Tr celal gulsen egitimde engelli olmak

April 12, 2023 Dr. Celal GÜLŞEN1

EĞİTİMDE ENGELLİ OLMAK

Yrd. Doç. Dr. Celal GÜLŞEN Yrd. Doç. Dr. Celal GÜLŞEN Nevşehir Üniversitesi Nevşehir Üniversitesi

FEF. Eğitim Bilimleri Bölüm FEF. Eğitim Bilimleri Bölüm Başkanı & NEVSEM MüdürüBaşkanı & NEVSEM Müdürü


EĞİTİM

Eğitim göstergeleri toplumsal kalkınmışlıkla çoğu zaman eşdeğer görülmektedir.Bu nedenledir ki ülkelerin büyük çoğunluğunda temel eğitim zorunludur. Eğitimin, çoğunlukla bireyin gizil güçlerini açığa

çıkararak kendi yaşantıları yoluyla istendik yönde davranış değiştirme süreci olarak tanımlandığını dikkate aldığımızda, birey faktörünün önemi ön plana çıkmaktadır.


Birey faktöründe bireysel farklılıkların bulunması gizil güçlerin bazen ortaya çıkmasını engellemektedir. Çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve

eğitim yeterlilikleri açısından yaşıtlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteremeyen bireyler bulunmaktadır. Bu bireyler, akranlarıyla aynı eğitime tabi

olduklarında akranlarıyla aynı düzeyde kazanım elde edememektedirler.

BİREYSEL FARKLAR-1


Zedelenme ya da bazı sapmalar sonucu, bir insan için normal bir etkinliğin ya da yapının önlenmesi, sınırlandırılması durumunda yetersizlikler görülmekte; bireyin yetersizliği nedeniyle yaşadığı sürece, yaş, cins, sosyal ve kültürel farklılıklara bağlı olarak oynaması gereken rolleri gereği gibi oynayamaması birey için bir engel olarak algılanmaktadır.

Bu engele bağlı olarak ta ortak verilen eğitimlerde eşit düzeyde kazanım elde edilememektedir.

BİREYSEL FARKLAR-2


Bu engel durumunun olumsuzluklarının giderilmesi için ise özel eğitim gerekmektedir. Bu eğitim, özel eğitime ihtiyacı olan

bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların engel ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülmelidir.

BİREYSEL FARKLAR-3


Bu engel durumunun olumsuzluklarının giderilmesi için ise özel eğitim gerekmektedir. Bu eğitim, özel eğitime ihtiyacı olan

bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların engel ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülmelidir.

ÖZEL EĞİTİM-1


Engellilere yönelik uygulanacak özel eğitim; çoğunluktan farklı ve özel eğitime ihtiyacı olan

çocuklara sunulan, üstün yetenekli olanların yetenekleri doğrultusunda

en üst düzeye çıkmasını sağlayan, yetersizliği engele dönüştürmeyi önleyen, engelli bireyi kendine yeterli hale getirerek,

toplumla kaynaşmasını ve bağımsız, üretici bireyler olmasını destekleyecek becerilerle donatan,

bir eğitim olmalıdır.

ÖZEL EĞİTİM-2


Engellilere uygulanacak özel eğitimin organize edilebilmesinden önce de engellilik durumunun ve çeşitlerinin iyi analiz edilmesi gerekmektedir.Bu nedenle engellilik durumunun ve özel

eğitime ihtiyacı olan bireylerin iyi sınıflandırılması gerekmektedir.

ÖZEL EĞİTİM-3


Her bireyin yetersizliği kendine özgü olmasına karşın, tanılamanın yapılması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, eğitimlerinde daha uygun düzenleme ve

planlamaya yapılabilmesi için,

ortak özellikleri ve eğitim ihtiyaçlarına göre sınıflandırma yapılmaktadır.

ENGELLERİN SINIFLANDIRILMASI-1


Her bireyin yetersizliği kendine özgü olmasına karşın, tanılanması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, eğitimlerinde daha uygun düzenleme ve planlamaya yapılabilmesi için ortak özellikleri ve eğitim ihtiyaçlarına göre sınıflandırma yapılmaktadır.



1)Zihinsel Öğrenme Yetersizliği Olan Bireyler2)İşitme Yetersizliği Olan Bireyler3)Görme Yetersizliği Olan Bireyler4)Ortopedik Yetersizliği Olan Bireyler5)Dil ve Konuşma Güçlüğü Olan Bireyler6)Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler7)Duygusal, Davranışsal ve Sosyal Uyum Güçlüğü

Olan Bireyler8)Otistik Özellikler Gösteren Bireyler9)Üstün Zeka ve Üstün Yeteneği Olan Bireyler10)Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Gösteren Bireyler



Türkiye’deki nüfus göstergeleri incelendiğinde Ulusal Özürlüler Veri Tabanına kayıtlı özürlülerin;

% 29,2’si zihinsel özürlüler, % 25,6’sı süreğen hastalığı olan özürlüler, % 8,8’i ortopedik özürlüler, % 8,4’ü görme özürlüler, % 5,9’u işitme özürlüler, % 3,9’u ruhsal ve duygusal özürlüler, % 0,2’si dil ve konuşma özürlüler ve % 18’i birden fazla özüre sahip olanlardır. Kayıtlı özürlülerin, % 58,6’sı erkek, % 41,4’ü kadındır. Kayıtlı olan özürlü bireylerin % 56,8’inin özrü ise hastalık

sonucu ortaya çıkmıştır.

ENGELLİ İSTATİSTİKLERİ-1


Kayıtlı olan özürlü bireylerin kamu kurum ve kuruluşlarından beklentileri:

% 77’si sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, %40,4‘ü bakım hizmetlerinin iyileştirilmesi ve

yaygınlaştırılması, % 28,7’si iş bulma olanaklarının arttırılması, % 25,6’sı eğitim olanaklarının arttırılması, %17,7’si fiziksel çevre ve ulaşım imkanları

konusunda düzenlemelerin yapılması, %7,9’u da diğer beklentiler, %1,9 hiçbir beklentisi olamayanlar,

ENGELLİ İSTATİSTİKLERİ-2


ToplamGörme özürlü

İşitme özürlü

Dil ve konuşma

özürlü

Ortopedik özürlü

Zihinsel özürlü

Ruhsal ve duygusal

özürlü

Süreğen hastalık

Çoklu Özürlülük

Toplam 100,0 8,4 5,9 0,2 8,8 29,2 3,9 25,6 18,0

Eğitim durumu [6 ve daha yukarı yaştakiler]

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Okur-yazar değil 41,6 32,1 31,6 33,6 26,4 57,5 24,0 32,2 48,5

Okur-yazar olup bir okul bitirmeyen

18,2 11,8 23,0 38,6 10,9 28,9 12,7 12,8 15,3

İlkokul 22,3 29,0 17,9 10,7 32,9 4,6 33,0 34,9 22,9

İlköğretim/ortaokul ve dengi

10,3 12,5 16,4 11,0 13,4 8,2 15,2 10,2 8,0

Lise ve daha üstü 7,7 14,6 11,1 6,1 16,4 0,7 15,1 9,9 5,3

Kayıtlı olan özürlü bireylerin cinsiyet, yerleşim yeri, özür oranı, yaş grubu ve eğitim durumuna göre dağılımı% olarak verilmiştir.

Not. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. (TUİK-2010)


Batı Avrupa ve ABD'de özürlüler için ilk özel eğitim kurumları 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılda kuruldu.

20. yüzyılın başlarında, Batı Avrupa'da ve ABD'de özel eğitime gereksinmesi olan çocuklar için ayrı sınıflar açılmaya başlandı.

O dönemde ancak hafif özürlü çocukların eğitimden yarar göreceği kanısı yaygındı. Daha ciddi özürlüler evlerde tutuluyor, okula gönderilmiyordu. Özel sınıflarda eğitilenlerin de okuldaki öbür çocukların arasına karışmasına izin verilmiyordu.

DÜNYADAKİ ENGELLİ EĞİTİMİ


II. Dünya Savaşı'nın getirdiği yıkımdan sonra birçok ülkede, özrüne bakılmaksızın tüm çocuklara öğrenim hakkı tanıyan yasalar kabul edildi.

Hafif özürlüler normal çocukların gittiği okullara alınırken, onlara ayrıca özel dersler verilmesi öngörüldü.

Daha ciddi sorunları olan çocuklara ayrı sınıflar açılmakla birlikte bahçede, yemekhanede ya da jimnastik salonunda öbür çocuklarla birlikte olma olanağı tanındı.

Çok ağır durumda olanlar ise bu gibi çocukların bakıldığı yatılı okullara gönderildi.

DÜNYADAKİ ENGELLİ EĞİTİMİ-2


Özürlülere yönelik eğitim programlarının gelişmemiş olduğu ülkemizde ikisi Ankara'da, öbürleri Gaziantep, İstanbul ve İzmir'de olmak üzere beş körler okulu vardır. Bunların tümü yatılıdır ve "Körler Okulu ve

Yetiştirme Yurdu" olarak adlandırılır. Körler okullarının ilk bölümleri iki hazırlık ve

altı ilkokul sınıfından oluşur. Orta bölümünde ise normal ortaokul eğitimi

yapılır, el becerileri öğretilir.

TÜRKİYE'DE ENGELLİ EĞİTİMİ-1


Türkiye'deki 18 sağırlar okulundan tümü körlerinki gibi yatılıdır. Ayrıca gündüzlü öğrenci de alınır. İstanbul, Ankara, Eskişehir illerinde normal okullar içinde sağırlar için özel sınıflar bulunmaktadır.Sağırlar okullarında iki yıl hazırlık, altı yıl

ilkokul eğitimi yapılır. Üç yıllık ortaokullarda ise çocuklara beceri kazandırmaya yönelik eğitim verilir.



Uyum sorunları bulunan ya da eğitimi güç olan çocuklar için İstanbul'da 70 çocuğa eğitim veren Özel Eğitim İlkokulu ve Yetiştirme Yurdu adıyla bir okul vardır. Ülkemizde geri zekâlı çocuklar için bazı ilkokullarda "alt özel sınıf" adıyla sınıflar bulunmaktadır. Bu sınıflara alınacak öğrencilerin seçimi,

yerleştirilmesi ve izlenmesi Rehberlik ve Araştırma Merkezi aracılığıyla yürütülmektedir.



“Kimse eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.”(Anayasa madde 42)

“Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz.”(5378sayılı-Özürlüler Kanunu-Madde-13)

“Kaynaştırma yoluyla eğitim-öğretimlerine devam eden öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi tarafından bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlanır. Bu öğrenciler, programında yer alan amaçlara göre değerlendirilir.” (İKY-Md:32/h)

TÜRKİYEDE ENGELLİ EĞİTİMİ GEREKÇELERİ


1.Eğitimde dezavantajlı görülen bireylerin çoğunlukla kaynaştırma uygulamaları içinde yer bulamaması,

2. Engelli bireylerden bazı dezavantajlı ve avantajlı gruplarında tanımlamanın yapılmamış olması ve değerlendirme sürecindeki esasların yetersiz olması,

3. Engelli bireyler için eğitimleriyle ilgili birimler, kurumlar, kuruluşlar arasında etkin bir işbirliğinin ve eşgüdümün sağlanamamış olması,

SORUNLAR-1


4.Eğitim veren kurumlardaki hizmet ve personel niteliklerinin ve kaynakların azlığı,5.Yeni İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde kaynaşmanın hangi engelli bireyler için söz konusu olduğunun açık olmaması,dolayısıyla formel eğitim çalışmasının tüm engelliler için yapılmasının gerekliliği,

SORUNLAR-2


6. Toplumun bilinç düzeyinin tüm engelli bireylerin formel eğitim sistemi içinde görmeye hazır olmaması,7. Birden fazla engeli olan bireylerin eğitim programlarında öncelik sıralamasının hangi kriterlere göre yapılacağının belirlenmemiş olması,8. Çoklu zeka kuramının dezavantajlı bireylere nasıl uygulanacağının bilinmemesi,

SORUNLAR-3


1) Kız, erkek ve engelli ayrımı yapılmadan bütün çocukların eğitiminin sağlanması,2) Yeni bir eğitimci modelinin ortaya çıkarılması.3) Kaynaştırma eğitimindeki sinerjinin yeni nesillere uyum ve hoşgörü adına katkı sağlaması.4) Bir yandan kaynaştırma modeli uygulanırken, bir yandan da çoklu zeka konseptinin uygulamaya konulması,

ÇÖZÜMLER-1


5)Tüm engellilerin özgüvenlerinde aşama kaydedilebilmesi için sanat eğitimine önem verilmesi,6)Kaynaştırmanın uygulandığı okullara, okul dışından profosyonel destek için bütçe ayrılması,7)Yetenekleri doğrultusunda bireysel eğitim müfredat programı her çocuk için yapılmalı,

ÇÖZÜMLER-2


8)Okullarda “özel çocukların” durumunu araştıran bir birimin oluşturulması, 9)Özel eğitim alan öğrencilerin öğrenci bilgilerinin sadece aileye verilecek bir şifre ile online erişiminin sağlanması,10)AB Ülkeleriyle Türkiye arasında özel eğitim alan öğrencilerin, değişim programlarının başlatılması,

ÇÖZÜMLER-3


11)Özel eğitim alan öğrencilerin ölçme ve değerlendirme sistemi değiştirilmelidir.

12) Resmi törenlerde özel eğitim alan öğrenciler için ayrı bir çok amaçlı salon kullanılarak görüntülü ve sesli tören yayınının yansıtılması gereklidir.

13)Özel eğitim alan öğrencilere sınavlar öncesi rehberlik yapılmalıdır.

ÇÖZÜMLER-4


14) Özel eğitim alan öğrencilerin ailelerine (Anne, baba,kardeş, dede, dayı, amca, teyze vs) özel psikolojik destek hizmetlerinin özel eğitim okullarının tümünde sağlanması okuldaki eğitimin kalitesine olumlu katkı yapacaktır.

ÇÖZÜMLER-5


15) Okullardaki eğitimin daha çok görsel ve dokunsal olarak gerçekleşmesi sağlanmalıdır. Buna fırsat verecek düzenlemeler (eğitim, bütçe, vb.) yapılmalıdır.16)Yaşayarak öğrenme üniteleri özellikle öz bakım zorluğu yaşayan tüm özel eğitim alan çocuklar için yaygınlaştırışmalıdır.

ÇÖZÜMLER-6


17)Özel eğitim okullarında öğrencilerin kullandığı aparatların okullara temini kolaylaştırılmalıdır (Mevzuat, bütçe, bürokrasi vb. kolaylıklar sağlanmalıdır)

KAYNAKÇA

http://www.tuik.gov.tr/Start.do;jsessionid=H3bHNnkJG1b1yLs2yhy5hMbGFKNRKCtxtFfRhkCH8zTrNL4QHzlD!519759842

http://www.msxlabs.org/forum/egitim-bilimleri/210881-engelli-egitimi.htmlhttp://engellininsayfasi.blogspot.com/2007/11/engellilerin-eitimi-iin-dip-notlar.html

ÇÖZÜMLER-7


Yrd. Doç. Dr. Celal GÜLŞEN

[email protected]

TEŞEKKÜRLER

Education

Tr celal gulsen egitimde engelli olmak