa Kiïën muöën baán nûúác mònh cho Têën. Vaâ Tûã Têy cûáu Trõnh vúái möåt nghôa cûã, vêåy maâ thùæng quyïët traã thuâ. Coân Phaåm nguä Laäo thò quyïët cûáu nûúác!...



67. ÀIÏÌU NAÂO NHUÅC HÚN

Nûúác Tïì coá möåt ngûúâi ngheâo khöí, thûúâng hay ùn xin úã chúå trong thaânh. Ai nêëy àïìu chaán gheát hùæn, vò hùæn thûúâng xin nhiïìu lêìn. Giúâ thò khöng coân ai muöën böë thñ cho hùæn nûäa.

Ngûúâi khöën cuâng àoá tòm àïën nhaâ hoå Àiïìn laâm taåp dõch cho tïn maä phu cuãa hoå Àiïìn àïí kiïëm ùn. Coá ngûúâi noái vúái keã khöën cuâng àoá:

- Laâm viïåc cho möåt tïn chùn ngûåa àïí tòm miïëng ùn, ngûúi khöng caãm thêëy nhuåc sao?

Ngûúâi kia àaáp: - Caái nhuåc lúán nhêët laâ ài ùn xin. Trûúác àêy töi àaä tûâng ài ùn

xin maâ chûa thêëy nhuåc, huöëng chi nay àûúåc laâm khöí dõch cho ngûúâi chùn ngûåa kiïëm miïëng ùn thò nhuåc nöîi gò?

LÚÂI BAÂN:

Thêåm chñ ài ùn xin cuäng chûa phaãi laâ nhuåc. Ngûúâi ta xin ùn (trûâ boån ùn baám xaä höåi) vò thúâi cuöåc, hoaân caãnh, têåt nguyïìn... àoá laâ giaãi phaáp taåm thúâi cuãa nhûäng keã khöng àuã àiïìu kiïån àïí kiïëm söëng. Maäi àïën àêìu thïë kyã hai mûúi, úã Trung Hoa vêîn coân "Caái Bang". Vua Lï Thaánh Tön cuãa ta viïët vïì "Ùn maây":

Chùèng phaãi ùn àong chùèng phaãi vay, Löåc trúâi àïí laåi àûúåc... ùn maây! Nïëu keã lûúâi biïëng thêëy viïåc lao àöång cho laâ khoá nhoåc, ài ùn

xin khoãe hún, keã êëy múái àaáng goåi laâ nhuåc. Lúâi chêët vêën cuãa öng khaách kia laâ khöng àuáng! Laâm thuï cho möåt nhaâ giaâu, hay cho möåt ngûúâi chùn ngûåa cuäng laâ lao àöång, miïîn laâ viïåc laâm êëy àûâng vi phaåm àïën phaáp luêåt laâ àûúåc.



68. NHÊN ÀAÅO HAY BÊËT NHÊN

Ngûúâi dên úã Haâm Àan (Kinh àö nûúác Triïåu) coá tuåc: Cûá ngaây möìng möåt àêìu nùm hoå mang chim Ban Cûu àïën baán cho Triïåu Giaãn Tûã. Triïåu Giaãn Tûã vui mûâng thûúãng tiïìn baåc cho hoå rêët nhiïìu. Coá ngûúâi chêët vêën Giaãn Tûã:

- Ngaâi mua chim Ban Cûu laâm gò? Giaãn Tûã noái: - Ngaây àêìu nùm ta thñch phoáng sinh àïí thïí hiïån caái ên àûác

cuãa ta. Ngûúâi kia noái: - Moåi ngûúâi biïët ngaâi hay phoáng sinh chim nïn múái tranh

nhau ài bùæt chim, nhû vêåy chim Ban Cûu chïët vaâo ngaây êëy rêët nhiïìu. Nïëu ngaâi thêåt muöën cho chim söëng sao khöng lïåch cho moåi ngûúâi àûâng bùæt chuáng? Chûá nhû bùæt röìi múái phoáng sinh e rùçng ên àûác naây khöng buâ àùæp nöíi töåi aác naây.

Triïåu Giaãn Tûã khen: - Öng noái àuáng lùæm! Tûâ àoá öng khöng mua chim vaâo ngaây àêìu nùm nûäa.

LÚÂI BAÂN:

Triïåu Giaãn Tûã úã vaâo àêìu thúâi kyâ chiïën quöëc (giûäa thïë kyã thûá V trûúác Cöng Nguyïn), thúâi naây Phêåt giaáo chûa du nhêåp vaâo Trung Hoa, nïn viïåc phoáng sinh coá leä aãnh hûúãng úã Àaåo giaáo. Súã dô coá nhûäng cuöåc phoáng sinh laâ vò hoå tön troång quyïìn söëng cuãa loaâi vêåt. Moåi sinh vêåt àïìu coá quyïìn söëng nhû nhau. Nhûng taåi sao chó phoáng sinh chim Ban Cûu maâ thöi? Lyá ra Giaãn Tûã phaãi phoáng sinh hïët têët caã caác loaâi chim. Nghïì sùn bùæt chim àïí ùn thõt cuäng laâ



möåt nghïì sinh söëng cuãa ngûúâi xûa nïn khoá maâ cêëm hoå. Coá thïí duâng triïët lyá naâo àoá àïí giaãng giaãi cho hoå biïët rùçng: Khöng nïn giïët nhûäng con vêåt hiïìn laânh vaâ vö haåi nhû chim, thoã, nai, ruâa... àïí àûúác phuác àûác. Thúâi cöí vua Nghiïu ài sùn, trûúác khi buãa lûúái thò vaái: "Con naâo coá caánh thò cao bay, con naâo coá chên thò mau chaåy, chúá coá vaâo lûúái ta" Tuåc lïå àoá rêët phöí biïën úã Triïìu Thaânh Thang (nhaâ Thûúng), nïn múái coá thaânh ngûä "múã lûúái thaânh Thang" (phoáng sinh àïí lêëy àûác).

Quy àõnh phoáng sinh phaãi choån ngaây möìng möåt àêìu nùm, roä raâng àoá laâ haåi chim. nïëu coá loâng nhên tûâ cuäng khöng thïí gùåp àêu mua àoá, tiïìn àêu maâ mua cho? Cuäng khöng thïí mua tûúång trûng àïí maâ thaã, laâm gûúng cho ngûúâi khaác noi theo. Sûå phoáng sinh chim laâ loâng töët, nhûng laâm caách naâo àïí ngûúâi ta khoãi bùæt chim àoá múái laâ viïåc ên àûác.

Ngaây nay, lïî phoáng sinh thûúâng vaâo nhûäng ngaây Phêåt Àaãn, Lïî Vu Lan, Thñch Ca thaânh àaåo, Phêåp Nhêåp Niïët Baân, Thûúång Nguyïn, Haå Nguyïn... nhûäng ngaây àoá ngûúâi ta baán chim, thuá rêët nhiïìu vaâ rêët àùæt. Coá leä àïën ngaây àoá caác loaâi chim thuá chïët rêët nhiïìu.

Phoáng sinh laâ möåt têåp tuåc töët giuáp cho con ngûúâi giaãm búát ài tñnh daä man. Nhûng coá chuyïån phoáng sinh thò coá sûå sùn bùæt chim thuá àïí baán. Khöng phoáng sinh thò ngûúâi ta vêîn bùæt chim thuá (laâm nhu cêìu thûåc phêím) àïìu àïìu nhû moåi ngaây. Khoá maâ baân àïën möåt phûúng phaáp hoaân haão. Thöi thò... tuây theo "cùn cú vaâ duyïn cú cuãa chuáng sinh".



69. HOÅC PHEÁP TRÛÚÂNG SINH BÊËT TÛÃ

Vua Chiïu Dûúng nûúác Yïn nghe àöìn coá möåt phûúng sô biïët pheáp trûúâng sinh bêët tûã liïìn sai ngûúâi àïën hoåc thuêåt àoá (àïí vïì truyïìn laåi cho öng). Ngûúâi êëy hoåc chûa xong thò thêìy coá thuêåt bêët tûã kia àaä "tûã chi hoaânh hoaåch" (chïët). Chiïu Dûúng Vûúng tûác giêån muöën xûã tûã keã sai ài hoåc kia. Möåt bïì töi àûúåc vua suãng aái liïìn can:

- Caái maâ ngûúâi ta lo nhêët laâ khöng ai thoaát khoãi caái chïët. Caái maâ ngûúâi ta quyá nhêët laâ maång söëng. Chuáa cöng biïët quyá troång maång söëng sao phaãi giïët ngûúâi? Vaã laåi thêìy phûúng sô kia chïët ài, chûáng toã rùçng öng ta khöng coá thuêåt trûúâng sinh bêët tûã gò caã!

Yïn Vûúng nghe qua khöng xûã tûã ngûúâi àoá nûäa. Laåi coá ngûúâi nûúác Tïì laåi muöën ài hoåc thuêåt trûúâng sinh bêët

tûã êëy, nhûng khi nghe thêìy phûúng sô kia chïët, ên hêån àêëm ngûåc thöëng traách chñnh mònh, Phuá Tûã àuâa vúái anh ta:

- Thêìy phûúng sô àaä chïët röìi maâ anh vêîn coân ên hêån, teá ra anh khöng hiïíu gò vïì caái hoåc êëy caã!

Nhûng coá ngûúâi caäi vúái Phuá Tûã: - Lúâi cuãa thêìy sai röìi! Biïët àêu coá ngûúâi nùæm àûúåc lyá thuyïët

vïì bñ thûåc maâ khöng thûåc hiïån àûúåc? Laåi coá loaåi ngûúâi thûåc haânh àûúåc nhûng khöng hiïíu gò vïì lyá thuyïët. Kòa, nûúác Vïå coá möåt ngûúâi rêët gioãi vïì toaán hoåc, trûúác khi chïët àem bñ quyïët ra daåy cho con, nhûng ngûúâi con chùèng vêån duång gò àûúåc caã. Ngûúâi khaác àïën xin hoåc ngûúâi con êëy, ngûúâi con cuäng chó àoåc khêíu quyïët cuãa cha àoåc laåi, ngûúâi kia laänh höåi àûúåc, phaát huy mön toaán àêu keám gò ngûúâi àaä truyïìn bñ quyïët. Cûá vêåy maâ xeát thêìy phûúng sô kia cuäng coá thïí biïët àûúåc lyá thuyïët cuãa thuêåt trûúâng sinh.



LÚÂI BAÂN:

Sûã noái: "Yïn Chiïu Vûúng rêët mï thuêåt trûúâng sinh. Öng lúåi duång nhiïìu kim àan nïn cuöëi cuâng phaãi chïët non" (khoaãng 50 tuöíi). Yïn Chiïu Vûúng laâ möåt bêåc minh quên, biïët duâng Nhaåc Nghõ phaá àûúåc Tïì, giïët àûúåc Tïì Mên Vûúng àïí traã thuâ cho xaä tùæc. nhûng nhaâ vua ra lïånh giïët ngûúâi ài hoåc pheáp trûúâng sinh kia laâ vö lyá. Tïn phûúng sô kia àaä lûúâng gaåt nhûäng keã ham söëng àïën "vaån tuïë", thûåc ra hùæn khöng coá thuêåt gò caã, bùçng chûáng laâ hùæn àaä chïët, thïë maâ nhaâ vua vêîn khöng tónh ngöå. Hún nûäa, hoåc pheáp trûúâng sinh bêët tûã, tûác laâ phaãi yïu caái söëng, àaä yïu maång söëng sao laåi giïët ngûúâi? Àoá laâ mêu thuêîn.

Anh chaâng nûúác Tïì cuäng thñch söëng lêu muön tuöíi, nïn muöën ài hoåc thuyïët trûúâng sinh, bêët ngúâ laäo thuêåt sô kia chïët, anh ta êëm ûác oaán traách mònh, sao khöng chõu ài hoåc súám? Sûå mï tñn mêët hïët lyá trñ, goåi laâ cuöìng tñn. Caái chïët cuãa phûúng sô chûáng toã àûúåc rùçng, laäo ta chó laâ keã röîng tuïëch. Sau naây Têìn Thuãy Hoaâng söëng àûúåc 45 tuöíi, öng chïët súám vò caã duâng thuöëc "trûúâng sinh" kim àan, vaâi nùm cuöëi àúâi ngûúâi öng khö cùçn, gêìy àeát, da xaám, möi thêm, tñnh tònh gùæt goãng, chûáng toã öng àaä bõ kim àan haânh haå. Ngûúâi naâo àoá noái: "Coá thïí coá ngûúâi hiïíu lyá thuyïët trûúâng sinh maâ khöng thûåc hiïån àûúåc... ", trïn lônh vûåc naâo àoá thò àuáng. Vò thúâi thûúång cöí àïën luác àoá (coá thïí kïí àïën höm nay) coá ai àùæc àaåo trûúâng sinh?

Trong àaåo giaáo coá nhûäng võ nhû Trêìn Àoaân, Trûúng Tam Phong, Laä Àöång Tên, Haâm Tûúng Tûã... Chó söëng ngoaâi trùm tuöíi, trong khi àoá coá möåt võ söëng àïën 174 tuöíi laâ töëi àa. Vò nhûäng ngûúâi àoá biïët àûúåc phûúng phaáp dûúäng sinh "Thanh têm quaã duåc".

Trûúâng sinh bêët tûã chó laâ giêëc möång haäo huyïìn.



70. TRÛÚNG LÛÚNG GÙÅP HUYÂNH THAÅCH CÖNG

Trûúng Lûúng Gùåp Huyânh Thaåch Cöng Möåt höm Trûúng Lûúng loâng buöìn rûúâi rûúåi beân ài daåo chúi

cho khuêy. Möåt öng giaâ qua cêìu laâm rúát chiïëc giaây xuöëng nûúác. Laäo goåi Trûúng Lûúng noái:

- Naây chuá, haäy nhùåt giuáp giaây cho ta! Lûúng muöën cûå laäo, chúåt nhòn thêëy laäo àaä giaâ, liïìn neán giêån

xuöëng cêìu lêëy giaây àem lïn. Laäo baão: - Xoã vaâo cho ta! Vò àaä troát lûúåm giaây, nïn Lûúng cuäng quyâ xuöëng xoã cho laäo.

Ài àûúåc vaâi bûúác laäo laåi àaánh rúi giaây nûäa! Cûá nhû thïë Lûúng phaãi nhùåt vaâ xoã giaây cho laäo àïën ba lêìn! Laäo boã ài! Lûúng trûâng mùæt nhòn theo... Laäo ài chûâng möåt dùåm thò quay laåi, thêëy Lûúng vêîn coân àûáng àoá... Laäo noái:

- Thùçng nhoã naây daåy àûúåc! Röìi laäo noái: - Nùm ngaây sau, saáng súám maây àïën núi àêy gùåp ta! Lûúng lêëy laâm laå, vöåi quyâ xuöëng àaáp: - Daå! Nùm ngaây sau, saáng súám Lûúng àïën chöî heån, àaä thêëy laäo

àûáng sùén úã àoá röìi. Laäo giêån noái: - Àaä heån vúái ngûúâi giaâ caã, maâ àïën sau laâ sao. Laäo laåi dùån: - Nùm ngaây nûäa seä gùåp úã àêy thêåt súám! Nùm ngaây sau luác gaâ gaáy Lûúng àïën núi heån, àaä thêëy laäo àïën

trûúác. Laäo giêån, noái:



- Sao laåi àïën trïî? Laäo ra ài dùån tiïëp: - Nùm ngaây sau àïën cho súám! Nùm ngaây sau chûa túái nûãa àïm Lûúng àaä túái àiïím heån àûáng

chúâ. Möåt laát laäo cuäng àïën, laäo àûa ra quyïín saách, noái: - Àêy laâ quyïín "Thaái cöng binh phaáp". Àoåc quyïín naây seä laâm

thêìy bêåc vûúng giaã. 13 nùm sau ngûúi seä gùåp ta. Hoân àaá maâu vaâng úã chên nuái Cöëc thaânh phña Bùæc söng Tïë laâ ta àoá!

Laäo noái röìi boã ài. Lûúng àem saách vïì miïåt maâi nghiïn cûáu.

LÚÂI BAÂN:

Trûúng Lûúng coá tñnh kiïn nhêîn thêåt àaáng khen. Nhûng trong caái kiïn nhêîn cuãa Trûúng Lûúng vêîn coá sûå tñnh toaán. Sûã gia Tû Maä Thiïn noái: "Trûúng Lûúng àõnh àaánh laäo giaâ xêëc xûúåc naây, nhûng thêëy laäo coá veã tiïn phong àaåo cöët nïn thöi". Trûúng Lûúng chõu khoá lûúåm deáp vaâ xoã deáp ba lêìn cho laäo laâ cöët àïí laäo daåy cho àiïìu gò àoá, coá thïí laâ kyâ thû baão àiïín, coá thïí laâ möåt tin tûác bñ mêåt, cuäng coá thïí laâ möåt baão vêåt... Coá leä Trûúng Lûúng àoåc àûúåc àiïìu êëy trong gûúng mùåt laäo múái chõu khoá laâm àïën ba lêìn möåt viïåc traái tai gai mùæt thïë naây. Haânh àöång naây khöng phaãi laâ kiïn nhêîn maâ muöën thuã lúåi. Haânh Àöång êëy coân tïå hún Haân Tñn luöìn trön! Ngûúâi àúâi cho Lûúng hiïìn trñ, Haân Tñn laâ heân haå. Àoá laâ quyïìn cuãa hoå. Tñn giuáp cú nghiïåp nhaâ Haán keáo daâi àïën 400 nùm, nhûng vúå chöìng Lûu Bang, Laä Trô laâ nhûäng keã àöåc aác, hay giïët nhûäng ngûúâi coá àaåi cöng vaâ àaåi taâi. Haân Tñn bõ Bang giïët, coân Trûong Lûúng kheáo nõnh hoát, nïn sûã nhaâ Haán múái chûãi Haân Tñn maâ ca ngúåi Trûúng Lûúng. Giaã sûã nhaâ Haân thoå chûâng vaâi mûúi nùm nhû Têìn, thò ngûúâi ta seä coi nhû möåt Lyá Tû, chùèng khaác tyá naâo!

Lûúng kiïn nhêîn àïën gùåp laäo giaâ êëy ba lêìn cuäng chó laâ àïí xin xoã. Coân laäo kia, öng Tiïn Hoaâng Thaåch Cöng naâo àoá cuäng coá thïí laâ möåt laäo du hiïåp nhû Àûúâng Thû, laäo muöën gúãi gùæm möëi thuâ cuãa mònh vaâo Trûúng Lûúng traã dêìn (cuäng giöëng nhû Lûúng àaä nhúâ Lï



Haãi Biïn). Coân viïåc hoân àaá vaâng vúái 13 nùm sau thò quaá dïî. Laäo cûá sai ngûúâi àem hoân àaá vaâng dõ daång àïën àùåt núi àoá. Lûúng coá àïën thò gùåp, khöng àïën thò thöi, coá sao àêu? Mùåc duâ thuúã àoá cuäng coá möåt àaåo sô tïn laâ Hoaâng Thaåch Cöng (taác giaã cuãa möåt böå phong thuãy xoaâng xônh) khaá nöíi tiïëng, nhûng ngûúâi ta chó nghe tiïëng àöìn chûá khöng ai biïët mùåt, ngay caã nhûäng böå chñnh sûã tiïìn hêåu Haán thû cuäng khöng coá. Maäi àïën àúâi nhaâ Àûúâng coân nghe laäo xuêët hiïån àuã biïët àêy laâ chuyïån hoang àûúâng. Hún nûäa, Lûúng laâ tay xaão nguyïåt khoá maâ tin lúâi cuãa Lûúng àûúåc.

Àiïìu cêìn ghi nhêån úã àêy giuáp ai viïåc gò thò phaãi têån têm chûá khöng laâm lêëy loâng lêëy lïå. Vaâ àaä heån ai àiïìu gò thò àûâng nïn thêët heån.



71. LYÁ TÛ, TRIÏÅU CAO MÛU VIÏÅC PHÏË LÊÅP

Thaáng 20 nùm thûá 37 (211 trûúác Cöng Nguyïn) Têìn Thuãy Hoaâng, nhaâ vua ài tuêìn thuá phûúng Àöng, theo vua coá Thûâa tûúáng Lyá Tû, Trung Thû lïånh Triïåu Cao (hoaån quan) vaâ con nhoã vua laâ Höì Húåi cuâng möåt söë quan laåi thên tñn ài theo. Vua doåc Trûúâng Giang ra àïën biïín, nhòn trúâi nûúác mïnh möng maâ uêët ûác vò nhúá àïën chuyïån ài tòm thuöëc cuãa Tûâ Phuác trûúác àêy bùåt vö êm tñn. Trong luác àoá coá nhiïìu ngûúâi noái vúái vua Têìn: "Thuyïìn cuãa Tûâ Phuác bõ caá lúán àoán àûúâng". Caá lúán tûác laâ Sa Ngû (caá nhaám, caá mêåp). Vua Têìn truyïìn sùæm cung noã chuêín bõ bùæn Sa Ngû.

Nhaâ vua duâng thuyïìn ài doåc ven biïín lïn àïën Lang Gia (Tïì) thò coá Sa Ngû xuêët hiïån. Vua Têìn cuâng àoaân cung thuã xuám bùæn Sa Ngû chïët. Nhaâ bïëp nêëu Sa Ngû vua cuâng moåi ngûúâi ùn khen:

- Ngon!Thõt thúm lùæm! Long xa quay vïì, doåc àûúâng vua nhuöëm bïånh, biïët mònh

khöng söëng àûúåc, nghô laåi loâng thêëy thûúng Thaái tûã Phuâ Tö. Phuâ Tö hiïìn hiïëu, vò can vua àûâng giïët hoåc sô, àûâng àöët saách, vua Têìn caã tin Lyá Tû nïn nöíi giêån àaây Phuâ Tö ra biïn giúái Têìn, Höì laâm àöëc cöng giuáp tûúáng Möng Àiïìm coi viïåc xêy Trûúâng Thaânh. Têìn Thuãy Hoaâng viïët chiïëu truyïìn ngöi cho Phuâ Tö, röìi kïu Lyá Tû, Triïåu Cao laåi trùn tröëi:

- Phuâ Tö laâ ngûúâi hiïìn hiïëu àaáng àûúåc nöëi ngöi. Trêîm vò möåt phuát noáng giêån maâ àöëi xûã vúái con quaá khùæc nghiïåt. Trêîm coá chïët, caác khanh nïn têån tònh giuáp Thaái tûã giûä ngöi baáu.

Noái röìi trao chiïëu thû cho Triïåu Cao ! Vua Têìn bùng haâ taåi Sa Khêu thaáng 7 nùm thûá 38 (210 trûúác

Cöng Nguyïn).



Triïåu Cao vaâ Lyá Tû eám nheåm viïåc vua bùng haâ khöng cho baá quan biïët. Cao noái vúái Lyá Tû:

- Nïëu Phuâ Tö laâm vua thò chuáng ta chïët khöng coá àêët chön. Nay phaãi giaã chiïëu àïí Höì Húåi laâm vua!

Lyá Tû khöng chõu, noái: - Khöng àûúåc! Khöng thïí phuå loâng uãy thaác cuãa Tiïn àïë! Triïåu Cao àem lúâi leä hún thiïåt lêîn hùm doåa ra thuyïët phuåc,

Lyá Tû múái nghe theo. Triïåu Cao liïìn giaã chiïëu chó, röìi niïm phong coá êën Hoaâng Àïë

gúãi ra biïn giúái cho Phuâ Tö vaâ Möng Àiïìm, buöåc hai ngûúâi phaãi tûå saát, binh quyïìn giao laåi cho Vûúng Ly.

Möng Àiïìm noái vúái Phuâ Tö: - Thaái tûã khöng nïn tûå saát vöåi, phaãi cho ngûúâi vïì triïìu doâ xeát

hû thûåc, boån Lyá Tû, Triïåu Cao laâ nhûäng tïn àiïu ngoa man rúå, khöng chùæc àêy laâ chiïëu chó thêåt.

Sûá giaã laâ Triïåu Thûúâng chaáu cuãa Triïåu Cao, giuåc phaãi chïët liïìn.

Phuâ Tö noái: - Phuå Vûúng tñnh nïët nhû thïë naâo, hùçng ngaây ta quaá biïët.

Nay vua cha baão chïët, laâm Thêìn tûã sao daám traái lúâi? Noái röìi uöëng thuöëc àöåc tûå tûã. Coân Möng Àiïìm bõ bùæt giam vaâo

nguåc. Möng Àiïìm uêët ûác tûå saát trong nguåc! Xaác cuãa vua khöng liïåm (vò súå löå), vaâi ngaây sau böëc muâi höi

thöëi, Triïåu Cao cho mua mêëy gioã caá ûún àïí àaánh löån muâi. Vïì àïën Haâm Dûúng múái liïåm. Luác àoá sûá giaã vïì baáo tin, Lyá Tû vaâ Triïåu Cao caã mûâng liïìn baáo tang röìi tön Höì Húåi lïn laâm vua àïë hiïåu laâ Têìn Nhõ Thïë (àêìu nùm 209 trûúác Cöng Nguyïn).



LÚÂI BAÂN:

Qua àoaån naây ta biïët, quaã laâ "cú trúâi dêu biïín àa àoan" (Kiïìu). Têìn Thuãy Hoaâng ài lêìn naây àïí tïë lïî phong thiïån, cuáng baái caác võ Thaánh Vûúng ngaây trûúác nhû Haå Vuä, Nghiïu, Thuêën, giïët àûúåc caá dûä Sa Ngû, nhûng khöng ngúâ vua Têìn taå thïë úã Sa Khêu, nghôa laâ "Chïët khöng may" (bêët àùæc kyâ tûã, vò chïët doåc àûúâng). Àêy laâ triïåu chûáng cuãa sûå suåp àöí. Möåt öng vua huâng lûúåc nhû vêåy laåi tin duâng nhûäng tïn gian àöåc, àïí boån chuáng gêy ra nhûäng viïåc taây trúâi. Traách ai?

Lyá Tû chõu khöng biïët bao nhiïu ên suãng vúái vua Têìn, laåi ài àöìng loaä vúái tïn Triïåu Cao. Thêåt àaáng khen cho caái chûác vuå Thûâa tûúáng cuãa hùæn. Nhûng ngûúâi ta cuäng thùæc mùæc, chiïëu thû kia thuöåc vïì triïìu àònh sao vua Têìn khöng àûa cho Lyá Tû maâ laåi àûa cho tïn Triïåu Cao? Thêåt laâ "ma dùæt löëi quyã àûa àûúâng, laåi tòm nhûäng chöën àoaån trûúâng maâ ài"! Vua Têìn thêët àûác thêëy roä. "Thaánh thïí" àoá àaánh löån soâng vúái gioã caá thöëi. Öi! Mai móa biïët bao! Öng vaâ Tïì Hoaân Cöng, möåt baá möåt àïë kiïåt xuêët, qua caái chïët khöng ai may mùæn hún ai!

Ghi chuá: Tïì Hoaân Cöng mêët trong cuâng, khöng trùng tröëi àûúåc lúâi naâo, vò khöng chõu nghe lúâi Quaãng Troång vaâ Baão Thuác Nha, thi thïí àïí sònh ûún túái 67 ngaây, doâi, boå ruác róa, höi thöëi khöng ai chõu àûúåc.

Coân Têìn Thuãy Hoaâng chïët doåc àûúâng coá tröëi trùn nhûng khöng àûúåc boån suãng thêìn thi haânh, trùn tröëi cuäng bùçng thûâa, "Thaánh thïí" cuäng àïí sau hai thaáng múái chön! Hai võ êëy giöëng nhau hay khaác nhau? .

Education

[Sách] Thuật xử thế của người xưa