ΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΚΑΙ ΟΙΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ

ΖΩΗ

Γιώργος ΤσόλαςΑναπληρωτής Διευθυντής

Παιδιατρικής Κλινικής

Ορισμός του μεταβολικού συνδρόμου κατά IDF

• Παρουσία κεντρικής παχυσαρκίας: Περιφέρεια μέσης ≥ 94 cm , ≥ 80 cm

και• 2 από τα παρακάτω :

Υπερτριγλυκεριδαιμία (> 150 mg/dl ή 1,7 mmol/l) Χαμηλή HDL-C ( <40 mg/dl , <50 mg/dl)Υπέρταση (ΑΠ ≥ 130/85 mmHg ή

λήψη αντιυπερτασικής αγωγής) Αυξημένη γλυκόζη νηστείας (≥ 100 mg/dl ή προηγούμενη διάγνωση ΣΔ 2)

Κριτήρια του Cook για τη διάγνωση του

μεταβολικού συνδρόμου σε παιδιά και εφήβους

Περίμετρος μέσης ≥ 90ή ΕΘ για την ηλικία, το φύλο και τη φυλή

και• 2 από τα παρακάτω :

Τριγλυκερίδια ≥ 110 mg/dlHDL-C < 40 mg/dlΑΠ ≥ 90ή ΕΘ για την ηλικία και το φύλοΓλυκόζη νηστείας ≥ 110 mg/dl

Κριτήρια των Weiss και Caprio

για τη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου σε

παιδιά και εφήβους 3 ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• BMI > 97η ΕΘ (z-score ≥ 2,0)• Τριγλυκερίδια > 95η ΕΘ για ηλικία και φύλο• HDL-C < 5η ΕΘ για ηλικία και φύλο• ΑΠ (συστολική ή διαστολική) > 95η ΕΘ για

ηλικία, φύλο & ύψος• Διαταραγμένος μεταβολισμός γλυκόζης: Γλυκόζη πλάσματος > 140 mg/dl σε τυχαία μέτρηση ή > 200 mg/dl 2 ώρες μετά το γεύμα ή αντίσταση στην ινσουλίνη (HOMA-IR)

Διαγνωστικά κριτήρια μεταβολικού συνδρόμου

σε παιδιά 10-16 ετών (IDF)

Περίμετρος μέσης ≥ 90ή ΕΘ για την ηλικία, το φύλο και τη φυλή

και• 2 από τα παρακάτω :

Τριγλυκερίδια ≥ 150 mg/dlHDL-C < 40 mg/dlΣΑΠ ≥ 130 mmHg ή/και ΔΑΠ ≥ 85 mmHgΓλυκόζη νηστείας ≥ 100 mg/dl

Συχνότητα μεταβολικού συνδρόμου

• ¼ ενήλικοι• Στον γενικό παιδικό πληθυσμό: 4,2 - 8,4%• Παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι: 19,5 - 39%• Σαφής συσχέτιση παρουσίας ΜΣ στην

παιδική/εφηβική ηλικία με αυξημένο κίνδυνο πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου στην ενήλικη ζωή

Αιτιολογία αντίστασης στην ινσουλίνη

Παράγοντες:• ενδογενείς (πρωτοπαθείς)• εξωγενείς (δευτεροπαθείς)

Ενδογενείς (πρωτοπαθείς) παράγοντες

Μεταλλάξεις στο γονίδιο που κωδικοποιεί τον υποδοχέα της ινσουλίνης

Μεταλλάξεις στα γονίδια που κωδικοποιούν παράγοντες που συμμετέχουν στην ενδοκυττάρια μετάδοση του μηνύματος της ινσουλίνης

Εξωγενείς (δευτεροπαθείς) παράγοντες

Κεντρική παχυσαρκία Μειωμένη σωματική δραστηριότητα Ανεπαρκής θρέψη στην ενδομήτρια ζωή και στη βρεφική ηλικία Χρόνια υπεργλυκαιμία Ηλικία Κύηση Λήψη κορτικοστερινοειδών, αυξητικής ορμόνης Νηστεία

Παιδική παχυσαρκία

• 22.000.000 παιδιά < 5 ετών υπέρβαρα• Η.Π.Α.:1/3 παιδιά υπέρβαρα/παχύσαρκα• Ε.Ε. των 27 χωρών:

19.500.000 παιδιά υπέρβαρα 6.500.000 παιδιά παχύσαρκα

Αδιποκίνες

• Αδιπονεκτίνη• Λεπτίνη• TNFa• IL-6• CRP• PAI-I

Αδιπονεκτίνη

Ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη: Παραγωγή ελεύθερων ριζών οξυγόνου: TNFa: IL-8: Σχηματισμός αφρωδών κυττάρων: Συσσώρευση αιμοπεταλίων: Σχηματισμός θρόμβου: Έκφραση υποδοχέων scavenger τύπου Α στα μακροφάγα: Οξείδωση LDL: Αρνητική συσχέτιση με παχυσαρκία

Λεπτίνη

• Προϊόν του γονιδίου ob

• Όρεξη / πρόσληψη τροφής:

• Κατανάλωση ενέργειας:

• BMI: Επίπεδα λεπτίνης:

Προεκτάσεις του μεταβολικού συνδρόμου

• Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών• Σύνδρομο αποφρακτικών απνοιών στον

ύπνο

Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος (Non-alcoholic Fatty Liver

Disease / NAFLD)(1)

Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος (Non-alcoholic Fatty Liver Disease / NAFLD)(2)

• 2-3% μη παχύσαρκων παιδιών / εφήβων• 30-50% παχύσαρκων παιδιών / εφήβων• 70% παιδιών / εφήβων με ΜΣ• ALT, γ-GT:• Παχύσαρκα παιδιά με NAFLD:

38% στεατοηπατίτιδα 3-10% κίρρωση του ήπατος

8-10% ΣΔ275% υπερινσουλιναιμία95% αντίσταση στην ινσουλίνη

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic Ovary

Syndrome, PCOS)

• 5-10% γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας

• Διαταραχές εμμήνου ρύσεως• Υπερτρίχωση• Πολλαπλές κύστεις στις ωοθήκες

• ~30% εφήβων κοριτσιών με PCOS IGT ή ΣΔ • Υπερινσουλιναιμία + LH Τεστοστερόνη:

Σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας

Αντιμετώπιση μεταβολικού συνδρόμου

• Απώλεια βάρους

• Αύξηση φυσικής δραστηριότητας

• Θεραπείααρτηριακής υπέρτασηςδυσλιπιδαιμίαςδιαταραχών μεταβολισμού γλυκόζης

Θεραπεία παχυσαρκίας

• Τροποποίηση διαιτητικών συνηθειών• Αύξηση σωματικής δραστηριότητας• Στόχοι:

ΒΜΙ < 85η ΕΘΒελτίωση άλλων παραμέτρων ΜΣ (υπέρταση,

δυσλιπιδαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη)

• Πιθανή χρήση ορλιστάτης• Βαριατρική χειρουργική (BMI > 50 ή ΒΜΙ > 40 + σοβαρές επιπλοκές)

Ταξινόμηση της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους

Κατηγορία ΕΘ για ΣΑΠ ή/και ΔΑΠ

• Φυσιολογική πίεση < 90ή

• Υψηλή-φυσιολογική > 90ή - < 95η

Στους εφήβους, ≥120/80 mmHg,

ακόμη και αν < 90ή ΕΘ

• Υπέρταση σταδίου 1 95η - 99η + 5 mmHg

• Υπέρταση σταδίου 2 > 99η + 5 mmHg

Αντιυπερτασικά φάρμακα για παιδιά και εφήβους

• Αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης (ACE-I)

• Αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτενσίνης (AT-II blockers)

• Διουρητικά (της αγκύλης & θειαζίδες)

• β-αποκλειστές• Ανταγωνιστές ασβεστίου

Δυσλιπιδαιμία μεταβολικού συνδρόμου / ΣΔ

• Τριγλυκερίδια:• HDL-C:• Μικρά, πυκνά LDL σωματίδια:• Apo-B:

Ενδείξεις φαρμακευτικής θεραπείας της

υπερχοληστερολαιμίαςΠαιδιά > 10 ετών και εφόσον, μετά από επαρκή δίαιτα τουλάχιστον 6-12 μηνών:

LDL-C > 190 mg/dl ή

LDL-C > 160 mg/dl σε παιδιά /εφήβους με:θετικό οικογενειακό ιστορικό πρώιμης

καρδιαγγειακής νόσου ή 2 ή και περισσότερους παράγοντες κινδύνου

εκτός του ιστορικού (κάπνισμα, χαμηλή HDL-C, παχυσαρκία)

ή

LDL-C > 130 mg/dl σε παιδιά /εφήβους με ΣΔ

Διάγνωση σακχαρώδους διαβήτη

• Γλυκόζη πλάσματος νηστείας > 126 mg/dl

• Συμπτώματα υπεργλυκαιμίας + μια τυχαία μέτρηση γλυκόζης ≥ 200 mg/dl

• Γλυκόζη πλάσματος 2 ώρες μετά τη χορήγηση 75 g γλυκόζης ≥ 200 mg/dl

• HBA1c ≥ 6,5%

Επιδημιολογία, παθοφυσιολογία & προδιαθεσικοί παράγοντες ανάπτυξης ΣΔ 2

• 3ο NHANES: 31% διαβητικών εφήβων 12-19 ετών πάσχουν από ΣΔ 2

• Πολυπαραγοντική νόσος• Αντίσταση στην ινσουλίνη + μειωμένη

λειτουργία των β-κυττάρων• Κυρίαρχος ο ρόλος της παχυσαρκίας κεντρικού

τύπου • 84% παιδιών με ΣΔ 2: θετικό οικογενειακό

ιστορικό• Φαινότυπος ινσουλινοαντοχής: - Εφηβεία - Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών - Διαβήτης κυήσεως - Ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης

Θεραπεία σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2

• Απώλεια βάρους

• Αύξηση σωματικής δραστηριότητας

• Μετφορμίνη ( > 12 ετών) ±

σουλφονυλουρία ή/και ινσουλίνη

Συμπεράσματα

• Κεντρικό ρόλο στην παθογένεια του ΜΣ διαδραματίζουν: η κοιλιακή παχυσαρκία & η αντίσταση στην ινσουλίνη

• Το ΜΣ αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 & πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου

• Κεντρικός ο ρόλος του λιπώδους ιστού

• Θεραπεία: Αλλαγή τρόπου ζωής απώλεια βάρους αύξηση σωματικής δραστηριότητας

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

ΚωνσταντινούπολιςΗ Πόλις των Πόλεων