TREND

SCOUT

„Wizerunek polskiego naukowca

w internecie”

wykorzystanie technik wirtualnej etnografii

TREND

SCOUT

Warszawa, grudzień 2008Projekt współfinansowany przez KE w ramach VI PRProjekt współfinansowany przez MNiSW

TREND

SCOUT

Cele badania – czyli czego chcieliśmy się dowiedzieć

• Jaki jest wizerunek naukowców w polskim internecie, ze szczególnym uwzględnieniem: – wieku i płci;– dziedziny nauki (nauki ścisłe i techniczne);

• Chcieliśmy zobaczyć, jak pokazywani są w polskim internecie naukowcy i jak sami się prezentują;

• Interesowały nas takie zagadnienia, jak:– Wygląd naukowców;– Świat, w którym żyją polscy naukowcy, kontekst, instytucje;– Język, kategorie poznawcze, określenia związane z

naukowcami.

TREND

SCOUTMetodologia badania

Badanie miało charakter rozpoznawczy. Użyliśmy w nim technik wirtualnej etnografii.

Wirtualna etnografia traktuje internet, jako zbiór cennych zbiór cennych informacjiinformacji umieszczanych przez użytkowników Wykorzystuje szereg metod i technik badawczych metod i technik badawczych wypracowanych na gruncie etnografiiwypracowanych na gruncie etnografii i w twórczy sposób stosuje je do prowadzenia badań przez internetprowadzenia badań przez internet.W wirtualnej etnografii badacz pozyskuje dane zarówno poprzez: -> bierną obserwacjębierną obserwację np. serwisów społecznościowych, czy forów

dyskusyjnych, jak i -> aktywnieaktywnie, wykorzystując różnorodne kanały komunikacyjne i

przybierając różne tożsamościprzybierając różne tożsamości.

Etnografia wirtualna posługuje się również elementami antropologii wizualnej i analizy tekstu.

Konsekwencje przyjętego podejścia: • badacz występuje jednocześnie, jako podmiot i przedmiot badania; uświadomienie i wykorzystanie subiektywizmu badacza w procesie badawczym.

TREND

SCOUT Schemat badania

Zdefiniowanie słów kluczowych

Dobór witryn (fora internetowe i blogi)

Ustalenie klucza kodowego

Zbieranie treści i kodowanie

Prezentacja wyników

Analizy / weryfikacja klucza kodowego

TREND

SCOUT Zakres badania / kryteria wyboru witryn

Miejsca obserwacji / tematyka

• Fora o tematyce związanej z nauką;

• Blogi pisane przez naukowców;

• Serwisy o tematyce naukowej;

• Witryny uczelni;

• Fotografie naukowców;

• Artykuły i komentarze.

Kryteria wyboru witryn

• Duża aktywność użytkowników i częsta aktualizacja

Czas prowadzonej obserwacji: 8-13 grudnia 2008 r.

TREND

SCOUT Przebieg badania

Kryteria doboru wątków do analizy • Celowy dobór treści według określonych kryteriów, a nie

systematyczna obserwacja.

Podstawowymi jednostki analizy • Całe wątki, a nie tylko posty / możliwość uchwycenia

kontekstu wypowiedzi.

Długość wątku• Wątki zawierające co najmniej 10 postów lub posty, które

stanowią dłuższą wypowiedź (historię).

Data rozpoczęcia wątku• Wątki, które rozpoczęły się dzień przed rozpoczęciem naszej

analizy, jak i te, które trwają miesiąc lub dłużej.

TREND

SCOUTMiejsca obserwacji / wybrane fora

gazeta.pl/forum: naukagazeta.pl/forum: nauka

gazeta.pl/forum: kobiety w naucegazeta.pl/forum: kobiety w nauce

gazeta.pl/forum: wiadomoscigazeta.pl/forum: wiadomosci

goldenline.pl/forum: nauka polskagoldenline.pl/forum: nauka polska

ateista.pl/forumateista.pl/forum

racjonalista.pl/forumracjonalista.pl/forum

scientist.pl/forumscientist.pl/forum

sci.pl/forum (forum naukowe)sci.pl/forum (forum naukowe)

gazeta.pl/forum: pracagazeta.pl/forum: praca

Swoją uwagę skupiliśmy na forach, ale swoją obserwacją Swoją uwagę skupiliśmy na forach, ale swoją obserwacją objęliśmy także komentarze do artykułów, istotne dla objęliśmy także komentarze do artykułów, istotne dla

tematyki badania odnalezione, wypowiedzi na serwisach tematyki badania odnalezione, wypowiedzi na serwisach (także tych należących do uczelni) blogach, fotografie.(także tych należących do uczelni) blogach, fotografie.

TREND

SCOUTDane z badania /1

xxx

Autorzy wypowiedzi (tam gdzie mogli zostać zidentyfikowani) / liczba postów

105

86

103

24

10

5

1

kobieta

mężczyzna

zwykły użytkownik

młody naukowiec

) naukowiec w kwiecie wieku(u szczytu kariery

użytkownik trudny do zidentyfikowania

starszy naukowiec(profesor ,osoba o długim)stażu w nauce

TREND

SCOUTDane z badania /2

xxx

Tematyka wypowiedzi / liczba postów

120

84

44

40

43

42

29

21

18

17

12

3

2

2

droga do kariery naukowej

doktorat, pisanie doktoratu, co po doktoracie

kariera naukowa - na tak

kariera naukowa - na nie

kariera naukowa - co w zamian / substytuty

praca na uczelni

zarobki naukowców

,polityka państwa wobec nauki

aspiracje ,marzenia ,po co ktoś chce zostaćnaukowcem

finanse ,finansowanie nauki

stypendium doktoranckie

nauka a biznes

,wynalazki ,możliwości zastosowań

artykuły naukowe ,pisanie artykułów

TREND

SCOUTObecność i aktywność naukowców w sieci

• O naukowcach w sieci się mówi, to nie naukowcy mówią o sobie

– Naukowcy są ale nie daleko swoich uczelni (strony domowe / profile);– Nauka nie istnieje, jako odrębna kategoria w polskiej blogsferze

• Konkurs na blog (onet.pl) roku nie uwzględnia w ogóle kategorii nauka;• Blogi o tematyce naukowej są, ale prowadzone przez pasjonatów,

dziennikarzy, rzadziej przez naukowców;• Zdecydowanie silniejsza reprezentacja przedstawicieli nauk

humanistycznych niż ścisłych. Silna obecność informatyków i specjalistów IT – co jest zrozumiałe.

• Naukowcy tworzą zamknięte, hermetyczne środowisko

– Osobne lub zamknięte serwisy;– Bardziej popularyzacja nauki niż prezentacja własnej pracy, jako

naukowca, otwartość na dyskusje, prezentacja wyników badań;– Internet bardziej, jako narzędzie agregacji informacji niż, jako

narzędzie komunikacji/wymiany;– Brak otwarcia na nowe trendy – nauka 2.0

TREND

SCOUT

xxx

Jak „duża” jest nauka w sieci?

Liczba „trafień” po wpisaniu wybranych słów i fraz w google.pl

35 100 000

27 500 000

19 600 000

12 000 000

4 940 000

3 350 000

1 770 000

864 000

49 300

14 900

13 900

4 190

856

519

9

internet

biznes

nauka

informatyka

nauki humanistyczne

nauki ścisłe

nowe technologie

nauki przyrodnicze

nauka i biznes

młodzi naukowcy

kariera naukowa

kobiety w nauce

doktorat z informatyki

doktorat z fizyki

kobiety na politechnice

TREND

SCOUTPrzykłady

Zamknięte serwisy dla naukowców

Fora internetowe

Blogi popularno naukowe i te pisane przez naukowców

Katalogi

Serwisy o tematyce naukowej

Strony uczelni

Strony eventów

TREND

SCOUTNaukowcy w sieci/ przykłady autoprezentacji

Polski naukowiec w sieci – przede wszystkim wizytówka osiągnięć• W polskim internecie naukowcy prezentują siebie i swoje osiągnięcia (napisane artykuły, staże, udział w konferencjach)/przede wszystkim czynią tak przedstawiciele nauk ścisłych, przyrodniczych);• Dominuje powaga i „suchość” informacji;• W przeciwieństwie do nich przedstawiciele nauk humanistycznych częściej prowadzą blogi i udostępniają więcej informacji na swój temat (nie związanych z działalnością naukową).

TREND

SCOUTKobiety i mężczyźni w nauce - trochę danych

43,0%41,0%39,9%36,0%32,7%28,7%27,6%27,6%26,6%26,3%25,5%24,7%22,0%

12,5%

Politechnika KoszalińskaPolitechnika Radomska

Politechnika GdańskaPolitechnika Łódzka

Politechnika OpolskaAkademia Górniczo-Hutnicza

Politechnika SzczecińskaPolitechnika Śląska

Politechnika WrocławskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika Białostocka

Politechnika LubelskaPolitechnika Poznańska

Polsko-Japońska WSTK

studentki studenci

36,2%

16,3%

9,0%

9,0%

45,9%

wydział chemii

wydzial fizyki

wydziałinformatyki

instytutmatematyki

instytut socjologii

kobiety mężczyźni

Stopień feminizacji uczelni technicznych/studenci

Stopień feminizacji uczelni technicznych/pracownicy naukowi/ rady wydziałów

Źródło danych: strony internetowe wybranych uczelni

TREND

SCOUT

Wizerunek naukowców / kobietyfotografie i kontekst

Laureatka Laborantka Kobieta sukcesu Ascetka Wykładowca

• Dominuję obraz kobiety, jako „wykonawcy” (kobieta przy pracy naukowej);

• Obraz kobiety – naukowca pojawia się najczęściej w kontekście: • wygranych konkursów (młode kobiety)

• prezentacji sukcesów (promocja uczelni)

TREND

SCOUTWizerunek naukowców / kobiety - określenia

Źródło treści – administratorzy /instytucje Źródło treści – kobiety w roli naukowca

Odwołanie się do mocy stereotypu„gdzie ta baba do kopalni?”„technika jest uniseksowna”

Odwołanie się do cech charakteru„świat kobiet konkretnych”„inżynier Renata od wyzwań”

Odwołanie się do atrybutów kobiecości„kobiety inspirują”„żelbeton i koronki”

Odwołanie się do walki płci„umie zarządzać mężczyznami”„rycerz holografii”

Odwołanie się perspektyw„z Opola do Indii”

Odwołanie się do korzeni„przypadek albo szczęśliwy los”

Cechy charakteru: konkretna, precyzyjna, zdyscyplinowana, praktyczna, życiowa, aktywna, pomysłowa, pracowita.Motywacje: godziwe pieniądze, dobre perspektywy na przyszłość, ciekawa praca, zawsze lubiłam transport, tradycje rodzinne, bunt

Zainteresowania: sztuka, humanistyka, sprawy duchowe

Potrzeby: zachowanie swojej kobiecości, uniknięcie ztechnicyzowania

Wygląd: elegancka, umiejąca się zaprezentować

Pełnione role, osiągnięcia: zajmuje kierownicze stanowiska, kobieta sukcesu, prowadzi badania na światowym poziomie

„W dobie równouprawnienia kobiety powinny mieć odwagę sięgania po zawody, które w przyszłości mogą przynieść im sukces.”/rektor politechniki

„Jestem kobietą "ściśniętą". A więc taką, która myśli "ściśle" - precyzyjnie, logicznie, konkretnie. Jak każda kobieta-inżynier./kobieta pracownik naukowy

TREND

SCOUT

Wizerunek naukowców / mężczyźnifotografie i kontekst

Intelektualista Prezenter Laborant Prometeusz Podróżnik

• Dominuję obraz mężczyzny, jako „dyspozytora wiedzy” (mężczyzna-prezenter);

• Obraz mężczyzny – naukowca pojawia się najczęściej w kontekście:

• wygranych konkursów (młodzi mężczyźni)

• konferencji i wykładów

TREND

SCOUT

Wizerunek naukowców / mężczyźni - określenia

Źródło treści – mężczyźni w roli naukowcaŹródło treści – media / użytkownicy

„Lubię to, co robię. A to co robię – to lubię. Trudno mi więc odnaleźć wyraźną granicę między pracą zawodową a hobby. Tobie też tego życzę!profesor

Cechy charakteru: urodzony optymista i idealista, fanatyk tego, co robiMotywacje: ciekawość, pasja, szacunek dla ludzi nauki, imponują mi, fajnie mieć jakiś cel i nad nim pracowaćZainteresowania: niszowe zainteresowania, kolekcjonowanie komiksów, kultura Japonii

Potrzeby: szacunek, prestiż, mam habilitacje - wiec jestem kimś :)

Pełnione role, osiągnięcia: inżynier budownictwa, profesor

Odwołanie się do młodego wieku: młody naukowiec

Odwołanie się do talentów / intelektu: wszechstronnie wykształcony, po kilku fakultetach, ma większe zdolności matematyczne niż kobietaOdwołanie się do możliwości finansowania: młody naukowiec otrzymał grant, jego badania zostały sfinansowane przez.., może ubiegać się o stypendiumOdwołanie się do odniesionych sukcesów: duże wygrane w organizowanych przez firmy konkursach

„jasne ze wina stereotypow. mysle ze nauka jest nadal postrzegana jako domena mezczyzn, a z drugiej strony owa presja na 'ulozenie sobie zycia' jest silniejsza rowniez wobec kobiet./użytkownik forum

Odwołanie się do pełnionej roli: młody naukowiec = mężczyzna

TREND

SCOUTWizerunek naukowców / wiek

Mędrcy i autorytety

Pasjonaci i opiekunowie

Duże nadzieje i wchodzenie w rolę

Kontekst: strony domowe /

profile na serwisach

społecznościowych, uczelniach

Kontekst: wywiady/

uroczystości

Kontekst: strony domowe / profile na

serwisach społecznościowych, uczelniach, artykuły

TREND

SCOUTWizerunek naukowców / wiek - określenia

Obraz młodszych naukowców/opinie użytkowników

Obraz starszych naukowców/opinie użytkowników

Po doktoracie nie ma nawet gwarancji zatrudnienia.Ponadto istnieje złudne przekonanie jakoby u pracodawców liczył się poziom wykształcenia. Mierny prawnik tutaj ma wiekszą cenę niż młody naukowiec / użytkownik forum

Brak poczucia bezpieczeństwa / lęk o przyszłość: próbuje wzbogacać swój dorobek naukowy a potem na jego macierzystej uczelni nie ma dla niego etatu...

Praca dla pasji: na uczelni pracuję a poza uczelnią zarabiam.

Przepracowany: Pensa roczne bywają często przekraczane , u nas norma to 400 h rocznie , osoba która ma 300 h uważa się za szczęśliwą .Słabo wynagradzany: Jeśli natomiast myślisz wyłącznie o pracy naukowej - to przyzwyczaj się do skromnego życia. Nie nędznego, rzecz jasna;)

Wiek: stary, wysłużony

Wykorzystywanie młodych do własnej kariery/ strach przed utratą stanowiska: tworzą układy, sitwa

Niskie kompetencje:znam Rektora pewnej szkoły, który zrobił pseudonaukową karierę z doktoratem o kolejkach w socjaliżmie

Blokowanie rozwoju, nacisk na konformizm: ceni się brak własnego zdania i jednomyślność zszefem , dziekanem , profesorem itd

jest wielu pseudonaukowców starego pokolenia, którzy siedzą w uczelniach nic nie robiąc, i blokują miejsca młodym ludziom / użytkownik forum

TREND

SCOUT

Wizerunek naukowców / nauki ścisłe i humanistyczne

Obecność w sieci – wyjście poza uniwersytet

• Przedstawiciele nauk humanistycznych zdecydowanie bardziej widoczni od naukowców z uczelni technicznych, przedstawicieli nauk przyrodniczych (poza informatykami, ale którzy też często piszą o problematyce społecznej);

• Większa otwartość humanistów (publikacja prac magisterskich i doktorskich, udział w dyskusjach na ich temat lub na blogsferze);

Perspektywy / możliwości• Za to uczelnie techniczne, oferujące program

nauk przyrodniczych często postrzegane są,

jako bardziej „życiowe” – często przez kobiety właśnie.

Jakość pracy na uczelni

• Wyższy komfort „życia naukowego” dostrzegana jest także na uczelniach technicznych, przyrodniczych (laboratoria, promocja zdolnych młodych naukowców za granicą przez uznanych profesorów).

Znam gościa który skończył studia, nie takie tam o histori baletu, ludowych przyśpiewek i jak sprzedać jakieś badziewie, ale takie normalne, techniczne z całkami, teorią zbiorów i równaniami Schroedingera na I roku. Jest nawet tak wykształcony że wie iż Pascal to nie tylko kucharz. Słowem-erudyta.

TREND

SCOUTMotywacje / dlaczego chce być naukowcem

(+) Dlaczego warto zostać naukowcem

(-) Dlaczego nie warto zostać naukowcem

− za duży wysiłek - brak motywacjiPo prostu - nie chciało mi się. I to jest podstawowa przyczyna dla której mężczyźni i kobiety rezygnują z kariery naukowej i z każdej innej.Ludziom zwyczajnie się nie chce, a kobietom tym bardziej.

+ dla realizacji własnej pasji

Przyznam się, że nauka bardziej mnie kręci.

+ chęć odniesienia sukcesu/zrobienia kariery

W zeszłym tygodniu stwierdziłam, że chciałabym zostać na doktoracie. Powodów jest kilka. Jednym z nich jest fakt, że chcę zrobić karierę naukową :)

+ dla prestiżu

ja chce miec wreszcie dr przed nazwiskiem :)

+ dla perspektyw

Z kazdym kolejnym rokiem będzie się przed tobą otwierać wiecej perspektyw, a i pzrecież nie musisz uczyć tylko na tej uczelni i tam do końca życia.

− brak perspektyw

W środowisku naszych świetnych naukowców? Pseudoprofesorów? Nie dzięki, taka kariera to g..o nie kariera.

− wypacza charakter

mania wielkosci zaczyna sie w 50% przypadkow od doktoratu, kolejne 20% dolacza po habilitacji i kolejne 20% po nadaniu tytulu prof. nadzwyczajnego.

− głodowe pensje

TREND

SCOUTŚwiat naukowców / kontekst, instytucje

Obraz „malowany” przez uczelnie

Obraz „malowany” przez media i widziany oczami pracowników uczelni

• Dominuję obraz oparty o „możliwości” i „przyjemności”

• Wielkie perspektywy / robienie kariery naukowej / udział w zagranicznych konferencjach

• Wspaniała atmosfera, dobre relacje z kadrą profesorską / pomoc i wsparcie

• Świat dla ludzi młodych, dynamicznych, ciekawych świata, przed którymi stoją szerokie perspektywy

• Dominuję obraz wskazujący przede wszystkim na bariery i brak perspektyw

• Skostniała struktura i blokowanie rozwoju młodych ludzi

• Brak jednoznacznych i bezstronnych kryteriów oceny naukowców

• Niskie wynagrodzenia naukowców

• Zła atmosfera w pracy

• Dominują określenia: degrengolada moralna środowiska akademickiego”, „ciemne strony polskich uczelni”, „mobbing uczelniany”.

TREND

SCOUT

Podsumowanie – czyli jak jest z tą nauką w sieci?

• Świat nauki w internecie/nauki przyrodnicze – słaba aktywność– brak otwartości/zamknięcie/funkcjonowanie jedynie przy

uniwersytetach– mała interaktywność (strony uczelni technicznych)– mała aktywność w stylu nauki 2.0

• Młody naukowiec / stary naukowiec – język walki, konkurencja, a nie współpraca

• Kobieta naukowiec– dominuje opis oparty o cechy immanentnie związane z kobietą / język

powinności/ a nie wolność wyboru

• Praca naukowa / perspektywy / nauki humanistyczne / przyrodnicze– punkt widzenia zależy od punktu siedzenia– instytucje: jest kolorowo– pracownicy: jest beznadziejnie– różnice na poziomie konkretnych uczelni (nauki ścisłe vs.

humanistyczne)

TREND

SCOUT

Dziękuję za uwagę

Cool Hunter

Robert Kostka-Zawadzki

tel. 022 321 68 45

tel. kom: 0 691 658 528

kostka.robert@gmail.com

ul. Kabacki Dukt 5 m 67,

022-798, Warszawa