Wprowadzenie do filozofii nowożytnej

Wprowadzenie do filozofii nowożytnejKorzenie problematyki filozofii nowożytnej - Galileusz

Filozofia - Wprowadzenie do filozofii nowożytnej

Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz Filozofia - Wprowadzenie do filozofii nowożytnej


Plan wykładu

1 Wprowadzenie do filozofii nowożytnejProblem poznania świata przyrodyGeneza dualizmuEmpiryzm a racjonalizm

2 Korzenie problematyki filozofii nowożytnej - Galileusz



Problem poznania świata przyrodyGeneza dualizmuEmpiryzm a racjonalizm

Epistemologia centralną dyscypliną filozoficzną

W filozofii starożytnej i średniowiecznej dominującą rolę wśród dyscyplinfilozoficznych pełniła ontologia i metafizyka. W filozofii nowożytnejprymarne stają się kwestie dotyczące możliwości poznawczych.




Świat przyrody a świat pojęć

Punktem wyjścia filozofii nowożytnej jest pojęcie treści myślenia, idei,jako czegoś samodzielnego, nie zawierającego żadnego podobieństwa doprzedstawianych rzeczy. Dopiero dalsze badanie może nam pomócrozstrzygnąć problem, czy i w jaki sposób nasze idee odpowiadają realnieistniejącym rzeczom.Wstępnie kwestionowane jest to

że naszym pojęciom odpowiadają realne przedmioty

a nawet, że świat przyrody w ogóle istnieje.




Świat przyrody a świat pojęć

Celem filozofów nowożytnych nie jest jednak zakwestionowanie istnieniaświata przyrody, ale zbadanie granic naszych możliwości poznawczych.

W filozofii Kartezjusza celem jest uzasadnienie, żezmatematyzowany opis świata przyrody jest odpowiednim opisem.

W filozofii empirystycznej (brytyjskiej) cel zbadania naszych granic imożliwości poznawczych jest samodzielnym przedmiotem badań.




Pojęcia: dualizm, monizm i pluralizm ontologiczny

Definicje pojęć:

Monizm (ontologiczny) - istnieje tylko jeden fundamentrzeczywistości (np. jednego rodzaju pramateria), jedna substancjaitp. Przedstawiciele: jońscy filozofowie przyrody, Parmenides z Elei,B. de Spinoza.

Dualizm (ontologiczny) - istnieją dwa niezależne fundamentywszystkich zjawisk, np. materialny i duchowy. Przedstawiciele:Platon, Kartezjusz, Leibniz.

Pluralizm (ontologiczny) - istnieje wiele odrębnychniesprowadzalnych do siebie wzajemnie ani do bardziejpodstawowych czynników elementów. Przedstawiciele: Leibniz,Empedokles.




Geneza dualizmu

Skąd wziął się w filozofii problem, czy naszym pojęciom odpowiada coś wrzeczywistości?

Najważniejszym powodem jest tendencja do odrzucenia jakościowejfizyki Arystotelesa i do matematyzacji całego poznania.

O ile w klasycznej koncepcji prawdy mówimy zawsze o zgodnościpojęcia lub sądu z przedmiotem, o tyle w matematyce tylko oniesprzeczności - stosujemy wewnętrzne kryteria prawdziwości.

Sama matematyka nie potrzebuje świata zewnętrznego.

Jeśli jednak dąży się do badania przyrody przy pomocy narzędzimatematycznych, należy najpierw udowodnić, pojęcia wytworzone wmatematyce odnoszą się do świata zewnętrznego.




Geneza dualizmu









Geneza dualizmu









Geneza dualizmu









Metoda matematyczna jest trafna, ale...

Kartezjusz - krytyka nauk w Rozprawie o metodzie:

Teologia - nie jest nauką w ścisłym sensie, ponieważ jej podstawypolegają na objawieniu i nie wymagają właściwego naukomracjonalnego uzasadnienia.

Filozofia - brakuje jej metody pozwalającej jednoznacznie ocenićwartość poszczególnych systemów filozoficznych.

Matematyka - jej metoda jest satysfakcjonująca, ponieważtwierdzenia raz dowiedzione pozostaną na zawsze prawdziwe (sąniekwestionowalne), jednak brakuje jej szerszego teoretycznegozastosowania.




Metoda matematyczna jest trafna, ale...

Wnioski z krytyki nauk:

Metodę matematyczną powinno się zastosować w innych naukach.

Należy pokazać, że ta wyjątkowa nauka, którą jest matematyka,może mieć szerokie zastosowanie teoretyczne w badaniu przyrody.




Empiryzm a racjonalizm

W filozofii nowożytnej możemy wyodrębnić dwa wyraźnie odmiennenurty: racjonalizm kontynentalny (Kartezjusz, Spinoza, Leibniz) orazempiryzm brytyjski (Locke, Berkeley, Hume).

Wyjaśnienie terminów:

Empiryzm - stanowisko, zgodnie z którym wiedza pochodzi zdoświadczenia.

Racjonalizm - stanowisko, zgodnie z którym wiedza ma charakterrozumowy.

Takie definicje są dużym uproszczeniem, gdy mówimy o filozofiinowożytnej. Ani empiryści brytyjscy, ani racjonaliści kontynentalni nietwierdzili, że cała ludzka wiedza pochodzi z jednego z tych źródeł.





Racjonalizm kontynentalny: wiedzę o faktach czerpiemy zdoświadczenia, istnieje jednak także wiedza nie pochodząca zdoświadczenia, która stanowi podstawę wszelkiej wiedzy.

Empiryzm brytyjski: nie istnieje wiedza nie pochodząca zdoświadczenia (tzn. wiedza wrodzona), ale żeby uzyskać wiedzę oprawach ogólnych i pojęciach ogólnych, potrzebujemy rozumowegoopracowania danych doświadczalnych.





Racjonalizm kontynentalny: wiedzę o faktach czerpiemy zdoświadczenia, istnieje jednak także wiedza nie pochodząca zdoświadczenia, która stanowi podstawę wszelkiej wiedzy.

Empiryzm brytyjski: nie istnieje wiedza nie pochodząca zdoświadczenia (tzn. wiedza wrodzona), ale żeby uzyskać wiedzę oprawach ogólnych i pojęciach ogólnych, potrzebujemy rozumowegoopracowania danych doświadczalnych.



Galileusz - uwagi biograficzne

Rysunek: Galileusz (1578-1630), znany jako jeden z twórców fizyki nowożytnej,znany także jako naukowiec prześladowany przez kościół katolicki - byłzwolennikiem heliocentrycznego układu planet, co spowodowało kilkukrotneskazanie go przez inkwizycję na areszt domowy i umieszczenie jego prac naindeksie ksiąg zakazanych. Prace Galileusza widniały tam aż do połowy XIXwieku a on sam zrehabilitowany został dopiero pod koniec XX w. Innyrenesansowy naukowiec wyznający heliocentryzm - Giordano Bruno - nie ugiąłsię przed inkwizycją (Galileusz kilka razy odwoływał swoje “herezje”) i zostałspalony na stosie.



Fizyka jakościowa a matematyczna

Asumpt do zmiany pola zainteresowań filozofii w okresie nowożytnym dałrenesansowy ruch naukowy - tendencja do opisu ilościowego zjawiskfizycznych. Ta tendencja pociąga za sobą odrzucenie jakościowej fizykiArystotelesa, w której - w szczególności w średniowieczu - głównąkategorią wyjaśniania zjawisk była przyczyna celowa:

Fizyka Arystotelejska: cztery przyczyny (sprawcza i celowa -wyjaśniające dynamikę zjawisk; formalna i materialna - wyjaśniającestatyczny aspekt przedmiotów), z których szczególny akcentkładziono na przyczynę celową.

Fizyka zmatematyzowana: ruch i wszelką zmianę próbujemywyjaśnić ilościowo, ujmujemy w naszym opisie tylko to, co da sięokreślić matematycznie.



Uzasadnienie dla fizyki matematycznej

Galileusz: “Filozofia jest zapisana przez Boga w księdze wszechświata,ale nie możemy przeczytać tej księgi, dopóki nie zrozumiemy języka -języka matematyki”:

Galileusz wierzył, że świat ma strukturę matematyczną, tzn. żezostał w taki sposób stworzony przez Boga.

Galileusz nie próbował przeprowadzić dowodu tej tezy.

Wg Galileusza poznawalne w świecie jest tylko to, co opisywalnematematycznie - pozostałe jakości mają charakter wtórny i niemożemy posiąść na ich temat wiedzy pewnej.



Uzasadnienie dla fizyki matematycznej

Zgodnie z ideą przyrodoznawstwa zmatematyzowanego, każdy problemfizyczny należy przełożyć na problem matematyczny. Rozwiązanieproblemów z zakresu fizyki polegałoby wtedy na pracy na modelach a niena empirycznych eksperymentach, które mogą co najwyżej potwierdzaćwiedzę zyskaną z góry: w eksperymentach myślowych. Pewność, żewyniki pracy na modelach matematycznych będą odpowiadałyrzeczywistości, może zostać uzyskana dopiero po udowodnieniu, że światmożna adekwatnie opisać jako matematyczną strukturę.



Geocentryzm i heliocentryzm - argumenty i kontrargumenty

Filozoficzne argumenty zwolenników Ptolemeuszowej wizji świata

Niebo jest niezmienne, wieczne i dlatego gwiazdy poruszają sięidealnym ruchem kołowym - Ziemia zaś jest niedoskonała (wynika toz zachodzących w niej zmian), więc nie może przysługiwać jejidealny ruch kołowy.

Jeśli słońce byłoby w centrum, to księżyc byłby albo międzySłońcem i Ziemią, albo za Ziemią - w każdej z tych sytuacjiniemożliwe byłoby jedno z zaćmień.

Ciało zrzucone z wieży nie upadłoby u podnóża tej wieży, jeśliZiemia by się obracała.

Jak Ziemia, tak ciężka, mogłaby krążyć po niebie?




Filozoficzne argumenty zwolenników Ptolemeuszowej wizji świata

Gdyby Ziemia kręciłaby się z dużą prędkością, Słońce momentalnieznikałoby nam z oczu, gdy patrzylibyśmy na nie przez okno.

Chmury płynące na zachód osiągałyby olbrzymią prędkość.

Zwierzęta musiałyby zawsze biec na wschód, zgodnie z ruchemZiemi, natomiast ruch na zachód powinien być sprzeczny z ichnaturą.




Filozoficzne argumenty Galileusza

Ziemia porusza się ruchem kołowym - możemy udowodnić to empirycznie- a zatem:

albo jest równie niezniszczalna jak inne ciała niebieskie,

albo inne ciała niebieskie są równie zniszczalne i zmienne jak Ziemia,mimo że wydaje się inaczej,

albo powstawanie i przemijanie nie ma nic wspólnego z doskonałymiruchami okrężnymi.



Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz


Education

Wprowadzenie do filozofii nowożytnej