Onze opiniebijdrage in De Standaard gaf veel reacties, en dat verheugt ons voor het noodzakelijke debat. De opiniebijdrage van Dhr. Jacobs verdient een stevige repliek. Afremmen sterkste leerlingen Jacobs ontkent dat onze sterkste leerlingen zwaar worden afgeremd. Hij noemt het “onzin”, zonder een stevige onderbouwing ervan te geven. Daarom een verdere onderbouwing van onze stelling. TIMSS-2003 komt i.v.m. de periode 1999-2003 tot de volgende conclusie: “Met betrekking tot de gevorderde standaard (minstens 625 punten), heeft Vlaanderen (van de geselecteerde landen) zelfs de sterkste daling in het percentage leerlingen dat deze standaard haalt”. Wereldkampioen achteruitgang dus. Op 4 jaar tijd verliezen we 2/3 van onze toppers in wetenschappen en ruim de helft in wiskunde. Ook in de op één na hoogste standaard wordt een belangrijke daling Opgetekend. Hetzelfde onderzoek maakt verder duidelijk dat deze dramatische daling meisjes nog meer treft dan jongens, en dat geen enkel EU- of OESO land slechter doet op dit vlak. Hiermee moeten we een 7e uitdaging toevoegen waarvoor geen ruimte meer was in onze opiniebijdrage: het afremmen van de sterkste leerlingen houdt een deel van de genderkloof in stand want meisjes worden zwaarder getroffen, en blijven daardoor ook veel vaker weg uit wiskundige, wetenschappelijke en technische richtingen. Dat men niet alleen de realiteit ontkent, maar ook blind blijft voor dergelijke mogelijke neveneffecten is op zijn minst zorgwekkend. Men hoopt dus meer technische profielen allerhande te kunnen opleiden door kinderen langer samen te houden, maar door de hiermee gepaard gaande niveaudaling zal dit net een omgekeerd effect hebben op het aantal ‘hogere’ technische beroepen, zoals ingenieurs, IT’ers enz… PISA-2006 stelt vast dat “De scores op percentielen 75, 90 en 95 significant dalen in vergelijking met PISA-2003.” PIRLS-2006 vindt dat “Vooral de middelmatige prestatie van onze toppresteerders opvalt. Inzake het niveau van die topgroep van 5% is Vlaanderen slechts achtste op 14 West-Europese landen en slechts 22ste op 45 deelnemende landen en regio’s in de gehele wereld.” “Een meer fundamentele verklaring kan zijn dat onze Vlaamse scholen de sterke leerlingen nogal weinig stimuleren. De topgroep onder onze leerlingen doet het zoals gezegd inderdaad niet goed in vergelijking met die van andere landen (zowel West-Europees als mondiaal)” PISA-2009 : “De significante daling tussen 2003 en 2009 van het percentage Vlaamse leerlingen dat gemiddeld op niveau 5 of hoger presteert voor wiskundige geletterdheid komt door een gestage vermindering van dat percentage per PISA cyclus” We wachten op een onderbouwing van Professor Jacobs, in plaats van het gratuite “onzin”. Uitstel studiekeuze Vaak wordt het succes van landen zoals Finland geweten aan de uitstel van studiekeuze, dat doet ook Dirk Jacobs. Zowel meta-analytisch onderzoek (Hattie, 2009) als studies van Mckinsey of bv. Hanusheck hebben duidelijk aangetoond dat succesvolle onderwijssystemen en hervormingen steunen op twee pijlers. Ten eerste de kwaliteit van de leerkracht en ten tweede snelle en intensieve remediëring. Bij afwezigheid van deze pijlers zijn hervormingsplannen gedoemd om te mislukken, dit is internationaal al zo vaak vastgesteld. Geen enkele van beide elementen vinden we terug in de hervormingsplannen. “Interventions at the structural, home, policy, or school level is like searching for your wallet which you lost in the bushes, under the lamppost because that is where there is light. The answer lies elsewhere – it lies in the person who gently closes the classroom door and performs the teaching act” (Hattie, 2003). Uitstel van studiekeuze is dus geen kritische succesfactor van onderwijs.

Finland’s succes steunt heel zwaar op de vernoemde pijlers. Alle leerkrachten zijn masters, en alvorens hun studies te mogen aanvatten moeten ze door een ingangsexamen waarop ongeveer 90% faalt. Er wordt ook zeer zwaar geïnvesteerd in zorg en remediëring van leerlingen. Daarnaast krijgen ze een goed startsalaris. Het Finse succes wijten aan een uitgestelde studiekeuze kan niet onderbouwd worden.

Finland heeft echter ook zijn tekortkomingen. Net zoals de Vlaamse, worden ook de Finse sterke leerlingen afgeremd. In PISA-2003 valt immers het volgende te lezen: “Finland is er dan weer in geslaagd de spreiding nog te verkleinen. De reden hiervoor is echter vooral het significant dalen van de prestaties van de topleerlingen.” Sommigen hebben hier geen probleem mee. Men streeft niet naar gelijke kansen, maar naar gelijke uitkomsten. In de beleidsnota 2004-2009 was dit zelfs de rode draad.

Prestatiekloof & reproductie sociale ongelijkheid Dirk Jacobs en medestanders willen ten allen prijze de kloof tussen leerlingen verkleinen. Vlaanderen doet dat door de sterkste leerlingen naar beneden te halen. PISA-2006: “Het is deze daling in de score van de Vlaamse hoogpresteerders die tevens de kleinere spreiding in de resultaten van wiskundige geletterdheid veroorzaakt“. Dat Jacobs en gelijkgestemden dergelijke zaken al jaren ontkennen, suggereert dat het effect gewenst is en dus ideologisch geïnspireerd is. Onze kinderen verdienen echter beter! Uit volgende onderzoeken kunnen we besluiten dat –in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd- het Vlaams onderwijs het qua sociale gelijkheid en prestatieniveau van de minder goede leerlingen wel goed doet: TIMSS-2003 “Uit deze spreiding blijkt ontegensprekelijk dat Vlaanderen in vergelijking met alle andere landen (samen met Hongkong, Taipei en Nederland) er het best in slaagt zo veel mogelijk leerlingen (minstens) de lage standaard te doen bereiken (99% voor wiskunde en 98% voor wetenschappen). Het internationale gemiddelde bedraagt telkens 84%.” PISA-2003 : ”De prestaties voor wiskundige geletterdheid van de Vlaamse leerlingen uit gezinnen met een lagere socioeconomische achtergrond zijn dus significant beter dan de prestaties van leerlingen met een gelijkaardige achtergrond in de meeste andere landen” PIRLS-2006 : “Wie ook de andere internationale onderzoeken mee in beschouwing neemt, krijgt (als we ons beperken tot begrijpend lezen en tot wiskunde) de indruk dat ons gemeenschappelijk lager onderwijs goed is inzake het algemeen prestatiepeil, de zwakker presterenden en de sociale gelijkheid;” In onze opiniebijdrage duiden we op het probleem bij allochtonen wegens taalachterstand, maar brengen een piste aan om dit aan te pakken. Men moet durven erkennen dat naarmate kinderen ouder worden het verschil toeneemt. “If students are left free to learn at their own pace, we will observe a growing gap in basic academic knowledge between the slowest and fastest learners” (Eisner, 2002). Fundamentele rechten: een vodje papier? De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Universele Kinderrechtenverdrag geven alle kinderen het fundamentele recht op een zo volledig mogelijke ontplooiing. Gelijke uitkomsten staan daar zeker niet in, het afremmen van toptalenten kan als een schending ervan worden gezien. Net zoals de extreme ‘straf’ van ineffectief zittenblijven hier vragen oproept.