EKO-ETİK VE ÖZGÜR İSTENÇ

Dr. Vural Yiğit

Kaynak: Kinne O (2003) EEIU Brochure. English Original. Inter-Research, Oldendorf/Luhe

Eco-Etik Kavramları

Ekosistem

EKOSİSTEM NEDİR?Karşılıklı alışveriş yaparak birbirlerine etki yapan organizmalarla(biyotik) fiziksel çevrenin

(abiyotik) bir arada bulunduğu doğanın bir parçasıdır.

Açık bir sistem olan ekosistemde, «enerji» ve «besin» giriş-çıkışı süreklidir.

Çok karmaşık sistemlerdir. Denetim, yönetim ve iletişim boyutları bulmaktadır.

Günümüzde sosyolojik yönü önem kazanmıştır.

EKOLOJİ İNSAN İLİŞKİSİBağımlılık: İnsanlar, doğal çevrelerinden bağımsız

ve ayrı organizmalar değil, bu çevrelerin birer parçasıdır.

«Öz-ilişki»: Bütün organizmaların birbirleri ile ilişkileri vardır.

Biyo-Eşitlik: Yaşama ve kendini gerçekleştirme bütün türlerin hakkıdır. Buna öz-değer adı verilir.

Farklılık ve Ortak-yaşam: Çeşitliliği oluşturur.

ETİK NEDİR?

Etik;İnsanların davranışlarını(Doğru-yanlış) nasıl yapması gerektiğine karar verebilmesi için yardımcı olabilecek değerler, ilkeler ve standartlar hakkında bir rehberdir.

Etik, insanların yargıları ve bu yargılara ulaşma süreci ile ilgilidir.

İnsanların değerlere dayalı kararlar verdiği ve uyguladığı bir süreçtir

ETİK VE EKOLOJİ: Eko-Etik

Eko-sistemler etik davranışları gerektirir.

ÇEVRE ETİĞİ- EKO ETİKİnsanlar, hayvanlar ve doğal çevre arasındaki ahlaki

ilişkilerin sistemli olarak incelenmesidir.Ekosistemi oluşturan tüm varlıkların uyum ve

işbirliği içinde var olabileceği bir yaşam etiğinin temelini oluşturmaktadır.

Çevre etiği açısından anlamlı olan en eski gelenek Aristotales’e kadar dayanır.

O’na göre Her nesnenin bir işlevi vardır ve bu işlev yerine getirilmelidir.

ÇEVRE ETİĞİ GELİŞİMİÇevre Etiği, Aldo Leopold’un çalışmalarından

esinlenerek, ekolojik krize, etik biliminin ilkelerinin uyarlanmasıyla oluşmuştur.

Temel tartışmalar insan-doğa ilişkisinde doğanın «araçsal» ve «öz-değer»leri etrafında gelişir.

Geleneksel Etik sisteminde, insanlar merkezde yer alır. İnsanoğlunun çevreye saygı duyma sorumluluğu yoktur.

Çevre Etiğinde, çevre araçsal değerden daha çok insanlık, doğal çevresiyle çok yakından bağlantılıdır..

TOPRAK (YERYÜZÜ) ETİĞİ

Toprağın bir topluluk oluşu, ekolojinin temel kavramıdır, ama toprağın sevilmesi ve sayılması etiğin bir uzantısıdır.

Bir eylem biyotik topluluğun bütünlüğünü, dengesini ve güzelliğini koruduğunda doğru, aksi takdirde yanlış bir eylemdir.

Aldo Leopold, “Toprak Etiği”

ÇEVRE HAKLARI

Aldo Leopold, biyotik toplulukların “hakları” olduğu konusunda ısrarcıdır.

“Toprağı kötüye kullanıyoruz çünkü toprağı sadece şahsi bir mal olarak görüyoruz” der.

“Toprağa sevgi ve saygı ancak toprağı ait olduğumuz bir topluluk olarak görmeye başladığımızda gerçekleşecektir.”

ÇEVRE VE ETİK İLİŞKİLERİÇevre ile ilişkilerinde insanların davranışlarını

belirleyen yasalar çoğu kez kâğıt üzerinde kalır.Etik kurallar, iyi olanı kötü olandan ayırt etmekte

yararlı bir ölçüt, güvenilir bir kılavuz rolü oynayabilir.

Bireyler, bu sayede tarih, kültür ve doğa değerleri karşısında etik yönden önem taşıyan bir sorumluluk duygusuyla davranmış olacaklarından, dıştan zorlamalara da gerek kalmaz.

EKO-ETİK KURALLARIÖz-kontrol, alçak gönüllülük, sorumluluk,

dürüstlük gibi yeni çevre değerleri geliştirmek ve uygulamak.

Doğa ile barış içinde yaşamayı amaçlamak, formüle etmek,

özgürlük, onur, adalet, insan haklarına saygı göstermek

Bu erdem, fedakarlık, sevgi gibi idealleri, için etik kurallar geliştirmek

DERİN EKOLOJİ Derin ekoloji (Deep ecology), ekolojik felsefe içinde, insanın doğaya üstünlüğünü reddeden bir çevre hareketidir.Doğaya özel değer veren ve ideolojik bir akımdır,Bireylerin ve toplumların bu doğaya saygı duymalarını ister. Dolayısıyla insanı evrenin merkezine yerleştiren «insan merkezli» paradigmaya karşıdır.

KÜRESEL ÇEVRE DENGELERİEkolojik düşünme. Eko-etik ve bunlara bağlı eko-politikalar.Doğal kaynak yönetimi.Enerji kazanımı teknolojileri.Geri dönüşüm teknolojileri.Eko-mimari tasarımı ve doğa dostu yapılar.Ekolojik eğitim ve kültür geliştirme.Yasal Mevzuat ve yaptırım gücü.

ÖZGÜR İSTENÇ TANIMLARIDavranışlarla ilgili tepileri, istem ile eyleme

dönüştürme gücüdür (İrade). İtici güç: Yapabilme özgürlüğünü içinde

bulunduran istemdir. Bilinç yetisi: İnsanın tasarımları ve görüşlerini

bilinçli ve seçerek eyleme karar verme yeteneği. Duygu ve eğilimlere değil, usa dayalı bir erek

koyma; istem ve eylemleri usla belirleme gücü. Yaşamın özgür, ussal bir özle kendini bilinçli

olarak gerçekleştirmesdir.

Epikür’ün İstenç Özgürlüğü Kavramı«İstenç özgürlüğü» sorunu, düşünür Epikür için büyük bir önem taşır.Epikür, insanın istenç eyleminin pek çok iç ve dış koşullara bağlı olduğunu doğru bulmakla birlikte; «İnsanın bu etkilere mutlak şekilde bağlı olmadığını, hatta bunlara karşı da karar verebileceğini, nedensiz de seçebileceğini» söyler.İşte insan böyle bir varlıktır.

EKOLOJİK ETİK DAVRANIŞLAR

SÜRDÜRÜLEBİLİR EKO-ETİKEko-etik gezegenin sürdürülebilir kullanımı için gerekli

temel bir kavramdır. Bunu sağlamak için, toplumsal, kamusal ve bireysel öz

istenç gerekir.Böylece, temel insani değer yargıları bir dizi yeni

paradigma oluşmalıdır. Sürdürülebilir etik doğa ile uyum içinde yaşamayı

gerektirir. Ütopik bir vizyon gibi görünse de Dünya'nın taşıma

kapasitesi bir gün dolacaktır.

EKOFİLOSOFİ-ECOSOPHYEcosophy, Doğa konusunda; fikirler, kavramlar ve

etkileşim prensiplerini içeren bir sistemdir.İnsanlar tarafından içselleşmesi gerekir.Ecosophy, varlık felsefesinde(ontoloji) radikal bir

dönüşüm olarak anlaşılır.Epistemolojik(Bilgi felsefesi) ve aynı zamanda felsefenin

sosyal ve aksiyolojik (Neyin etik, neyin estetik) olduğunu araştırmaktadır.

Sorunlar ile başa çıkabilecek bir öz-bilinç yani istenç gerektirir

EKOLOJİK FELSEFE

Yeni felsefi paradigmanın teorik temeli;

«İnsan ve doğa arasındaki, diyalektik bir birlikteliktir.»

Ekolojik felsefi kavramlar; insan (iç dünyası) ve doğa (dış dünya) birlikteliği konu alır.

Bu birliktelik, ancak insancıl bir «Özgür istenç» ile gerçekleşebilir.

Ekolojik felsefe Yorumları

Ekoloji felsefesi, yeni ve gelişmekte olan bir alandır. Aşağıdaki yorumları beraberinde getirir:

«Yaşam kalitesi», «Birlikte evrim», «Ekohumanism", «Ekonomik büyüme»,

«Biyoetik», «Sürdürülebilir kalkınma»,"Sinerji", "sintropi", vb. gibi.

ÇEVRE BİLGELİĞİDoğanın cezalandırmasını beklemeden, çevre

konusundaki etik değerleri geliştirmeliyiz.Yalnızca Homo sapiens için değil, aynı zamanda

çevre ve diğer yaşam formları için etik değerler gerekir.

'Eko-etik', derin ekoloji için geliştirilmiş bir kavramdır. Ancak üzerinden 50 yıl geçmiştir.

Düşünen insan aklı, yaşadığı çevreyi daha fazla yıkmamak için yeni kurallar geliştirecektir.

ÇEVRE-ETİK VE İSTENÇGünümüzde artan nufüs ve sınırsız teknolojik

gelişmenin getirdiği çevre sorunları yeni bakış açılarını gerektiriyor.

İnsanoğlu, «Çevre», «Refah-gönenç» ve «ekonomik çıkar» arasında sıkışıp kalmıştır.

Bugüne kadar pek çok konuda yol gösteren etik, sorunun çözümünde yardımcı olacaktır.

Yeterki bu konuda özgür istenci olsun.

TOPLUM İSTENCİ, BİREYİN

İSTENCİNDEN DOĞAR

Teşekkürler