BỆNH CÒI XƯƠNG DO THIẾU VITAMIN D

TS.BS Võ Thành Liêm

Mục tiêu bài giảng

Kể được 4 nhóm nguyên nhân gây bệnh còi xương.

Nêu 2 nhóm biện pháp phòng ngừa bệnh còi xương.

Tổng quan

Thiếu vitamin D:– Bệnh toàn thân– Đối tượng trẻ < 3 tuổi – Yếu tố thuận lợi: đời sống kinh tế thấp, gia đình

đông con, nhà cửa chật chội ẩm thấp.

Tổng quan

Vitamin D quan trọng phát triển xương.– Hấp thu calci, phosphore ở ruột– Điều hòa việc tổng hợp và bài tiết nội tiết tố phó

giáp trạng (PTH)– Làm tăng hấp thu calci, phosphore ở thận.

Không đủ vitamin D– Ảnh hưởng đến sự phát triển của xương– Chất xương và sụn không được vôi hóa đầy đủ,– Sụn phát triển không bình thường– Xương biến dạng.

Tổng quan

Nguồn vitamin D:– Dầu gan cá, cá nước lạnh (cá thu, cá hồi, … )– Bơ và lòng đỏ trứng. – Có hai dạng vitamin D chính – Vitamin D2

(ergocalciferol) và vitamin D3 (cholecalciferol). Trong đó vitamin D3 được xem là

Nguyên nhân

Thiếu ánh nắng mặt trời: – Kiêng nắng, sợ đen, chen chắn kỹ– Nhà cao tầng bụi.

Thiếu vitamin D từ thức ăn

Nguyên nhân

Thiếu ánh nắng mặt trời: – Kiêng nắng, sợ đen, chen chắn kỹ– Nhà cao tầng bụi.

Thiếu vitamin D từ thức ăn Bệnh lý (suy thận, gan) làm giảm chuyển hóa hấp thu

các tiền chất và vitamin D Yếu tố thuận lợi:

– Màu da: da đen dễ bị còi xương do da tổng hợp vitamine D kém

– di truyền: thường gặp đối với còi xương do rối loạn chuyển hóa vitamine D

– thiếu men Hydrolase để dự trữ ở gan, thiếu men chuyển hóa ở thận.

Các thể lâm sàng

Còi xương bào thai: – Gặp ở trẻ sinh non, sinh đôi, sinh ba.– Hộp sọ mềm, chậm đóng thóp.– Hạ Ca++ máu, thể nhẹ gây ọc sữa, nấc cục sau bú,

đi phân “tướt”. – Thể nặng có biểu hiện ngừng thở từng cơn

Các thể lâm sàng

Còi xương sớm ở trẻ dưới 6 tháng:– Hạ Ca++ máu:

• Tăng kích thích thần kinh – cơ.

• Ngủ dễ bị giật mình: khóc kéo dài kèm co thắt thanh quản

• Thở có tiếng rít do mềm sụn thanh quản.

• Co thắt dạ dày-hoành: trẻ nôn, nấc cục.

• Khi sốt cao trẻ dễ bị co giật

Các thể lâm sàng

Còi xương sớm ở trẻ dưới 6 tháng:– Biến dạng xương:

• Hộp sọ bị bẹp theo tư thế. Thớp đóng chậm

• Bướu ở trán và ở đỉnh.

• Hô hàm trên do động tác bú.

• Giảm trương lực cơ và thiếu máu.

Các thể lâm sàng

Còi xương sớm ở trẻ trên 6 tháng:– Hạ Ca++máu:

• Quấy khóc về đêm.

• Đổ mồ hôi trộm.

• Chậm mọc răng, răng sậm màu, mất bóng, dễ gãy.

• Thóp chậm liền.

Các thể lâm sàng

Còi xương sớm ở trẻ trên 6 tháng:– Biến dạng xương:

• Cột sống bị gù vẹo do sai tư thế.

• Khung chậu hẹp.

• Chân cong hình chữ O hoặc X

• Tay cong hình cán giá.

• Chiều cao giảm.

Điều trị

Chế độ ăn uống đầy đủ:– Sinh tố D, gan cá thu, cá ngừ, thịt, lòng đỏ trứng,

bơ, rau quả

Đối với trẻ bú mẹ: – Bổ sung canxi cho mẹ– Chế độ dinh dưỡng phù hợp– Cho bé phơi nắng sớm– Không che chắn quá kỹ– Vitamine D: liều điều trị 1500 - 2000 đv/ngày

trong 3-4 tuần, liều dự phòng 400 đv/ngày

Phòng ngừa

Đối với bà mẹ: – Khuyên bỏ tập quán sợ nắng sợ gió.– Nên ra ngoài trời tắm nắng vào buổi sáng, thời

gian ½ -1giờ. – Phụ nữ đang mang thai cho uống Vitamine D

1000 đv/ngày từ khi thai được 6 tháng đến lúc sanh.

– Ăn uống đầy đủ, không kiêng cử trước và sau sanh.

Phòng ngừa

Đối với con:– Cho bú sữa mẹ sớm sau sinh.– Được tắm nắng buổi sáng từ ½ -1 giờ từ ngày thứ

7 sau sinh.– Uống Vitamine D liều phòng bệnh 400 đv/ngày,

từ ngày thứ 7 sau sinh đến khi biết đi. – Đối với trẻ sanh non, sanh đôi sanh ba trong tháng

đầu uống 1000 đv/ngày.