2. 1-Gjegrafia dhe relievi 3-15 2-Klima , hidrografia dhe
popullsia 16-28 3-Turizmi dhe gastronomia 29-57 4-Sporti 58-65
5-Ndotja 6-Tradita dhe feja 3. Gjeografia dhe relievi Juriselda
Ademi Emanuela Ducellari Kevin Lamaj 4. POZITA GJEOGRAFIKE
REPUBLIKA E SHQIPERISE SHTRIHET NE EVROPEN JUGLINDORE, NE PJESEN
PERENDIMORE TE GADISHULLIT TE BALLKANIT DHE KA DALJE TE GJERE NE
DETET ADRIATIK DHE JON. AJO NDODHET MIDIS KOORCLINATAVE
GJEOGRAFIKE: 93O 38 42O 16 GJERESI GJEOGRAFLKE VERIORE DHE 19O 16
21O 04 GJATESI GJEOGRAFICE LINDORE. PICAT ME TE SKAJSHME TE
SHTRIRJES GJEOGRAFIKE TO REPUBLIKES SE SHQIPERISE JANE: VERMOSHI NE
VERI, KONISPOLI NE JUG, ISHULLI I SAZANIT NE PERENDIM DHE FSHATI
VERNIK I RRETHIT TE DEVOLLIT NE LINDJE. BRENDA KESAJ SHTRIRJEJE
GJEOGRAFIKE, TERRITORI I SHQIPERISE ARRIN NE VIJE AJRORE GJATESINE
PREJ 355 KM NGA VERIU NE JUG DHE 150 KM NGA PERENDIMI, NE LINDJE.
GJATESIA E PERGJITHSHME E KUFIJVE TE SHQIPERISE ARRIN NE 1094 KM,
NGA TE CILET 658 KM JANE KUFIJ TOKESORE, 316 KM JANE KUFIJ DETARE,
72 KM KUFIJ LIQENORE DHE 48 KM KUFIJ LUMORE. BRENDA KETYRE KUFIJVE
SIPERFAQJA A REPUBLIKES SE SHQIPERISE ESHTE 28 748 KM 2, QE DO TE
THOTE DICKA E PERAFERT ME SIPERFAQEN E BELGJIKES. SHTETET KUFITARE
ME TE CILAT KUFIZOHET REPUBLIKA E SHQIPERISE, JANE: MALI I ZI DHE
KOSOVA NE VERI, REPUBLIKA ISH-JUGOSLLAVE E MAQEDONISE NE LINDJE,
GREQIA NE JUGLINDJE DHE JUG. NE PERGJITHESI KUFIRI TOKESOR ESHTE
MALOR DHE I VESHTIRE PER TU KALUAR. KALIMI I TIJ REALIZOHET VETEM
NEPERMJET DISA QAFAVE MALORE DHE LUGINAVE LUMORE SI: HANI I HOTIT
NE KUFI ME MALIN E ZI, LUGINA E DRINIT TE BARDHE (QAFE MORINI) DHE
QAFA E PRUSHIT NE KUFIRIN ME KOSOVEN, QAFE THANA DHE SHEN-NAUMI NE
KUFIRIN ME MAQEDONINE, KAPSHTICA DHE KAKAVIA NE KUFIRIN ME GREQINE
ETJ. 5. RELIEVI RELIEVI I SHQIPRIS SHT KRYESISHT MALOR. VARGMALET E
PARA ALPINE U FORMUAN NGA MBARIMI I JURASIKUT, NDRSA GJAT ERS
KENOZOIKE U SHPEJTUA PROCESI MALFORMUES N TRSIN E ALBANIDEVE, Q
TANI PRBJN TOKN E NNTOKN E SHQIPRIS. LARTSIA MESATARE E RELIEVIT
SHT 708 METRA, OSE 2 HER M E LART SE MESATARJA E EVROPS. LARTSIT M
T MDHA GJENDEN N ALPET SHQIPTARE DHE N MALET E LINDJES (KORABI 2751
METRA MBI NIVELIN E DETIT, PRBN EDHE MAJN M T LART T SHQIPRIS).
TERRITORI I SHQIPRIS NDAHET N 4 KRAHINA T MDHA NATYRORE (FIZIKO-
GJEOGRAFIKE): KRAHINA MALORE VERIORE KRAHINA MALORE QENDRORE
KRAHINA MALORE JUGORE ULTSIRA PERNDIMORE 6. NGA KRAHINA MALORE
VERIORE VLEN T VEOHEN ALPET SHQIPTARE Q SHQUHEN PR KONTRAST T MADH
MIDIS MALEVE T LARTA DHE LUGINAVE T THELLA. RRETH 30 MAJA MALESH
NDODHEN MBI 2 500 M MBI NIVELIN E DETIT. NDR LUGINAT DALLOHEN
SIDOMOS LUGINA E VALBONS DHE AJO E THETHIT. KRAHINA MALORE QENDRORE
NUK SHT AQ KOMPAKTE SA AJO VERIORE, POR E NDAR N DISA MASIVE
MALORE, SI: VARGU I KORABIT, MALET E LURS, MALET E SKNDERBEUT ETJ.
KTO MALE NDRPRITEN NGA LUGINA T NDRYSHME. KRAHINA MALORE JUGORE
ARRIN DERI N DETIN JON N JUG DHE SHT E COPTUAR N DISA VARGJE MALORE
DHE LUGINA LUMORE. VEND T VEANT N T Z RIVIERA SHQIPTARE, E CILA
SHTRIHET NGA GJIRI I VLORS DERI N BUTRINT N JUG. PRGJAT BREGDETIT
ADRIATIK, N PERNDIM T VENDIT SHTRIHET ULTSIRA PERNDIMORE E SHQIPRIS
ME GJATSI NGA VERIU N JUG RRETH 200 KM DHE ME GJERSI NGA PERNDIMI N
LINDJE, DERI NE 50 KM. KJO ULTSIR PRBN ULTSIRN M T MADHE N PJESN
PERNDIMORE T BALLKANIT DHE SHT RAJONI M I ZHVILLUAR EKONOMIK I
SHQIPRIS. RELIEVI I TOKAVE SHQIPTARE SHTRIHET NGA NIVELI I DETIT
DERI N LARTSIN 2751M (MALI I KORABIT). I GJITH KY NDRYSHIM I
LARTSIS NDIKON N NDRYSHIMET E MDHA KLIMATERIKE, N BIMSI, SI DHE N
DENDSIN E VENDOSJES S QENDRAVE T BANUARA N DREJTIM VERTIKAL. N
RELIEVIN E TYRE MBIZOTROJN KODRAT DHE MALET. DUKE U NISUR NGA
LARTSIA MBI NIVELIN E DETIT, DALLOHEN: RELIEVI I ULT, I MESM DHE I
LART. RELIEVI I ULT SHTRIHET NGA NIVELI I DETIT, DERI N 200 M MBI
KT NIVEL. AI PRFSHIN FUSHAT DHE KODRAT E ULTA PRAN BRIGJEVE DETARE
T ADRIATIKUT E JONIT DHE PRGJAT SEKTORVE T MESM T LUGINAVE LUMORE.
RELIEVI I MESM SHTRIHET NGA 200 DERI NE 1000M MBI NIVELIN E DETIT.
AI KA SHTRIRJEN M T MADHE DHE PRFSHIN: KODRAT, GROPAT, FUSHGROPAT
DHE LUGINAT KRYESORE. RELIEVI I LART SHTRIHET 1000 M MBI NIVELIN E
DETIT DHE PRFSHIN MALET DHE SISTEMET MALORE. PJESA M E MADHE E
KTYRE MALEVE KA LARTSI DERI N 2000 M. MALET ME LARTSI M T MADHE SE
2000 M KAN SHTRIRJE T KUFIZUAR.SEK. "NATYRA"[8] 7. MALET E
SHQIPERISE: MALET KAN TIPARE MORFOLOGJIKE T NDRYSHME. KRESHTAT E
TYRE JAN HER T ASHPRA E HER T BUTA. FORMA E TYRE VARET NGA PRBRJA
SHKMBORE DHE VEPRIMI I FAKTORVE T JASHTM. KRESHTA TE ASHPRA NDESHEN
KRYESISHT TEK SHKMBINJT GLQEROR, POR EDHE N ATO MAGMATIK T MODELUAR
NGA EROZIONI LUMOR I AKUJVE T KUATERNARI KORABI KORABI SHT NJ NGA
MALET M T LARTA T EVROPS JUGLINDORE, I CILI SHTRIHET PRGJAT KUFIRIT
T SHQIPRIS DHE REPUBLIKS S MAQEDONIS. MASIVI I TIJ SHKMBOR SHT NJ
MASIV SHUM I THYER MALOR DHE PRBHET KRYESISHT NGA RRESHPE DHE
GLQEROR T PALEOZOIKUT ME STRUKTURAT N BLLOQE, SI DHE DISA SHKMBINJ
T DMTUAR RND PREJ GIPSI T TRIASIKUT PERMIAN. KORABI SHT GJITHASHTU
MIKPRITS I SHUME SHOQATAVE TE NDRYSHME ALPINISTE, SYNIMI I TE
CILAVE SHT PUSHTIMI I MAJS M T LART T VENDIT, 2723 M MBI NIVELIN E
DETIT. 8. ALPET SHQIPTARE SHTRIHEN NE VERI TE LUMIT DRIN DHE NE
PERENDIM TE RRJEDHJES SE POSHTME TE LUMIT VALBONA . ATO PERFSHIJNE
PJESEN VERIORE TE VENDIT DHE ZENE RRETH 8% TE TIJALPET PERBEHEN
KRYESISHT NGA GELQERORET, POR GJENDEN EDHE DEPOZITIME TERRIGJENE
DHE MAGMATIKE. ALPET PERBEJNE GRUMBULLIN MALOR ME TE FUQISHEM, ME
TE LARTE, ME TE ASHPER DHE ME TE COPETUAR TE VENDIT. LARTESIA
MESATARE E TYRE MBI NIVELIN E DETIT ARRIN NE 1500 M. KETU NDODHEN
SHUMICA E MAJAVE TE SHQIPERISE ME IARTESI MBI 2000 M.GJITHANDEJ TE
SHEH SYRI KRESHTA E MAJA TE MPREHTA DHE TE DHEMBEZUARA, QE NGRIHEN
MENJEHERE RRETH 2000 M MBI LUGINAT E NGUSHTA DHE TE THELLA, PLOT ME
PRAGJE DHE UJEVARA, KANIONE DHE GRYKA. TEK ALPET DALLOHEN BLLOQET,
MALESITE, KURRIZET MALORE DHE LUGINAT: BLLOKU I JEZERCES SHRIHET NE
QENDER TE ALPEVE DHE KA RELIEV ME TE LARTE, ME TE ASHPER DHE ME TE
THEPISUR. ATY NDODHET MAJA E JEZERCES 2694 M, ME E LARTA NE ALPET
DHE E DYTA NE SHQIPERI, PAS MAJES SE KORABIT. 9. MALI I TOMORRIT
MALI TOMORR SHT NJ MAL I LARTE N SHQIPRIN JUGORE N AFRSI T QYTETEVE
T BERATIT DHE T POLIANIT. MAJA M E LART E SAJ, QUKA E PARTIZANIT,
ARRIN NJ LARTSI PREJ 2416 METRA. TOMORRI SHT I NJ RNDSIE T MADHE PR
BANORET NGA E GJITH VENDI, PASI ATY GJENDET NJ TEMPULL FETAR
BEKTASHI, NJKOHSISHT OFRON NJ VEND TE PERSHTATSHEM PR SKI. PIRAMIDE
NE MALIN E TOMORIT ? FLITET NE AMBIENTET E NASA SE NE MALIN E
TOMORRIT NE SHQIPERI FSHIHET NJE MISTER I MADH DHE I FRIKSHEM PER
TE ARDHMEN E NJERZIMIT..SIPAS TYRE ATY EGZISTON DICKA QE
SPECIALISTET E NASA KAN SHUME VJET QE PO E MONITOROJEN ME ANE TE
NJE SATELITI SPECIALRRETH KETIJ MISTERI ESHTE FOLUR DHE TEK
EMISIONI ORA E NATES TEK ORA NEWS PARA DISA MUAJSH.ATY EGZISTON NJE
SHPELL DHE NE BRENDESI TE SHPELLES GJENDET NJE GROP E MADHE KU DISA
NJERZ JAN MUNDUAR TE ZBRESIN ME LITAR,POR NE MOMENTIN E LESHIMIT TE
LITARIT NE GROP AI CUDITERISH KEPUTET.DISA SPECIALIST USA MENDOJEN
SE NESE VJEN FUNDI I BOTES,AI DO TE NIS NJE MALI I SHENJT I
TOMORRIT.DHE MENDOHET SE NOEJA E NISI NGA MALI I TOMORRIT ANIJEN E
TIJ QE SHPETOJ NJERZIMIN NE PERMBYTJEN E MADHE MIJRA VITE ME
PARE..KOHA DO TA VERTETOJ NESE JEN TE VERTETA KETO SPEKULLIME 10.
FUSHAT E SHQIPERISE FUSHAT ZNE KRYESISHT PJESN PERNDIMORE, PRGJAT
BREGDETIT ADRIATIK DHE LUMENJVE KRYESORE T VENDIT SI VJOSA,
DEVOLLI, OSUMI, SHKUMBINI, ERZENI, MATI E DRINI, KU GJENDEN,
GJITHASHTU, EDHE TOKAT BUJQSORE E QENDRA T MDHA BANIMI, SI DHE
PRSHKOHEN NGA RRUG T RNDSISHME KOMUNIKIMI. FUSHAT M T LARTA GJENDEN
N PELLGUN E KORS, MBI 800 M MBI NIVELIN E DETIT NDRSA FUSHA M E
MADHE SHT FUSHA E MYZEQES E SHTRIR N ANN PERNDIMORE, Q SHT DHE
FUSHA M E MADHE E BALLKANIT PERNDIMOR. FUSHA E MYZEQESE: FUSHA E
MYZEQESE ESHTE FUSHA ME E MADHE DHE ME E RENDESISHME E VENDIT TONE.
PERFSHINE GJITHE PJESEN JUGORE TE ULTESIRES BREGDETARE. NE KUPTIMIN
FIZIKO-GJEOGRAFIK KJO FUSHE SHTRIHET NGA SHKEMBI I KAVAJES NE VERI
E DERI NE VLORE NE JUG NE NJE GJATE 100 KM DHE NGA BREGU I
ADRIATIKUT NE PERENDIM DERI NE KODRAT E DARSISE DHE MALLAKASTRES NE
LINDJENE NJE GJERESI MAXIMALE RRETH 50KM. NGA ANA ETNOGRAFIKE
KONCEPTI MYZEQE ESHTE ME I NGUSHTE, POR PERMBAJTJA E TIJ KA
NDRYSHUAR HISTORIKISHT. NE KOHET ME TE VJETRA ME MYZEQE, KUPTOHEJ
NJE NJESI QE SHTRIHET MIDIS DY BRIGJEVE TE SEMANIT TE POSHTEM E QE
NJIHEJ ME EMRIN "DHEU I BUTE". KORS, ME E MADHJA DHE NDER FUSHAT ME
T RNDSISHME TE SHQIPRIS, NDODHET RRETH 850 M MBI NIVELIN E DETIT.
DALLOHET PR RELIEVIN E SAJ KREJT TE RRAFSHET. PJESN VERIORE TE SAJ
E ZINTE KNETA E MALIQIT, Q U THA ARTIFICIALISHT NE VITET E PARA PAS
LIRIMIT TE VENDIT. AJO KA TOK SHUME PJELLORE DHE SHT SHUME E
POPULLUAR. NE TE NDODHET QYTETI I KORS DHE AI I MALIQIT, SI DHE
SHUME FSHATRA. 11. MALI I DAJTIT MALI I DAJTIT SHT NJ MAL N SHQIPRI
Q ARRIN NJ LARTSI PREJ 1613 METRA. NDODHET N NJ AFRSI PREJ 26
KILOMETRASH NGATIRANA ME RRETH 26 LLOJE DRURSH DHE SHKURRESH
PYJORE, T CILAT MBULOJN RRETH 80 % T TERRITORIT, BIMSH E BARISHTORE
,KAFSHT DHE SHPENDT E EGRA, DY MAJAT DOMINUESE, BALLKONET, Q
QNDROJN MBI SHKMBINJT E PJERRT, DBORN E DIMRIT DHE LARTSIN
RELATIVISHT T MADHE NGA NIVELI I DETIT, DUKE FILLUAR NGA 300 METRA
DERI N LARTSIN 1613 METRASH T MAJS M T LART, N T 4 ZONAT
FITOKLIMATIKE E ME NJ KUNDRDREJTIM Q SIGURON MJAFTUESHMRIN E DITVE
ME DIELL, E PR KONSEKUENC ME NJ KLIM M T FRESKT E ME AJR M T PASTR
SE PLLAJA KU SHTRIHET TIRANA. MALI I DAJTIT I SHPALLUR PARK
KOMBETAR ME VENDIM T KSHILLIT T MINISTRAVE, NR 9248, DT. 6.2.1966,
KA SOT NJ SIPRFAQE PREJ RRETH 3300 HA DHE ME PERSPEKTIVE ZGJERIMI
DERI NE RRETH 11000 HA. AI SHT N JURIDIKSIONIN DHE ADMINISTRIMIN E
DREJTORIS S SHRBIMIT PYJOR TIRAN. 12. MALI I GRAMOZIT MALI I
GRAMOZIT SHT NJ VARG MALOR N RRETHIN KOLONJ LINDORE N SHQIPRI DHE
JANIN VERILINDORE DHE PERNDIMOR KASTORIAS PREFEKTURN N GREQI. MALI
SHT PJES E VARGMALEVE PINDIT DHE SHT NJ NGA VERIOR. MAJA E TIJ
QNDROJN RRETH 2.523 M. AJO I DETYROHET EMRIN E SAJ ME KOMUNITETIN
ARUMUN T GRAMOS NE PREFEKTURN PERNDIMOR KASTORIAS. RAJONI SHT E
BANUAR KRYESISHT NGA ARUMUNET. GR-20 (KOZANI - KONITSA - JANINS)
SHT N JUGLINDJE. GJATSIA E TIJ SHT RRETH 25 KM PR 30 KM NGA
VERIPERNDIMORE N JUGLINDJE DHE GJERSIA E TIJ SHT RRETH 15 KM NE 20
KM NGA JUGPERNDIM T VERILINDJE. T DY LUMENJ T GJAT DHE T RNDSISHME
T SHQIPRIS, OSUM DHE DEVOLLIT, E KAN ORIGJINN N SHPATET VERIORE T
GRAMOS. MOUNT GRAMOS ISHTE NJ BASTION KOMUNISTE GJAT LUFTS CIVILE
GREKE DHE VENDIN E BETEJS PRKATSE N VITIN 1949. 13. ISHUJT NE
SHQIPERI SHQIPRIA SI VEND BREGDETAR KA NJ NUMR T VOGL ISHUJSH,
SHUMICA E TYRE JAN T VEGJL DHE NUK KALOJN 1 KM2 SIPRFAQE, PRVE
ISHULLIT T SAZANIT DHE ATIJ T KUNS. ISHUJT E SHQIPRIS NDODHEN N
DETIN ADRIATIK, DETIN JON, SI DHE N DISA LIQENE BRENDA VENDIT. DISA
NGA TA JAN T PRSHTATSHM PR TURIZM SEPSE KAN NJ BUKURI Q SHT E
VIRGJR DHE E PAPREKUR NGA DORA E NJERIUT, POR ASNJ NGA ISHUJT NUK
SHT I BANUAR. ISHULLI I SAZANIT SAZANI SHT ISHULLI M I MADH I
SHQIPRIS. MAJA E TIJ M E LART SHT 342 M. ISHULLI I SAZANIT KA NJ
SIPRFAQE PREJ 5,7 KM2 DHE VIJ BREGDETARE ME GJATSI RRETH 15 KM.
ISHULLI NGA PIKPAMJA E EKOSISTEMIT SHT NJ PARK I VRTET, SHUM I
PASUR DHE I MBROJTUR, SI REZULTAT I T QENIT VAZHDIMISHT ZON
USHTARAKE. KJO KA MUNDSUAR SHMANGIEN E GJUETIS S PALIGJSHME, SI DHE
T ABUZIMEVE E DMTIMEVE T TJERA. SHPELLAT NNUJORE, SI AJO E HAXHI
ALIS, GJIRIT T DJALLIT E T TJERA JAN NGA M T MDHAT Q MUND T GJENDEN
N MESDHE. ATO SOT PRBJN NJ SFID T VRTET PR ZHYTSIT DHE NJ ATRAKSION
T VEANT PR SPORTET NNUJORE. ISHULLI I KUNES ISHULLI I DYTE M I MADH
I SHQIPRIS. GJENDET N DELTN E DRINIT, AFR QYTETIT T LEZHS DHE KA NJ
SIPRFAQE PREJ 1.4 KM2. ISHULLI SHT 1.5 KM LARG BREGUT DHE STREHON N
GJIRIN E TIJ RRETH 70 LLOJE ZOGJSH, 22 LLOJE ZVARRANIKSH, 6 LLOJE
AMFIBSH DHE 23 LLOJE GJITARSH. N AFRSI TE TIJ GJENDEN PLAZHET E
TALES DHE KUNS. 14. GADISHUJT GADISHULLI I KARABURUNIT (TURQ. GJUHA
E ZEZE) SHT I VETMI GADISHULL N SHQIPRI. AI KA NJ SIP. PREJ 62 KM2
DHE NDODHET N QYTETIN E VLORS. GADISHULLI NJIHEJ Q N LASHTSI PR
PASURIT NATYRORE (MERMERIN), PASURIT PYJORE (VALANIDHIN), PASURIT
HISTORIKO-ARKEOLOGJIKE SI DHE REZERVATIN E PASUR ME DERRAT E EGR. N
SKAJIN VERIPERNDIMOR T KARABURUNIT NDODHET KEPI I GJUHZS, PIKA M
PERNDIMORE E SHQIPRIS NJKOHSISHT DHE VEND-STREHIMI I SHPELLS S
HAXHI ALIUT, SHPELLS M T MADHE BREGDETARE T VENDIT. NATYRA E TIJ
PARAQITET E PASUR N PYJE POR E VARFR N BIMSI DHE UJRA SIPRFAQSORE,
SHKAQE KTO Q E KAN BR ZONN T PABANUESHME. PAMJA E TIJ E VIRGJR
KONTRIBUON N ASPEKTIN TURISTIK T VENDIT I CILI SHT I MBUSHUR ME
SHPELLA, T ARA, GJIRE E PLAZHE T VEGJL. AGJENCI T NDRYSHME
TURISTIKE APLIKOJN JO VETM UDHTIME PRGJAT KTIJ MASIVI, POR EDHE
PUSHIME NJDITORE, N PLAZHET Q NDODHEN ATY. UDHTIME T TILLA
ORGANIZOHEN KRYESISHT GJAT STINS S VERS, NDRSA SYNOHET Q ATO T
SHTRIHEN GJAT GJITH VITIT. 15. KY DET SHTRIHET MIDIS GADISHULLIT
APENIN N PERNDIM DHE GADISHULLIT T BALLKANIT N LINDJE, KURSE KANALI
I OTRANTOS (72 KM) E NDAN AT ME DETIN JON. DETI ADRIATIK SHT I GJAT
850 KM (DREJTIMI VERI-JUG) DHE I GJER 203 KM (LINDJE- PERNDIM).
THELLSIA M E MADHE E TIJ ARRIN N 1590 M. N BRIGJET SHQIPTARE KY DET
SHT I CEKT. BRIGJET SHQIPTARE T DETIT ADRIATIK KAN GJATSI 380 KM.
PJESA M E MADHE E TYRE JAN BRIGJE T ULTA FUSHORE ME PLAZHE T MDHA
(DISA DHJETRA KILOMETRA T GJATA DHE DERI N DISA QINDRA METRA T
GJERA), ME PRBRJE RRE SHUM T IMT. NDR TO DALLOHET, PLAZHI I
VELIPOJS, DURRSIT, DIVJAKS, VLORS ETJ. N KTO PLAZHE PUSHOJN ME
MIJRA TURIST VENDAS DHE T HUAJ. N KT BREGDET GJENDEN EDHE DISA
GJIRE, SI: GJIRI I TIVARIT, I DRINIT, I DURRSIT, I VLORS, SHUM T
PRSHTATSHM PR PORTE DETARE. N TO NDODHEN EDHE PORTET M T RNDSISHME
T T GJITHA VENDIT (DURRSI, VLORA, DHE SHNGJINI). DETI JON KY DET
SHTRIHET MIDIS PJESS JUGORE T GADISHULLIT T BALLKANIT DHE
GADISHULLIT APENIN. AI SHT DETI M I THELL I MESDHEUT (5121 M), SHT
DET I HAPUR DHE MJAFT I NGROHT. BRIGJET SHQIPTARE T KTIJ DETI
SHTRIHEN NGA GADISHULLI I KARABURUNIT DERI N GJIRIN E ARTS. AI SHT
I GJAT RRETH 270 KM DHE KA TIPARE T NDRYSHME. PRGJAT TIJ NGRIHEN
MALE, PRANDAJ KY BREGDET SHT KRYESISHT I LART E SHKMBOR. N KT
BREGDET PLAZHET JAN TE RRALLA DHE ZALLORE. KA EDHE SEKTOR TE TJER
TE TIJ N T CILT MALET U LNE VEND FUSHAVE TE VOGLA. NE GRYKDERDHJEN
E LUMIT T KALAMASIT (AMRI) DHE T LUMIT T PAVLS (SHQIPRI) BRIGJET
JAN T ULTA E FUSHORE, ME PLAZHE RANORE DHE SEKTOR T MOALIZUAR.
PAMJA TRHEQSE, BURIMET E PASTRA, SHKLQIMI I DIELLIT, UJRAT E KALTRA
DHE T TEJDUKSHME T DETIT U JAPIN KTYRE PLAZHEVE VLERA T MDHA
TURISTIKE. 16. KLIMA , HIDROGRAFIA DHE POPULLSIA ANXHELA MUCAJ SARA
RUCAJ 17. KLIMA Me nj pozicion fantastik q shtrihet si n detin
Adriatik ashtu edhe n at Jon, Shqipria ka nj klim t that me
temperatura q variojn nga 22-30C dhe me mbi 180 dit me diell n vit.
Moti n bregdet sht mesdhetar, me dimra t but dhe t lagsht si dhe me
ver t ngroht, t that dhe me diell. Zonat e tjera variojn nga niveli
mbi detin ndrsa zonat malore jan shpesh me bor n dimr i cili
vazhdon deri n pranver. N zonat bregdetare i nxehti i madh sht shum
i rrall, dhe megjithse shpesh pak i lagsht, bhet i kndshm nga errat
ditore t detit. Dimri n plazh sht i but por me raste ka erra t
ftohta q vijn nga veriu dhe lindja t cilat mund t sjellin t ftohtin
pr disa dit kur malet jan t mbuluara me bor. N t gjith vendin, vera
dhe vjeshta jan muajt m t qndrueshm. Dielli ndrion shum, me rreth
11 or n dit n Korrik dhe rreth 4 or n dit n Janar. 18. PLAZHET
KRYESORE JAN Plazhi i Shngjinit Plazhi i Tals Plazhi i Durrsit
Plazhi i Divjaks Plazhi i Semanit Plazhi i Vlors Plazhi i Dhrmiut
Plazhi i Himars Plazhi i Sarands Kepat kryesore jan Kepi i Rodonit
Kepi i Bishtit t Palls Kepi i Gjuhezs Ishujt kryesore jan Ishulli i
Sazanit Ishulli i Kuns Ishulli i Zvrnecit Gadishulli i vetm
Karaburuni 19. DETI ADRIATIK Ky det shtrihet midis gadishullit
Apenin n perndim dhe gadishullit t Ballkanit n lindje, kurse kanali
i Otrantos (72 km) e ndan at me detin Jon. Deti Adriatik sht i gjat
850 km (drejtimi veri-jug) dhe i gjer 203 km (lindje-perndim).
Thellsia m e madhe e tij arrin n 1590 m. N brigjet shqiptare ky det
sht i cekt. Brigjet shqiptare t detit Adriatik kan gjatsi 380 km.
Pjesa m e madhe e tyre jan brigje t ulta fushore me plazhe t mdha
(disa dhjetra kilometra t gjata dhe deri n disa qindra metra t
gjera), me prbrje rre shum t imt. Ndr to dallohet, plazhi i
Velipojs, Durrsit, Divjaks, Vlors etj. N kto plazhe pushojn me
mijra turist vendas dhe t huaj. N kt bregdet gjenden edhe disa
gjire, si: gjiri i Tivarit, i Drinit, i Durrsit, i Vlors, shum t
prshtatshm pr porte detare. N to ndodhen edhe portet m t rndsishme
t t gjitha vendit (Durrsi, Vlora, dhe Shngjini). 20. DETI JON Ky
det shtrihet midis pjess jugore t gadishullit t Ballkanit dhe
gadishullit Apenin. Ai sht deti m i thell i Mesdheut (5121 m), sht
det i hapur dhe mjaft i ngroht. Brigjet shqiptare t ktij deti
shtrihen nga gadishulli i Karaburunit deri n gjirin e Arts. Ai sht
i gjat rreth 270 km dhe ka tipare t ndryshme. Prgjat tij ngrihen
male, prandaj ky bregdet sht kryesisht i lart e shkmbor. N kt
bregdet plazhet jan te rralla dhe zallore. Ka edhe sektor te tjer
te tij n t cilt malet u lne vend fushave te vogla. Ne grykderdhjen
e lumit t Kalamasit (amri) dhe t lumit t Pavls (Shqipri) brigjet
jan t ulta e fushore, me plazhe ranore dhe sektor t moalizuar.
Pamja trheqse, burimet e pastra, shklqimi i diellit, ujrat e kaltra
dhe t tejdukshme t detit u japin ktyre plazheve vlera t mdha
turistike. 21. LIQENET Liqenet jan t shumta dhe t shumllojshme.
Formimi i tyre sht br nga fundosjet tektonike, nga tretja e
ngadalshme n uj e shkmbinjve glqerore dhe gipseve, nga veprimi e
akujve, nga njeriu, pr prfitimin e energjis elektrike, pr ujitje
dhe pr furnizimin 22. LIQENI I SHKODRS sht liqeni m i madh i
gadishullit t Ballkanit, me nj siprfaqe prej 368 km, nga t cilat
149 km prfshihen brenda kufijve t Republiks s Shqipris. N kt liqen
derdhet lumi i Moraes dhe prej tij del ai i Buns. sht liqen i cekt
(me thellsi mesatare 7 m dhe maksimale 44 m) i prmendur pr gjuetin
e peshkut dhe pr vlerat turistike. 23. LIQENI I OHRIT sht liqeni m
i thelle n t gjith gadishullin e Ballkanit (mesatarja 145 m,
maksimalja 295 m). Ai z vendin e dyt n kt gadishull pr nga
siprfaqja (363 km, nga t cilat 111 km prfshihen n Republikn e
Shqipris). N kt liqen derdhen disa prrenj dhe ujrat e shum burimeve
te mdha, q dalin pran brigjeve lindore dhe n taban t tij. Prej
liqenit del lumi i Drinit t Zi. Liqeni i Ohrit ka rndsi t madhe
turistike dhe bot t pasur shtazore, duke mos munguar ktu dhe disa
lloje endemike. 24. LIQENI I PRESPS Prbhet nga Prespa e Madhe (285
km2) dhe nga Prespa e Vogl (44 km2). Nga kjo siprfaqe liqenore n
Republikn e Shqipris prfshihen 49 km2. Liqeni i Presps sht m i
ceket se liqeni i Ohrit. Thellsia mesatare e tij arrin deri n 35 m
ndrsa maksimalja n 54 m. N kt liqen derdhen disa prrenj; prej tij
uji del n rrug nntoksore dhe prfundon n liqenin Ohrit. Ky liqen ka
vlera t veanta pr peshkim dhe turizm. 25. LUMENJET Drini Drini (285
km) sht lumi m i madh shqiptar dhe n gjith pjesn perndimore t
Ballkanit. Ai formohet nga bashkimi i Drinit t Zi me Drinin e
Bardh. Drini i Zi del nga liqeni i Ohrit n qytetin e Strugs dhe
derdhet n liqenin artificial t Fierzs. Drini i Bardh buron nga
malet e Zhlebit (Kosov), prshkon lugun e Dukagjinit dhe derdhet n
liqenin e Fierzs. Lumi i Drinit, n vazhdim, sht kthyer n nj zinxhir
liqenesh artificiale (i Fierzs, i Komanit dhe i Vaut t Dejs), q
furnizojn me uj tri hidrocentrale t mdha. Ai derdhet n lumin e
Buns. Prurja mesatare vjetore e Drinit arrin 352 m3/sek, kurse
maksimalja e regjistruar sht mbi 5100 m3/sek Buna Buna (44 km) sht
i vetmi lum fushor. Buron nga liqeni i Shkodrs. Pasi bashkohet me
Drinin, rrjedh n nj shtrat tepr t ceket dhe me dredhime t shumta.
Prfundon n detin Adriatik me nj delt shum t madhe. Prurja mesatare
vjetore e Buns arrin 670 m3/s, duke zne nj nga vendet e para n
Mesdheun Verior. Ky lum sht pjesrisht i lundrueshm.[ 26. Mati Mati
(115 km) buron nga mali i Kaptins dhe prshkon nj lugine me zgjerime
dhe gryka t ngushta, ku jan ndrtuar digat e dy hidrocentraleve (i
Ulzsdhe i Shkopetit). Prurja mesatare vjetore arrin 103 m3/s.[
Shkumbini Lumi Shkumbin, (ose Lumi Shkmbi), buron n malin e
Valamars dhe duke rrjedhur npr nj lugin t ngusht me reliev t thyer,
derdhet n Detin Adriatik. Gjatsia e ktij lumi sht 181 km ndrsa
prurja e ujit arrin vlern mesatare vjetore prej 61 m3/sek.
Shkumbini e ndan pothuajse n dy pjes t barabarta Shqiprin. 27.
Semani Semani sht lumi i dyt pr nga gjatsia n Shqipri, pas Drinit.
Lumi fillon n rrethin e Beratit dhe formohet nga bashkimi i dy
lumenjve Osum dhe Devoll n afrsi t fshatit Kozar. sht i gjat rreth
281 km, me pellg ujmbledhs 5,649 km2 dhe lartsi mesatare mbi
nivelin e detit 863 m. Pasi prshkon fushn e Myzeqes, shkarkon ujrat
e tij n detin Adriatik, n jug t laguns s Karavastas. Vjosa Lumi
Vjosa rrjedh nga malet e Pindit n lindje t Janins, kurse burimi
gjendet n malin Mavrovouni. Rrjedha e tij vazhdon n drejtim t
veriperndimit pr n Shqipri. Lumi ka nj gjatsi prej rreth 272 km,
prej t cilave 80 km n territorin e Greqis, kurse rreth 192 km
brenda territorit t Shqipris. Vjosa lag zona me nj siprfaqe prej
6,706 km2, 2,154 km2 prej t cilave gjenden brenda kufijve t Greqis,
dhe 4,552 km2 brenda kufijve t Shqipris. Prurja mesatare e ujrave n
grykderdhje sht rreth 204 m3/sek 28. POPULLSIA POPULLSIA E SHQIPRIS
NDR VITE SHQIPRIA KA 2,821,977 BANOR.[5] 46% E SHQIPTARVE JETOJN
NPR FSHATRA. MBAS KOHS S DIKTATURS NDODHI NJ NDRYSHIM DEMOGRAFIK.
ME QINDRA SHQIPTAR KAN EMIGRUAR (T LIGJSHM OSE T PALIGJSHM) N
ITALI, GREQI, BE EDHE N VENDET E AMERIKS VERIORE. N 2004 SHTETI
SHQIPTAR SHPALLI NJ MILION EMIGRANT N M PAK SE 15 VJET. PAVARSISHT
SE NJERZIT KAN EMIGRUAR, RRITJA E POPULLSIS N QYTETE SI TIRANA DHE
DURRSI NUK U NDALUA. TIRANA, N VITIN 1990 KISHTE 250,000 BANOR EDHE
20 VJET ME VON KA M SHUM SE 600,000 BANOR, KJO SHT NJ RRITJE PREJ
140%. N AT KOH NJERZIT KAN LN VENDIN DHE KAN SHKUAR NPR VENDE T
HUAJA OSE NJERZIT KAN LN FSHATIN DHE KAN SHKUAR NPR QYTETE. KSHTU
SHUM FSHATRA N JUG JAN SOT T LNA PAS DORE. SHQIPRIA KA DISA PAKICA
ETNIKE-GJUHSORE. MIDIS TYRE JAN PAKICA GREKE (ETNIA M E MADHE),
VLLAHT (10,000), SLLAVT (3,000 SERB, BOSHNJAK, GORAN DHE MAQEDONAS,
ROM 9,000). RRETH 25,000 GREK KAN BANIMET N ZONAT RURALE N JUG T
SHQIPRIS DHE KRYESISHT N ZONAT E PAKICAVE GJUHSORE N KUFI ME GREQIN
T QARKUT T SARANDS, T GJIROKASTRS (DROPULL, POGON), T DELVINS, T
HIMARS, SI DHE N QENDRAT E MDHA SI DURRSI, TIRANA. 29. Turizmi dhe
Gastronomia Diana Lamaj Krisanthi Malaj Eglis Shametaj 30. Turizmi
shqiptar po njeh nj ngritje t stabilizuar cilsore . Ai klasifikohet
ne disa kategori : -Turizmi blu -Turizmi I gjelber -Turizmi I
bardhe -Turizmi kulturor etj 31. Velipoja : Esht nj nga plazhet dhe
pikat turistike m t rndsishme t Shkodrs, por edhe n Shqipri. Ajo
dita dits sht duke e lshuar shtatin e vet me bukurin dhe vlern. Ktu
turisti e gjn mikpritjen, rrn ,plazhin nder me te gjatat dhe nder
me te gjrat n rajon, e sajuar n pasurin e vet me rr t imt me plazhe
t sheshta , buz bregdeti deri nj kilometr pa u rrezikuar as mosha e
re, as t moshuarit qe do te psojn ,sht me rndsi t moshuarit ktu
kane prnjher edhe zvendsimin e banjave pr shrimin e smundjeve t
ndryshme, kjo sht vlera e Velipojs! N t ardhmen synon t shndrrohet
ne nj pik ma turistiket n rajon. Velipoja shtrihet jo ma shum se 30
kilometra nga Shkodra, buz bregdetit Adriatik. sht nj qendr
turistike mjaft e kndshme , me peizazh t larmishm, ku ndrthuren
hijshm deti, plazhi, lumi, delta me ishuj, kodra, fusha, laguna
trheqse, pylli, ka flasin me njra tjetrn dhe joshin syrin e
turistit qe t jen nj ngazllim qetsues e shpirtror pr relaksim, gjat
ditve n turizm. 32. Durrsi : sot sht qyteti port m i rndsishm i
Shqipris si destinacion turistik. N pjesn jugore ndodhet plazhi i
tij, i gjat m shum se 10 km. Gjat periudhs verore n Durrs vijn m
shum se 150.000 turiste n ujerat e detit Adriatik. Monumentet e
qytetit antik i kan rezistuar kohs dhe jan akoma sot n nj gjendje t
mire. Durrsi sht nj destinacion interesant pr turizmin historik. Pr
t'u vizituar: Muret e kalas: rrnojat e fortifikimeve Bizantine t
shekullit t VI t cilave i shtohen n shekullin e XIV torrat e
rrumbullakta veneciane. Anfiteatri: sht nj nga monumentet me vlera
t medha dhe m i rndsishmi q ka mbijetuar nga qyteti antik. sht
ndrtuar n shekullin e II para.K dhe u braktis n mesjet. Nga
dokumentat kuptohet q anfiteatri ishte shum i madh dhe kishte nj
kapacitet prej 15.000 spektatorsh. Banjot termale romake: t
zbuluara n vitin 1962, gjat ndrtimit t pallatit t kulturs. Ato
ishin t pajisura me nj sistem ngrohjeje. Muzeu arkeologjik: Ndodhet
n afrsi t bregut t detit, i pasur me objekte t gjetura n Durrs, q
na bejn t kuptojm banort antik t Durrsit dhe traditat e tyre. 33.
Divjaka : Plazhi i Divjaks, i gjat rreth 12 km, sht nj nga bukurit
natyrore m mire t konservuara n Shqipri. Plazhi n t shumtn e
rasteve frekuentohet nga banoret vendas ose vizitoret e ardhur nga
qyteti i Lushnjes, por edhe nga turiste t tjer. 34. Vlora : Nder
shume ndjenja qe provon kur zbret ne Vlore per here te pare,
ndoshta ajo qe godet me teper i dedikohet unicitetit te ketij
qyteti. Nje vend mesdhetar, lagur nga deti Adriatik dhe ai Jon,
Vlora ka qene per mijera vjet ne rrjedhen e historise nje port
tregetar i rendesishem ne rajon. Shpirti bujar i vlonjatit eshte
nje shkrirje midis bluse se thelle te detit, bardhesise se reres,
dhe ashpersise se maleve. Prandaj Vlora meriton nje njohje me te
thelle. I lindur me hapa te vegjel turizmi ne Vlore po
transformohet gjithnje e me shume ne nje vrap pa limite. Kjo ka
difektet e veta por edhe te mirat: ka njohur Vloren me vendet
fqinje, ka hapur dyert drejt perendimit, ka bere te flase per
ambjentin, per kulturen dhe historine. Tashme po ndiqet nje
politike e posacme per turizmin vlonjat duke nxjerre ne drite
parqet e rezervatet natyrore. Ne Vlore ekzistojne ende vende
natyrale nga me te ashprit( te paprekshme) ne Europe -rruga per ta
kuptuar kete duket tashme e qarte: bashkimi i turizmit me
ambientin, dalja nga rrethi vicioz i shtepive te nevojshme per te
pritur nje numer turistesh verore gjithnje ne rritje, favorizimi i
interesit per zonat e brendshme. Pas momentit te arte te plazhit,
meriton te zbulohet dhe te vleresohet edhe brendesia e Vlores. Nje
udhetim do te perbente rastin per te njohur njerez ndoshta te
mbyllyr ne nje kontakt te pare, por pastaj gjithnje me te hapur, me
mikprites dhe dashamires; per te njohur nje gastronomi te pasur ne
lloje; per te zgjedhur midis shume produkteve artizanale te punuara
me finese; ne fund per te zbritur butesisht ne brendesine e nje
peisazhi te destinuar te mbetet ne syte dhe zemren e udhetarit. 35.
Saranda : qyteti i bukur i Sarands ofron nj stil dhe atmosfere t
veante. Panorama e detit, shumllojshmria e flors, e favorizuar dhe
nga klima e bute, e bjn Sarandn nj qendr kryesore pushimesh dhe nj
qytet t rndsishm turistik. Saranda ndodhet n nj gji t hapur deti,
prballe ishullit grek t Korfuzit. 36. Voskopoja: ndodhet rreth 21
km nga Kora mbi nj pllaje 1160 m mbi nivelin e detit.
Karakteristike e vendit sht ajri i pastr dhe uji i freskt dhe
kurativ. Gjat dimrit mund t praktikohet sporti i skive. Fshati sht
nj nga zonat me trheqse nga kto ane t Ballkanit. N dimr funksionon
Pista e Skive dhe zhvillohen garat e famshme rajonale. N t jan
zhvilluar gjithmon edhe kampionate kombtare. sht nj nga vendet e
rralla ku mund t zhvillohen kto lloje sportesh dimrore, por ende
mungon iniciativa pr ta zgjeruar dhe uar m tej turizmin alpin dhe
sportin dimror. Banort e fshatit mirpresin idet e reja dhe shprehen
t gatshm madje t ndihmojn n zhvillimin e shrbimeve turistike, q n
fund t fundit do ti shrbenin zhvillimit t zons dhe do t ishin edhe
nj mundsi m shum punsimi pr vendasit. 37. Parku Kombtar i Lugins s
Valbons : Parku ka nj siperfaqe prej rreth 8.000 hektarsh dhe
ndodhet 25-30 km n veri t qytetit t Bajram Currit. Vlerat e tij
shkencore, turistike dhe kurative jan t kombinuara me nj
bio-diversitet t rndsis kombtare dhe ndrkombtare. Ajri i paster,
gurgullimat e zhurmshme te lumit, gjelberimi, majat e thepisura te
maleve, rrethojne luginen duke krijuar nje peisazh magjepes. 38.
Parku Kombtar i Thethit : Gjendet n Alpet shqiptare, pran Bjeshkve
t Namuna, 70 km nga Shkodra, ka nj siperfaqe rreth 2.630 hektar. Nj
monument natyror vrtete interesant sht ujvara e Grunasit. Ujerat e
saj zbresin nga nj lartsi prej 30 metr. Pasurit natyrore t ksaj
zone jan t lidhura s bashku edhe me trashgimin kulturore dhe
historike t banorve vendas, duke formuar kshtu, bazat m t rndsishme
pr zhvillimin e turizmit. Lidhur me kt fakt ka shkruar edhe
alpinisti Georg Heinshemer, i cili e ka konsideruar Thethin,
padyshim, vendin m t prshtatshm pr turizm ndr Bjeshkt e Veriut t
Shqipris, duke e krahasuar at me viset e bukura t Tirolit, Austri.
39. . Parku Kombtar Dajti Ndodhet n lindje t kryeqytetit t Shqipris
dhe ka nj siprfaqe prej 3300 ha. Ai ndodhet n pjesn lindore t fushs
se gjer t Tirans 26 km n lindje t Tirans dhe 50 km larg nga
aeroporti Nn Tereza. Tipike e Parkut te Dajtit sht shtrirja e
bimsis me kate . Ky park sht nj zon shum e frekuentuar nga
pushuesit ditor. Ai konsiderohet "Ballkoni natyror i Tirans". Ai
ofron mundsi akomodimi pr pushuesit . Aty mund te shkohet me
teleferik , udhtim i cili ofron nj eksperience te veante. 40. Parku
Kombtar Lugina e Valbons Ka nj sip prej 8000 ha dhe konsiderohet si
mrekullia e Alpeve Shqiptare. Ndodhet 25-30 km n veri-perndim t
qytetit t Bajram Currit. Shtrihet midis majash t larta e t
thepisura t mbuluara me nj kolorit fantastik ngjyrash n do stin
duke dhn kshtu imazhin e nj lugine plot labirinte dhe t papritura.
- Shtrirja- Ka nje sip prej 8000 ha dhe konsiderohet si mrekullia e
Alpeve Shqiptare. Ndodhet 30 km ne veriperendim te qytetit te
Bajram Curri. Parku Kombetar fillon 4 km.larg qytetit B.Curri,n
gryken e Shtrejtit,prane qendres se Komunes Margegaj . Shtrihet
midis majash te larta e te thepisura te mbuluara me nje kolorit
fantastik ngjyrash ne do stine duke dhene keshtu imazhin e nje
lugine plot labirinthe dhe te papritura . - Lugina e Valbones eshte
nje nga mrekullite e paperseritshme te natyres alpine shqiptare.
41. Parku Kombtar Thethi Ka nj siperfaqe prej 2630 ha dhe ndodhet n
Alpet e Shqipris, pran Bjeshkve t Nmura. Ai ndodhet n nj distanc 70
km larg qytetit t Shkodrs dhe prshkohet nga lumi i Thethit, me nj
prurje prej rreth 1000-1300 l/sek dhe sht i pasur me troftn e
malit. Nj pik mjaft piktoreske dhe mahnitse sht Ujvara e Grunasit.
Pr tu vlersuar sht prania e drurit relikt t lisit. Ky prfaqson zonn
m t populluar t vendit me rrqebull ( linx linx ) i cili
konsiderohet specie e rrezikuar. 42. Parku Kombtar Lura Ka nj
siprfaqe prej 1280 ha dhe shtrihet n faqen lindore t Masivit
"Kurora e Lurs". Mjaft piktoreske ktu jan 14 liqenet akullnajore t
Lurs. N dimr siprfaqet e tyre ngrijn. Ndrsa n pjesn jugore t parkut
ndodhet "Fusha e Pelave" q ofron pamje shum lodhse, pasi ka bimsi t
larmishme me lule shumngjyrshe t rrethuara nga drur shekullor
halor. N kt park ka mundsi t mdha pr zhvillimin e ekoturizmit. 43.
Parku "Bredhi i Hotoves" Bredhi i Hotovs sht park kombtar, ndodhet
n jug t Shqipris pak kilometra nga qyteti i Prmetit, dhe mund t cil
sohet si mushkria natyrore e Shqipris Jugore. Me nj shtrirje prej
1200 hektarsh dhe nj masiv t mrekullueshm t prbr kryesisht nga
Bredhi Maqedonas, ky park kombtar sht nj nga perlat turistike t
Shqipris, q ofron surpriza t kndshme n do stin t vitit, si n dimr,
ku ai sht i mbuluar nga dbora por dhe n ver ku mund t shijosh
freskin e tij.Prej disa vitesh ai sht kthyer n nj vend q vizitohet
shpesh nga turistt. Ai ndodhet n zonn e Frashrit, rreth 35
kilometra nga qyteti i Prmetit, n verilindje t tij. Pamja
madhshtore e parkut t shfaqet nga hyrja e lugins s Lumics e deri
afr majs s malit t Kokojks. 44. Parku Kombetar "Prespa Ka nj
siprfaqe prej 27500 ha, duke perbere ne kete menyre edhe Parkun
Kombetar me te madh te Shqiprise. Ndodhet n kryqzimin e kufijve t
Shqipris, Greqis dhe Maqedonis. Prbhet nga liqeni i Presps s Madhe
dhe Presps s Vogl si dhe pellgu ujmbledhs i tyre. Kjo zon sht mjaft
e pasur me vlera kulturore. Ktu mund t prmendim kishat eremit t
Bizantit, Shpelln e Trenit n liqenin e Presps s Vogl, kalaja e
Trojanit, kisha e Shn Mris ndrtuar n ishullin e Maligradit n shek e
14-t. Liqeni i Presps s Madhe dhe Presps s Vogl jan prfshir n
Parkun Ballkanik t Presps, me nj marrveshje t kryeministrave t t dy
vendeve. 45. Parku natyror I Rrajces Zona e mbrojtur e Rrajcs
ndodhet n rrethin e Librazhdit. Format glaciale ku gjendet Rrajca
jan t vendosura n shpatin verior e lindor t malit t Shebenikut ku
gjendet kompleksi i cirqeve akullnajore t Rrajcs. N kt cirk
akullnajor jan katr liqene akullnajore, t cilt prbjn nj atraksion
natyror pr tu vizituar. Kto liqene kan nj gjatsi mesatare prej 100
metrash dhe nj gjersi mesatare prej 80 metrash. Ato gjenden t
vendosura n lartsin 2.200 metra mbi nivelin e detit. Pr t arritur n
kto liqene, duhet ndjekur rruga automobilistike e asfaltuar
Prrenjas - Rrajc dhe m pas, nga fshati Rrajc pr tek liqenet rruga
bhet n kmb. 46. Parku Kombtar Pishat e Divjaks Ka nj siprfaqe prej
1250 ha dhe ndodhet 5 km larg qytetit t Divjaks dhe 40 km larg
qytetit t Lushnjes. Ky park sht njkohsisht edhe pjes e kompleksit
Laguna e Karavastas ndodhet nn mbrojtjen e Konvents Ndrkombtare t
Ramsarit, q nga viti 1994. Ky park prbn nj nga ekosistemet m t
rndsishme t gjith vendit. Kjo sidomos pr faunn e pasur ku
prfaqsuesi m tipik sht pelikani kaurrel, i cili z rreth 6.4% t
popullats botrore. Ketu ndodhet pika perendimore e folezimit te
ketij shpendi ne europe. Parku Llogaras] Gjendet afro 40 km n
juglindje t qytetit t Vlors, n kufirin hapesinor midis detit
Adriatik dhe Jon. Afr Qafs s Llogoras takohen drur me forma
kurorash mjaft interesante n t cilat ndihet ndikimi i korenteve.
Parku "Qafe Shtama Ka nj siprfaqe prej 2000 ha dhe ndodhet rreth 25
km n verilindje t qytetit t Krujs. N prgjithsi pamja e ktij parku
sht rrethor dhe mjaft piktoresk. N kt park mjaft trheqs prmendet
ezma e "Nns Mbretresh" me uj shum t pastr, t ftoht e kurativ. sht
nj zon mjaft e frekuentuar pr vlerat e larta kurative dhe ato t
peisazhit q ajo ofron. 47. Kanionet e Skraparit . Skrapari mund t
quhet edhe rrethi i kanioneve madhshtore. N t gjenden dy kanione t
mdha, t dy monumente natyre, midis tyre kanioni i Osumit, m i madhi
n gjith Shqiprin, q me t drejt sht quajtur "Koloradoja e Shqipris".
Jan pikrisht ujrat e tij, q me forcn e tyre grryerrse dhe tretse,
kan deprtuar ashtu ngadal, por pa ndrprerje, n masn shkmbore
glqerore t strukturs antiklinale t orovods, duke formuar kanionin
me bukuri mbreslnse. Kur udhton n brendsi t tij mahnitesh nga
bukuria befasuese, por edhe nga disa prshtypje t uditshme dhe t
pabesueshme q t krijohen: coprat e qiellit s bashku me pjes t
mureve vertikale t glqerorve gri dhe t bimsis t blert pasqyrohen n
pellgjet e shumta t lumit, duke krijuar kshtu nj przjerje ngjyrash
dhe formash t prmbysura, q me fluiditetin e tyre t hutojn, t
orientojn dhe t zhytin n nj bot krejt tjetr, ireale, por q t
ngjallin ndjesi t mbla, nga t cilat nuk ke dshir t dalsh.N kto
raste e ke t vshtir t vendossh kufirin midis toks dhe qiellit, t
shaqen ndjesi t tjera edhe m t fuqishme, q t ndjekin nga pas edhe
kur del prej kanionit, madje edhe kur je larg tij, ato t ftojn t
kthehesh dhe ta vizitosh prsri at. 48. Butrinti Butrinti u shpall
qytet muze n qershor 1961.Butrinti sht vlersuar si pasuri e
trashgimis s njerzimit dhe mbrohet nga UNESCO q nga viti1992. Parku
Kombtar Arkeologjik i Butrintit ka nj siprfaqe prej 15 hektar dhe
ndodhet n lartsit 30-50 metra mbi nivelin e detit. Ai sht ngritur n
kndin juglindor t gadishullit t Ksamilit. Ka nj pozit mjaft t
mbrojtur natyrore, duke u lagur nga t dyja ant nga liqeni i
Butrintit, gjysm t kripur dhe gjysm t mbl dhe n njrn an nga kanali
i Vivarit. N prbrjen e saj gjenden lloje t shumta drursh me
gjelbrim t prhershm si, dafina, prralli, ilqe, fishekarthi,
kullastra, mimoza, si dhe lloje gjetherns. Drurt q arrijn lartsi
deri 12 metra, kan nj diametr 60-80 cetrimetra dhe arrijn mosh
maksimale 200 vjeare. Shpella e Butrintit ndodhet pran rrugs
automobilistike Sarand- Butrint, rreth 3 kilometra larg nga qyteza
e Ksamilit. Shpella vlersohet e veant pr nga natyra dhe pr
pozicionin e saj, sht e prmasave t mdha. Ka nj siprfaqe 110 metra
katror, ka hapsir t gjer me zgjerime nga hyrja e saj dhe sht e
ruajtur mir, n gjendje natyrale. Sipas arkeologve, shpella e
Butrintit ka vlera t shumta shkencore. Turizmi kulturor 49.
Gjirokastra ose Gjirokastr, sht qytet n Shqiprin jugore, banort e t
cilit quhen gjirokastrit. Qytet i prfshir n Listn e Trashgimis
Botrore t UNESCO-s m 2005, si nj nga pak shembujt e mbijetuar n
Ballkan t qyteteve tregtare t stilit otoman. Turisti ne Gjirokastr
mund te vizitoje Qendrn Historike me Pazarin dhe objektet e tij
karakteristike si dhe Kshtjelln ku prvec Muzeut te Armeve te ofron
pamje shume te bukura te qytetit nga lart. Ne Gjirokastr vizitori
mund te vizitoje edhe Muzeun Etnografik, Shtepite karakteristike te
Zekateve, Skendulateve, Babametos, Kadarese, Hani i Zagorise,
Dulajve, etj. Ne Luginn e Drinos gjenden disa site arkeologjike ku
me te rndsishmit jan "Antigonea", rreth 14 km nga Gjirokastra dhe
siti romak i Hadrianopolit shek.II ps.k. ne afrsi te fshatit
Sofratike. Mbreslnse dhe me vlera historike e arkitektonike jan
edhe Kishat paleokristiane te Shn Marise Labove dhe Peshkepi. Pr te
apasionuarit e natyrs me shume vlera jane Parqet natyrore si
Viroit, Sotires, Ujit te Ftohte Tepelen, Hotova, Pllaja e Cajupit
(1200 m), Ujrat Ternale te Benjes (Permet) si dhe kanionet e Lumit
te Suhes Zagorise dhe Vjoses. 50. Berati sht nj ndr qytetet e
rrall, i cili i takon agimit t njerzimit. Nj koh, kur ujerat
rridhnin t pakontrolluara dhe shkatrruese, n kt zon u krijua nj
masiv shkmbi, i zbuluar nga natyra n saj t ktij lumi, i cili duket
t jet vn posarisht pr t mirpritur nj qytet ku jeta filloi t
organizohej pr m shum se 2400 vjet. Ky qytet, rezultat i fantazis s
rafinuar, trhoqi poett t shkruajn dhe piktort t pikturojn. Pjeset
me interesante jane : Kalaja, lagjet e Gorices dhe Mangalemit si
dhe Kodiket e Beratit te cilet jane dy nga doreshkrimet me te
vjetra te fese se krishtere. Berati njihet ndryshe edhe si qyteti I
Nje mbi nje dritareve. 51. GASTRONOMIA SHQIPTARE 52. TAVE KOSI
(ELBASAN) TAVA E KOSIT ESHTE NJE GJELL KARAKTERISTIKE SHQIPTARE.
AJO PERGATITER ME MISH QENGJI OSE DASHI,VEZ KOS E PAK ORIZ. MUND TE
GATUHET EDHE PA ORIZ. PO ASHTU DO TE ISHTE IDEALE NESE TAVA DO TE
PIQEJ NE FURRE DRURI 53. LAKROR ME SPINAQ (KORCE) LAKRORI ME SQINAQ
ESHTE NJE GATIM TRADICIONAL SHQIPTAR I CILI MUND TE OERGATITET ME
PERERES TE NDRYSHEM SI SQINAQ QEPE EDHE DOMATE ,KUNGULL ,HITHRA
,EJT 54. FERGESE E TIRANES Nje nga pjatat me te thjeshta dhe me me
shije na vjen nga Shqiperia e mesme , nga Tirana . Gjithe cfare
duhet jane qepe ,domate , speca djathe/gjize dhe ky gatim deperton
ne hunde . 55. Tave krapi (Shkoder) Shkodra njihet si pjese e
Ballkanit dhe si e tille edhe ne artin e kulinarine ka dominuar
kuzhina orientale. Kjo kuzhine ka si te vecante te asaj kohe se
dominojne yndyrnat dhe salcat e ndryshme. Ne kete familje gjellesh
futen edhe tava e krapit shkodrane. Thuhet shkodrane sepse ajo ka
te vecantat e veta me shume gatime te ndryshme qe behen si ne
Shkoder ashtu edhe ne disa qytete te tjera. Ajo ka nje recete krejt
te vecante si ne sasine ashtu edhe ne llojet e asortimenteve te saj
qe kane lidhje direkt me zonen e Shkodres. 56. MISH I PJEKUR NE
HELL (VLORE) Kuzhina e zones se Vlores eshte nje kuzhine tipike e
zonave malore por njekohesisht dhe bregdetare. Ne te perdoren
prodhime te fresketa blegtorale te kopeve te dhirta dhe te te
leshtave qe rriten neper malet buze detit, me barin e fresket dhe
eren e detit. Karakteristike shume e veante e kuzhines vlonjate
eshte gatimi i prodhimeve te detit. Mishi i pjekur ne hell: duke
qene karakteristik i vendit, mund te gjendet ne do restorant.
Afersia me detin dhe cilesia e kullotave i japin mishit ne kete
zone nje shije te pakrahasueshme, sidomos qengji i Karaburunit. 57.
TAVE ME KORAN ( POGRADEC) Peshku koran I cili rritet vetem ne
Pogradec dhe ne nje qytet te Rusise eshte ai lloj peshku qe sot
rrezikon zhdukjen . Tava me kete peshk mbetet origjinale
pogradecare dhe e pandryshueshme . Komenti I vetem eshte : Yumm sa
I shijshem! 58. Sporti Ilir Shalsi 59. PESHNGRITJA NE SHQIPERI
Rikthehet bindshm, me dy medalje ari dhe nj bronzi, peshngritsi yn
i mirnjohur, Erkand Qerimaj,pas pezullimit pr prdorim t substancave
t ndaluara. Erkand Qerimaj shpallet kampion Europe, ndrsa Daniel
Godeli renditet i dyti! Rezultat i mrekullueshm i peshngritsit
shkodran, q ka ngritur 194 kg n stilin e shtytjes, duke merituar
kshtu medaljen e art. Po ashtu, Qerimaj ka ngritur 349 kg n dygarsh
dhe ka marr nj tjetr medalje ari. Daniel Godelli u rendit i dyti me
medalje argjendi dhe pse ngriti te njejten peshe me Qerimaj, pasi
kishte nje peshe trupore me te madhe. Godelli fitoi tre medalje
argjendi, n shkputje, shtytje dhe dygarsh. Romela Begaj nuk ishte
me fat n kt Kampionatin Europian t Peshngritjes, q po zhvillohet n
Tel Aviv. Ajo nuk ia doli dot t ngrej lart flamurin kuqezi n
garimin n kategorin 63 kg pr femra, edhe pse tentoi deri n fund,
por u detyrua t braktis garn n stilin e shtytjes pasi psoi nj dmtim
menjher pasi kishte ngritur peshn 115 kg n provn e saj t par.
Kshtu, 27-vjecarja nuk arriti t klasifikohet n dygarsh n renditjen
prfundimtare, duke mos hyr dot n zonn e medaljeve as n stilin e
shtytjes. ku u rendit e katrta n kontinent. 60. FUTBOLLI NE
SHQIPERI Futbolli n Shqipri ka ekzistuar para se t krijohej
Federata Shqiptare e Futbollit (FSHF). Kjo sht dshmuar nga
regjistrimi i ekipit n turneun e Kups Ballkanike gjat
viteve1929-1931, i cili filloi n vitin 1929 (edhe pse Shqipria
prfundimisht kishte presion nga ekipet pr shkak t konkurrencs,
konkurrencn e filloi e para dhe ishte mjaft e fuqishme n duele).
Kombtarja Shqiptare u themelua m 6 qershor 1930, por Shqipria duhej
t priste 16 vite pr t luajtur ndeshjen e par t saj ndrkombtar, dhe
ather debutoi kundr Jugosllavis n vitin 1946. N 1932, Shqipria u
bashkua me FIFA (gjat kongresit 12 - 16 qershor) dhe n vitin 1954,
ajo ishte nj nga antart themelues t UEFA-s. 61. BSKETBOLLI NE
SHQIPERI Liga e Basketbollit e Shqipris sht nj kompeticion q
konsiston n pjesmarrjen e klubeve profesioniste t basketbollit n
Shqipri dhe sht evenimenti m i rndsishm n Shqipri. U themelua n
vitin 1946 nga FSHB. Kupa e basketbollit e Shqipris sht evenimenti
i dyt pr nga rndsia. Ekipi me m shum trofe sht B.C. Partizani
Tirana, q e kan fituar kt kup pr numrin rekord 33 her. Liga
konsiston n 12 ekipe profesioniste n Shqipri dhe sht nj nga ligat m
t vjetra n Ballkan, themeluar q n vitin 1946. 62. NOTI NE SHQIPERI
Shprese per nje kthese ne sportin e notit. Analiza vjetore e
federates se notit ish nje sukses sipas informacionit tek gazeta
TELEGRAF , per problematiken qe trajtoj si dhe per frymen optimiste
qe ajo percoj ne gjithe komunitetin e notit. Eshte detyre tani qe
te gjithe te luftojne qe te bejne realitet objektivat qe ajo vuri.
Ka ardhur koha qe rritja e cilesise te zere vendin e duhur ne punen
e gjithe skuadrave , shenja per kete kane filluar te duken. garat e
zhvilluara ne Hercegnovi treguan qe mund te guxojme dhe realizojme
rezultate qe me pare dukeshin ender. 63. VOLEJBOLLI NE SHQIPERI
Liga e Volejbollit e Shqipris sht nj kompeticion q konsiston n
pjesmarrjen e klubeve profesioniste t volejbollit n Shqipri dhe sht
evenimenti m i rndsishm n Shqipri. U themelua n vitin 1946 nga
FSHV. Kupa e volejbollit e Shqipris sht evenimenti i dyt pr nga
rndsia. Ekipi me m shum trofe sht KS Dinamo, q e kan fituar kt lig
pr numrin rekord 25 her.[1] Liga konsiston n 12 ekipe profesioniste
n Shqipri dhe sht nj nga ligat m t vjetra n Ballkan, themeluar q n
vitin 1946. 64. MUNDJA NE SHQIPERI Mundja sht nj ndr prleshjet m t
vjetra n historine e njerzimit. Qllimi i s cils sht q kundshtari i
mundur t pranoj vetvetiu shtrirjen pr toke. Nga ktu vije edhe
mundja si disiplin sportive ku jan t vendosura disa rregulla t
cilat kontrollohen nga nj gjyqtar sportiv. Prderisa mundja n natyr,
zhvillohet n hapsir t lir, zakonish livadhe, si sport mundja
zhvillohet brenda nj rrethi t vizatuar q paraqet kufirin hapsiror n
t cilin kundrshtart kan drejt t lvizin. 65. HENDBOLLI NE SHQIPERI
Hendbolli i Kosovs ka nj histori t gjat dhe t pasur. Jan tri
periudha q ravijzojn qart kt histori: - E para, veprimtaria q nga
fillimet, ose viti 1948; - E dyta, q nga pavarsimi, ose viti 1990,
dhe, - E treta, q nga viti 1999 e deri m sot. Q t tri kto periudha
kan t veantat jo vetm historike. Ato shnojn shkallt e zhvillimit
dhe afirmimit vendor dhe ndrkombtar. Po ata njerz q dikur ishin
lojtar, s bashku me t tjert, q rrinin krah i tyre, n periudhn e dyt
ishin krah i atyre q i takuan brezit t veprimit t hendbollit gjat
viteve t robris dhe t liris
