BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ETİK KURALLAR SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ ETİK KURULU

BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ETİK

KURALLARSÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

ETİK KURULU

ETİK NEDİR?

ETİKEski Yunancadaki Ethos (Karakter-Terbiye) kelimesinden kaynaklanmıştır. Her türlü eylemde - İyiyi - Düşünmeye- Doğruyu - Uygulamaya- Gerçeği - Kullanmaya

ait kuram ve kurallardır.

ETİK,akıl ve mantığın duygu ve

zaaflara galip gelmesiya da

her türlü davranışta insana saygılı olmak, onun haklarını korumak yani insana insan olarak yönelmek şeklinde

tanımlanabilir.

birbirinden farklı kavramlardır.

Etik ahlak felsefesi,ahlak ise etiğin araştırma konusudur.

ETİK AHLAK

ETİK;- Yasalardan farklı olarak, çoğunlukla yazılı

ve kesin kurallar içermez. - Zamanla değişen koşullara, toplumsal

gereksinim ve bilimsel gelişmelere bağlı olarak değişimler gösterebilir.

ANCAK temelindeki “iyilik etme”,”kötülük etmeme”,”adil davranma” gibi ana belirleyiciler hiçbir

zaman değişmez.

“İnsanları yasa ve ceza ile yönetirseniz, onlar birdaha yanlış yapmayacaklar, ancak şeref ve utanma duygularına da sahip olmayacaklardır.İnsanları erdemle ve ahlâk kuralları ile yönetirseniz, o zaman onlar hem şeref ve utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doğruyu yapmaya çalışacaklardır.”

Konfüçyüs

http://tr.wikipedia.org/wiki/Resim:Confucius_02.png

BİLİMSEL ETİK NEDİR?

BİLİMSEL ETİK;bir çalışma faaliyetinde bulunan

insanlarınahlak ilkelerini,

davranış biçimlerini, görevlerini ve zorunluluklarını

belirleyen kurallar zinciri olarak tanımlanabilir.

BİLİM ETİĞİ GENEL İLKELERİ

Bilimsel etik genel ahlaki standartlara aykırıolamaz!

1. İlkeGenel Ahlaka

Uygunluk

Bir akademisyenin,öğrencisine, asistanına, meslektaşına

ve hatta bütün topluma örnek olma sorumluluğu vardır.

2. İlke Örnek Olma

Rolü

BİLİMDE ETİK TAVRIN STANDARTLARI

DÜRÜSTLÜK

DİKKAT AÇIKLIK ÖZGÜRLÜK

ONUR PAYIEĞİTİM

TOPLUMSAL SORUMLULU

K YASALLIK FIRSAT EŞİTLİĞİ

KARŞILIKLI SAYGI

VERİMLİLİK

NİÇİN BİLİMSEL ETİK KURULLARA İHTİYAÇ DUYULMAKTADIR?

Bilimsel araştırmalar ve bunların sonuçları olan bilimsel yayınlar

üzerinde, son yıllarda çok önemli etik sorunlar belirmiş ve toplumun

her kesiminin ilgisini üzerinde toplamıştır.

Bilimsel yayınlarda etik sorunların ortaya çıkmasındaki

nedenler; o Bilim ve bilginin cazibesi, o Hemen şöhret olma isteği,o Kolay kazanç elde etme içgüdüsü,o Üst akademik dereceyi alma isteği,o Bulunduğu makamı koruma hırsı,o Kolaycılığı tercih etme içgüdüsü,o Yanlışı örnek alma zaafı,o İleri teknolojinin oluşturduğu olanaklar,o Sahteciliğin yapılma sınırsızlığı ve

cazibesio Doyumsuzluk... olarak sıralanabilir.

Akademik yaşamda ilerleme için araştırma ve bilimsel yayın zorunluluklarının getirilmesi bu yayınların doğruluk düzeylerinin de saptanması problemini doğurmuştur. Çünkü bilimsel bir yayının ve onun dayanağı olan araştırmanın doğruluk düzeyi sadece dergi editörlerini, akademik yöneticileri, bilimsel okuyucuları değil tüm toplumu ilgilendirmektedir.

Bu nedenle akademik çalışmalarda belirli etik kurallarının ortaya konulması ve uygulanması bilimsel etkinliklerin güvenirliliği ve doğuracağı sonuçlar bakımından büyük önem taşımaktadır.

SDÜ ETİK KURULLARI

•SDÜ Etik Kurulu •SDÜ Deney Hayvanları Yerel

Etik Kurulu•SDÜ İdari Personel Etik

Kurulu

Deney Hayvanları Yerel

Etik Kurulu

Süleyman Demirel Üniversitesindedeneysel, test ve eğitim amaçlı olarak kullanılacak tüm omurgalı hayvanların;-barındırılmaları, -üretilmeleri, -doğadan izole edilmeleri, -nakledilmeleri, -deneylerde kullanılmaları ve -üzerlerinde gözlem yapılmasıile ilgili tüm süreçlerde etik bakımdan kabul edilebilir uygulamaların sınırlarını belirlemektir.

GÖREV VE SORUMLULUKLARI

SDÜİDARİ PERSONEL

ETİK KURULU

-Yönergenin hukuksal dayanağını oluşturan 5176 Sayılı Yasa ve ilgili Yönetmelikte belirtilen konularda bilgilendirme ve

seminerler gibi etkinliklerde bulunmak,-Üniversitenin temel öğeleri olan öğrenci ve

öğretim üyeleri ile idari personelimizin karşılıklı olarak sevgi ve saygı ortamının geliştirilmesinde katkıda bulunmak ve

denetimini yapmak.

GÖREV VE SORUMLULUKLARI

SDÜ ETİK KURULU

SDÜ Etik Kurulu, Üniversitemizin tüm akademik birimlerinde

çalışan bilim insanlarının- araştırma,

- yayın,- eğitim-öğretim,

- yönetim,- danışmanlık ve - bilirkişilik gibi

akademik etkinliklerinde bilim ve akademik etik kavramını yaygınlaştırmak ve mevcut ulusal ve uluslararası etik kural ve ilkeleri çerçevesinde

uygulama yapmak ve görüş bildirmek amacıyla kurulmuştur.

SDÜ ETİK KURULUNUN GÖREVLERİ NELERDİR?

1. Bilim etiğinin, eğitimin ve kişisel ahlakın zorunlu bir parçası olduğu görüşünü tüm

akademik birimlere duyurmak, etiğe araştırmalarda en yüksek önceliği vermek ve bu amaçla, üniversite ve diğer üniversitelerle

birlikte etkinlikler düzenlemek,

2. Bilim ve akademik etiğe aykırı durumlarla ilgili olarak Rektörlükçe iletilen dosyaları

incelemek ve görüş bildirmek,

3. Üniversitelerarası Kurul tanımlanmasında yer alan etiğe aykırı davranışlarla ilgili olarak

başvuru yapıldığında etik danışmanlık yapmak,

4. Araştırmalar yapılırken gerekli başvuru yapıldığında araştırmayı etik açıdan

denetlemek, uyarıda bulunmak.

SDÜ ETİK KURUL YÖNERGESİNİN

HUKUKİ DAYANAĞI NEDİR?

-2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun Yükseköğretim Kurumları, Yönetici, Öğretim

Elemanı ve Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin 12. Maddesine,

-5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 71-1. ve 3. Maddesine,

-5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Kanununa

dayanılarak hazırlanmıştır.

ÜNİVERSİTELERARASI KURUL TANIMLAMASINDA YER ALAN

ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR VE

YAPTIRIMLARI

Etiğe Aykırı Davranışlar

YaptırımlarDoçentlik

Sınav Yönetmeliği

(11.md)

Disiplin Yönetmeliği

Fikir ve Sanat

Eserleri Kanunu

Başkasının verilerini, çalışmasını atıf yapmadan kısmen/tamamen almak veya sunmak,

Bir daha doçentlik sınavına başvuramama

11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası

5846 s.FSEK 71-1 ve 3: İki yıldan dört yıla kadar hapis ve 50-150 bin YTL para cezası (Eylemin ağırlığına göre her ikisine birden hükmolunabilir)

Başkasının hipotez aşamasındaki fikirlerini aşırarak kendine mal etmek,Yabancı dilden tercüme yaptıklarını kendi yazmış gibi göstermek.

1. AŞIRMAK (İNTİHAL)

2. SAHTECİLİK


YaptırımlarDoçentlik Sınav

Yönetmeliği (11.md)


Sunulan belgeyi gerçeğe aykırı düzenlemek ya da belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak,


9-c: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası

Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, raporlamak, yayınlamak,Yapılmamış bir araştırmayı, çalışmayı yapılmış göstermek.

Ahmet, bir araştırma kuruluşuna, “Türkiye’deki İnsan Kaynakları Uygulamaları”nı tanımlamak üzere bir proje teklifi verir. Teklifi kabul gören Ahmet, 1 yıl boyunca canla başla çalışarak projesini tamamlamak üzere neredeyse Türkiye’nin tüm bölgelerini dolaşır. Fakat Ahmet, tüm çabalarına rağmen iki bölgeden çok sınırlı sayıda veri elde eder. Elinde bulunan veriler bu bölgelerdeki uygulamaların tanımlanabilmesi için sayıca yeterli değildir. Ahmet, yaptığı incelemede aslında bu iki bölgeden elde ettiği sınırlı sayıdaki verilerin birbirinden çok da farklı olmadığını fark eder. Proje teslim süresi sona ermekte olan Ahmet, bu bölgelerden elde ettiği sınırlı sayıdaki verilere dayanarak kendisi yeni veriler üretir. Bu şekilde ilgili bölgelere ilişkin anlamlı bir tanımlama yapabilecek sayıya ulaşan Ahmet raporunu tamamlayarak araştırma kuruluşuna teslim eder.

ÖRNEK

3. ÇARPITMA





Araştırma kayıtlarını, verilerini tahrif etmek,

1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı

8-i ve 8-n: Aylıktan kesme cezasıAraştırmada olmayan yöntem,

cihaz, materyalleri kullanmış göstermek,Araştırma hipotezine uymayan verileri değerlendirmeye almamak,İlgili teori, varsayıma uydurmak için verilerde, sonuçlarda oynamak.

4. DUPLİKASYON





Araştırma sonuçlarını birden fazla yerde yayımlamak.

O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi

5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d: Aylıktan kesme cezası

5. DİLİMLEME





Araştırma sonuçlarını bütünlüğü bozacak şekilde parçalara ayırıp yayınlamak.


5-e: Uyarma cezası

6. HAKSIZ YAZARLIKEtiğe Aykırı Davranışlar




Çalışmaya aktif katkısı olmayanları yazarlar arasında göstermek,


8-d: Aylıktan kesme cezası

Aktif katkısı olanları yazarlar arasında göstermemek,

En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 9-f: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası

Yazar sıralamasını değiştirmek. O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi

En hafifi 5-e v e 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d:Aylıktan kesme cezası

Doçent Uzbaş ile aynı anabilim dalında görevli Araş.Gör.Kınalı bir kongrede sunulmak üzere ortak bir çalışma yapmaya karar verirler. Çalışmanın başından sonuna kadar, gerek çalışmanın tasarımı gerek analizi gerekse yorumlanması aşamalarında Uzbaş ve Kınalı birlikte çalışırlar. Çalışma neredeyse sona ermek üzereyken Uzbaş ve Kınalı kişisel bir nedenden dolayı çatışırlar ve Kınalı başka bir üniversiteye geçer. Uzbaş bir süre sonra çalışmaya daha fazla uğraşmadan son şeklini vererek sadece kendi adını koyar ve daha önce planlanan kongrenin tarihi geçmiş olduğundan farklı bir kongreye bildiri olarak gönderir.

ÖRNEK

7. DİĞER ETİK İHLALLERİ





Makul ölçüleri aşan alıntılamalar yapmak


En hafifi 5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-i: Aylıktan kesme cezası

Lisansüstü çalışmalarda öğrenci veya danışmanın isminin olmaması


En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d ve 8-i: Aylıktan kesme cezası

Araştırmaya destek olanların çalışmada belirtilmemesi


En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d ve 8-i: Aylıktan kesme cezası

7. DİĞER ETİK İHLALLERİ (DEVAM)





İnsan-Hayvanlar üzerindeki çalışmalarda etiğe uymama


8-i: Aylıktan kesme cezası

Hasta haklarına saygı göstermeden bilgileri yayınlama


8-i: Aylıktan kesme cezası; idarecilik görevi olanlar için 7-b: Yönetim görevinden ayırma cezası

Doçentlik başvurularında jüriyi yanıltan yanlış-eksik beyanda bulunma


8-d: Aylıktan kesme cezası

ÜNİVERSİTELERARASI KURUL

TANIMLAMASINDA YER ALMAYAN ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR





Hakemliğini kötüye kullanmak


9-c: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası

Kongre katılım sahteciliği 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı

8-d ve 8-r:Aylıktan kesme cezası

Çalışmadaki diğer yazar isimlerini silerek fotokopi ile tek isimli makale oluşturmak


11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası

Farklı yayınlardan paragraflar alıp, kısmi değişikliklerle özet yazmak


En hafifi 5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-i:Aylıktan kesme cezası

YÖK kriterlerini aşmak için para karşılığı makale yazdırmak veya yayınlatmak


11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası veya eylemin durumuna göre gerekirse 11-b/6: Kamu görevinden çıkarma

YÜKSEK LİSANS VE DOKTORA AŞAMASINDA ETİK DIŞI

DAVRANIŞLAR

1. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılması

Araştırmacının kendinden önce yapılmış olan çalışmalardan yararlanması ne kadar doğalsa, doğrudan ya da dolaylı, her alıntıda alıntı yapılan kaynağı göstermesi de o kadar zorunludur. Bu alıntı, kaynak eserden alınmış bir bilgi olabileceği gibi, herhangi bir düşünce de olabilmektedir.

Aynı şekilde başka bir kaynaktan alınmış resimlerin de kaynağı ait oldukları kişi belirtilerek verilmelidir.

2. İnternet'ten erişilen bilgilerin doğrudan verilmesi

Tez danışmanının tezin yazımında kopya çekilmediğini denetlemesi gerekmektedir. Özellikle İngilizce bir tezde internet kaynaklarından doğrudan alınmış cümleler bulunabilmektedir. Bu kaynaklarla tezi karşılaştırıp, alıntıları ortaya çıkaran programlar bulunmaktadır. Bu programlar ödev ve raporlar için de kullanılabilir.

3. Birkaç kaynaktaki bilgilerin fotokopilerinin alınarak montaj yapılıp tez olarak verilmesi,

4. Başkası tarafından hazırlanmış olan tez, seminer, ödev gibi çalışmaların kendi çalışması gibi sunulması.

5. Para karşılığı ödev ya da tez hazırlayan kişi ya da internet sitelerine tez hazırlattırılması.

ETİK DIŞI DAVRANIŞLARI EN AZA İNDİRMEK İÇİN…

En başta genç bilim insanı adaylarının, bilimin ve araştırmanın akademik ilerleme veya sosyo-ekonomik yükselmeye hizmet eden bir araçtan çok, insanları yücelten bir hayat tarzı, uğraş ve bir ülkü olduğuna inanmaları gerekmektedir.

“Âlimlerin çürüdüğü bir toplumda sağlam adam aramaya lüzum yoktur”

Bir bilgelik sözü…

Bilim İnsanlarına Düşen Sorumluluklar…

1. Araştırmanın tasarımı ve yürütülmesinde en yüksek mesleki standartlara sahip olmak.2. Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi sırasında özeleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak.3. Aynı konu üzerinde araştırma yapmış ve yapmakta olan diğer araştırmacıların katkılarını teslim edici bir tavır içinde olmak; bu tavırlarını yazılı-sözel-görsel sunumlarda tam olarak korumak.4. Bir araştırmacı yalnız kendisinin değil, içinde bulunduğu araştırma grubunun tüm üyelerinin de bilimde etik dışı davranışlara girmesini kesinlikle önlenmelidir.

BU BAKIMDAN

Bilim Kurumlarına Düşen Sorumluluklar…Kuralları,Gerekli altyapıları veSaydam yönetimleri olmalıdır.Bilimde etik dışı davranışlara karşı duyarlı ve donanımlı olmalı ve bunlara karşı yapısal ve düzenleyici önlemler almalıdır.Bilimsel kurumlarda etik kurullar kurulmalı, onların etkin ve bağımsız olarak çalışabilmeleri sağlanmalıdır.

Toplumu bilimsel yanıltmaya Toplumu bilimsel yanıltmaya karşı korumak, içme suyunun karşı korumak, içme suyunun veya besinlerin temizliğini veya besinlerin temizliğini

sağlamak gibi bir halk sağlığı sağlamak gibi bir halk sağlığı işlemidir.işlemidir.

Michael FarthingMichael Farthing

SONUÇ

Bilimsel etik ihlalleri, bilimin yanlış yönlendirilmesi demektir. Son

yıllarda ortaya çıkan etik ihlalleri daha çok akademik yükselme

kaygıları sonucunda kimi zaman iyi niyetli ve bilmeden yapılan

eylemleri içerirken, kimi zaman da tamamen bilinçli ve çıkar

sağlamak amacıyla yapılmaktadır.

Ancak neden ne olursa olsun, bilime katkı veren bütün akademik personel bilimsel aktivitelerini yerine getirirken etik kuralları bilmeli ve gereğini yerine

getirmelidir. Unutmayalım: “HAYATTA EN HAKİKİ MÜRŞİT

İLİMDİR” Onu kişisel çıkarlar uğruna yanlış

uygulamak, yorumlamak ve toplumu yanlış yönlendirmek bilime ve insanlığa

yapılmış en büyük kötülük olacaktır.

KAYNAKLAR1) American college of Physicians, Ethics Manual, Fourth Edition, Ann Intern Med 128:576-594,1998.2)Andersen D, Attrup L, Axelsen N, Riis P, Scientific Dishonesty & Good Scientific Practice, Danish Medical Research Council,1992. 3)Anonim, 2002. Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları, Türkiye Bilimler Akademisi Bilim Etiği Komitesi, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Sıra No:1, Ankara.4)Anonim, 2007 a. http://efg2007. mcayirli.net/PresentationFiles /Prof.Dr.Isik.Tuglular. Etik.Genetik.ppt5) Anonim, 2007 b. http://fenbilimleri.atauni.edu.tr/BilimEtik/2007-8%20G %C3%BCz %203.%20Hafta%20-%20Bilim%20Eti%C4%9Fi%20A%20(H.%20Se%C3%A7en).pdf6) Anonim, http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/sbvt/kurultay2/arbak.ppt#27)Anonim, 2007 c. http://fenbilimleri.atauni.edu.tr/BilimEtik/2007-8%20Bahar %205. %20Hafta%20-%20Bilim%20Eti%C4%9Fi%20(%C4%B0%20Efeoglu).pdf8) Anonim, T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi, Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesi9) Anonim, 2008. Bitirme Projesi Yazım Kılavuzu. Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul. 10) Aydın, V. IIBF-KYÖ Hukuk Bilim Dalı. 11) Bishop C, How to Edit a Scientific Journal, ISI Press,Philadelphia,1984,s.74.12) Kansu E,Bilimsel Yanıltma ve Önlenmesi,Dünyada ve Türkiye’de Bilim, Etik ve Üniversite,Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları,1994 13) Lynch A, Publication of research: The ethical dimension, J Dent Res,73:1778-1782,1994.14)Malone RE, Ethical issues in publication of research, J emerg Nurs,3:281-3,199815)Ruacan, Ş. Bilimsel Araştırma ve Yayınlarda Etik İlkeler. www.karto.itu.edu.tr /derslerimiz/etik/sruacan2.pdf.16) Yayın Etiği, Sempozyumu,TÜBİTAK Yayınları,Ankara,1996

http://efg2007/

http://fenbilimleri.atauni.edu.tr/BilimEtik/2007-8%20G

http://fenbilimleri.atauni.edu.tr/BilimEtik/2007-8%20Bahar

http://www.karto.itu.edu.tr/

Documents

BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ETİK KURALLAR SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ ETİK KURULU