Гавал тархины мэдрэлийн үйл ажиллагааны өөрчлөлт:

Э.Загарзүсэм

ерөнхий зүй тогтол:

• гавал-тархины мэдрэлийн тогтолцоо нүүр, нүдний алим,ам уруул, хамрын хөндий , зөөлөн тагнай , хөөмий , төвөнх, дууны хөвч, хэл, тэдгээрийн салст бүрхүүл , булчингийн мэдрэлжилтийг хангана.

• тархины 12 хос мэдрүүл ерөнхий бүтцээрээ нуруу-нугасны холимог мэдрүүлээс зарчмын хувьд ялгаагүй боловч цэвэр мэдрэхүйн 3 хос -1 , 2 , 8 хос, хөдөлгөөний 6 хос 3,4,6,7,11,12 , холимог ажиллагаат 3 хос – 5,9,10 хос мэдрүүлээс бүрдэнэ

• Харин 1,2,8 хос мэдрүүл тархины тусгаар анализаторын захын хэсгийг бүрдүүлдэг учир нарийн зохион байгуулалттай мэдрэхүйн эрхтэнд хамаарна.

• Мэдрэхүйн мэдрүүлүүд тархины гадна орших тусгай зангилаануудад байрласан мэдрэлийн эсүүдийн захын болон төвийн сэртэнгүүдийг үүсгэх бөгөөд өнгөц болон гүний мэдрэхүйг дамжуулна. Гавал-тархины мэдрэхүйн мэдрүүлүүдэд хамаарах өгсөх замууд нуруу-нугасны өгсөх замуудын нэгэн адил 4 нейроны зохион байгуулалттай .

• Нүүрний арьс, салст бүрхүүл, булчингийн мэдрэхүйг авч яваа дамжуулах ширхгүүд их бие мөчний мэдрэхүйн 4 нейронт өгсөх замуудтай –спиноталамакортикал, бульботаламокортикал- тархины баганан хэсэг дэх дотор гогцооны түвшинд нийлж, их тархины хойт төв атирааны доод хэсгийн эсүүдэд хүрч төгсөнө.

• Ингэхлээр гавал-тархины мэдрэхүйн мэдрүүлүүдийн хувьд өгсөх замуудын 1 нейрон нь тархины гадна орших зангилаанд , 2 нейрон – тархины баганын бөөмүүдэд(2 нейроны аксон зөрлөг хийнэ) 3 нейрон- харааны төвгөрт (таламуст), 4 нейроны тархины гадрын мэдрэхүйн бүсэд оршино.

• Их тархины талбөмбөлгийн гадраас нүүр, нүдний алим, хэл залгиурын булчинд ирдэг зам их бие, мөчдийн булчинд очдог гадар-булчингийн (кортик-мускулеар) замын нэгэн адил 2 нейроны бүтэцтэй.

• Доод хөдөлгөгч нейроны эсүүд тархины баганан хэсэг дэх хөдөлгөөний бөөмүүдээс (нугасны урд эврийн эсүүдийн нэгэн төрөл) бүрдэнэ.хөдөлгөөний бөөмүүдэд нугасны урд эврийн эсүүдийн нэгэн адил альфа-том, альфа-жижиг, гамма-нейроны хооронд үүрэг- ажиллагааны ялгавар бий.

• Доод хөдөлгөгч нейрон (гавал-тархины хөдөлгөөний мэдрүүлийн бөөмс , язгуур) гэмтсэн тохиолдолд , голомтын талд , тухайн үелбэрийн булчингуудад захын сул саажилт үүснэ.

• Дээд хөдөлгөгч нейрон их талбөмбөлгийн гадрын урд төв атирааны доод хэсгийн эсүүдээс эхлэн , пирамид замын гадар-бөөмсийн (кортиконуклеар) багцыг бүрдүүлэн , тархины баганан хэсэг дэх хөдөлгөөний бөөмүүдэд ирж синапс холбоо үүсгэнэ.

• Гадар-бөөмсийн замын онцлог бол 3-6 болон 9-11 хос мэдрүүлийн бөөмүүдэд очих ширхгүүдийн хагас хувь нь зөрлөг хийснийхээ дараа эсрэг талынхаа бөөмүүдтэй, үлдсэн хагас нь зөрлөгт оролцохгүйгээр өөрийнхөө талын бөөмүүдтэй холбогддог.

• Иймээс гадар-бөөмсийн зам нэг талдаа гэмтэхэд нүдний алим, зөөлөн тагнай , хөөмий , төвөнхийн булчинд төвийн гаралтай саажилт үүсдэггүй. Харин уг зам 2 талдаа гэмтсэн тохиолдолд эдгээр булчинд төвийн саажилт гарна.

• Энэ зүй тогтолд хамаарахгүй 1 онцлог бол нүүрний мэдрүүлийн доод бөөм болон хэлэн доорх мэдрүүлийн бөөм зөвхөн эсрэг талынхаа их талбөмбөлгийн гадартай холбоотой учир гадар-бөөмсийн зам нэг талдаа гэмтэхэд , голомтын эсрэг талд, нүүрний доод хэсэг, хэлний булчинд төвийн саажилт үүснэ.

• Мэдрэхүйн эрхтэн тогтолцооны бүрэлдхүүнд хамаарагддаг хараа, сонсгол , үнэртэхийн мэдрүүл бие организмд онцгой чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Мэдрэхүйн эрхтнүүдийн анализаторын бүтэц нь ерөнхий мэдрэхүйн дамжуулах замуудын зохион байгуулалттай олон талаар адил юм .

• Тухайлбал хүлээн авах дамжуулах төвийн хэсэг гэсэн бүрдлүүдээс тогтоно.

• Хэдийгээр бүтэц ажиллагааны хувьд гавал тархины тусгаар мэдрүүлүүд өөр хоорондоо төсөөтэй боловч тэдгээрийг үйл ажиллагаагаар нь бүлэглэн хуваахгүйгээр тус бүрд нь авч судалбал зохино.

Гавал тархины мэдрэлүүдйин эмнэлзүйн шинжүүд

1 хос үнэрлэхийн мэдрүүл

• эмнэлзүйн шинж . Мэдрэлийн клиникийн практикт үнэрлэхүй гол төлөв нэг талдаа алдагдана . Үнэрлэхийн өөрчлөлтийг үнэрлэхүй буурах /хипосми / алдагдах /аносми / хэт ихсэх / хиперосми / гэж хуваана.

• Үнэрлэхийн булцуу түүний зам гэмтсэн тохиолдолд тэр талдаа хипосми аносми үүснэ. Үнэрлэхийн нэг талын өөрчлөлт духны хэсгийн суурийн хавдар цусан хураа буглаа зэрэг гавлын урд хонхорт байрласан процессын үед тохиолдоно.

• Чамархайн хэсгийн дотор гадаргуу ялангуяа хиппокампийн орчим цочролын голомт байвал үнэрлэхийн хий үзэгдэл паросми гарах бөгөөд энэ нь ихэвчлэн эпилепсийн уналт таталтын угтвар дохио байж болно.

• Үнэрлэхийн ажиллагааг үнэртэгч бодисуудыг камфор үнэртэй ус гаатай тос гэх мэт хэрэглэн хамрын хоёр сувгыг ээлжлэн шалгана. Харин хурц үнэртэй бодисууд цууны хүчил шүвтрийн спирт гурвалсан мэдрүүлийг цочроох учир тэдгээрийг хэрэглэдэггүй.

2 хос харааны мэдрүүл.

• Харааны мэдрүүл нэн чухал үүрэг бүхий харааны анализаторын тогтолцоонд хамаарна. Харааны мэдрүүлийн үйл ажиллагаа юуны өмнө гэрлийн цочролыг дамжуулахад оршино . Нүдний торлог бүрхүүлд лонхонцор өнгөний хараа савханцар хар цагаанй хараа мөн зангилаат эсүүд байрладаг.

• Зангилаат эсүүдийн захын сэртэнгүүд лонхонцор савханцартай холбоотой., харин төвийн сэртэнгүүд харааны мэдрүүлийг үүсгэнэ. Лонхонцорын үндсэн хэсэг шар толбын орчимд бөөгнөрсөн байдаг. Нүдний харах орчны өвөрмөц онцлогоор төрлөгийн дотор тал харааны талбайн гадна тал нь мөн талбайн дотор талаас дүрсийг хүлээж авна

• Харааны мэдрүүл нүдний ухархайгаас гарч харааны сувгаар гавлын хөндийд ороод тархины суурь хэсгээр дамжин түрэг эмээлийн урд дээд талд харааны зөрлөгийг хиазм үүсгэнэ. Торлогын дотор хамар талаас эхэлсэн ширхгүүд зөрлөгт оролцох бөгөөд харин гадна чамархайн талаас эхэлсэн ширхгүүд зөрлөг хийхгүйгээр гарааны зөрлөгийн гадна булангаар дайрч өнгөрнө.

• Харааны зам нь эсрэг замынхаа нүдний торлог бүрхүүлийн дотор талаас эхэлсэн ширхгүүд өөрийн талын торлог бүрхүүлын гадна талаас эхэлсэн ширхгүүдийг агуулсан байдаг.

• Ийнхүү харааны зам хоёр нүдны торлог бүрхүүлийн өөрийн талын ширхгүүдийг агуулсан байх учир баруун талын харааны зам хоёр нүдны харааны тал байн зүүн хагасаас дүрсийг тус бүр дамжуулна.

• Харааны зам дээш чиглэн тархины хөлийн гадна талаар тойрч өвдгөн бие харааны талбайн баруун хагасаас дүрсийг тус бүр дамжуулна. Харааны зам дээш чиглэн тархины хөлийн гадна талаар тойрч харааны анхдагч төвүүдэд хүрнэ.

• Харааны мэдрүүлийн ажилгааг шалгахдаа юуны өмнө харах чадлыг тодорхойлно. Харах чадал гэдэг нь тодорхой зайнд байгаа 2 цэгийг ялгаж харахыг хэлнэ.

• Харааны мэдрүүлийн гэмтлийн үед харах чадал буурах буюу алдагдана. Харах чадал буурахыг амблиопи, хараа алдагдахыг амавроз гэдэг.

• Өнгө ялгах чадварыг тусгай таблиц, өнгөт зураг, дүрсийг хэрэглэж шалгана. Өнгөний бүрэн харалган байдлыг ахроматопси, тусгаар өнгүүдийг ялгаж чадахгүй болохыг дисхроматопси гэнэ

• Харааны талбай гэдэг нь нүдний харааг эгц урагшаа чиглэлд төвлөрүүлэхэд харагдаж буй орон зайг хэлнэ.

• Харааны талбай бүх талаасаа нарийсахыг гуурсан хараа, түүний тодорхой хэсэг харагдахгүй болохыг сохор толбо(скотом) , харах талбай таллан алдагдахыг талхараагүйдэл (хемианопси)

• Ижил нэрт, ижил бус нэрт талхараагүйдэл гэж ангилдаг ижил нэрт талхараагүйдэл(хомоним хемианопси )- 2 нүдний харах талбайн ижил нэртэй хагас (баруун эсвэл зүүн) үзэгдэхгүй болох шинжээр илэрдэг

• Ижил бус нэрт талхараагүйдэл(хетероним хемианопси)- 2 нүдний харах талбайн ижил бус нэртэй хагас (2 дотор эсвэл гадна тал ) харагдахгүй болох шинжээр тодорхойлогдоно.

• Байршлын онош Нүдний торлог бүрхүүл буюу харааны мэдрүүл гэмтсэн үед хараа бүрэн алдагдах буюу харах талбай тал бүрээсээ нарийсах эсвэл хараа муудах шинж гарна.Харааны мэдрүүлийн зарим ширхэгүүд гэмтэхэд сохор толбо үүснэ эдгээр шинжүүд голомт байгаа талд үүснэ.

• Сохролын үед хүүхэн харааны рефлексийн өгсөх нейрон гэмтсэнээс тэр талдаа гэрлийн шууд урвал үүсэхгүй харин уруудах нейроны бүтэц хэвийн байх тул эрүүл нүдийг гэрэлтүүлэхэд гэрлийн шууд урвал үүсдэг онцлогтой.

• Харааны зөрлөгийн орчимд голоттой тохиолдолд ижил бус нэрт тал хараагүйдлийн шинж ажиглагдана.Хэрэв голомт харааны мэдрүүлийн зөрлөгт оролцсон ширхэгүүдийг гэмтээвэл харах талбай чамархайн хоёр гадна талаас нарийсан битемпорал хемианопси үүснэ.

3 хос-нүд хөдөлгөгч

• 3 хос-нүд хөдөлгөгч мэдрүүлийн бөөм 3 хэсгээс тогтоно.

• Том эст бөөм • Якубович-Вестфал-Эдингерийн жижиг

эст бөөм• Перлиан жижиг эст бөөм

• Эмнэлзүйн шинж:• Нүд хөдөлгөгч мэдрүүлийн бөөм түүний

язгуур гэмтсэн тохиолдолд тэр талын нүдний алимны булчинд захын сул саа үүснэ.

• Дээд зовхи бууна (птоз)• Нүдний алим гадагшаа эргэн тогтож

гадагшлах хялар (дивергенс страбизм) үүснэ.

• Нүд дотогшоо дээшээ бага зэрэг доошоо хөдлөхгүй.

• Нүдэнд юмны дүрс хоёрдож харагдана (диплопи)

• Хүүхэн хараа өргөсөж (мидриаз) гэрлийн урвал сулрана (Якубовичийн бөөм гэмтвэл)

• Хүүхэн харааны зохицолийн урвал алдагдаж ойрын хараа муудна (перлиан бөөм гэмтвэл).

4 хос буланцар мэдрүүл

• 4 хос буланцар мэдрүүлийн бөөм нь дунд тархинд дөрвөн толгодын хойд товгоруудын түвшинд тархины усан сувгийн ёроолд оршино.

• Эсийн ширхэгүүд нь тархины урд далбаад зөрлөг хийж тархины хөлийг тойрон нүдгий ухархайн дээд завсраар гавлын хөндийгөөс гарч нүдийг гадагш доош нь эргүүлэгч дээд ташуу булчинг мэдрэлжүүлнэ.

• Буланцар мэдрүүлийн бөөм гэмтвэл эсрэг талын нүдний алим бага зэрэг дотогшоо хазайж доош харахад нүдэнд юмны дүрс хоёрлож үзэгдэнэ.

6 хос гадагшлуулагч мэдрүүл

• 6 хос гадагшлуулагч мэдрүүлийн бөөм тархины гүүрийн дээвэр хэсэгт дөрвөдүгээр ховдлын ёроолд байрлана.Эсийн ширхэгүүд нь тархины баганан хэсгээс гүүр уртавтар тархины хоорондуур гавлын хөндийгөөс ухархайн дээд завсраар гарна.

• Нүдийг гадагш эргүүлэгч гадна талын шулуун булчинг эргүүлнэ.Гадагшлуулагч мэдрүүлийн гэмтсэн тохиолдолд тэр талын нүдэнд дотогшлох хялар үүсч нүдний хөдөлгөөн гадагшаа хязгаарлагдан нүдэнд юмны дүрс хоёрлож харагдана.

• Хоёр нүдний алим бие биеэ дагаж хэвтээ шугамын дагуу хажуу тийш эргэх босоо шугамын дагуу дээш,доош эргэх хам хөдөлгөөн алдагдахыг харцны саажилт гэнэ.

Нүд хөдөлгөгч мэдрүүлийн ажиллагааг шинжлэх арга

• 3,4,6 хос мэдрүүлийн үйл ажиллагааг шалгахдаа юуны өмнө нүдний завсар алимны байрлал хүүхэн харааны хэлбэр хэмжээг ажиглалтаар тогтоож улбаар хүүхэн харааны гэрлийн болон зохицох дотогшлох урвал нүдний алимны хөдөлгөөний түүний бүрэн байдлыг тодорхойлно

• Хүүхэн харааны өргөсөлтийг мидриаз нарийсалтыг миоз түүний хэмжээ ижил бус болохыг анизокори гэдэг.

5 хос мэдрэл

• гурвасан мэдрүүл мэдэрхүй хөдөлгөөний ширхэгүүдийг агуулах учир холимог ажиллагаатай.Нүүрний арьс,салст бүрхэвч зажлуурын булчинг мэдрэлжүүлнэ.

• Гурвалсан мэдрүүлийн мэдрэхүйн судал нь чамархайн ясны пирамид хэсгийн урд талбарт орших гурвалсан (гассер) зангилааны хоёр туйлт эсийн захын ба төвийн сэртэнгээс бүрдэнэ. Эсийн захын сэртэн нь гурвалсан мэдрүүлийн дээд,дунд,доод салааг үүсгэнэ.

Эмнэлзүйн шинж:

• Гурвалсан мэдрүүлийн захын салаанууд гэмтэхэд тухайн гэмтсэн салааны мэдрэлжүүлэлтийн зурваст нүүрний өнгөц,гүний мэдрэхүй буурах буюу арилах,эсвэл хэт ихсэх шинж ажиглагдана.

• 5 мэдрүүлийн язгуур,гурвалсан зангилаа гэмтсэн тохиолдолд тэр талдаа нүүрний арьсны мэдрэхүй,эвэрлэгийн рефлекс бууран цэврүүт тууралт (хелпест халдвар) гарч,хүчтэй янгинах өвдөлт өгнө.

• Тархины гүүрийн түвшинд 5 мэдрүүлийн бөөмүүд эмгэгт өртөгдвөл нүүрний өнгөц,гүний мэдрэхүй үелбэрийн хэвшинжээр алдагдана.

• Уртавтар тархины түвшинд доод бөөм гэмтэхэд голомт буй талд нүүрний өнгөц мэдрэхүй алдагдаж,нугас-төвгөрийн зам өртөгдсөнөөс голомтын эсрэг талд их биеийг талласан мэдрэмжгүйдлийн шинж илэрнэ.Үүнийг сүлжээ мэдрэмжүйдэл гэж нэрлэнэ

• Гурвалсан мэдрүүлийн янтах өвдөлтийн (невралги) үед,үе үе гэнэт хүчтэй цоргисон өвдөлт хоншоор,эрүү,нүдний орчимд илэрнэ.5 мэдрүүлийн салаануудын гэмтлийн байршлыг тогтоох зорилгоор нүдний ухархайн дээд,доод цэг эрүүний цэгүүдэд тэмтрэлт хийж өвдөлтийг илрүүлэх нь онош зүйн ач холбогдолтой.

• Гурвалсан мэдрүүлийн хөдөлгөөний бөөс түүний язгуур гэмтэхэд зажлуурын булчингуудад захын сул саажилт үүсч гэмтсэн талд зажлуулын булчингийн хүчдэл сулран хатингаршина өвчтөний амыг ангайлгахад эрүү нь булчин суларсан тал руу хазайна,бөөмийн гэмтлийн үед зажлуурын булчинд татвалзлын шинж ажиглагдана.

7 хос нүүрний мэдрүүл

• 7 хос нүүрний мэдрүүл нь нүүрний хөдөлгөөнд оролцогч булчингууд,чихний дэлбээ,хүзүүний өнгөц булчинг мэдрэлжүүлнэ.Нүүрний мэдрүүлийн бөөмүүд гүүрийн доод хэсгийн гүнд уртавтар тархитай нийлэх уулзварт байрлана

• Бөөмөөс эхэлсэн ширхгүүд нь дээш өгсөн 4 мэдрүүлийн бөөмийг тойрохдоо дотор тахирлалт үүсгэж,гүүр-бага тархины булчингууд гарч ирнэ.Дараа нь 7 мэдрүүл сонсголын дотор сувгаар орж,чамархайн ясны нүүрний (фаллопийн) сувгаар өнгөрөхдөө чиглэлээ өөрчлөн гадна тахирлалтыг үүсгэж,шөвөг-хөхлөг ургацгийн нүхээр (foramen stylomastoideum) гавлын хөндийгөөс гарна.

• Эндээс чихний ойрхи шүлсний булчирхайг нэвтрэн гарч,нүүрний булчингуудад хэд хэдэн салаа өгнө.

• Эмнэлзүйн шинж:• Нүүрний мэдрүүлийн бөөмс түүний

үндсэн язгуур гэмтэхэд гэмтсэн талд нүүрний булчинд сул саа үүснэ.

• Духны атираас арилна• Нүд анигдахгүй үүнийг туулайн нүд

“лагофтальм” буюу Беллийн шинж хэмээн нэрлэнэ

• Хамар уруулын нугалаас тэнийж завж унжина

• Инээмсэглэхэд ам эрүүл талруу муруйна

• Нүүрний булчин хатангиршил татвалзал,сөнөрлийн урвал илэрнэ

• Зовхины рефлекс үүсэхгүй

• Байршлын онош:• Нүүрний мэдрүүлийн бөөм гэмтсэн

тохиолдолд сүлжээ саажлын хам шинж илэрнэ.Үүнд голомттой талд нүүрний булчин сул саа (7 мэдрүүл) эсрэг талд биеийг талласан хөшүүн саажилт (пирамид зам) үүснэ.

8 хос-тэнцвэр-сонсголын мэдрүүл

• Сонсголын мэдрүүлийн ширхгүүд дотох чихний дунгийн хэсэгт орших маягийн зангилааны эсийн төвийн ба захын сэртэнгээс бүрдэнэ.Эсийн захын сэртэн нь дотор чихэнд сонсголын хүлээн авагчийг үүсгэнэ.

• Тал бөмбөлгийн гадар дахь сонсголын төвүүд,хоёр талаасаа,өөрийн болон эсрэг талын сонсголын замаар дамжуулан дууны долгионыг хүлээж авна.Иймд сонсголын төвүүд болон гадна гогцооны нэг талын гэмтлийн үед дүлийрэлтийн шинж ажиглагдахгүй.

• Сонсголын ажиллагааг шалгахдаа сонсох чадал,дуу агаар ясаар дамжих байдлыг тодорхойлно.

• Сонсох чадлыг 5-6метрийн зайнаас шивнэх яриагаар шалгана.Сонсгол хэвийн үед шивнэх яриаг 6 метрийн зайнаас,ердийн харилцааны яриаг 15-20 метрийн зайнаас сонсоно.

• Сонсголын багттаамж буюу өндөр,нам дууны хэлбэлзлийг хүлээн авах заагийг сонсголын бичлэгийн аргыг хэрэглэж тодорхойлно.Хэвийн үед хүний чих 16-30000 гц хэлбэлзлийг хүлээж авна.

• Сонсгол буурахыг хипакузи,дүлийрэхийг анакузи,хэт мэдрэгшихийг хиперакузи гэж нэрлэнэ.Хэрэв сонсгол буурсан байвал дуу дамжуулах юмуу,дуу хүлээн авах аппаратын аль нь гэмтсэн болохыг камертоны тусламжтайгаар тодорхойлно.

• Дуу дамжуулах аппарат (чихний хэнгэрэг,сонсголын яснууд,дунд чих) гэмтсэн үед агаарын дамжуулалт буурна,дуу хүлээн авах аппарат гэмтвэл агаарын болон ясны дамжуулалт хоёулаа багасана.Дуу дамжилтыг Ринне,Веберийн сорилоор шалгана.

• Эмнэлзүйн шинж:• Сонсгол нэг талдаа буурах явдал дунд

буюу дотор чих сонсголын мэдрүүл түүний бөөм гэмтэхэд тохиолдоно.Харин сонсголын замын (гадна гогцоо,сонсголын анхдагч төвүүд,дотор багц ) нэг талын гэмтлийн үед сонсох чадал өөрчлөгдөхгүй.

• Сонсголын тогтолцооны цочролын үед чих шуугих шинж илэрдэг.Тархины гадар дахь сонголын төвийн гэмтлийн үед сонсголын хий үзэгдэл,эсвэл сонсохын танин мэдэхгүйдлийн агнози шинж гарна.

• Үүдэвчийн “тэнцвэрийн” мэдрүүл • Тэнцвэрийн тогтолцооны эмгэгшлийн

үед толгой эргэх,нүдний алим чичгэнэх,хөдөлгөөн,тэнцвэргүйдэх шинж тэмдэг илэрдэг.

9 хос-хэл залгиурын мэдрүүл, 10 хос-хэрэгч мэдрүүл

• Энэ хоёр мэдрүүл нь мэдрэхүйн хөдөлгөөний вегататив холимог ажиллагааг хангах нэгдэл бөөмүүдтэй,тэдгээр нь уртавтар тархинд байрлана.

• Мэдрэхүйн бөөм• Амтлахын бөөм• Хөдөлгөөний давхар хос бөөм• Х мэдрүүлийн парасимпатик бөөм• 9 мэдрүүлийн шүлс ялгаруулах парасимпатик

бөөм

11-хос нэмэлт мэдрүүл

• 11-хос нэмэлт мэдрүүлийн бөөм уртавтар тархины дод хэсэг нугасны С1-С5 үелбэрийн түвшинд урд эврийн суурь хэсэгт байрлана.Бөөмөөс гарсан ширхгүүд нь хоорондоо нийлж ерөнхий язгуурыг үүсгэн гавлын хөндийгөөс гарна.

• 11 мэдрүүл өвчүү-эгэм-хөхлөг ургацгийн булчин,трапец хэлбэрт булчинг мэдрэлжүүлж толгойг бөхийлгөх эсрэг тал руу нь эргүүлэх мөр,далаа өргөх,ар тийш нь болгох,бугалгыг хэвтээ байдлаас дээш өргөх ажиллагааг зохицуулна.

12-хос хэлэн дорх мэдрүүл 

• Хэлэн дорх мэдрүүлийн бөөм уртавтар тархинд ромбо хонхорын ёроолд оршино.Бөөмийн сүүл хэсэг нь нугасны хүзүүний 3 үелбэр хүртэл үргэлжилнэ.12 мэдрүүл уртавтар тархинаас пирамид,олив хоёрын хоорондуур гавлын хөндийгөөс хэлэн дорх сувгаар гарч хэлний булчинг мэдрэлжүүлнэ.

• Хэлэн дорх мэдрүүлийн бөөм буюу язгуурын нэг талын гэмтлийн үед гэмтсэн талд хэлний булчинд сул саажилт үүснэ.Үүнд: өвчтөний хэлийг гаргуулахад гэмтсэн талруугаа хазайна,тэр талдаа хэлний булчин үрчийж хатангиршина,бөөм нь гэмтсэн боол хэлний булчинд татвалзал илэрнэ.

• 12 мэдрүүлийн хоёр талын гэмтлийн үед хэл хөдлөхгүй учир өвчтөн хэлээ амнаас гаргаж чадахгүй,хэл яриа бүдэг,тултираа,хэлгий (дизартри) буюу үг хэлж чадахгүй (анартри) болно,хэлний булчинг бүхэлд нь хамарсан хатангиршил татвалзлын шинж илэрнэ.