739
Bn in Ni Các Quan Bn Mc bn khc năm Chính Hòa th18 (1697)

[Thuvienso.org] đại việt sử ký toàn thư

Embed Size (px)

DESCRIPTION

 

Citation preview

  • 1. Bn in Ni Cc Quan BnMc bn khc nm Chnh Ha th 18 (1697)

2. 2i Vit S K Ton Th- Ta Ta sch:i Vit S K Ton ThNmSon gi: L Vn Hu, Phan Phu Tin, Ng S Lin, v.v... 1697Dch gi: Vin Khoa Hc X Hi Vit Nam1985-1992 Nh xut bn:Khoa Hc X Hi - H Ni 1993Chuyn sang n bn in t bi: L Bc, Cng , Ngc Thy,2001Tuyt Mai, Hng Ty, Nguyn Quang Trung iu hp:L Bc - [email protected] 2001 3. 3 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn Ii Vit S K Ngoi K Ton Th Quyn I[1a] Triu Lit i Phu, Quc T Gim T Nghip,Kim S Quan Tu Son, Thn Ng S Lin BinXt: Thi Hong dng mun nc, ly a gii Giao Ch v pha Ty Nam, xa ngoi t BchVit. Vua Nghiu sai Hy th1 n Nam Giao2 nh t Giao Ch phng Nam. Vua V chia chnchu3 th Bch Vit4 thuc phn t chu Dng, Giao Ch thuc v y. T i Thnh Vng nh Chu[1063-1026 TCN] mi gi l Vit Thng th5, tn Vit bt u c t y.K Hng Bng Th Kinh Dng Vng[1b] Tn hy l Lc Tc, con chu h Thn Nng6.Nhm Tut, nm th 17. Xa chu ba i ca Vim h Thn Nng l Minh sinh ra Nghi, sau Minh nhn i tun phng Nam, n Ng Lnh8 ly con gi V Tin, sinh ra vua [KinhDng Vng]. Vua l bc thnh tr thng minh, Minh rt yu qu, mun cho ni ngi. Vua cnhng cho anh, khng dm vng mnh. Minh mi lp Nghi l con ni ngi, cai qun phngBc, phong cho vua lm Kinh Dng Vng, cai qun phng Nam, gi l nc Xch Qu.Vua ly con gi ng nh Qun tn l Thn Long9 sinh ra Lc Long Qun (Xt: ng k chp:thi Kinh Dng c ngi n b chn d, t xng l con gi t ca ng nh Qun, ly con th ca1Hy th: Tng truyn vua Nghiu sai anh em h Hy (Hy th) v h Ha (Ha th) i bn phng trng coi cng vic thin vnlch php. Hy Thc l em Hy Trng n min t phng Nam (Kinh Th, Nghiu in)2Kinh Th chp vua Nghiu sai Hy Thc n Nam Giao (Hy Thc trch Nam Giao). Khng An Quc thi Ty Hn ch gii KinhTh, ch cho Nam Giao l phng Nam. Mi n thi ng, T M Trinh mi gii thch Nam Giao l Giao Ch phng Nam.3Theo thin V Cng trong Kinh Th, chn chu l K, Duyn, Thanh, T, Dng, Kinh, D, Lng Ung.4Bch Vit: l t m ngi Hn dng gi chung cc tc ngi khc Hn sng min nam Trung Quc thi xa. T ny ln utin thy chp trong S K (Ng Khi Truyn ca T M Thin.5Vit Thng Th: tn nc thi c pha Nam Trung Quc c quan h vi nh Chu (hin chim tr cho Thnh Vng), ln u tinc ghi trong sch Thng Th i Truyn. C nhiu gii thch khc nhau, c thuyt ni rng Vit Thng Th min qun Cuc, tc min H Tnh (Thy Kinh Ch, Cu ng Th); c thuyt ni Vit Thng th v tr nc Lm p i sau (Vn Hinthng kho, Minh S, Minh nht thng ch).6Thn Nng: theo truyn thuyt Trung Quc, l mt trong 5 v thi thng c, dy dn bit cy ba trng trt, cng gi l Vim.7Theo Mc lc k nin ca i Vit S K v cu kt ca K Hng Bng th (NK1, 5b) th t nm Nhm Tut n nm Qu Mo(258 TCN) cng 2622 nm. Vy nm Nhm Tut l nm 2879 TCN. ch l mt nin i suy on trn c s - nh trong Phml ni r - mun t Kinh Dng Vng ngang vi Nghi.8Ng Lnh: c nhiu thuyt khc nhau, i khi ch 5 ngn bin gii pha nam ca Trung Quc. Theo Qung Chu k, l ccni: i D, Thy An, Lm H, Qu Dng, Yt Dng.9Nguyn vn: "Th ng nh Qun n, vit Thn Long". Theo cu ny th phi hiu Thn Long l tn ngi con gi ca ngnh Qun. Nhng on di (t 2b), son gi li vit: "Kinh Dng Vng ly con gi ca Thn Long, sinh ra Lc Long Qun".Nh vy tn ca ng nh Qun l Thn Long. 4. 4i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IKinh Xuyn, b b, vit th nh Liu Ngh tu vi ng nh Qun. Th th Kinh Xuyn v ng nh ii lm thng gia vi nhau t lu ri). Lc Long Qun[2a] Tn hy l Sng Lm, con ca Kinh Dng Vng. Vua ly con gi ca Lai l u C, sinh ra trm con trai (tc truyn sinh trm trng), l t caBch Vit. Mt hm, vua bo u C rng: "Ta l ging rng, nng l ging tin, thy ha khc nhau,chung hp tht kh". Bn t bit nhau, chia 50 con theo m v ni, 50 con theo cha v min Nam (cbn chp l v Nam Hi), phong cho con trng lm Hng Vng, ni ngi vua.S thn Ng S Lin ni: Khi tri t mi m mang, c th do kh ha ra, lBn C th. C kh ha ra ri sau c hnh ha, khng th g ngoi hai kh m dng c.Kinh Dch ni: "Tri t nung , vn vt thun ha, c ci hp tinh, vn vt ha sinh"1.Cho nn c v chng ri sau mi c cha con, c cha con ri sau mi c vua ti. [2b]Nhng thnh hin sinh ra, tt c khc thng, l do mnh tri. Nut trng chimhuyn iu m sinh ra nh Thng2, gim vt chn ngi khng l m dy nh Chu3,u l ghi s thc nh th. Con chu Thn Nng th l Minh ly con gi V Tin msinh Kinh Dng Vng, tc l thy t ca Bch Vit. Vng ly con gi Thn Long sinhra Lc Long Qun, Lc Long Qun ly con gi Lai m c phc lnh sinh trm con trai. chng phi l ci gy nn c nghip ca nc Vit ta hay sao? Xt sch ThngGim Ngoi k (4)4 ni: Lai l con Nghi; c theo s ghi chp y th Kinh DngVng l em rut Nghi, th m kt hn vi nhau, c l v i y cn hoang s, lnhc cha t m nh th chng? Hng Vng[3a] Con Lc Long Qun (khng r tn hy)5, ng Phong Chu (nay l huyn Bch Hc)6.Hng Vng ln ngi, t quc hiu l Vn Lang (nc ny ng gip bin Nam Hi, ty n BaThc, bc n h ng nh, nam gip nc H Tn, tc nc Chim Thnh, nay l Qung Nam), chianc lm 15 b l: Giao Ch, Chu Din, V Ninh, Phc Lc, Vit Thng, Ninh Hi, Dng Tuyn, LcHi, V nh, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh Vn, Tn Hng, Cu c; u l t thn thuc ca Hng1Kinh Dch: H t.2Truyn thuyt Trung Quc ni l b Gin ch (v th Cc) nut trng chim huyn iu, c mang, sinh ra ng Tit, t ca nhn - Thng.3B Khng Nguyn gim vt chn ngi khng l, sinh ra ng Khi, tc Hu Tc, t nh Chu.4Thng gim ngoi k: tc phn Ngoi K ca sch T Tr Thng Gim (294 quyn) do T M Quang i Tng son.5Nguyn bn in nh hai ch "khuyt hy", d nhn lm l khuyt hy ca Lc Long Qun. Nhng trn ni Lc Long Qun hySng Lm. y ni khuyt hy ca Hng Vng.6Huyn Bch Hc thi L l mt phn t huyn Phong Chu, tnh Vnh Ph ngy nay. 5. 5i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVng; cn b gi l Vn Lang l ni vua ng 1. t tng vn gi l Lc Hu, tng v gi l LcTng (ch Lc Tng, sau chp sai l Hng Tng2). Con trai vua gi l Quan Lang, con gi vua gi lM Nng. Quan coi vic gi l B Chnh, i i cha truyn con ni, gi l ph o. Vua cc i ugi l Hng Vng. By gi dn rng ni thy sng ngi khe sui u c tm c, nn r nhau i btc n, thng b thung lung lm hi, [3b] n tha vi vua. Vua ni: "Ngi man ni khc vicc loi thy tc; cc thy tc y a cng loi m ght khc loi, cho nn mi b chng lm hi. Ri vuabo mi ngi ly mc v hnh thy qui mnh. T y thung lung trng thy khng cn hi na.Tc v mnh ca ngi Bch Vit c l bt u t y.i Hng Vng th 6, hng Ph ng, b V Ninh c ngi nh giu, sinh mt con trai, nnm hn ba tui n ung bo ln nhng khng bit ni ci. Gp lc trong nc c tin nguy cp, vuasai ngi i tm ngi c th nh lui c gic. Ngy hm y, a tr bng ni c, bo m ra mithin s vo, ni: "Xin cho mt thanh gm, mt con nga, vua khng phi lo g". Vua ban cho gmv nga, a tr lin phi nga vung gm tin ln trc, quan qun theo sau, nh tan qun gic chn ni V Ninh3. Qun gic t quay gio nh ln nhau, cht rt nhiu, bn sng st u rp ly, tngi a tr y l thin tng, lin n xin hng c. a tr phi nga [4a] ln tri m i. Vua sai sasang ch vng nh ca a tr lp n th, tu thi cng t. V sau, L Thi T phong l XungThin Thn Vng. (n th cnh cha Kin S, hng Ph ng).Thi Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN], nc Vit ta ln u sang thm nh Chu (khngr vo i Hng Vng th my), xng l Vit Thng th, hin chim tr trng. Chu Cng ni: "Chnhlnh khng ban n th ngi qun t khng coi ngi ta l b ti ca mnh", ri sai lm xe ch nam as gi v nc. Cui thi Hng Vng, vua c con gi gi l M Nng, nhan sc xinh p. Thc Vng ngheting, n cu hn. Vua mun g, nhng Hng hu can rng: "H mun chim nc ta, ch ly vic hnnhn lm c m thi". Thc Vng v chuyn y bng on gin. Vua mun tm ngi xng ng g, bo cc b ti rng: "a con gi ny l ging tin, ngi no c ti c mi cho lm r". Bygi c hai ngi t ngoi n, ly di sn cu hn. Vua ly lm l, hi th h tha rng mt ngil [4b] Sn Tinh, mt ngi l Thy Tinh, u trong ci c, nghe nh vua c thnh n, nh bo nxin lnh mnh. Vua ni: "Ta c mt ngi con gi, l no li c c hai r hin?". Bn hn n ngyhm sau, ai em snh l n trc th g cho ngi y. Hai ngi vng li, ly t ra v. Hm sau,Sn Tinh em cc chu bu vng bc, chim ni th rng n dng. Vua y hn g con cho. Sn Tinhn v v ngn ni cao trn ni Tn Vin. Thy Tinh cng em snh l n sau, gin tic l khng kp,bn ko my lm ma, dng nc trn ngp, em cc loi thy tc ui theo. Vua cng Sn Tinh lyli st chng ngang thng lu sng T Lim4 chn li. Thy Tinh theo sng khc, t Ly Nhn vochn ni Qung Oai5 ri theo dc b ln ca sng Ht, ra sng ln6 m r vo sng nh TnVin, ni ni o su thnh vc thnh chm, cha nc mu nh p. Sn Tinh c php thn binha, gi [5a]7 ngi man an tre lm ro chn nc, ly n bn xung, cc loi c vy v c v trng1Vit S Lc chp nc Vn Lang gm 15 b lc, trong c 10 b lc ging tn nh Ton th ghi trn y (Giao Ch, V Ninh,Vit Thng, Ninh Hi, Lc Hi, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh Vn, Cu c, Vn Lang), v 5 b lc vi tn khc (Qun Ninh, GiaNinh, Thang Tuyn, Tn Xng, Nht Nam). Lnh Nam Chch Qui cng chp tn 15 b, nhng trong cc bn hin cn, tncc b y c nhiu sai khc chnh lch. D a Ch ca Nguyn Tri chp ng tn cc b nh Ton Th ghi trn y, nhngkhng c tn b Vn Lang.2Ch "Hng" v ch "Lc" ch khc nhau v pha bn tri, d c v chp lm.3Lnh Nam Chch Qui chp Ph ng Thin Vng nh gic n di ni Tru Sn, Sch Vit S Tng Vnh ch rng ni V Ninhthuc huyn Qu Dng (nay thuc t Qu V, tnh H Bc).4Sng T Lim: ch khc sng Hng chy qua Chm, H Ni.5Tc l sng y.6Tc l sng Hng.7Nguyn b n mt t in 5a - b, c thay th bng t chp tay. 6. 6i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn Itn u chy trn c. Rt cuc Thy Tinh khng th xm phm c ni Tn Vin. (Tc truyn SnTinh v Thy Tinh t y v sau i i th on, mi nm ma nc to thng vn nh nhau). Ni Tn Vin l dy ni cao ca nc Vit ta, s linh thing rt ng nghim. M Nng lySn Tinh, Thc Vng tc gin, dn li con chu phi dit Vn Lang m chim ly nc. n i chu lThc Phn c dng lc, bn nh ly nc. S thn Ng S Lin ni: Thi Hng Vng t ch hu lm phn giu, chianc lm 15 b. 15 b y u c trng v t. Vua theo th bc ct t cc con th cai tr. Ni 50 con theo m v ni, lm sao bit khng phi l nh th? V m lmqun trng, cc con u lm cha mt phng. C xem nh t trng ngi manngy nay xng l nam ph o, [5b] n ph o (nay bn triu i ch ph o ______ thnh ch ph o ___ ___ th c l ng nh th). Cn nh vic Sn Tinh, ThyTinh th rt l qui n, tin sch chng bng khng c sch, hy tm thut li chuyn c truyn li s nghi ng thi).Tr ln l [k] Hng Bng th, t Kinh Dng Vng c phong nm Nhm Tut, cng thi vi Nghi, truyn n cui thi vua Hng Vng, ngang vi i Non Vng nh Chu nm th 57 [258TCN] l nm Qu Mo th ht, tt c 2.622 nm [2879 - 258 TCN]. K Nh Thc An Dng VngH Thc, tn hy l Phn, ngi Ba Thc1, ngi 50 nm, ng Phong Kh (nay l thnhC Loa).[6a] Gip Thn, nm th 1 [257 TCN], (Chu Non Vng nm th 58). Vua thn tnh cnc Vn Lang, i quc hiu l u Lc. Trc kia vua nhiu ln em qun nh Hng Vng, nhngHng Vng binh hng tng mnh, vua b thua mi. Hng Vng bo vua rng: "Ta c sc thn, ncThc khng s ?" Ri Hng Vng b khng sa sang v b, ch ham n ung vui chi. Qun Thcko st n ni, hy cn say mm cha tnh, ri th huyt nhy xung ging cht, qun lnh quay giou hng Thc Vng. By gi Thc Vng p thnh Vit Thng, rng nghn trng, cun trn nh hnh con c,cho nn gi l Loa Thnh2, li c tn l thnh T Long (ngi nh ng gi l thnh Cn Ln, v thnhrt cao3). Thnh ny c p xong li st, vua ly lm lo, mi trai gii khn tri t v thn k ni sng,ri khi cng p li.Bnh Ng, nm th 3 [255 TCN], (ng Chu Qun nm th 1). Ma xun, thng 3, cht cthn nhn n ca thnh, tr [6b] vo thnh, ci m ni rng: "p n bao gi cho xong!". Vua mivo in hi, thn nhn tr li: "C i giang s n". Ri co t i ngay. Sng hm sau, vua ra cathnh, qu thy c con ra vng bi trn sng t pha ng n, xng l giang s, ni c ting ngi,bn c vic tng lai. Vua mng lm, vo mm vng, t mm ln trn in. Vua hi v nguyn1V iu ghi Thc Phn ngi Ba Thc (T Xuyn, Trung Quc), Cng mc c nhn xt: "Nc Thc t nm th 5 i Thn TnhVng nh Chu (316 TCN) b nc Tn dit ri, lm g c vua na ? Hung chi t Thc n Vn Lang cn c t Kin Vi (naythuc Vn Nam), t D Lang, Cng, Tc, Nhim Mang v.v... cch nhau hng hai ba ngn dm, c l no Thc vt qua ccc nc y m sang nh ly Vn Lang? .... Hoc gi ngoi ci Ty Bc gip vi nc Vn Lang cn c h Thc khc, m s c(tc Ton Th) nhn l Thc Vng chng ?" (CMTB1,9). Hin nay, c nhiu gi thuyt v ngun gc ca Thc Phn, trong c thuyt coi h Thc l th lnh ca ngi u Vit (hay Ty u) pha bc nc Vn Lang m trung tm l vng Cao Bng.2Nay cn di tch huyn ng Anh, H Ni.3Cn Ln: tn dy ni Trung Quc ( min Tn Cng - Ty Tng). 7. 7i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn Ido thnh sp, ra vng p: " l do tinh kh ni sng vng ny b con vua trc ph vo bp thnc, np ni Tht Diu. Trong ni c con qu, l ngi con ht thi trc chn y ha lmqu. Cnh ni c ci qun, ch qun tn l Ng Khng, c mt a con gi v mt con g trng, ld kh ca tinh, phm ngi qua li ng m y u phi cht v b qu lm hi. Chng c th ginhau hp n l, lm cho sp thnh. Nu git con g trng tr tinh kh y, th thnh t nhin c[7a] bn vng. Vua em ra vng n qun y, gi lm ngi ng tr. Ch qun ni: "Ngi l qunhn, xin i ngay, ch lu li y m b ha". Vua ci ni: "Sng cht c mnh, ma qu lm g ni ?".Ri ng li qun. n m nghe ting tinh qu t ngoi n gi m ca, ra vng lin qut mng, qukhng vo c, n khi g gy th l qu tan chy ht. Ra vng xin vua ui theo. Ti ni Tht Diuth tinh kh bin mt, vua tr v qun. Sng sm, ch qun tng vua cht ri, gi ngi n khm lim em chn. Thy vua vn vui v ci ni, ch qun lin sp ly ni: "Ngi lm sao c nhth, tt phi l thnh nhn!". Vua xin con g trng git t. G cht, con gi ch qun cng chttheo. Vua lin sai ngi o ni, thy c nhc kh c v xng ngi, em t thnh tro, ri xungsng, yu kh mi mt hn. T y, p thnh khng [7b] qu na thng th xong. Ra vng co t rav. Vua cm t, hi rng: "i n ngi thnh p vng, nu c gic ngoi n, th ly g m chnggi ?" Ra vng bn trt chic mng trao cho vua v ni: "Nc nh yn hay nguy u do s tri,nhng ngi cng nn phng b; nu c gic n th dng mng thing ny lm ly n, nhm vo gicm bn th khng phi lo g". Vua sai b ti l Cao L (c sch chp l Cao Thng1) lm n thn, lymng ra lm ly, t tn l Linh Quang Kim Tro Thn N.Cao Vng nh ng [tc Cao Bin] dp nc Nam Chiu, khi a qun v qua chu V Ninh,m nm chim bao thy c ngi l t xng l Cao L, ni: "Ngy xa gip An Dng Vng, c cngnh lui gic, b Lc hu gim pha, phi b i, sau khi cht, tri thng khng c ti g, ban cho mt dini sng ny, cho lm chc qun lnh thng tng qun, lm ch mi vic nh dp gic gi v mamng cy cy. Nay theo minh cng i dp yn qun gic, li tr v bn b, khng c li t bit thkhng phi l. Cao Vng thc dy, ni chuyn li vi liu thuc, c lm bi th:M h Giao Chu a,Du Du vn ti lai.C hin nng c kin,Chung bt ph linh i.(p thay t Giao Chu,Dng dc tri mun thu.Ngi xa nay c thy,H tm lng by lu).Nhm T, nm th 9 [249 TCN], (ng Chu Qun nm th 7; [by gi c] 7 nc l Tn, S,Yn, Triu, Ngy, Hn, T). Nm y nh Chu mt.[8a] Canh Thn, nm th 37 [221 TCN], (Tn Thy Hong L Chnh nm th 26). Nc Tnthn tnh c 6 nc, xng hong . By gi ngi T Lim, Giao Ch ta, l L ng Trng2 ngi cao 2trng 3 thc, lc t tui n hng p lm lc dch, b trng quan nh, bn b sang nc Tn lmquan n chc T l hiu y. Thy Hong ly c thin h, sai ng em qun ng gi t LmThao3, uy danh chn ng nc Hung N. Khi tui gi, v lng ri cht. Thy Hong cho ng l ngik l, c ng lm tng, ca T M Hm Dng, bng tng cha c my chc ngi,ngm lay th chuyn ng c, Hung N tng l hiu y cn sng, khng dm n xm phm(Triu Xng nh ng lm h Giao Chu, m thng nm chim bao thy cng ng Trng gingbn sch Xun Thu, T Truyn, nhn hi ch c, ri dng n th. Khi Cao Vng i nh Nam1Cao L, chp l Cao Thng trong cc ti liu ca Trung Quc nh Giao Chu Ngoi Vc K (do Thy Kinh Ch, q.14 dn), ThiBnh hon v k (phn Nam Vit Ch, q. 170), v.v....2Mt s ti liu Trung Quc (nh Qung D K, i Thanh Nht Thng Ch, v.v....) chp l Nguyn ng Trng, c l v da theo sliu Vit Nam i Trn do king hy i L thnh Nguyn.3Lm Thao: tn huyn Trung Quc thi Tn, nay thuc tnh Cam Tc. 8. 8i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IChiu, thn thng hin linh gip sc. Cao Vng cho sa li n th, tc g lm tng, gi l [tng]L hiu y. x Thy Hng huyn T Lim)1.inh Hi, nm th 44 [214 TCN], (Tn Thy Hong nm th 33). Nh Tn pht nhng ngitrn trnh, ngi r [8b] ngi i bun, cc o ra lm binh, sai hiu y Th em qun luthuyn, sai S Lc o ngi vn lng, i su vo t Lnh Nam, nh ly min t Lc Dng, t ccqun Qu Lm (nay l huyn Qu ca t Minh, Qung Ty)2, Nam Hi (nay l tnh Qung ng) vTng Qun (tc l An Nam)3; cho Nhm Ngao4 lm Nam Hi y, Triu lm Long Xuyn lnh (LongXuyn l thuc huyn ca Nam Hi), em nhng binh phi ti 50 vn ngi n ng n NgLnh, Ngao v nhn mu xm chim nc ta. (Chu t: con trai khng c tin np snh l, lythn gi nh v nn gi l chu t [ gi r] nh ci bu mnh ngi ta, l vt tha. Lc Lng lngi Lnh Nam phn nhiu ch ni rng, trn cn (lc), tnh ngi mnh tn (cng lng) nn gi lLc Lng). Tn Mo, nm th 48 [210 TCN], (Tn Thy Hong nm th 37). Ma ng, thng 10, ThnThy Hong mt Sa Khu. Nhm Ngao v Triu em qun sang xm ln. ng qun ni TinDu, Bc Giang5 nh nhau vi vua. Vua em n thn ra bn, thua chy. By gi Ngao em thyqun ng Tiu Giang (tc l [con sng] ph [9a] h, sau lm l ng H, tc l bn ng Hngy nay)6, v phm th thn nn b bnh, phi rt v. Nhm Ngao bo rng: "Nh Tn sp mt,dng mu k nh Phn th c th dng nc c". bit vua c n thn, khng th ch ni, bnlui gi ni V Ninh, sai s n ging ha. Vua mng, bn chia t Bnh Giang (nay l sng Thin c huyn ng Ngn) tr ln pha Bc thuc quyn cai tr ca , tr v pha Nam thuc quyn cai tr cavua. sai con l Trng Thy vo hu lm tc v, cu hn con gi vua l M Chu. Vua bng lng.Trng Thy d M Chu xem trm n thn, ri ngm b gy ly n, thay ci khc vo, gi v v Bcthm cha m, bo M Chu rng: "n tnh v chng khng th qun nhau, nu l hai nc khng ha,Nam Bc cch bit, ta li ti y th lm th no m tm thy nhau?". M Chu ni: "Thip c ci nmgm lng ngng, thng mang theo mnh, i n u th rt lng ngng rc ch ng r lmdu". Trng Thy v bo cho bit. [9b] Qu T, nm th 50 [208 TCN] (Tn Nh Th H Hi, nm th 2). Nhm Ngao m spcht, bo rng: "Ti nghe ni bn Trn Thng lm lon, lng dn cha bit theo v u. t ny ni xa lnh, s bn gic xm phm n y, mun cng ng cht ng (ng vo t Vit do nhTn m), t phng b, i xem ch hu bin ng th no". n khi m nng, li ni: "t Phin Ngung(nh Hn gi l Nam Thnh) da ni cch sng, ng ty di my nghn dm, v c ngi Tn cnggip, cng dng nc, dy vng, lm ch mt phng. Cc trng li trong qun ny khng ngino ng cng mu bn, cho nn ti gi ring ng bo". Ri Ngao ly thay mnh. Ngao cht, lin gi hch n cc ca i Honh Ph, Dng Sn, Hong Kh, ni: "Qun gic sp n, phi gp chtng, hp binh t gi". Hch n ni, cc chu qun u hng ng. By gi git ht cc trngli do nh Tn t, em thn thch phe cnh thay lm th lnh. em qun n nh vua, vua khngbit ly n mt [10a], ngi nh c ci m bo: " khng s n thn ca ta sao?". Qun ca tin st n ni, vua ging n th ly gy ri. Vua thua chy, M Chu ngi trn nga, cng chy1Tc n Chm huyn T Lim, H Ni.2Qu Lm: tn qun thi Tn, nay l vng t bc v ng tnh Qung Ty, ch khng ch ring huyn Minh Qu, ni ng tr sca tnh y.3Tng Qun: tn qun i Tn m trc y nhiu sch s ca ta v ca Trung Quc u ch gii l qun Nht Nam, hay baogm c ba qun Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam thi Hn, tc t An Nam. Thuyt l da vo mt cu cc ch ca Hn Th(q.28 h, tr. 11a) v qun Nht Nam thi Hn: "Qun Nht Nam - qun Tng thi Tn ngy trc". Nhng t cui th k XIX,thuyt b ph phn. Chnh Hn th phn Bn K (q.7 tr.9a) chp r rng: "Nm th 5 hiu Nguyn Phng (76 TCN), bib qun Tng, chia t vo hai qun Ut Lm v Tng Kha". Qun Ut Lm l vng Qung Ty, qun Tng Kha pha tyqun Ut Lm v gm mt phn Qu Chu. Vy Tng Qun l min ty Qung Ty v nam Qu Chu.4Ch c hai m: "Hiu" v "Ngao". Chng ti phin theo m quen gi.5Bc Giang: tn o i inh, tn l thi L, Trn v u L (nay l tnh H Bc).6Cng mc (TB1, 16b) ch: "By gi khng bit con sng ny u". 9. 9i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn Iv pha nam. Trng Thy nhn du lng ngng ui theo. Vua n b bin, ht ng m khng cthuyn, lin gi ra vng my ting: "Mau n cu ta!" Ra vng ni ln mt nc, mng rng: "Kngi sau nga l gic y, sao khng git i?". Vua rt gm mun chm M Chu, M Chu khn rng:"Trung tn trn tit, b ngi nh la, xin ha thnh ngc chu ra th nhc ny". Cui cng vuavn chp M Chu, mu chy loang mt nc, loi trai nut vo bng, ha lm ht minh chu. Vua cmsng t vn di 7 tc xung bin m i (tc nh ngy nay gi l sng t r nc. Tc truyn ni D Snx Cao X Din Chu l ni y). Trng Thy ui theo n ni, thy M Chu cht, thng khcm xc em v chn Loa Thnh, ha lm ngc. Trng Thy nh tic M Chu, tr li ch M Chu[10b] tm gi trang im khi trc, thng nh khng ngui, cui cng nhy xung ging m cht.Ngi sau c ht minh chu bin ng, ly nc ging y m ra, sc ngc cng sng hn. S thn Ng S Lin ni: Chuyn ra vng ng tin chng? Chuyn thn gingt Sn1, chuyn bit ni2 cng c th l c. V vic lm ca thn l da theo ngi,thc vo vt m ni nng. Nc sp thnh, thn minh ging xem a ha; nc spmt, thn cng ging xt ti c. Cho nn c khi thn ging m hng, cng c khithn ging m vong. An Dng Vng hng cng p thnh c phn khng d t scdn, cho nn thn thc vo ra vng rn bo, chng phi l v li on trch ng dnm thnh ra nh th ? Nhng th cng cn l kh. n nh lo ha hon v sau mni xin vi thn, th lng ring ny. Lng ring mt khi ny mm th l tri theo m mt, [11a] sao thn li chng gieo cho tai ha! Ra vng trt mng thing traocho, bo l c th nh lui c qun ch, l mm ha chng? Nh chuyn thnban cho nc Quc rung t m sao nc Quc cng mt theo. Sau [An DngVng] qu nhin nh vy. Th chng phi l thn theo ngi m hnh ng sao? Nukhng c li ni xin [vi ra vng], c theo o l m lm, bit u quc thng li chngc lu di? n nh chuyn M Chu rc lng ngng ch ng, th cha chc c.Nu c th ch mt ln l phi, th m sau ny con gi Triu Vit Vng li bt chc mcng ni nh th, l lm sao? C l ngi chp s cho rng nh Thc v nh Triu mtnc u do con r, cho nn nhn mt vic m ni hai ln chng? Th th vic ma qulm thnh cng ng tin sao? Tr li rng: i loi cng nh chuyn B Hu lmqu d, sau ngi nc Trnh lp con chu ca Hu, [hn ca Hu] c ch nng tari th ht3. Th l tr b yu kh, qu khng [11b] c ch ph vo na th phi thi.n nh s chp An Dng Vng bi vong l do n thn b i ly, Triu Vit Vngbi vong v m u mu mt mng rng, u l mn li cho vt tr thnh thing mthi. i phm vic gi nc chng gic t c o l ca n, ng o l th c nhiungi gip m nc hng, mt o l th t ngi gip m nc mt, khng phi vnhng th y.Tr ln l [k] An Dng Vng, khi t nm Gip Thn n nm Qu T l ht, tt c50 nm [257 - 208 TCN].1Thn ging t Sn: T Truyn chp rng thn hin t Sn thuc nc Quc, Quc cng sai quan n lm l t, c thn bancho rung t.2 bit ni: T Truyn ghi vic nm th 8 i L Ai Cng t Nguy Du nc Tn c hn bit ni.3B Hu: tc Lng Tiu, i phu nc Trnh thi Xun Thu b cht oan, thng hin hn v quy nhiu. Sau, T Sn cho con BHu l Lng Ch lm quan, hn B Hu mi thi khng bo on na. (T Truyn, q.13). 10. 10i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIi Vit S K Ngoi K Ton Th Quyn II[1a]K Nh Triu1 V ngi 71 nm [207 - 136 TCN], th 121 tui [256 - 136 TCN].H Triu, nhn lc nh Tn suy lon, git trng li Tn, chim gi t Lnh Nam,xng , i ngang vi nh Hn, hng nc truyn ngi 100 nm mi mt, cng l bc vuaanh hng. H Triu, tn hy l , ngi huyn Chn nh2 nc Hn, ng Phin Ngung (nay tnhQung ng)3. Gip Ng, nm th 1 [207 TCN], (Tn Nh Th nm th 3). Vua chim ly t Lm p4 vTng Qun, t lp lm Nam Vit Vng. t Mi, nm th 2 [206 TCN], (Ty S B Vng Hng Tch nm th 1; Hn Vng Lu Bangnm th I). Nm y nh Tn mt. [1b] inh Du, nm th 4 [204 TCN], (S Hng Tch nm th 3; Hn Lu Bang nm th 3).Ma ng, thng 10, ngy 30, nht thc. Thng 11, ngy 30, nht thc.Mu Tut, nm th 5 [203 TCN], (S Hng Tch nm th 4; Hn Lu Bang nm th 4). Mathu, thng 7, sao Chi mc khu vc sao i Gic.K Hi, nm th 6 [202 TCN], (Hn Cao nm th 5). Ma xun, thng 2, Hn Vng lnngi hong . Nm y Ty S mt.Qu Mo, nm th 10 [198 TCN], (Hn Cao nm th 9). Vua sai hai s coi gi hai qunGiao Ch v Cu Chn.t T, nm th 12 [196 TCN], (Hn Cao nm th 11) Nh Hn nh c thin h, nghetin vua cng xng vng nc Vit, mi sai Lc Gi sang phong vua lm Nam Vit Vng, trao chon thao5 v con so b i6, thng s vi nhau, bo vua gi yn t Bch Vit, ch cp ph. Khi s1Ton th, cng nh nhiu b s thi phong kin, quan nim nh Triu l mt triu i chnh thng ca nc ta, v vit thnh KNh Triu. Quan nim , t th k XVIII b ph phn, m ngi bc b u tin l Ng Th S, tc gi Vit S Tiu n.2Nay l huyn Chinh nh, tnh H Bc, Trung Quc.3Tc Qung Chu ngy nay. Qung ng vn cn huyn Phin Ngung.4Theo S K (q. 113: Nam Vit Lit Truyn): "Khi nh Tn b dit, lp tc nh ly Qu Lm, Tng Qun, t lp lm NamVit Vng". y, vn bn ca Ton Th, do sao chp hoc khc in, nhm ln t Qu Lm thnh Lm p.5NGuyn vn: "T th" = qu n v dy thao buc (v trang sc) qu n.6Nguyn vn: "Phu ph" = vt bng vng bc, ngc , v.v.... cp cho ngi c phong quan tc, khi cn xc nh th khp haina vi nhau; tc dng cng nh ph tit, nhng ph tit thng l hnh ng lm bng tre g, cp cho cc vin quan i thihnh mnh lnh. 11. 11 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIn, vua ngi xm m tip Lc Gi. Gi ni: "Vng vn l [2a] ngi Hn, h hng m m u ncHn, nay li lm tri tc nc mnh, mun chim t ny lm k ch chng chi vi nh Hn, h chnglm hay sao? V li, nh Tn mt con hu1, thin h u tranh nhau ui, ch c Hn khoan nhnyu ngi, dn u vui theo, khi qun t t Phong Bi m vo Quan Trung trc tin chim giHm Dng, dp tr hung bo. Trong khong 5 nm, dp yn lon lc, bnh nh bn bin, khngphi l sc ngi lm ni, tc l tri cho. Hn nghe vng lm vua t ny, tng mun quyt mtphen c thua, nhng v dn chng lao kh va xong cho nn phi b nh, sai s mang n thao chovng, ng l vng phi ra ngoi giao2 nghnh n bi yt t lng tn knh. Nay khng lmth, th nn sm l m tip s gi mi phi, sao li cy dn Bch Vit ng m khinh nhn s gi cathin t? Thin T nghe bit, pht binh sang hi ti, th vng lm th no?". Vua ra dng s hi, ngdy ni: "Ti t ny lu ngy [2b] qun mt c l ngha". Nhn hi Gi rng: "Ti vi Tiu H, ToTham ai hn?"3 Gi ni: "Vng hn ch". Li hi: "Ti vi vua Hn ai hn?". Gi ni: "Hn ninghip ca Ng Tam Vng, thng tr ngi Hn k hng c vn ngi, t rng hng mun dm,vt thnh dn giu, quyn chnh ch do mt nh, t khi tri t m mang n nay cha tng c. Nay dnca vng, chng qua mi vn , xen khong ni bin, ch v nh mt qun ca nh Hn, v vi Hn sao c?". Vua ci v ni: "Ti ly lm gin khng c ni dy bn y, bit u chng bngnh Hn?" Gi ngi im lng, sc mt tiu nghu. Bn gi Gi li vi thng. Vua ni: " t Vit nykhng ai ni chuyn c. Nay ng n y hng ngy ti c nghe nhng chuyn cha tngnghe." Cho Gi chu bu gi nghn vng lm vt b bao. n khi Gi v, li cho thm nghn vngna.[3a] Bnh Ng, nm th 13 [195 TCN], (Hn Cao nm th 12). Ma h, thng 4, vua Hnbng. Canh Tut, nm th 17 [191 TCN], (Hn Hu Doanh nm th 4). Ma h, nh Hn dngNguyn Miu pha bc sng V. Qu Su, nm th 20 [188 TCN], (Hn Hu nm th 7) Ma xun, thng ging, ngy mngmt, nht thc. Ma h, thng 5, nht thc, mt tri b che khut ht. Ma thu, thng 8, vua Hnbng.t Mo, nm th 22 [186 TCN], (Hn Cao Hu L Tr nm th 2). Ma h, thng 6, ngy 30,nht thc.inh T, nm th 24 [184 TCN], (Hn Cao Hu nm th 4). Nh Hn cm nc Nam Vit mua st ca quan. Vua ni: "Khi Cao ln ngi, ta cng thng s chung dng. Nay Cao Hu ngheli gim pha, phn bit dng Hn, Vit. Vic ny tt l mu k ca Trng Sa Vng4 mun da uyc ca nh Hn mu ly nc ta m lm vua c, t lm cng ca mnh". [3b] Mu Ng, nm th 25 [183 TCN], (Hn Cao Hu nm th 5). Ma xun, vua ln ngihong , em qun nh Trng Sa, nh bi my qun ri v.Canh Thn, nm th 27 [181 TCN], (Hn Cao Hu nm th 7). Nh Hn sai Lm L hu ChuTo sang nh Nam Vit bo th vic nh Trng Sa. Gp khi nng to m thp, bnh dch pht,bn bi qun. Vua nhn th dng binh uy v ca ci chiu v Mn Vic v u Lc pha ty (tc lGiao Ch v Cu Chn), cc ni y u theo v, t ng sang ty rng hn vn dm. Vua ngi xe muivng, dng c t o5, cho l nghi v ngang vi nh Hn.1Dng ai t ng m (lc l con hu, v lc l phc lc) ni bng vic nh Tn mt nc.2Giao: vng ngoi thnh.3Tiu H, Ta Tham: hai ngi c cng u trong vic ph t Hn Cao T, ni tip gi chc tha tng nh Hn.4Tc ca Ng Nhu i Hn Cao T c phong lm phin vng Trng Sa (nay l phn t pha ng tnh H Nam).5T o: loi c ln trang sc bng lng ui cu, dng trn xe nh vua. 12. 12i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Tn Du, nm th 28 [180 TCN], (Hn Cao Hu nm th 8). Ma thu, thng 7, Cao Hu bng,cc i thn n i vng Hng ln ngi, tc l Vn . Nhm Tut, nm th 29 [179 TCN], (Hn Vn Hng nm th 1). Vua Hn v thy m m ttin ca vua u Chn nh [4a] mi t ngi th p trng coi, tu thi cng t, gi cc anh emca vua cho lm quan to, ban cho hu. Vua Hn hi T tng Trn Bnh c th c ai sang s Nam Vitc, Bnh ni: "Lc Gi thi Tin tng sang s Nam Vit". Vua Hn gi Gi cho lm Thi trungi phu, ly mt ngi yt gi1 lm ph s, em th sang cho vua. Th ni: "Knh hi thm Nam VitVng rt lao tm kh . Trm l con v l ca Cao , phi ui ra ngoi lm phin vng t i,v ng s xa xi, kin thc hp hi qu kch, nn cha tng gi th. Cao Hong la b by ti,Hiu Hu Hong qua i, Cao Hu t ln trng coi vic nc, khng may c bnh, ngi h Lchuyn quyn lm by, mt mnh khng ch ng c, mi ly con ngi h khc ni nghip Hiu HuHong . Nh anh linh tng miu v sc lc ca cc cng thn, git ht bn y. Trm v cc vnghu v quan li khng cho t chi, khng th khng nhn, nay ln ngi. Mi ri nghe ni vng cgi th cho tng [4b] qun Lm L hu, mun tm anh em thn v xin bi chc hai tng qun Trng Sa. Trm theo th ca vng, bi chc tng qun Bc Dng hu ri, cn anh em thn cavng hin Chn nh, trm sai ngi n thm hi v sa p phn m tin nhn ca vng ri.Ngy trc nghe tin vng em qun nh bin gii, cp ph mi khng thi, dn Trng Sa kh sm Nam Qun kh nht, nc ca vng h c li ring hay sao? Tt phi cht nhiu qun lnh, hicc tng li ti gii, lm cho v ga chng, con m ci, cha m mt con, c mt hi mi, trmkhng n lm th. Trm mun phn nh t phong xen k ch ng ln nhau2, em vic ra hi, bnquan li u ni: "Cao Hong s d ly Trng Sa lm a gii, v [qu ch ] l t ca vng,khng nn t tin thay i". Nay d ly c t ai ca vng cng khng ln thm, ly c caci ca vng cng khng giu thm, ci t t Ng Lnh v nam, vng c vic tr ly. Tuy vy,vng xng l [5a] , hai cng lp m khng c xe s thng hiu, th l tranh nhau. Tranh mkhng bit nhng th ngi c nhn khng lm. Trm nguyn cng vng u b him trc, t naytr i thng hiu nh xa. V vy mi sai Lc Gi sang a t d, t vi vng bn ca trm.Vng cng nn nghe theo, ch lm nhng vic cp ph na. Nhn gi biu vng 50 chic o bngthng hng, 30 chic o bng trung hng, 20 chic o bng h hng. Mong rng Vng hy nghe nhctiu su v thm hi nc lng ging".Khi Gi n, vua t li ni: "Knh vng chiu ch, xin lm phin vng, gi mi l cng". Ri vua h chiu rng: "Trm nghe: hai ngi hng khng ng cng nhau, hai ngi hin khng cngi. Hong nh Hn l bc thin t hin ti, t nay ta trit b xe mui vng v c t o l nghi chca hong ". Nhn vit th rng: "Man Di i trng lo phu, thn , mo mui ng cht, hai lydng th ln hong b h. Lo phu vn l li c t Vit, Cao ban cho n [5b] thao lm NamVit Vng. Hiu Hu Hong ln ngi, v ngha khng n tuyt nn ban cho lo phu rt hu. CaoHu ln coi vic nc li phn bit Hoa - Di, ra lnh khng cho Nam Vit nhng kh c lm rung bngst v ng; nga, tru, d nu cho th cng ch cho con c, khng cho con ci. Lo phu t holnh, nga, tru, d gi. T ngh nu khng sm l vt cng t, th ti thc ng cht, mi sai ni sPhan, trung y Cao, ng s Bnh, ba bn dng th t li, nhng u khng thy tr v. Li nghe nrng, phn m ca cha m lo phu b p ph, anh em h hng u b git. V vy, bn li bn nhaurng: "Nay bn trong khng c phn chn vi nh Hn, bn ngoi khng ly g t cao khc vinc Ng". V vy mi i xng hiu l , t lm nc mnh, khng dm lm iu g hi nthin h. Cao Hong Hu nghe tin c gin, tc b s sch ca Nam Vit, khin cho vic sai ngi i skhng thng. Lo phu trm ng l v Trng Sa Vng gim [6a] pha, cho nn mi em qun nnh bin gii. Lo phu t Vit 49 nm, n nay m chu ri, nhng vn phi dy sm, ngmun, nm khng yn chiu, n khng bit ngon, mt khng trng sc p, tai khng nghe tingchung trng, ch v khng c lm ti nh Hn m thi. Nay may c b h c lng thng n,1Yt gi: chc quan i Tn, Hn, gi vic giao thip vi nc ngoi.2Nguyn vn: "nh a khuyn nha chi tng ch" (phn nh t ai theo kiu xen k nh rng ch ch ng ln nhau). NhHn ct t phong kiu cho xen lt phn t ca phin quc n vi phin quc kia d b ch ng. 13. 13 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIc khi phc hiu c, cho thng s nh trc, lo phu d cht xng cng khng nt. Vy xin itc hiu, khng dm xng na. Knh cn sai s gi dng mt i ngc bch trng, 1.000 b lngchim tr, 10 sng tn, 500 v c mu ta, 1 gi c cung, 40 i chim tr sng, 2 i chim cng. Momui liu cht, hai ly dng ln hong b h". Lc Gi em th y v bo, vua Hn rt mng. T y Nam Bc giao ho, thi vic binh ao,dn c yn ngh.Qu Hi, nm th 30 [178 TCN], (Hn Vn nm th 2). Ma ng, thng 10, ngy 30, nhtthc.[6b] Gip T, nm th 31 [177 TCN], (Hn Vn nm th 3). Ma ng, thng 10, ngy 30nht thc. Thng 11, ngy 30, nht thc.Tn T, nm th 48 [160 TCN], (Hn Vn Hu Nguyn, nm th 4). Ma h, thng 4, ngy30, nht thc.Gip Thn, nm th 51 [157 TCN], (Hn Vn nm th 7). Ma h, thng 6, vua Hn bng,c chiu dn tang ngn. Ma thu, thng 9, sao Chi mc phng ty. t Du, nm th 52 [156 TCN], (Hn Cnh Khi, nm th 1). Nh Hn chiu sai cc qunquc dng miu Thi Tng. Bnh Tut, nm th 53 [155 TCN], (Hn Cnh nm th 2). Ma ng, thng 11, c saoChi mc phng ty. inh Hi, nm th 54 [154 TCN], (Hn Cnh nm th 3). Ma xun, thng ging, c saoChi ui di mc phng ty. Thng y, ngy 30, c nht thc.[7a] Mu T, nm th 55 [153 TCN], (Hn Cnh nm th 4). Ma ng, thng 10, ngy30, nht thc. Qu T, nm th 60 [148 TCN], (Hn Cnh Trung Nguyn nm th 2). Ma h, thng 4, csao Chi mc pha ty bc. Ma thu, thng 9, ngy 30, c nht thc. Gip Ng, nm th 61 [147 TCN], (Hn Cnh nm th 3). Ma thu, thng 9, c sao Chimc pha ty bc. Thng y, ngy 30, nht thc.t Mi, nm th 62 [146 TCN], (Hn Cnh nm th 4). Ma ng, thng 10, ngy 30, nhtthc.inh Du, nm th 64 [144 TCN], (Hn Cnh nm th 6). Ma thu, thng 7, ngy 30, nhtthc. By gi vua sai s sang nh Hn th xng l vng, gi l triu yt cng nh cc nc ch hu, trong nc th theo hiu c [].[7b] Mu Tut, nm th 65 [143 TCN], (Hn Cnh Hu Nguyn, nm th 1). Ma thu,thng 7, ngy 30, nht thc. Canh T, nm th 67 [141 TCN], (Hn Cnh [Hu Nguyn] nm th 3). Ma ng1, thng10, mt tri, mt trng u sc . Thng 12, sc mt tri ta, nm sao i ngc chiu m ly chmsao Thi Vi; mt trng i xuyn vo Thin nh (Thin nh tc l 10 ngi sao cung vin Thi Vi gchu sao Long Tinh, khong sao Dc sao Chn; y l cung ca thin t; ta ca ng ).Ma xun, thng ging, vua Hn bng.Nhm Dn, nm th 69 [139 TCN], (Hn V Trit, Kin Nguyn nm th 2). Ma xun,thng ging, ngy 30, nht thc. Ma h, thng 4, c sao to bng mt tri mc ban m.1S vic ghi trong nm Canh T ny (141 TCN), trc ni ma ng, sau li ghi vic ma xun, hn l vic hai nm khcnhau. Hn Cnh ngi 16 nm, cht nm Canh T (xem: Lch i cng miu thy nin hy ph) ng nh Ton Th ghiti y. V vy, iu ghi "ma ng, thng 10 ..." trn l ghi li s vic trong ma ng nm trc. Hoc cng c th coi l vnbn Ton th b st tiu mc v nm K Hi (142 TCN) m s vic v ma ng ghi nhm v tr nh trn. 14. 14i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Qu Mo, nm th 70 [138 TCN], (Hn Kin Nguyn nm th 3). Ma thu, thng 7, sao Chimc pha ty bc. Thng 9, ngy 30, nht thc. Gip Thn, nm th 71 [137 TCN], (Hn Kin Nguyn, nm th 4). Vua bng, thy l V .Chu l H ln ni ngi. (V sau, nh Trn [8a] phong l Khai Thin Th o Thnh V Thn TritHong ).L Vn Hu ni: t Liu ng khng c C T th khng thnh phong tc mc o i m [nh Trung Hoa], t Ng Ci khng c Thi B th khng th ln ci mnh ca b vng. i Thun l ngi ng Di nhng l bc vua gii trong Ng . Vn Vng l ngi Ty Di m l bc vua hin trong Tam i. Th mi bit ngi gii tr nc khng c t rng hay hp, ngi Hoa hay Di, ch xem c m thi. Triu V khai thc t Vit ta m t lm trong nc, i ngang vi nh Hn, gi th xng l "lo phu", m u c nghip vng cho nc Vit ta, cng y c th ni l to lm vy. Ngi lm vua nc Vit sau ny nu bit bt chc V m gi vng b ci, thit lp vic qun quc, giao thip vi lng ging phi o, gi ngi bng nhn, th gn gi b ci c lu di, ngi phng Bc khng th [8b] li ngp ngh c. S thn Ng S Lin ni: Truyn [Trung Dung] c cu: "Ngi c c ln th t c ngi, t c danh, t c sng lu". [V] lm g m c nh th? Cng ch v c c m thi. Xem cu tr li Lc Gi th oai anh v km g Hn Cao. n khi nghe tin Vn t th p trng coi phn m t tin, tu thi cng t, li ban thng u hu cho anh em, th by gi vua li khut phc nh Hn, do tng miu c cng t, con chu c bo tn, th chng phi l nh c ? Kinh Dch ni: "Bit khim nhng th ngi tn m c sng, ngi thp m khng ai dm vt qua". Vua chnh hp cu y. Vn Vng ngi 12 nm, th 52 tui. Vua ly ngha cm nc lng ging, nh lui ch, yn bin cnh, cng gi l bcvua c mun thnh tr vy. [9a] Tn hy l H, con trai Trng Thy, chu V . Bnh Ng, nm th 2 [135 TCN], (Hn Kin Nguyn nm th 6). Ma thu, thng 8, c sao Chimc phng ng, ui di ht tri.Mn Vit Vng Snh xm ln bin p nc ta. Vua gi c vi nh Hn, khng t tin dyqun, sai ngi em th ni vic vi nh Hn. Nh Hn khen l ngha, v vua m pht i binh, saiVng Khi xut qun t D Chng, Hn An Quc xut qun t Ci K, nh Mn Vit. Hoi Nam Vng [Lu] An dng th can rng:"Vit l t ngoi ci. Dn ct tc v mnh, khng th ly php ca nc i m mang aim tr c. T thi Tam i thnh tr, ngi H, ngi Vit khng nhn chnh sc, khng phi l vmnh m khng hng phc c, uy khng ch ng c, m v t y khng th c, dn y khngth chn c, khng b lm phin n Trung Quc vy. Nay h nh ln nhau m b h pht qunn cu, th l tri li em Trung Quc m [9b] phc dch di dch vy.V ngi Vit khinh bc, tro tr, khng theo php , khng phi mi c mt ngy. Nay mikhng vng chiu m ct qun i nh git, thn s sau ny vic binh cch khng bit n lc no thi.Va ri my nm lin khng c ma, sinh k ca dn cha li nh c, nay pht binh ly lng, i mynghn dm li thm rng su tre rm, nhiu rn c th d, thng h ma nng, cc bnh th t hoclon pht ra lun, tuy cha tng ra qun kim m cht chc tt nhiu ri. Thn nghe rng sauvic qun l, tt l mt ma, l bi ci kh su kh ph s iu ha ca kh m dng, cm n tinh kh 15. 15i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIca tri t, tai bin do y m sinh ra. B h c snh tri t, n n c cy, mt ngi i rtkhng c hng trn tui tri m cht, b h cng ly lm thng xt trong lng. Hin nay trongnc khng c ting ch sa bo ng m khin qun lnh phi di du [10a] ng ni, ngm t ni hang, khin dn bin cng phi ng ca sm m ca mun, ba mai khng kp ba hm, thnAn trm xin b h thn trng vic .V ngi Vit nhn ti vt lc yu mng khng bit nh b, li khng bit dng xe nga cungn, th m khng th em qun vo c, l v h gi c t him, m ngi Trung Quc th khngquen thy th. Thn nghe ng s ngi ta ni rng: Mn Vit Vng b em l Gip git cht, Gip cng b git ri, dn nc y cha thuc v ai. Nu b h sai trng thn n ni thm hi, ban c cpthng chiu d h, th tt h s dt tr du gi theo v thnh c. Nu [b h] khng dng t ylm g, th nc mt lm cho cn, dng tuyt khin ni li, phong lm vng hu, nh th tt hphi em mnh lm ti, i i np cng. B h ch dng ci n vung mt tc, dy thao mt trnghai, m trn v c t ngoi, khng phi nhc mt tn lnh no, khng phi cn mt chic gio no,m uy c u c c. Nay em qun [10b] vo t h, h tt s hi, trn vo rng ni; nu ta bv, th h li hp n t l, nu ta gi, th ht nm ny sang nm khc, qun lnh mt mi, lngthc thiu ht, mt phng c vic gp, th bn mt u s. Thn s rng bin c s sinh, gian t sni, u l bt u t y c.Thn ngh rng: qun ca thin t ch i nh k di phm li, ch khng i nh nhau tranh ginh, v l khng ai dm sc. Nu ngi Vit lm liu chng li quan chp s m trong qunkim ci y xe c k no khng v th d c chm c u ca Vit Vng, thn cng ly lm xuh1. B h ly chn chu lm nh, sinh dn u l thn thip c, t ca di ch no c lm nhn hc mt ngy m phi phin n nga m hi mt nhc? Kinh Thi c cu: "o vng tin thc, tT theo v". ni vng o rt ln m phng xa mn phc. Thn An trm lo rng tng li em 10vn qun i ch lm ci trch nhim ca mt ngi [11a] s gi m thi." Khi y qun nh Hn cha qua o, Mn Vit Vng pht binh gi ch him chng c.Em Mn Vit Vng l D Thin cng vi ngi trong h bn nhau rng: "V vng t tin em qunnh Nam Vit khng xin php nh Hn, cho nn nh Hn em qun n nh. Qun Hn nhiu vmnh, d may m mnh c nh c chng na sau h li ko sang nhiu hn, chung quy nc cng bdit, chi bng git vng t li vi nh Hn m xin bi binh". Bn git Snh, sai s em u np choVng Khi. Khi lin cho ng qun li, bo cho Hn An Quc, ri sai s mang u Snh chy v bo.Vua Hn sai Trang Tr sang t cho vua bit. Vua rp u ni: "Thin t v qu nhn em qun gitvua Mn Vit, qu nhn d cht cng khng bo p c n c y". Mi sai thi t l Anh T sangnh Hn lm con tin. Nhn bo Tr rng: "Nc ti mi b cp, s gi c v trc, qu nhn angngy m sm sa hnh trang vo triu kin thin t". Tr v ri, by ti u can [11b] vua rng:"Qun nh Hn git [Mn Vit Vng] Snh l c mun cnh co nc Vit ta. V li tin ni thnh Hn ct khng tht l th thi. Tm li ch nn tin li ni kho, vo chu vua Hn th khng v cna, l th mt nc y." Vua bn ni thc l c bnh ri khng sang yt kin na.inh Mi, nm th 3 [134 TCN], (Hn Nguyn Quang, nm th 1). Ma thu, thng 7, ngy 30,nht thc.Gip Dn, nm th 10 [127 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 2). Ma xun, thng 3, ngy 30,nht thc.t Mo, nm th 11 [126 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 3). Vua m nng, Thi t Anh T Hn v.Bnh Thn, nm th 12 [125 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 4). Vua mt, thy l Vn Vng.Con l Anh T ni ngi.1Cu ny c khc vi ch so vi nguyn vn bc th ca Lu An: " .... thn do thit v i Hn tu chi": thn cng trm xu h chonh i Hn (Hn th, Hoi Nam Vng truyn). 16. 16 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II [12a] S thn Ng S Lin ni: Vn Vng giao thip vi nc lng ging phio, nh Hn khen l c ngha, n mc dy binh nh gip k th; li bit nghe lican, thc bnh khng sang chu nh Hn, gi php nh mu cho con chu, c thgi l khng xu h vi ng ni. Minh Vng ngi 12 nm.Vua khng cn thn mi v chng, gy thnh lon cho quc gia, khng c g ngkhen.Tn hy l Anh T, con trng ca Vn Vng.inh T, nm th 1 [124 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 5). Ly L Gia lm Thi ph.K Mi, nm th 3 [122 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 1). Ma h, thng 5, ngy 30, nhtthc.Nhm Tut, nm th 6 [119 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 4). Ma xun, sao Chi mc pha ng bc. Ma h, sao Chi di mc [12b] phng ty.t Su, nm th 9 [116 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 1).Mu Thn, nm th 12 [113 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 4). Trc kia vua lm th t,sang lm con tin cho nh Hn Trng An, ly con gi ngi h C Hm an, sinh con tn l Hng.n khi ln ngi, giu n ca tin i, dng th sang nh Hn xin lp C th lm hong hu, Hng lmth t. Nh Hn my ln sai s gi sang khuyn vua vo chu. Vua s vo yt kin phi theo php nh Hn ngang vi cc ch hu trong, c co m khng i, bn sai con l Th cng vo lm con tin.Nm y vua mt, thy l Minh Vng. Con l Hng ni ngi. Ai Vng ngi 1 nm [112 TCN]. [13a] Mu hu ngang nhin dm lon, quyn thn chuyn chnh, vua hn tui tr, gini th no c.Tn hy l Hng, con th ca Minh Vng.Nm y, vua ln ngi, tn m l C th l thi hu.Trc kia, thi hu cha ly Minh Vng, tng thng dm vi An Quc Thiu Qu ngi BLng. An Quc l h, Thiu Qu l tn. Nm y nh Hn sai An Quc Thiu Qu sang d vua v thihu vo chu, nh i vi cc ch hu trong, li sai bin s l bn Gin ngh i phu Chung Qun tuynd, dng s l bn Ngy Thn gip vic, v y L Bc c em qun ng Qu Dng i s gi.Khi y vua cn t tui, C hu l ngi Hn, Thiu Qu n, li t thng. Ngi nc bit, phn nhiukhng theo thi hu. Thi hu s lon ni, mun da uy nh Hn, nhiu ln khuyn vua v cc quan xinni ph nh Hn. [13b] Bn nh s nh Hn dng th, xin theo nh cc ch hu trong, c 3 nm mtln vo chu, trit b ca quan bin gii. Vua Hn bng lng, ban cho vua v Tha tng L Gia n 17. 17i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIbng bc v cc n ni s, trung y, thi ph, cn cc chc khc c t t ly. B hnh pht c thchch, ct mi, dng php lut nh Hn nh cc ch hu trong. Cc s gi u li trn gi v v1.K T, nm th 1 [112 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 5). Vua v thi hu sa son hnhtrang l vt qu gi vo chu. By gi T Tng L Gia tui nhiu, lm tng tri ba triu, ngitrong h lm trng li n hn 7 chc ngi, con trai u ly con gi vua, con gi u g cho con emvua v ngi tn tht, cng thng gia vi Tn Vng qun Thng Ng, trong nc rt c lng dnhn c vua. Gia nhiu ln dng th can vua, vua khng nghe, nhn th c lng mun lm phn, thngco m khng tip [14a] s gi nh Hn. Cc s gi nh Hn u ch n Gia, nhng th cha thgit c. Vua v thi hu cng s bn Gia khi s trc, mun nh s gi nh Hn tr mu git bnGia. Bn t tic ru mi s gi n d, cc i thn u ngi hu ru. Em Gia lm tng, emqun ng ngoi cung. Tic ru mi bt u, thi hu bo Gia rng: "Nam Vit ni thuc [TrungQuc] l iu li cho nc, th m tng qun li cho l bt tin l ti sao?", ct chc tc s gi. Sgi cn ng h nghi, chn ch cha dm lm g. Gia thy tai mt h c v khc thng, lp tc ngdy i ra. Thi hu gin, mun ly gio m Gia, vua ngn li. Gia bn ra chia ly qun lnh ca em dnv nh, co m khng chu gp vua v s gi, ngm cng cc i thn mu lm lon. Vua vn khng c git Gia, Gia cng bit th, v vy n my thng khng hnh ng g. Thi hu mun mt mnh gitGia nhng sc khng lm ni. [14b] Vua Hn nghe tin Gia khng nghe mnh, m vua v thi hu th clp, yu t khng ch ng ni, s gi th nht nht khng quyt on, li thy vua v thi hu niph ri, ch mt mnh L Gia lm lon, khng ng dy qun, mun sai Trang Sm em 2 nghn ngisang s. Trang Sm ni: "Ly s ha hiu m sang, th vi ngi cng , ly v lc m sang, th 2nghn ngi khng lm g c". Sm t chi khng nhn. Vua Hn bn bi chc Sm. Tng T Bcc l Hn Thin Thu hng hi ni: "Mt nc Vit cn con, li c vng v thi hu lm ni ng, ch mtmnh tha tng L Gia lm lon, xin cp cho 3 trm dng s, th no cng chm c Gia v bo". Bygi nh Hn sai Thin Thu v em C thi hu l C Lc em 2 nghn ngi tin vo t Vit. L Gia bnh lnh cho trong nc rng: "Vua cn nh tui, thi hu vn l ngi Hn, li cng vi s gi nh Hndm lon, chuyn mun ni ph vi nh Hn, em ht [15a] chu bu ca Tin Vng dng chonh Hn nnh b, em theo nhiu ngi n Trng An ri bt bn cho ngi ta lm y t, ch nghmi li mt thi, khng oi g n x tc h Triu v lo k mun i". Bn cng vi em em qunnh, git vua v thi hu, cng tt c bn s gi nh Hn, ri sai ngi i bo cho Tn Vng Thng Ng v cc qun p, lp con trng ca Minh Vng l Thut Dng hu Kin c lm vua.Vua b git, tn thy l Ai Vng. S thn Ng S Lin ni: Tai ha ca Ai Vng, tuy bi L Gia m s thc thgy mm t C Hu. K ra sc p n b c th lm nghing nc nh ngi ta thc nhiu manh mi, m ci triu ca n th khng th bit trc c. Cho nn cc tinvng tt phi t ra l i hn2, tt phi cn thn quan h v chng, tt phi phn bithim nghi, hiu nhng iu nh nht, tt phi chnh v trong ngoi, tt phi ngn ngavic ra vo, tt phi dy o [15b] tam tng, th sau mi ha mi khng do u mn c. Ai Vng t tui khng th ngn gi c m, L Gia coi vic nc, victrong vic ngoi li khng d bit hay sao? Khch ca nc ln n, th vic n tip cl nghi, ch c th t, cung ng c s, tha tip c ngi, sao n nI thng dmvi mu hu? Mu hu thm trong cung, khng d vic ngoi: khi no c vic rangoi, th c xe da c, c mn ui tr, cung tn theo hu, sao n ni thng dm vis khch c? Bn Gia toan dp tt la chy ng khi ang chy rc, sao bng ngnngay ci c ha lon t khi cha c triu chng g c hn khng? Cho nn ni: Lm vuam khng bit ngha Xun Thu tt phi chu ci ting cm u ti c; lm ti khng bitngha Xun Thu tt mc phi ti cp ngi git vua, tc nh l Minh Vng, Ai Vng vL Gia vy.1Nguyn bn in l: "dng Hn php, t ni ch hu gi giai trn ph chi", c php v ngha u khng n. S K (q.113 NamVit lit truyn) cu ny vit r l: " .... dng Hn php, t ni ch hu. S gi giai lu trn ph chi". Nh vy, vn bn ca TonTh cu trn y b st hai ch: s v lu. Chng ti dch theo cu chnh l.2i hn: l hn l ca hong . 18. 18i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Thut Dng Vng[16a] ngi 1 nm [111 TCN].X tc h Triu, C hu lm cho nghing, gc nh trc ri, ngn cng theo m .Tn hy l Kin c, con trng ca Minh Vng v ngi v Vit.By gi, ma ng, thng 11, T tng L Gia lp vua ln ngi, m qun ca Hn Thin Thu vo ci, nh ph mt vi p nh. Gia bn m mt ng thng cp lng cho qun, [khi qunnh Hn] n cn cch Phin Ngung 40 dm, th Gia xut qun nh, git c bn Thin Thu. Saingi em s tit ca nh Hn cho vo trong hm trn ni Ti Thng (tc l o i D) dng likho t ti, [mt mt] pht binh gi ch him yu. Vua Hn nghe tin, sai Phc ba tng qun L Bcc xut pht t Qu Dng, Lu thuyn tng qun Dng Bc xut pht t D Chng, Qua Thuyntng qun1 Nghim (s chp thiu h) xut pht t Linh Lng, H li tng qun Gip [16b] (s chpthiu h) em qun xung Thng Ng, Tr Ngha hu Qu2 (s chp thiu h) em qun D Langxung sng Tng Kha, u hi c Phin Ngung.Canh Ng, nm th 1 [111 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 6). Ma ng, Dng Bc nhHn em 9 nghn tinh binh hm Tm Hip, ph Thch Mn (L Gia cht gia sng gi l Thch Mn)ly c thuyn thc ca ta ko lun c cc thuyn y i, em my vn ngi i Phc ba tng qunL Bc c. Bc c ni v ng xa nn chm, ri cng vi Lu thuyn tng qun hi qun tin nPhin Ngung. By gi [L Bc c] c hn 1 nghn ngi cng tin [vi qun Dng Bc]. Dng Bci trc n Phin Ngung. Vua v L Gia cng gi thnh. Dng Bc t chn ch thun tin ng mt ng nam; L Bc c ng mt ty bc. Va chp ti, Dng Bc nh bi [qun Triu], phngla t thnh. Bc c khng bit qun trong thnh nhiu hay t bn ng doanh, sai s chiu d. Kno ra hng u cho n thao v tha cho v chiu d nhau. Lu thuyn3 [17a] tng qun DngBc c sc nh, ui [qun Triu] chy ngc vo dinh qun ca L Bc c. n t m sng thtrong thnh u hng. Vua v Gia cng vi vi trm ngi, ang m chy ra bin. Bc c li hinhng ngi u hng bit ch ca Gia, bn sai ngi ui theo. Hiu y t m l T Hong bt cvua, quan lang Vit l K (c bn chp l Tn ) bt c Gia. By gi qun ca H li v Quathuyn tng qun, cng qun D Lang ca Tr Ngha hu cha n m nc Vit ta b L Bc cv Dng Bc dp yn ri. (By gi nc Vit ta sai ba quan s4 em 300 con tru, 1.000 chung ruv s h ca 3 qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam n xin hng; L Bc c nhn cho ba ngiy lm thi th 3 qun tr dn nh c). T [nh Hn] ly t chia lm 9 qun l: Nam Hi (qunca nh Tn, nay l t Qung ng nh Minh), Thng Ng (nh ng gi l ch Chu5, xa l uLc, t ca nc Vit ta), Ut Lm (nh Tn l qun Qu Lm, Hn V i lm tn ny), Hp Ph(nh Tn l Tng Qun, nay thuc Lim Chu), Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam (u l Tng Qun thiTn)6, Chu Nhai, m Nh (u trong bin ln). T y nh Hn bt u [17b] t Th s, Thi th.Ch nh Hn t Th s cai tr mt chu, Thi th cai tr mt qun (qun l cp di ca chu) ....1Phc ba tng qun, Lu thuyn tng qun, Qua thuyn tng qun, H li tng qun u l danh hiu cp tng qun iHn V (phc ba: dp sng, lu thuyn: thuyn lu, h li: xung thc). Ring v tn hiu Qua thuyn tng qun, TrngAn ch gii S K vit: "Ngi Vit thng ln di nc lt p thuyn, li thng c thung lung lm hi cho nn phi cmqua di thuyn, nhn m t tn" (qua l mt loi v kh).2T Qung ch gii S K ghi Tr Ngha hu tn l Di.3Nguyn bn thiu t 17 a-b v ng nhm t 17 a-b ca BK2, chng ti theo bn in khc b sung t thiu ny.4 nm Qu Mo (198 TCN), Ton th ghi Triu V sai hai s coi gi hai qun Giao Ch v Cu Chn; y li ni sai baquan s em s h ca 3 qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam. Li cn n ca Cng mc (TB2,2b) dn sch Thy Kinh chca Lch o Nguyn cng chp vic tng t nh chnh iu ghi trn y: ch c hai s hai qun Giao Ch v Cu Chn,khng ni n qun Nht Nam.5Thng Ng l tn qun t thi Hn, nh ng i gi l Ng Chu (nay l huyn Thng Ng, tnh Qung Ty), ch khngphi l ch Chu (nay l T Xuyn) nh ngi ch thch nguyn bn nhm.6Xem ch thch 3 tr.138. 19. 19 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II L Vn Hu ni: L Gia can ngn Ai Vng v C thi hu khng nn xin lm ch hu nh Hn, ng trit b ca quan bin gii, c th gi l bit trng nc Vit vy. Song can m khng nghe, th ngha ng em ht by ti n triu nh, trc mt vua trnh by li hi v vic nc Hn, nc Vit u xng c, c l Ai Vng v thi hu cng nghe ra m tnh ng Nu li vn khng nghe theo, th nn t trch mnh m lnh ngi [t tng], nu khng th th dng vic c h Y1, h Hoc, chn mt ngi khc trong hng con ca Minh Vng thay ngi, cho Ai Vng c nh Thi Gip2 v Xng p m gi ton tnh mnh, nh th th khng li ng tin thoi. Nay li git vua h lng on, li khng bit c cht gi ly nc, khin cho nc Vit b chia ct, phi lm ti nh Hn, ti ca L Gia ng cht khng dung.[18a] S thn Ng S Lin ni: Ng Lnh i vi nc Vit ta l i him ca ng ca nc cng nh H Lao ca nc Trnh, H Dng ca nc Quc. Lm vua nc Vit tt phi t qun ch him gi nc, khng th cho mt c. H Triu mt khi khng gi c t him y th nc mt dng tuyt, b ci b chia ct. Nc Vit ta li b phn chia, thnh ra ci th Nam-Bc vy. Sau ny cc bc Vng ni dy, ch t him mt ri, khi phc li tt nhin l kh. Cho nn Trng N Vng tuy nh ly c t Lnh Nam, nhng khng gi c ni him yu Ng Lnh, rt cuc n bi vong. S Vng tuy khi phc ton thnh, nhng by gi cn l ch hu, cha chnh v hiu, sau khi cht li mt ht; m cc nh inh, L, L, Trn ch c t t Giao Chu tr v Nam thi, khng khi phc c t c ca Triu V , ci th khin nn nh vy.Tr ln l. h Triu, t V nm Gip Ng n Thut Dng Vng nm Canh Ngl ht, gm 5 i, cng 97 nm [207 - 111 TCN].1H Y: tc Y Don, quan ph chnh ca nh Thng; sau khi vua Thang cht, chu ni l Thi Gip ng c ni ngi, nhngGip km o c. Y Don bn y Gip n t ng, sau 3 nm, Thi Gip hi ci, Y Don li n v cho lm vua.H Hoc: l Hoc Quang, quan ph chnh ca nh Hn. Sau khi Hn Chiu cht, theo di chiu, Quang rc lp Xng pVng ln ni ngi, nhng Xng p Vng dm lon, Quang ph i m lp Tuyn .2Xem ch thch NK1, 8b. 20. 20i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIIi Vit S K Ngoi K Ton ThQuyn III[1a] K Thuc Ty HnTn Mi, [110 TCN], (Hn Nguyn Phong nm th 1). Nc Vit ta thuc v nh Hn. NhHn cho Thch i lm Thi Th 9 qun. (Ch nh Hn ly chu lnh qun, tr hai qun Chu Nhai,m Nh u gia bin, cn 7 qun thuc v Giao Chu, i lm chu Thi th1. Thi Ty Hn, tr sca Thi Th t ti Long Uyn, tc l Long Bin, thi ng Hn t ti M Linh tc l Yn Lng2. nkhi i cht, Hn Chiu ly Chu Chng thay. n cui i Vng Mng, chu mc Giao Chu lng Nhng cng cc qun ng chn b ci t gi. Tng nh Hn l Sm Bnh vn quen thnvi Nhng, gi th cho Nhng by t uy c ca nh Hn. Th ri [Nhng] bo Thi th Giao Ch lTch Quang v Thi th cc qun l bn Mc sai s sang cng hin nh Hn. Nh Hn u phongcho nhng ngi y tc hu. By gi l nm K Su thi Hn Quang V nm Kin V th 5 [29]. TchQuang ngi qun Hn Trung, khi [1b] Giao Ch, ly l ngha dy dn. Li ly Nhm Din lm Thi thCu Chn. Din l ngi Uyn [huyn]. Tc ngi Cu Chn ch lm ngh nh c, i sn, khng bitcy cy. Din mi dy dn khai khn rung t, hng nm cy trng, trm h no . Dn ngho khngc snh l ci v, Din bo cc trng li tr xung bt bng lc ra gip , cng mt lc ly v cn 2.000 ngi. Din coi vic c 4 nm th b gi v. Ngi Cu Chn lm n th. Nhng ngi con u t tn l Nhm. Phong tc vn minh ca t Lnh Nam bt u t hai thi th y. K Hi, [39], (Hn Quang V Lu T, Kin V nm th 15). Thi th Giao Ch l T nh chnhs tham lam tn bo, Trng N Vng dy binh nh. Tr ln l [k] thuc nh Hn, t nm Tn Mi n nm K Hi, cng 149 nm [110TCN - 39].1Thch i: lm thi th 9 qun, Cng mc (TB2, 6b) sa l th s b Giao Ch. Nhng th s l chc quan c t vo nmNguyn Phong th 5 (106 TCN) i Hn V .2Yn Lng: nay thuc tnh Vnh Ph. 21. 21 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III[2a] K Trng N Vng Trng Vng ngi 3 nm. Vua rt hng dng, ui T nh, dng nc xng vng, nhng v l vua n b, khng thlm nn cng ti to.Tn hy l Trc, h Trng. Nguyn l h Lc, con gi ca Lc tng huyn M Linh1, PhongChu, v ca Thi Sch huyn Chu Din2. (Thi Sch cng l con Lc tng, con hai nh tng kt hnvi nhau. Sch Cng mc tp lm ly Lc lm h l lm). ng M Linh.Canh T, nm th 1 [40], (Hn Kin V nm th 16). Ma xun, thng 2, vua kh v Thi thT nh dng php lut tri buc, li th nh git chng mnh, mi cng vi em gi l Nh ni binh nhhm tr s chu. nh chy v nc. Cc qun Nam Hi, Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph u hngng, ly c [2b] 65 thnh Lnh Nam, t lp lm vua, mi xng l h Trng.Tn Su, nm th 2 [41], (Hn Kin V nm th 17). Ma xun, thng 2, ngy 30, nht thc.Nh Hn thy h Trng xng vng, dy qun nh ly cc thnh p, cc qun bin thy b kh, mi hlnh cho Trng Sa, Hp Ph v Giao Chu ta sp sn xe thuyn, sa sang cu ng, thng cc nikhe, cha thc lng, cho M Vin lm Phc Ba tng qun, Ph Lc hu Lu Long lm ph sang xmlc. Nhm Dn, nm th 3 [42], (Hn Kin V nm th 18). Ma xun, thng ging, M Vin theoven bin m tin, san ni lm ng hn nghn dm, n Lng Bc ( pha ty Ty Nhai ca La Thnh,gi l Lng Bc)3 nh nhau vi vua. Vua thy th gic mnh lm, t ngh qun mnh hp, s khngchng ni, lui qun v gi Cm Kh (Cm Kh, s chp l Kim Kh). Qun cng cho vua l n b, skhng nh ni ch, bn tan chy. Quc thng li mt.[3a] L Vn Hu ni: Trng Trc, Trng Nh l n b, h mt ting m cc qun Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph, cng 65 thnh Lnh Ngoi u hng ng, vic dng nc xng vng d nh tr bn tay, c th thy hnh th t Vit ta dng c nghip b vng. Tic rng ni sau h Triu cho n trc h Ng, trong khong hn nghn nm, bn n ng ch ci u b tay, lm ti t cho ngi phng Bc, h chng xu h vi hai ch em h Trng l n b hay sao? i ! C th gi l t vt b mnh vy. Tr ln l Trng N Vng, bt u t nm Canh T n nm Nhm Dn th ht, ttc 3 nm [40-42].K Thuc ng Hn1Huyn M Linh: thi thuc Hn bao gm phn t tnh Vnh Ph v mt s huyn thuc ngoi thnh H Ni ngy nay.2Huyn Chu Din: thi thuc Hn min lu vc sng y (thuc mt phn t H Ty v H Nam Ninh).3 y, Ton th cho Lng Bc l H Ty (H Ni), nhng nh vy l lm. Nhiu nh nghin cu on nh Lng Bc vnghuyn Tin Sn, tnh H Bc ngy nay. 22. 22 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III Qu Mo, [Trng Vng, nm th 4], [43], (Hn Kin V nm th 19). Ma xun, thng ging,Trng N Vng cng em gi l Nh chng c li vi qun nh Hn, [3b] th c, u thua cht. MVin ui theo nh qun cn st l bn Dng. n huyn C Phong th [bn Dng] uhng, [Vin] bn dng ct ng lm gii hn cui cng ca nh Hn. (Ct ng tng truyn trnng C Lu1 chu Khm. Vin c cu th: "Ct ng gy th Giao Chu dit". Ngi Vit ta i qua dict y, thng ly cht vo, thnh nh g ng, v s ct y gy. M Tng nh ng li dng haict ng ch c ca nh Hn ghi cng c ca M Vin t ra mnh l dng di ca Phc Ba, naycha r ch no. Hai sng T Giang, Hu Giang mi ni c mt ct). Vin thy huyn Ty Vu c 3vn 3 nghn h, xin chia lm hai huyn Phong K v Vng Hi, vua Hn nghe theo. Vin li p thnhKin Giang huyn Phong Kh. Thnh p trn nh hnh ci kn, cho nn ly [ch Kin]2 lm tn.Nc Vit ta li thuc vo nh Hn. Ba nm sau, Vin tr v. Ngi a phng thng mn Trng NVng, lm n th phng (n x Ht Giang, huyn Phc Lc3, t c thnh Phin Ngung cng c).S thn Ng S Lin ni: H Trng gin thi th nh Hn bo ngc, vung tay h mt ting m[4a] quc thng nc ta c h c khi phc, kh khi anh hng h ch lc sng dng nc xngvng, m sau khi cht cn c th chng ngn tai ha. Phm gp nhng vic tai ng hn lt, n cuo khng vic g l khng linh ng. C b Trng em cng th. V l n b m c c hnh k s, cikh hng dng trong khong tri t khng v thn cht m km i. Bn i trng phu h chng nnnui ly ci kh phch cng trc chnh i y ?Gip Thn, [44], (Hn Kin V nm th 20). T y v sau, tri cc i Hn Minh , Chng, Ha , Thng , An , gm 5 i, cng 82 nm, duy thi Minh c L Thin ngi huynNam Dng lm Thu th Nht Nam, lm vic chnh s c n hu yn dn, khin cho ngi khc phongtc cng mn chung tm n. Sau Thin i lm Thi th Cu Chn. Bnh T, [136], (Hn Thun Bo, Vnh Ha nm th 1). Thi th Chu Xng cho l GiaoChu ngoi chn chu [4b], ra Bch Vit, dng biu xin t phng b4. Vua Hn cho Xng lmTh s5, cai qun cc qun huyn.inh Su, [137], (Hn Vnh Ha nm th 2). Ngi man huyn Tng Lm, qun Nht Nam( a gii nc Vit Thng xa), l bn Khu Lin nh ph qun huyn, git trng li. Th s GiaoChu l Phn Din em qun chu v qun Cu Chn hn vn ngi i cu ng, nhng qun lnh ngi ixa. Ma thu, thng 7, qun hai qun lm phn nh ph tr, th chuyn thnh mnh. Mu Dn, [138], (Hn Vnh Ha nm th 3). Ma h, thng 5, Th ng s Gi Xng cng vicc chu qun hp sc nh bn Khu Lin khng c, b Khu Lin vy nh hn mt nm, binh lngkhng th tip t c. Vua Hn gi cc cng khanh v thuc li bn ph hi phng lc, cc quanu bn nn sai tng pht 4 vn qun ca bn chu Kinh, Dng, [5a] Duyn, D i nh. L C bci, ni rng: "Cc chu Kinh, Dng gic cp t hp cha tan; Trng Sa, Qu Dng nhiu ln bthu thu bt lnh, nay li lm ri ng, t li sinh ha na. Ngi cc chu Duyn, D phi i xa mundm, chiu th thc bch, tt phi b trn. Nam Chu6 th tri nng nc, m thp li thm lam chngdch l, 10 phn phi cht n 4, 5 phn. ng xa mun dm, qun lnh mi mt, n lc ti Lnh Namth khng kham ni chin u. Qun i mI ngy 30 dm m Duyn, D cch qun Nht Nam hn 91Chuyn ct ng M Vin c chp trong mt s ti liu ca Trung Quc, nhng u khng n khp vi nhau. Cho ct ng C Lu (Khm Chu) ch l mt thuyt, CMTB2, 13b chp l C Sm (theo Nht Thng Ch ca nh Thanh).2Kin: kn.3Nay Ht Mn, huyn Phc Th, tnh H Ty.4Phng b: gi chung quan ng u a phng, nhng thng ch quan ng u mt chu nh Th s, Quan st s thiHn, B chnh s thi Minh - Thanh, v.v...5V vic Chu Xng dng biu, Cng mc ghi r: "Khong thi Hn Thun , Thi th Giao Ch l Chu Xng xin lp t GiaoCh lm mt chu, triu nh bn nh khng cho, nhng phong cho Chu Xng lm Th s Giao Ch" (CMTB2, 17b, dn Tn Ch).Nh vy nh Hn ch cho Xng lm Th s l chc quan chnh thc ca ngi cai qun mt chu, cn vic lp ring mt chu(lnh cc qun) th mi n nm Kin An th 8 (203) mi thc hin.6Nam Chu: chu phng Nam, ch Giao Chu. 23. 23i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIInghn dm, phi 3 trm ngy mi n. Tnh lng mt ngi n mI ngy 5 thng, th phi dng n 60vn hc go, l khng k lng thc ca tng li v la nga. t qun y, cht chc tt nhiu, khng qun chng gic, li phi bt thm. Th l xo ct lng bng chp v cho chn tay.Cu Chn v Nht Nam ch cch nhau 1 nghn dm, li dn i nh cn khng kham ni, hung chili lm kh qun lnh bn chu [5b] cu nn xa mun dm? Trc y Trung lang tng DonTu nh ngi Khng lm phn ch Chu, ngi ch Chu c ngn ng rng: "L lai thng kh,Don lai st ng" (Gic n cn kh, Don n cht ta). Sau Tu b i v, em qun giao cho Phnchu l Trng Kiu, Kiu vn dng tng li ca Tu, ch trong khong mi hm, dit ht gic cp.Th l bng chng t rng sai tng i l v ch, m chu qun c th dng c. Nay nn chn ngino c dng lc nhn hu, c th lm tng sy c, cho lm Th s, Thi th, di li dn NhtNam n nng da vo qun Giao Ch Bc, tr li chiu m ngi Man Di, khin h nh ln nhau,chuyn vn hng la n cp cho, k no c th phn gin d hng th ct t phong cho. Th sTnh Chu trc l Chc Lng dng mnh quyt on, Trng Kiu trc ch Chu c cng ph gic,u c th dng c. Bn ph u theo li bn ca C. Bn cho Lng lm Thi th Cu Chn, Kiulm Th s Giao Chu. [6a] Kiu n ni, ly lng thnh tht d bo, dn chng u hng phc.Lng i mt xe n Cu Chn, t r uy tn, ngi ra hng n vi vn. Gip Thn, [144], (Hn Kin Khang nm th 1). Ma thu, thng 8, vua Hn mt. Ma ng,thng 10, ngi Nht Nam li nh t qun p. Th s Cu Chn l H Phng gi nhng k ra hngd bo h. Sau Phng i lm Thi th Qu Dng, ly Lu To thay.Canh T, [160] (Hn Hon Ch, Nguyn Gia nm th 2). Ma ng, thng 11, ngi qunCu Chn li ng gi qun Nht Nam, qun chng tr nn mnh hn. Khi y H Phng i lmThi th Qu Dng, li giao cho lm Th s. Phng vn c ting v uy c, khi n Nht Nam, dnchng t hp hn vn ngi em nhau n u hng Phng. Mu Ng, [178], (Hn Linh Honh, Quang Ha nm th 1). Ma h, thng 4, ngi trongchu v bn Man H1 lm lon lu, mc [6b] th l Chu Ngung khng ngn c, ngi chu lbn Lng Long nhn y dy binh nh ph qun huyn, qun n vi vn ngi.Tn Du, [181], (Hn Quang Ha nm th 4). Vua Hn sai Huyn lnh Lan Lng l Chu Tun,ngi Thng Ngu qun Ci K, sang cu Ngung. ng i qua qu nh, Tun m thm gia binh cngvi binh em i theo cng 5 nghn ngi, theo hai ng tin vo. Trc ht sai xem xt h thc, tuyndng uy c lay ng lng ngi ri qun by qun2 tin bc, git c Lng Long, k u hngn vi vn ngi. Gip T, [183], (Hn Trung Bnh nm th 1). n binh ngi chu bt Th s Chu Ngung giti, sai ngi n ca khuyt k ti trng ca Ngung. Vua Hn nghe tu, xung chiu chn k quan lic ti. Hu ty tin c Gi Tng l ngi Liu thnh ng Qun lm Th s (Tng trc lm Ng s).Trc y nhng ngi lm Th s thy [7a] t chu c cc th ngc trai, lng tr, t, voi, i mi,hng l, g tt, nhiu ngi khng lim khit, v vt ca ci cho y, ri li xin i i, cho nn li dnu lm phn c. Kp khi Tng n b3, xt hi tnh trng lm phn, ngi ta u ni rng chnh lnhtrc thu m nng qu, trm h khng ai khng khn kh tng thiu, Kinh s th xa, khng bit t covo u, dn khng sng ni, nn t hp nhau chng, ch khng thc s lm phn. Tng mi saingi chia i cc ni khuyn d, khin u yn nghip lm n, d d nhng k lu vong, tha btthu kha. Ri git k bo ngc u s, chn quan li tt cho gi qun huyn. Trm h c yn,trn ng ng ngi ta c cu rng: "Gi ph lai vn, s ng tin phn. Kim kin thanh bnh, bt cmphc bn". (B Gi n mun, khin ta phn trc; Nay thy thanh bnh, khng dm phn na). Tngcoi vic 3 nm, c gi v lm chc Ngh Lan. L Tin thay. (L Tin l ngi Giao Chu ta).1 H: tn tc thiu s vng ni H thuc huyn Honh, tnh Qung Ty (CMTB2, 24a dn Hu Hn Th v Nam Chu D VtCh cng ghi H pha nam Qung Chu, pha bc Giao Chu). Nguyn bn in nhm l iu H, ch d nhm vi ch iu.2Nguyn bn in nhm l: "th qun binh", ng ra l "tht qun binh" (theo Hu Hn Th q.71, Chu Tun truyn), ch tht dnhm vi ch th.3Tc l b Giao Ch. 24. 24i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III[7b] Bnh Dn, [186], (Hn Trung Bnh nm th 3)1L Vn Hu ni: Xem s n thi nc Vit ta khng c vua, b bn th sngi Bc tham tn lm kh. Bc Kinh ng xa, khng bit ku vo u, bt gic xenln cm thng h thn, mun t lng thnh nh Minh Tng nh Hu ng, thngthp hng khn tri: xin tri v nc Vit ta sm sinh thnh nhn, t lm nc nh, khi b ngi phng Bc cp vt.Tr ln l thi thuc Hn, t nm Qu Mo n nm Bnh Dn, tt c 144 nm [43-186].1Nm ny ch ghi tn nm Can Chi v nin hiu nh Hn, khng thy ghi vic. 25. 25 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III K S VngS Vng1 ngi 40 nm, th 90 tui. Vng l ngi khoan hu khim tn, lng ngi yu qu, gi vn t Vit ngu vi sc mnh ca Tam quc, sng sut li mu tr, ng gi l ngi hin.[8a] H S, tn hy l Nhip2, t l Ngn Uy, ngi huyn Qung Tn, qun Thng Ng. Ttin ngi Vn Dng nc L, hi lon Vng Mng Bc triu, trnh sang t Vit ta, n vng lsu i. Cha l T, thi Hn Hon lm Thi th Nht Nam. Khi cn t tui, vng du hc kinh nh Hn, theo hc Lu T K ngi Dnh Xuyn, chuyn tr sch T th Xun Thu, c lm ch gii: cc hiu lim, b lm Thng th lang, v vic cng b min chc; ht tang cha, li c c mu ti, blm Huyn lnh Vu Dng, i lm Thi th Giao Chu, c tc Long nh hu, ng LinLu (tc l Long Bin)3. Sau nh Trn truy phong lm Thin Cm Gia ng V i Vng.inh Mo, nm th 1 [187], (Hn Trung Bnh nm th 4). Vng c ba em trai tn l Nht, V4v V. By gi Th s Chu [8b] Ph b gic Di git cht, chu qun ri lon, vng bn dng biu cNht lm Thi th Hp Ph, V lm Thi th Cu Chn, V lm Thi th Nam Hi. Vng lngkhoan hu, khim tn, knh trng k s, ngi trong nc yu mn, u gi l vng. Danh s nh Hntrnh nn sang nng ta c hng trm ngi.Canh Thn, nm th 14 [200], (Hn Hin Hip, Kin An nm th 5). Th s L Tin dng litu ln vua Hn rng: "Khp c thin h u l b ti ca vua, th m nay lm quan triu nh u ls phu Trung Chu5 c, cha tng khuyn khch ngi xa". Li l thit tha cm ng, li vin dnnhiu bng chng. Vua Hn xung chiu cho ngi chu ta ai c c hiu lim mu ti th cho phpc b trng li trong chu, khng c b Trung chu. Tin li dng s ni: "Ngi c c lmhiu lim xin cho c nh bc s mi hai chu, cn c theo nhn ti m i x". [9a] Nhng hu tys rng ngi phng xa khoc lc m ch bai bt b triu nh, nn khng chun cho. By gi nginc Vit ta l L Cm lm tc v i, bn r ngi ng hng l bn Bc Long 5, 6 ngi, gia ngyu nm cc nc triu hi, n qu ly sn in tu rng: "n vua ban khng u". Hu ty hi v cg? Cm ni: "Nam Vit xa khng c tri che, t ch, cho nn ma ngt khng xung, gi mtkhng n". Li khn thit au n. Vua Hn xung chiu an i, ly mt ngi mu ti nc ta lmHuyn lnh H Dng, mt ngi hiu lim lm Huyn lnh Lc Hp (Cm l ngi Giao Chu). Sau LCm lm quan n T l hiu y, Trng Trng lm Thi th Kim Thnh. Nh th nhn ti nc Vit tac cng tuyn dng nh ngi Hn l m u t L Cm, L Tin vy. (Trng ngi qun Nht Nam,1Tc gi Ton Th theo quan im chnh thng ng thi cao nho hc, coi S Nhip l ngi c cng u trong vic truyn dych Hn nc ta. Cng mc (phm l) c nhn xt: "S Nhip theo lnh triu nh Trung Quc phi sang lm Thi th, khngtng xng vng bao gi, th m s c cng chp ring thnh mt k, nay tc b i, ch chp thng cng vic thi y ghi lys thc ...". tn trng tc gi, chng ti vn gi ng nguyn bn, nhng ch phin m ch "vng" ch khng dch l vuanh i vi cc vng khc: ht k S Vng th dch thng l S Nhip.2Nguyn bn in ch ____ theo Khang Hy t in, l li vit khng chnh thc (tc t) ca ch _____. Cc t in c dn trongt in ni trn u chua m c hai ch y l Tip (hoc phin: t hip thit; hoc phin: tt hip thit) CMTB2, 29a cng chuam l Tip (t thip thit). Nhng y chng ti vn phin l Nhip theo thi quen lu nay.3Lin Lu: cng thng c l Luy Lu, Thun Thnh, tnh H Bc, nay cn di tch thnh, theo nhiu nh khoa hc, thnh LinLu khng phi l Long Bin.4S V, Ton th chp vi ch ______; theo Tam quc ch [S Nhip truyn] tn ng l ch _______ (u m V).5Tc ni a Trung Quc. 26. 26 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIIkhi trc n Lc Dng, gp hi ln tt Nguyn n, Tn Minh 1 hi: " qun Nht Nam hng vpha bc trng mt tri phi khng?" Trng p rng: "Nay trong cc qun, c qun gi l Vn Trung(trong my), l Kim Thnh (thnh vng), khng hn phi c tht. Cn nh phong kh m p, mt tring bng trn u sinh dn [9b] th vn c th". Xt: Khong nin hiu Nguyn Gia [424-454] iTng Vn , [qun Tng] i nh Lm p phng nam, thng nm, dng nu o bng, thy mttri v pha bc cy nu 9 tc 1 phn2 Giao Chu th bng v pha nam cy nu 3 tc 3 phn. GiaoChu cch Lc Thy hn 6,7 nghn dm. Ch dng nu tnh ng dy thng th nn bt i nghn dm.Nm Khai Nguyn th 12 [724] thi ng, o Giao Chu vo ngy h ch, bng pha nam cy nu 3tc 3 phn, cng ging s o nm Nguyn Gia. Sch Lun Hnh ca Vng Sung ni: "Qun Nht Nam cch Lc [Dng] gn vn dm v pha nam mt tri." L Thuyn ni: "T ph An Nam n TrngAn cch 7.250 dm". Mnh Qun ni: "Ly bn phng m o th An Nam ng vo t cui cng caTrung Quc"). S thn Ng S Lin ni: Ngi qun t i vi li ni khng th cho qua c.Ngy xa Tng Mit3 nu khng c li ni th cng vi c cy mc nt m thi. L Cmkhng c li ni th sao c dng i, m ngi ti gii ca nc Vit ta, ngiphng bc lm sao bit c? Li ni khng th cho qua l v vy. Tuy nhin, y chni ring v nhn ti thi, cn nh Nhan [Hi], Mn [T Khin] th khng ni th c.[10a] inh Hi, nm th 21 [207], (Hn Kin An nm th 12). Vin Huy nh Hn gi th choThng th lnh l Tun c rng: "Giao Chu S ph qun4 hc vn su rng li thng hiu chnh tr,trong thi bui i lon, gi vn c mt qun hn 20 nm, b ci khng xy ra vic g, dn khng mtnghip, nhng bn khch xa n tr chn5 u c nh n, du u Dung gi t H Ty cng khnghn c. Khi vic quan c cht nhn ri th chm xem cc sch th, truyn. Phm nhng ch binchp khng r rng trong sch Xun Thu T th truyn, [ti] em hi, u c ng ging gii chonhng ch nghi ng, u c kin gii ca bc thy, t r rng, cht ch. Li nh sch Thng th, cc vn v kim vn, nhng ngha to ln, ng u hiu bit tng tn, y . Anh em ng lm quancoi qun, hng trng mt chu, lnh ngoi mun dm, uy tn khng ai hn. Khi ra vo th nhchung khnh, uy nghi ht; kn so thi vang, xe nga y ng, ngi H6 i st bnh xe thng thng c n my mi ngi; v c, v l i xe che kn, bn con em ci nga dn qun theo[10b] hu, ngi ng thi ai cng qu trng, cc man di u s phc, du y cng khng hnc". (Huy by gi ng Giao Chu). Sau vua Hn sai Trng Tn lm Th s. (Tn nhn chc nmKin An th 6 [221] thi Hn). Tn thch vic qu thn, thng i khn , gy n, t hng, csch o gio, ni rng c th gip vic gio ha, [sau] b tng l Khu Cnh git, chu mc Kinh Chul Lu Biu sai Huyn lnh Linh Lng l Li Cung thay Tn. Vua Hn nghe tin Tn cht, gi cho vng[S Nhip] bc th c ng du n ni rng: "Giao Chu ci xa, mt di sng bin pha nam, n trnkhng truyn n, ngha di b nghn tc, th m nghch tc Lu Biu li sai Li Cung dm ng t1V vic Trng Trng gii thch tn gi qun Nht Nam, li ch thch ca Ton Th y ghi l tr li cu hi ca Tn Minh (323-326). Cng mc cn c theo Lnh Nam di th ghi l Trng tr li cu hi ca Hn Minh n (58-76) ch khng phi TnMinh . Do , nu k nhn ti nc ta c tuyn dng nh ngi Hn th phi k Trng Trng l ngi m u (CMTB2,27).2Nguyn vn trong Ton th: "Nht ti biu bc cu thn nht phn". Cu ny v ngha v mt tri khng th pha Bc nu 9 tc1 phn. Tn ng th, q.31, Thin vn ch chp r l: "Mt tri pha bc, bng Giao Chu v pha nam l 3 tc, Lm pl 9 tc 1 phn". Nh vy cc s o y l ca bng cy nu. Lm p cng nh Giao Chu, trong thng nm, mt tri u pha bc v bng cy nu u v pha nam. Nu cy nu dng o cng mt kch thc th cng xa v pha nam, nhLm p, bng cng di hn.3Tng Mit: t Nhin Minh, ngi nc Trnh, thi Xun Thu, c ting l ngi hin nhng tng mo xu x. Khi Thc Hngnc Tn sang Trnh, Mit ng hu di sn, ch nghe mt li bn vic. Thc Hng lin bit l Tng Mit, bn xung thmdt tay mi ln.4Ph qun: tc Thi th. Thi Hn, dinh Thi th gi l ph, do gi Thi th l ph qun.5Nguyn vn: "ky l", ch ngi Hn trnh lon Trung Quc chy sang nc ta.6H nhn: ch cc nh s n , Trung n truyn o Lin Lu, tr s ca b Giao Ch thi by gi. 27. 27 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IIINam1, nay cho khanh lm Tuy Nam trung lang tng trng coi by qun, lnh Thi th Giao Chu nhc". Vng sai thuc li l Trng Mn mang cng sang kinh nh Hn. By gi thin h lon lc,ng s t nghn, nhng vng vn khng b vic np cng. Vua Hn li xung chiu cho lm AnVin [11a] tng qun, phong tc Long nh hu. Sau Thi th Thng Ng l Ng C bt ha viCung, em binh nh ui, Cung chy v Linh Lng. Canh Dn, nm th 24 [210], (Hn Kin An nm th 15). Ng Vng l Tn Quyn sai B Chtlm Th s Giao Chu. Khi Cht n, vng em anh em n vng theo mnh lnh. Ng Vng chovng lm T tng qun. Sau vng sai con l Ngm2 lm con tin nc Ng, Ng Vng cho lmThi th V Xng. Cc con ca vng Nam u cho lm Trung lang tng. Vng li d bo thho ch Chu l bn Ung Khi em dn chng trong qun ph thuc xa vi nc Ng min ng.Ng Vng cng khen, thng lm V tng qun, tc Long Bin hu. Vng thng sai s sang ncNg dng cc th hng liu, vi mn, k s hng nghn. Cc th qu l nh ngc trai, c ln, lu ly,lng tr, i mi, sng t, ng voi [11b] cng cc th qu l nh chui, da, long nhn, khng nm nokhng tin, li cng nga hng my trm con. Ng Vng vit th ban cho rt hu yn i v p li. L Vn Hu ni: S Vng bit ly khoan hu khim tn knh trng k s, c ngi thn yu m t n qu thnh mt thi. Li hiu ngha, thc thi, tuy ti v dng khng bng Triu V , nhng chu nhn mnh th nc ln, gi vn b ci, c th gi l ngi tr. Tic rng con ni khng gnh vc ni c nghip ca cha, cho b ci nc Vit ton thnh m li b chia ct, ng bun thay ! Bnh Ng, nm th 40 [226], (Hn Hu Cha Thin, Kin Hng nm th 4; Ng Tn Quyn,Hong V nm th 5). Vng mt. Trc vng m, cht i 3 ngy, ngi tin l ng Phng chomt vin thuc ha vo nc ngm, ri ly u m lay [12a] ng, mc chc lt m mt ng tay,sc mt bnh phc dn dn, ngy hm sau ngi dy c, 4 ngy li ni c, ri tr li bnh thng.(Phng tn t l Xng D, ngi huyn Hu Quan, s tch c chp trong Lit tin truyn. Hu Quan ltn huyn, thuc Phc Chu).S thn Ng S Lin ni: Nc ta thng thi th, hc l nhc, lm mt nc vn hin, l bt u t S Vng, cng c y khng nhng ch ng thi m cn truyn mi i sau, h chng ln sao? Con khng hin l ti ca con thi. Tc truyn rng sau khi vng cht chn, n cui thi nh Tn hn 160 nm, ngi Lm p vo cp, o m ca vng, thy mnh mt vn nh sng, c s li p li, ngi a phng cho l thn, lm miu th gi l "Tin S Vng". C l l kh tinh anh khng nt, cho nn thnh thn vy. (n th ti thnh c Long Bin3)[12b] Tr ln l [k] S Vng, t nm inh Mo n nm Bnh Ng, tt c 40 nm[187-226].1Cui i Hn Hin , Lu Biu lm Th s Kinh Chu, khng thn phc nh Hn.2Li ch ca Cng mc ni: Con S Nhip l Hm, s c (tc Ton Th) chp sai l Ngm.3n S Nhip thnh Lin Lu v Tam gn . Ton th cho Lin Lu l Long Bin nn ch nh vy. 28. 28 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVi Vit S K Ngoi K Ton ThQuyn IV[1a]K Thuc Ng, Tn, Tng, T, Lnginh Mi, [227], (Hn Kin Hng nm th 5; Ng Hong V nm th 6), Vua Ng nghe tin SNhip mt, thy Giao Chu xa cch, mi chia t qun Hp Ph tr v bc thuc vo Qung Chu, choL i lm Th s; t qun Hp Ph tr v nam thuc vo Giao Chu, cho i Lng lm Th s. Lisai Trn Th lm Thi th thay S Nhip. i li Nam Hi. Lng v Th cng ln ng. n Hp Phnghe tin Giao Chu con S Nhip l Huy t lm Thi th, em tng binh ra chng c. (Cui thi nhHn, tn tht ni lon, ngi Nam cng t hp h hng lm binh t v, cho nn gi l tng binh).Lng li Hp Ph. Thuc li ca S Nhip l Hon Ln ci u can Huy, xin n Lng, Huy ginnh cht Ln.S thn Ng S Lin ni: T xa h git b ti can ngn th cha tng khngmt nc. Nc Trn git [1b] Tit D, nc T git C Huyn, vic nc Trn, ncT ng lm gng soi, ly lm rn. Th m cn c ngi git b ti cn ngn nhS Huy, ni nghip cha kp quay gt m phi cht l ng lm.Anh ca Ln l Tr v con l Pht li hp tng binh nh Huy. Huy ng ca thnh gi. BnTr nh my thng khng h c thnh, bn ging ha v u bi binh. K L i vng chiunc Ng nh Huy, em qun t Qung Chu, ngy m i gp n Hp Ph, cng vi Lng u tin,d con ca S Nhip l Trung Lang Tng Khung1 bo Huy ra chu ti, tuy mt chc qun th, nhngbo m khng c lo ngi g khc. i theo Khung n sau. Anh Huy l Chi, em Huy l bn Cn, Tngsu ngi ci trn2 n i. i mc o thng3 i thng n qun tr. Sng hm sau, i by mntrng, mi anh em Huy theo th t i vo. Tn khch y nh, i ng dy cm ph tit c tchiu k ti Huy, t hu tri qut [2a] [anh em Huy] a ra ngoi, em chm c, ly u a v VXng. S thn Ng S Lin ni: S Huy cha mt khng xin mnh m t lp, li emqun chng mnh, theo ngha th phi nh. Nhng L i d [Huy] ra hng m ligit i l tri l. Gi iu tin l bu ca nc. Huy hng c tri gii v V Xng,khin cho vic sinh st c quyt trn, m uy tn lan xung k di, h chng hayhn ? Tn Thnh ni: "Ha vi ngi phng xa, c lng ngi gn, khng g hayhn ch Tn". L i git k u hng cu cng, ngi qun t ly lm ch ci,xem th mi bit h L khng c lu l phi lm. Nht, V v Khung sau mi ra hng, c Ng Vng tha ti, cng vi con tin ca S Nhip lNgm, u ging lm th nhn. c vi nm, Nht v V c ti b git, duy c Khung m cht trc.n khi Ngm cht, i [2b] tng ca Huy l Cam L v Hon Tr em li dn nh i, i nh tan1Cng mc chp S Khung l con S Nht, tc l chu ch khng phi con S Nhip (CMTB3,4a).2Nguyn vn: "nhc n" ngha l mnh trn khng mc o, t xin chu ti cht.3Nguyn vn: "i vi phc ...". Theo Tam Quc Ch, q.5 "i t chi, bo mc o li" (Ng th, S nhip truyn), ngha r rnghn: L i v t cho anh em S Huy hiu khng b ti nng. Cng mc (TB3, 4a) ng cu vn ca Ton Th chp sai, sa li theo ti liu dn. 29. 29i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVc. By gi mi b Qung Chu, t li Giao Chu nh c. i tin nh qun Cu Chn, chm vbt c k hng vn ngi. Tn Hi, [231], (Hn Kin Hng nm th 9; Ng Hong V nm th 3). Ngi man Ng Kh V Lng nc Ng lm phn. Ng Vng cho l t min Nam dp yn, gi Th s L i v. Thith Hp Ph l Tit Tng1 dng s ni: "Ngy xa vua Thun i tun phng nam, mt Thng Ng,nh Tn t cc qun Qu Lm, Nam Hi, Tng Qun, th th bn qun2 y ni thuc lu ri. Triu ni dy Phin Ngung, v v thn phc c vua Bch Vit, l min t v pha nam qun ChuNhai, Hiu V (nh Hn) git L Gia, m 9 qun, t chc Th s Giao Ch, di nhng ngi phm ti Trung Quc sang ln vo cc ni y, cho hc sch t nhiu, hi thng hiu l ha. n khi TchQuang lm Thi th Giao Ch, Nhm Din lm Thi th Cu Chn, dng nh hc, dn dt bng l ngha.T y tr i, hn 400 [3a] nm, dn ta h c quy c. Nhng t rng ngi ng, ni rng himtr, d lm lon. Thn tng thy Hong Ci Nam Hi lm Thi th Nht Nam, khi n ni thy cung n, trn thit khng , nh cht ngi ch b, nhng ri cng b nh ui. Thi th CuChn l am Manh v b v l Chu Kinh m by tic mi cc quan to. Khi ru say cho c nhc, cngto Phan Hm ng dy ma, ri mi Kinh. Kinh khng chu ng ln, Hm c thc p mi. Manh nigin git Hm. Em ca Hm em qun n nh Manh. Thi th Giao Ch trc l S Nhip sai qunn nh dp khng c. By gi Th s Chu Ph phn nhiu cho ngi lng nh bn Ngu Bao, LuNgn chia nhau lm trng li, v vt ca dn, mt con c vng thu thc mc hc. Trm h on ghtlm phn, ko i nh ph chu qun, Ph phi chy ra bin. B Cht ln lt lm c, k cng mic chn chnh li. Sau L i bnh c lon S Huy, i t cc trng li, lm sng t k cng canh vua, uy [3b] danh khp mun dm, ln nh u theo. Do m xem th gi yn bin gii, v vdn xa qu tht l ti ngi. B nhim cc chc b mc nn chn ngi thanh lim. Ngoi ci hoangphc th ha phc li cng h trng lm. Nay Giao Chu tuy rng tm yn, nhng cn bn gic lu nay Cao Lng3 bn qun Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm, Chu Nhai cng cha yn, trm cp thng thp. Nu i khng tr li phng Nam na th Th s mi nn chn ngi no cn thn chu o, cphng lc mu k v v, mi c th tr yn c. Cn nh hng ngi thng, ch bit gi phpthng, khng c mu k chc l th l c nghch4 ngy thm ny n5". Ng Vng li cho i lmTrn Nam tng qun, phong tc Phin Ngung hu (c sch chp l phong Ngy qun Lng L Cng).Mu Thn, [284], (Hn Din Hy nm th 11; Ng Vnh An nm th 1)6. Ngi Cu Chn linh hm thnh p, chu qun ri ng. Ng Vng cho Hnh Dng c qun y Lc Dn (c schchp l Lc Thng) lm Th s kim hiu y. [4a] Dn n ni, ly n c tn ngha hiu d, dn rahng phc n hn 3 vn nh, trong chu li yn. Sau, ngi con gi qun Cu Chn l Triu u tphp dn chng nh chim cc qun huyn (u v di 3 thc, vt ra sau lng, thng ngi trn uvoi nh nhau vi gic). Dn dp yn c. (Sch Giao Ch ch chp: Trong ni qun Cu Chn cngi con gi h Triu, v di 3 thc, khng ly chng, hp ng cp bc cc qun, huyn, thngmc o ngn mu vng, chn i giy mi cong7, ngi u voi m chin u, sau cht lm thn)8.1Tc l Tit Knh Vn, nh chp trong Cng Mc (TB3, 5b).2Nguyn vn chp l "t quc", hiu l bn qun (qun quc)3Cao Lng: tn huyn, thuc qun Hp Ph4"Qun c nht t" nguyn bn in nhm ch ________ qun thnh ch _______ qun.5Li s ca Tit Tng chp trong Ton Th c khc mt s ch vi vn bn trong Tam Quc Ch, Ng Th q.8 Tit Tng Truyn.6Nm Mu Thn (248) ng l nin hiu Din Hy th 11 i Hn Hu Th cha Lu Thin, nhng cc vn bn Ton Th u in chHy (trong tn nin hiu) l _______ ng ra l ch ________. Li v nin hiu tng ng ca nh Ng, cc bn u ghi nhm lVnh An nm th 1, ng ra l nin hiu Xch nm th 11 i Ng Tn Quyn.7Nguyn vn ch Hn: "x l".8Thi bnh hon v k ca Nhc S (thi Tng) cng c chp s tch b Triu u vi ni dung tng t. 30. 30i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVQu Mi, [263], (Hn Vim Hng nm th 1, Ng Vnh An nm th 16)1. Ma xun, thng 3,lc trc nh Ng ly Tn T lm Thi th Giao Chu, T l ngi tham bo, lm hi dn chng. ny vua Ng sai ng Tun n qun. Tun li t tin bt dn np 30 con cng a v Kin Nghip.Dn s phi i phc dch ng xa, mi mu lm lon. Ma h, thng 4, qun li l L Hng git T vTun, xin nh Tn t Thi th v cho binh. (Xt sch Cng mc chp l xin nh Ngy t quan,nhng n nm sau. Ngy nhng ngi cho Tn, th Ngy cng tc l Tn). Cc qun Cu Chn, NhtNam u hng ng. Nm y [4b] nh Hn mt.Gip Thn, [264], (Ngy To Hon Hm Hy nm th 1, Ng Tn Ho Nguyn Hng nm th 1).Ma thu, thng 7, nh Ng tch Giao Chu, t Qung Chu. By gi Ng ph vo Tn. Nh Tncho L Hng lm An Nam tng qun c Giao Chu ch qun s, cho Nam Trung gip qun l HocDc xa lnh2 Th s Giao Chu, cho c ty nghi tuyn dng trng li. Dc dng biu tin c ThonCc (c sch chp l Phn Cc) lm Thi th, em thuc li l bn ng Nguyn, Vng T em qunsang gip Hng, nhng cha n ni th Hng b cng to l L Thng git. Cc cng cht (c schchp Cc m cht).t Du, [265], (Tn V T M Vim, Thi Thy nm th 1, Ng Cam L nm th 1), VuaTn sai M Dung ngi Ba Ty thay Hng. Dung m cht. Dc li sai Dng Tc ngi Kin Vi thayDung lm Thi th.[5a] Mu T, [268], (Tn Thi Thy nm th 4, Ng Bo nh nm th 3). Nh Ng ly LuTun lm Th s. Tun cng vi i c Tu Tc3 v Tng qun C Dung trc sau 3 ln nh GiaoChu. [Dng] Tc u chng c v nh tan c c. Cc qun Ut Lm, Cu Chn u theo v Tc.Tc sai tng qun l Mao Linh4 v ng Nguyn nh qun Hp Ph, giao chin C Thnh (tc lthnh qun Hp Ph), nh tan qun Ng, git Lu Tun v Tu Tc, d binh tan chy v Hp Ph,Dng Tc nhn dng biu c Mao Linh lm thi th Ut Lm, ng Nguyn lm Thi th Cu Chn. K Su, [269], (Tn Thi Thy nm th 5, Ng Kin Hnh nm th 1). Ma ng, thng 10,nh Ng sai Gim qun Nhu Phim, Uy Nam tng qun Tit H v Thi th qun Thng Ng ngian Dng l o Hong theo ng Kinh Chu sang; Gim qun L nh, c qun T Tn theong bin Kin An sang, u hi Hp Ph nh [Dng] Tc (L nh c sch chp l L Hc).Tn Mo, [271], (Tn Thi Thy nm th 7, Ng Kin Hnh nm th 3). Ma h, thng 4, NguPhim, Tit H, o Hong chng nhau vi Tc, nh nhau [5b] sng Phn5 o Hong thua, lui vgi Hp Ph, cht hai tng. H gin bo Hong: "Ngi t dng biu xin i nh gic m cht mthai tng th trch nhim u?" Hong ni: "H quan khng c lm theo mnh, qun s khng hathun, cho nn n ni thua nh th". H cha ngui gin, mun em qun tr v. m y, Hongem my trm qun nh p ng Nguyn, ly c ca bu, ch thuyn em v. H bn t li, choHong lnh chc Tin b c Giao Chu. Hong li theo ng bin, nhn khi bt ng, tin thngn chu. Nguyn chng c. Cc tng mun nh, Hong ng bn trong ch cu gy c phc binh,bn dn ring mt i qun gio di ng sau. Qun hai bn va mi giao chin, Nguyn gi cch lui,Hong ui theo, phc binh qu nhin ko ra. Qun gio di quay li nh, ph tan bn Nguyn, gitNguyn [ti trn], ly nhng thuyn ch hng ha bu vt v my nghn tm th cm cp c trcy em cho tng gic Ph Nghim l Lng T6. T em [6a] hn vn ngi n gip Hong. By1Nm Qu Mi (263), l nin hiu Vnh An nm th 6 i Ng Tn Hu (Cnh ), ch khng phi Vnh An nm th 16 nhnguyn bn lm.2Nguyn vn: "Dao lnh", ngha l lnh chc cai tr mt ni xa m khng cn phi ch thn n ng tr s ni y.3Nguyn bn in l Thi c, nn sa l i c, theo Thng gim v Tn th, o Hong truyn, CMTB3, 11b chp chcquan ca Tu Tc l B c.4Mao Linh: cc ti liu ca Trung Quc nh Thng Gim cng mc, Tam quc ch - Tn Ho truyn, Tn Th - o Hong truynu chp l Mao Cnh ____; CMTB3, 11b cng sa l Mao Cnh.5Sng Phn: huyn Tn Hi, tnh Qung ng, Trung Quc.6CMTB3, 13a chp l Lng K. 31. 31 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVgi Dng Tc ly tng ca mnh l Vng T thay Nguyn. Dng tng ca Nguyn l Gii H cng trong thnh. Hong sai em [ca H] l Tng vit th gi cho H, li sai Tng ngi xe nga, nhtrng thi sp, dn ng cho mnh i theo. Bn T bo nhau rng: "Tng nh th, H tt c b bnta i theo". Bn git H. Bn H v Hong bn nh ly chu. Nh Ng nhn dng o Honglm Th s. Hong l ngi c mu lc, chu cp k ngho khn, a b th, c lng ngi, ai ai cngvui lng gip vic, n u cng c cng trng. Trc y vua Tn cho Dng Tc lm Th s GiaoChu, Mao Min1 lm Thi th, n thao cha gi n m Tc v Min thua cht ri. Nhn vua Tntruy tng Tc, Min, Tng, Nng (Tng, Nng khng k cu c2) tc Quan ni hu. Cng to qunCu Chn l L T gi qun m ph theo nh Tn, Hong sai tng i nh, khng c. Cu ca T lL Hon (c sch chp l L Minh) theo qun [ca Hong], khuyn T hng, T gay gt tr li: "Cu[6b] l tng nc Ng, T l b ti nc Tn, ch c th dng sc m i x vi nhau thi". Qun caHong phi nh, gi lu mi h c thnh. S thn Ng S Lin ni: B ti gi t, nu ai cng c lng nh lng L T th c th gi l trung vi cha mnh th. Vua Ng cho o Hong lm Th s tr tit c Giao Chu ch qun s. Di thi cc tngqun chu mc trc kia, cc qun V Bnh, Cu c, Tn Xng, a th him tr, ngi Di Lo hungtn, my i khng chu thn phc, Hong i nh, dp yn c, m thm t, t 3 qun, v hn30 huyn cc nc ph thuc vi qun Cu Chn3. Sau vua Ng ly Hong lm c V Xng, choThi th Hp Ph l Tu Nguyn4 thay. Dn a phng n hng nghn ngi xin lu Hong li, bi thcho Hong tr v nhim s c. Sau vua Ng hng nh Tn, t tay vit th sai M Tc Dung5 khuynHong quy thun [nh Tn]. Hong khc my ngy, ri sai s mang n [7a] thao v Lc Dng. VuaTn xung chiu cho phc chc, phong cho Hong tc Uyn Lng hu, li i lm Qun qun tngqun. Hong chu 30 nm, t ra ngi c n c uy, c ngi a phng yu mn. n khi cht,c chu khc thng nh mt cha m hin. Vua Tn ly Vin ngoi lang tn k thng th l Ng Ngnlm c th s. Khi Hong mi mt, cc th binh Cu Chn lm lon, ui Thi th, ngi cmu l Triu Ch vy qun tr, Ngn dp yn c. Ngn gi chc 25 nm, n uy r rt, dn trong chu ynn, sau dng biu xin cho ngi thay. Vua Tn cho Vin ngoi lang tn k thng th l C B thay. B lngi n ha, nh nhn, c chu yu mn, khng c bao lu th mt. Ngi trong chu c p con caB l Tham trng coi vic chu. Sau Tham cht, em l Th trng coi vic chu, ngi chu khng nghe.Th c ni, bn c coi vic chu. Ri git trng li l bn H Triu, li toan git c qun ditrng [7b] l Lng Thc. Thc chy thot c, dy binh nh, bt c Th. M Th sai ly thucc git cht. Thc bn chuyn quyn (c sch chp l c m ca Th cng b git bng thuc c),nhng s dn tnh khng theo, bn cho con trai ca Hong l Uy [ang lm] Thi th Thng Ng vlnh chc Th s [Giao Chu]. Uy chc rt c lng dn, c 30 nm6 th cht. Em trai Uy l Thc,con trai [ca Uy] l Tuy7 ni nhau lm th s. T C n Tuy bn i u lm Th s. C l ng nica Hong8.1Mao Min ni y (v 2 dng tip theo) ng ra vn l Mao Cnh m t 5a Ton th chp nhm l Mao Linh.2CMTB3, 13b theo Tn Th q.57 chp h tn l L Tng v Thon Nng.3Nguyn vn: ".... cp cu qun thuc quc tam thp d huyn" (v 30 huyn cc nc ph thuc vi 9 qun). CMTB3, 14b sa li cho ng l "Cu Chn thuc quc ..."4CMTB3, 14b Tn Th (o Hong truyn) u chp l Tu Don (hai ch: Don v Nguyn d nhm vi nhau)5M Tc Dung: on ny Ton Th dng s liu ca Tn th, o Hong truyn, m truyn y chp l: "khin Hong Tc Dung..."; Thng gim q.81 sa li l; "khin o Hong chi t Dung" (sai con ca o Hong l Dung). Nh vy M Tc Dung niy ng ra l o Dung, con ca o Hong).6Tn th, o Hong truyn ch ghi "tam nin" (?).7Vit s lc, q.1, 6a li chp Tuy l con Thc.8Tn th, o Hong truyn chp C l cha ca Hong. 32. 32 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVMu Dn, [318], (ng Tn Nguyn T M Du, i Hng1 nm th 1). Ma ng, thng10, vua Tn xung chiu cho Th s Qung Chu l o Khn lm c Giao Chu ch qun s.Nhm Ng, [322], (Tn Vnh Xng nm th 1). Vng n nh Tn ly Vng Lng lmTh s, sai nh Lng Thc. Thc em qun vy Lng Long Bin. [8a] Qu Mi, [323], (Tn Minh Thiu, Thi Ninh nm th 1). Ma xun, thng 2, oKhn sai qun i cu Vng Lng, cha n ni th Lng Thc ly c Long Bin ri. Thc otly c tit ca Lng, Lng khng cho, Thc bn cht tay tri ca Lng, Lng ni: "Cht cn khngtrnh, cht cnh tay th lm g?". c hn 10 ngy th Lng cht. Thc chim chu, hung bo mtlng dn. o Khn sai tham qun l Cao Bo sang nh, chm cht Thc. Vua Tn cho Khn lnh chcTh s Giao Chu, thng hiu l Chinh Nam i tng qun, c m ph ring nghi thc nh tam ti.Khng bao lu, Th lang Li b l Nguyn Phng xin lm Th s, vua Tn bng lng. Phng n NinhPh gp Cao Bo, mi Bo n d cm, t phc binh mun git Bo. Bo bit chuyn, lin em qunnh Phng (Phong l chu h ca Hm). Phng chy thot, n chu c chc lt th kht nc qum cht.Qu Su, [353], (Tn Mc San, Vnh Ha nm th 9). Ma xun, thng 3, Nguyn Phu nhTn lm Th s Giao Chu. Phu nh [8b] nc Lm p2, ph c hn 50 ly. (Trc y nh Tnkhi bnh c nh Ng, trng binh Giao Chu3, Th s Giao Chu l o Hong dng th ni: "GiaoChu ngoi cch Lm p ch vi nghn dm4. Tng Di [Lm p] l Phm Hng i i trn trnh lmgic, t xng vng, nhiu ln nh ph trm h. V li [nc y] lin vi nc Ph Nam, rt nhiuchng ngi, b ng da nhau, cy th t him khng chu thn phc. Khi trc cn thuc nc Ngth nhiu ln cp bc dn lnh, ph qun huyn, git hi trng li. Thn trc kia c nc c[Ng] dng, cho ng gi phng Nam hn 10 nm, tuy tr c nhng tn u s, nhng chnni su hang cng vn cn c k trn trnh. Lc u s qun ca thn trng coi l 8 nghn. V t Namm thp, c nhiu kh c, lin nm nh dp, m cht hao ht, hin nay ch cn 2.400 ngi. Nay bnbin thng nht, khng cn lo k no khng thn phc, ng l nn cun gip hy gm [...]5. Phmvic phong trn, bin i thng xy ra thnh lnh. Thn l ngi st tha ca nc mt, li bnkhng c g kh th". Tn V nghe theo, n nay cn thy hiu nghim).Canh Thn, [380], (Tn V 6, Xng Minh, Thi Nguyn nm th 5). Ma ng, thng 10,Thi th Cu Chn l L Tn chim chu lm phn.Tn T, [381], (Tn Thi Nguyn nm th 6). Thi th Giao Chu l Vin chm c LTn, trong ci li c yn, thng cho Vin lm th s Giao Chu1. (Vin ngi Chu Din nc ta. SchGiao Ch ch chp vo mc nhn vt nc ta, xp sau S Nhip).1i Hng: ng tn nin hiu ny l Thi Hng (318-321)2Tn nc Lm p c nhc n t thi Hu Hn (Tn th, Lm p truyn) phn t m thi Hn gi l huyn Tng Lm,pha nam qun Nht Nam. Khong thi ng, nc ny c th tch Trung Quc nhc n vi ci tn Hon Vng, sau lChim Thnh.3Nguyn vn: "S, Tn bnh Ng, trng Giao Chu binh" ... Theo Tn Th, o Hong truyn th nm ny v bnh c nhNg, cho nn nh Tn gim bt s qun Giao Chu (gin Giao Chu binh), ch khng phi trng binh Giao Chu. o Hongv mun xin xt li vic gim qun , cho nn mi vit th ny.4CMTB3, 16a theo Tn Th, o Hong truyn sa l "ch by trm dm", hp l hn.5on ny Ton Th chp tm tt phn sau bc th ca o Hong, nhng ngt khng trn cu (cng c th ch l do sao chphoc khc in b st cch qung) to ra mt cu ti v tri ngha: "ng quyn gip tiu binh, lnh k tn c, d th n nhc"(nn cun gip, hy binh kh, khin cho n gim bt, t ra n c yu ui). ng ra, theo Tn Th, o Hong truyn thtrong on th ny o Hong ni mt tri li vi cu dch: "ng l nn cun gip hy gm, chm lo v ng l ngha.Nhng m ngi chu ny li khng thch yn vui, a lm nhng s khi lon [....] Vy th s qun chu cha nn gim bt t ra n c yu ui". Khi dng li s liu ny, Cng mc khi phc y on sau bc th ca o Hong, ly thmhn 1 trm ch (Xem CMTB3, 16b).6S ng l Tn Hiu V . 33. 33i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV[9a] K Hi, [399], (Tn An c Tng, Long An nm th 3). Ma xun, thng 3, vua ncLm p l Phm H t nh ly Nht Nam v Cu Chn, ri vo cp Giao Chu. Vin nh tanc.Tn Hi, [411], (Tn Ngha Hy nm th 7). Ma h, thng 4, Thi th qun Vnh Gia l L Tunchy sang [Giao Chu]. Trc , khi Th s Vin cht (c sch ni Vin vn ngi Kinh Triu, ngl Nguyn, lm Thi th Hp Ph, nhn Vin mi n Giao Ch), vua Tn cho con l Tu thaylm Th s. Chiu th cha n ni, Tun nh ph Hp Ph, tin thng n Giao Chu. Tu em cc quan vn v chu ph chng nhau vi Tun Thch K2, nh tan c. Qun ca Tunsng st khong 2 nghn ngi. D ng ca L Tn l bn L Thot kt t vi dn L, Lo hn 5 nghnngi ng theo L Tun, ngy Canh T ko n b nam Long Bin. Tu b ht gia ti thngqun s, cng Tun giao chin, nm uc ui tr t thuyn b ca Tun, cho b binh p b sng bnxung. Thuyn ca Tun chy ht, [9b] bn tan v. Tun bit th no cng cht, b thuc c cho vcon cht trc ri gi cc nng hu con ht hi rng: "Ai c th theo ta?" Phn nhiu u tr li: "Cons, con chut cn tham sng, cht theo th kh lm". Cng c ngi ni: "Quan cn phi cht, chng tih li mun sng". Tun bn git ht nhng k khng chu cht theo, ri gieo mnh xung sng mcht. Tu sai nht xc em chm u, cng vi v con ca Tun v bn Thot, u ly u nghm a v Kin Khang3. Qu Su, [413], (Tn Ngha Hy nm th 9). Ma xun, thng 2, vua nc Lm p l Phm Ht cp qun Cu Chn. Tu nh chm c. t Mo, [415], (Tn Ngha Hy nm th 11). Ma ng, thng 12, qun Lm p cp GiaoChu. Tng chu nh bi c.Canh Thn, [420], (Tn Cung c Vn, Nguyn Hy nm th 2; Tng V Lu D, Vnh Snm th 1). Ma thu, thng 7, Tu nh Lm p, ph c, chm git n qu na. Lm p xinhng, Tu cho. Nhng ngi trc sau b [Lm p] cp bt [10a] u c tr v c. Tu Giao Chu, mc o vi, n cm rau, cm th nhm, sa nh hc, nm i km th ly lc ring chncp, lm vic cn thn chu o cng nh vic nh, li dn s m yu. Ca thnh m vn m, ngoing khng ai nht ca ri. Khi Tu cht, tng chc T tng qun, cho con l Hong Vn lm Ths. Nm y nh Tn mt.inh Mo, [427], (Tng Vn Ngha Long, Nguyn Gia nm th 4). Ma h, thng 4, ngyCanh Tut, vua Tng gi Hong Vn v lm nh y, cho Vng Huy Chi lm Th s. By gi HongVn ang m, c ngi xe ln ng, c ngi khuyn ch khi m hy i. Hong Vn ni: "Nh ta bai cm ph tit, thng mun em mnh sang chu sn vua, hung chi nay li c gi v". Bn c i,cht Qung Chu. Tn Mi, [431], (Tng Nguyn Gia nm th 8). Vua nc Lm p l Phm Dng Mi cp phqun Cu Chn, b qun chu nh lui. [10b] Nhm Thn, [432], (Tng Nguyn Gia nm th 9). Ma h, thng 5, vua Lm p lPhm Dng Mi sai s sang cng nc Tng, xin lnh Giao Chu. Vua Tng xung chiu tr li vng xa khng cho. L Vn Hu ni: [D khe nh] Bn v Dc4 m lc cn th u cng khng thchng ni ngi qu, ngi tht trng nin. Nc Lm p tha lc nc Vit ta1CMTB3, 22b dn Tng Th v Lng Th xc nh Vin lm Th s Giao Chu nm Long An th 3 (399) v nm cng cvic qun Lm p nh ph Giao Chu. Ton Th y chp vo nm Tn T (381), st lin trn mc nm K Hi (399), c thdo sao chp vn bn sai v tr.2Thch K: tn trn, pha Nam ph tr Giao Chu (CMTB3, 24a).3Kin Khang: kinh nh ng Tn, vn l Kin Nghip, v king hy Tn Mn , i thnh Kin Khang, tc Nam Kinh, TrungQuc ngy nay.4Theo truyn thuyt Trung Quc, Mnh Bn l dng s thi Chin Quc, c th nh c sng b; H Dc, ngi nc V thiXun Thu, c th nh c ui b. 34. 34i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IVkhng c vua, n cp Nht Nam v Cu Chn ri xin qun lnh c [Giao Chu], c phiby gi nc Vit ta khng th chng ni nc Lm p y u! Ch v khng c ngithng sut m thi ! Thi khng b mi, tt c lc thi. Th khng khut mi, tt c lcdui. L Thi Tng chm u vua nc y l S u, L Thnh Tng bt vua nc y lCh C, bt lm t dn nc y 5 vn ngi, n nay vn cn phi chu lm ti t, cng ra c mi hn th h thn ca my nm nhc ny.[11a] Bnh T, [436], (Tng Nguyn Gia th 13)1. Ma xun, thng 2, vua Tng sai Th sGiao Chu l n Ha Chi nh Lm p. Trc kia, vua Lm p l Phm Dng Mi tuy sai s sangcng, nhng vn khng thi vic cp bc, cho nn vua Tng sai Ha Chi i nh. By gi ngi qunNam Dng l Tng Xc, np nh i i Nho hc, ring Xc thch vic v, thng ni: "Mun ci giln m ph sng mun dm". n khi Ha Chi i nh Lm p, Xc hng hi xin i theo qun. VuaTng cho Xc lm Chn v tng qun. Ha Chi sai Xc lm tin phong. Dng Mi nghe tin qun Tngsang, sai s dng biu xin tr li nhng ngi dn Nht Nam b bt v np mt vn cn vng, mi vncn bc. Vua Tng xung chiu bo Ha Chi: "Nu Dng Mi thc c lng thnh, cng cho quy thun".Ha Chi n ng n Chu Ng (huyn Chu Ng t thi Hn n gi thuc qun Nht Nam, by git n th y), sai H to tham qun ca ph l bn Khng Trng C (ph l ph th s GiaoChu) i trc [11b] n gp Dng Mi, b Dng Mi bt gi. Ha Chi gin, tin vy tng ca Lmp l Phm Ph Long thnh Khu Tc2. Dng Mi sai tng l Phm Cn Sa t n cu. Xc lnem qun n nh [Phm] Con Sa t, ph tan c. Thng 5, bn Ha Chi h thnh Khu Tc, chmPh Long, tha thng tin vo Tng Ph3. Dng Mi dc sc c nc ra nh, ly cc vt che bcmnh voi, trc sau khng h. Xc ni: "Ta nghe nc ngoi c ging s t, oai phc c trm loith". Bn lm hnh s t chng li voi, voi qu nhin s chy. Qun Lm p thua to. Ha Chi thngc Lm p, Dng Mi cng vi con u ch chy thot thn, thu c chu bu l khng bit baonhiu m k. Ring Tng Xc khng ly mt th g, ngy v nh cng ch c khn o xc x.S thn Ng S Lin ni: C ti hu dng th khng th khng em ra thi th, hcu n v thi i [12a]4 hay sao? Ngi ta lp ch mi ngi mt khc. Ngi c chv o c th cng danh khng th ng c lng, ngi c ch v cng danh th phqu khng th ng c lng. Ch ca Tng Xc c l cng danh chng ? Ngy trv nh, ti vt khng ly mt th g, thc s l ph qu khng th ng c lng.So vi ngi c ch v o c, c nhin