1

Συνεργασία στην Φροντίδα:

Μαζί στην Aντιμετώπιση των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ)

ΕΦΟΔΙΑ ΓΙΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ

Φροντίδα και Θεραπεία Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής και οι Στοιχειώδες Διαπροσωπικοί Παράγοντες για την Προώθηση

Ανάρρωσης

Μετάφραση: Δρ. Ολίβια Κυριάκου

2

Το ακόλουθο κείμενο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής επηρεάζουν τον εγκέφαλο, παρεμποδίζοντας σημαντικά την ανάρρωση. Το κείμενο επίσης επεξηγεί πως οι φροντιστές* (τα άτομα που παρέχουν φροντίδα σε αγαπημένα πρόσωπα) μπορούν να μετριάσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που πάσχουν από Διαταραχές Πρόσληψης Διατροφής, για παροχή στήριξης στο δύσκολο μονοπάτι της ίασης και ανάρρωσης. Τα συμπτώματα των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής φέρουν σοβαρές κοινωνικές και συναισθηματικές επιπτώσεις στους φροντιστές. Τα συμπτώματα διαφέρουν σε μορφή και επίδραση. Δημιουργούν αισθήματα ανησυχίας, έντονου εκνευρισμού, και συχνά είναι τρομακτικά, αντικοινωνικά, αδιάκριτα, ακόμη και εξοργηστικά. Η ομαλή λειτουργία της καθημερινής ρουτίνας του ατόμου και της οικογένειας διακόπτεται ή εξαφανίζεται, επέρχεται κοινωνικός αποκλεισμός, μελλοντικά σχέδια αναβάλλονται και οι διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια υπαγορεύονται γύρω από την διατροφή. Συνεπώς νοείται ότι οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής προκαλούν εχθρικές αντιπαραθέσεις μέσα στην ίδια την οικογένεια. Δυστυχώς όμως ο τρόπος με τον οποίο οι φροντιστές προσπαθούν να ‘μειώσουν’ τα συμπτώματα, μπορεί να συνεισφέρει, άθελα τους, και να συντειρεί το πρόβλημα (Treasure et al, 2008). Ως αποτέλεσμα, ο ασθενής μπορεί να νιώσει ακόμα πιο απόμακρος και καταφεύγει βαθύτερα στεις συμπεριφοράς των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής. Οι φροντιστές συχνά αναφέρουν ότι δεν κατέχουν τα εφόδια και την γνώση που χρειάζεται για την παροχή κατάλληλης φροντίδας στα αγαπημένα τους πρόσωπα και αναγνωρίζουν την ανάγκη υποστήριξης και γνώσης για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και της συμπεριφοράς του ασθενή (Haigh & Treasure, 2003). Κατ’αρχήν θα είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε τι προκαλεί τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής και τι πιθανόν να τις διατηρεί και να τις παρατείνει. Υπάρχει παρερμήνευση γύρω από το ζήτημα και παρ΄όλο που είμαστε πιο κοντά στην εύρεση κάποιας λύσης του προβλήματος, ακόμα δυστηχώς παραμένουν αρκετά αναπάντητα ερωτήματα. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι το άγχος και η ένταση μπορεί να είναι παράγοντες που προκαλούν το πρόβλημα και ότι για πολλούς λόγους η περιορισμένη διατροφή παρέχει μια λύση, καθώς επίσης ότι ο εγκέφαλος παίζει στοιχειώδη ρόλο.

* Στο κείμενο αυτό, με τον όρο ‘φροντιστές’ εννοούμε τα άτομα που παρέχουν φροντίδα σε αγαπημένα πρόσωπα που πάσχουν από Διαταραχές Πρόσληψης Διατροφής

Εισαγωγή

3

Ο εγκέφαλος χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας για τη σωστή λειτουργία του. Καταναλώνει περίπου 500 θερμίδες την ημέρα (ή το ένα πέμπτο της καθημερινής μας πρόσληψης θερμίδων) για ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες όπως η σκέψη, η μνήμη, η προσοχή, η αντίληψη, η συναισθηματική ρύθμιση και η συνείδηση. Ο εγκέφαλος, εκτός από το γεγονός ότι καταναλώνει σημαντικά ποσοστά ενέργειας, παίζει κεντρικό ρόλο στην ρύθμιση της ολικής ενέργειας που απορροφούμε. Ο εγκέφαλος λοιπόν διαδραματίζει στοιχειώδη ρόλο στην εξασφάλιση της ενέργειας τόσο για τις δικές του ανάγκες όσο και για τις ανάγκες του υπολοίπου σώματος. Στο Σχεδιάγραμμα 1 απεικονίζονται τα τρία κύρια συστήματα: το σύστημα αυτορύθμισης, το ηδονικό σύστημα, και το ομοιοστατικό σύστημα, τα οποία ελέγχουν την διατροφή μέσω του εγκεφάλου.

Σχεδιάγραμμα 1: Τα τρία κύρια συστήματα: το σύστημα αυτορύθμισης, το κέντρο ηδονής, και το ομοιοστατικό κέντρο, τα οποία ελέγχουν την διατροφή μέσω του εγκεφάλου. Το ομοιοστατικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στην ρυθμίση της διαδικασίας πρόσληψης και κατανάλωσης ενέργειας. Το ομοιοστατικό σύστημα έχει κύριο ρόλο στην ενοποίηση της παροχής ενέργειας με αυτήν της απαιτούμενη ενέργειας για άμεση και μακροπρόθεσμη χρήση. Το ηδονικό σύστημα ρυθμίζει τη λειτουργία που ενεργοποιεί το αίσθημα ικανοποίησης που σχετίζεται με το φαγητό (γενετησιακό κέντρο-limbic system). Αφορά το μέρος εκείνο του εγκεφάλου που προσδίδει νόημα και οργανώνει τη σκέψη με τρόπο ούτως ώστε να αναπτύσσουμε πολύπλοκες διαδικασίες σκέψης και να διαμορφώνουμε συλλογικές αξίες κοινωνικού χαρακτήρα.

Σύστημα Αυτορύθμισης: Εμπεδώνει τη διατροφή στο κοινωνικό

πλαίσιο και τις ατομικές αξίες

Ηδονικό Σύστημα:Ικανοποίηση από το φαγητό

(γενετησιακό κέντρο)

Ομοιοστατικό Σύστημα:Ρυθμίζει την πρόσληψη και την

κατανάλωση ενέργειας

Ο εγκέφαλος και οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής

4

Με τον τρόπο αυτό η διατροφή έχει κοινωνικό νόημα και χαρακτήρα. Το σύστημα λοιπόν αυτό ενσωματώνει τη διατροφική συμπεριφορά μέσα σε ένα ευρύτερο κοινωνικό νόημα. Είναι πιθανόν ότι και τα τρία αυτά συστήματα συσχετίζονται με τα αίτια των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, αλλά είναι σίγουρο ότι απορυθμίζονται λόγω της ανεπαρκής διατροφής που προκαλούν οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Το σύστημα αυτορύθμισης επηρεάζεται ιδιαίτερα από Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής επειδή αυτό το μέρος του εγκεφάλου απαιτεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας για να λειτουργήσει κανονικά. Αν αυτό το σύστημα δεν λειτουργεί σωστά αρκετές λειτουργίες του εγκεφάλου εξασθενούν:

• Κοινωνική Κατανοήση (αντίληψη και κατανόηση του πως λειτουργούν οι γύρω μας)

• Συναισθηματική Ρύθμιση (για ομαλή διακύμανση διαθέσεων)

• Συναισθηματική Έκφραση (η ορθή συναισθηματική ταύτιση)

• Η δυνατότητα λήψης αποφάσεων

• Ευελιξία συμπεριφοράς και σκέψης

• Οργάνωση/σχεδιασμός

Ελλείψεις σε αυτούς τους τομείς οδηγούν στις προβληματικές συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν. Επίσης, αν η αυτορύθμιση είναι προβληματική, ορισμένες λειτουργίες που ελέγχονται από τους πιο βασικούς και πρωτόγονους τομείς του εγκεφάλου, εντέινονται και οδηγούν στην αύξημένη:

• Ψυχαναγκαστική και επαναληπτική συμπεριφορά • Συναισθηματική Αντίδραση • Αποφυγή/Απόσυρση και/ή παρορμητική συμπεριφορά

Επίσης, η ολοένα αυξανόμενη ενασχόληση με φαγητό παρεμβαίνει στη λειτουργία της συγκέντρωσης, της προσοχής, της μνήμης και μπορεί να προκαλέσει μια αίσθηση αδηφάγους επιθυμίας. Λόγω της ανεπαρκής διατροφής ο εγκέφαλος συρρικνώνεται και προκαλείται βλάβη στην αναβαθμισμένη λειτουργία του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής εμμένουν καθώς το όργανο που χρειάζεται για την ανάρρωση της νόσου καταστρέφεται από την ίδια την συμπεριφορά που προκαλεί η νόσος.

5

Ως αποτέλεσμα:

• Το άτομο με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής απομονώνεται από τους γύρω του και την υποστήριξη τους ως αποτέλεσμα των μειωμένων διαπροσωπικών και κοινωνικών ικανοτήτων.

• Η κακή συναισθηματική ρύθμιση, εκφραστικότητα και η αυξανόμενη

συναισθηματική αντιδραστικότητα επιτέινει την ένταση και απομακρύνει τους άλλους ακόμα περισσότερο.

Ως φροντιστές ατόμων με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής θα χρειαστεί να τους παρέχετε στήριξη για την αναστολή της προβληματικής αυτορύθμισης. Η στήριξη αυτή περιλαμβάνει:

• Εξειδικευμένη ικανότητα κατανόησης πολύπλοκων θεμάτων μέσω της ικανότητας σας να τους ακούσετε, να ενθαρρύνετε και να προωθείτε την ιδέα της μεγάλης εικόνας της ζωής. Ενθαρρύνετε έτσι το συλλογισμό μελλοντικών σχεδίων (μη εμμονή μόνο στο πρόβλημα) ενεργοποιώντας την δημιουργία κινήτρων και τη στοχοθέτηση.

• Την ανάπτυξη της συναισθηματικής αυτορύθμισης και συναισθηματικής

ταύτισης, με ήρεμη και συμπονετική στάση.

• Την ανάπτυξη της ικανότητας του διαλογισμού, τη συνειδητοποίηση και την αποδοχή του ότι όλοι είμαστε προϊόν της πολύπλοκής αλληλεπίδρασης του γενετικού μας υλικού με το περιβάλλον μας. Εφόσον αντιληφθούμε ότι εμείς οι ίδιοι δεν επιλέξαμε τα στοιχεία που διακατέχουν τον χαρακτήρα μας, μπορούμε να αναλάβουμε ευθύνες εκ νέου, μαθαίνοντας πως να ζούμε και να εργαζόμαστε με συμπόνεια† για το μυαλό μας.

• Εκπαίδευση στην συναισθηματική νοημοσύνη, την ελαστικότητα, την

δυνατότητα να παίρνουμε αποφάσεις και να προγραμματίζουμε και να διοργανώνουμε την ζωή μας.

Και φυσικά την παροχή βοήθειας με την σωστή διατροφή έτσι ώστε να βελτιωθεί η εγκεφαλική λειτουργία του ίδιου του ατόμου.

Οι γονείς είναι η λύση και όχι to πρόβλημα. Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής απαιτούν τρομερές ικανότητες και επίπεδα αντοχής από τα μέλη της οικογένειας. Οι φροντιστές, καθώς και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, συνήθως αποτελούν την † Gilbert, P. (2009) The Compassionate Mind (Το Συμπονετικό Μυαλό). London: Constable

Ο ρόλος της φροντίδας

6

κύρια πηγή στήριξης για τον ασθενή, αλλά συχνά περιπλέκονται σε συμπεριφορές που όχι μόνο δεν βοηθούν αλλά παρατείνουν τις συμπεριφορές Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής. Κανείς δεν γνωρίζει την αιτία μίας Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι οι οικογενειακοί παράγοντες είναι υπαίτιοι για τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής – μπορεί να υπάρχει ένα μικρό ρίσκο λόγω γενετικών παραγόντων αλλά αυτό δεν είναι κάτι το οποίο κάποιος μπορεί να ελέγξει. Συνεπώς η ενοχή και η τάση να νιώθουμε υπαίτιοι είναι αισθήματα μάταια και ακατάλληλα. Υπάρχουν όμως στοιχεία που μας υποδείχνουν ότι η έκβαση των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής επηρεάζεται από τις συναισθηματικές αντιδράσεις, των ατόμων που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον του ασθενή και που δρουν ως παράγοντες που παρατείνουν την εμμονή της νόσου. Γι’αυτό μπορεί να είναι αναγκαίο για τα άτομα της οικογένειας του ασθενή να αλλάξουν τον τρόπο που αντιδρούν συναισθηματικά, ή ορισμένα στοιχεία αλληλεπίδρασης (του φροντιστή με τον ασθενή) ως προς την συμπεριφορά που οφείλεται στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Ο σκοπός των παρεμβάσεων που επινοήσαμε για φροντιστές είναι να τονίσουν εναλλακτικές τεχνικές και στρατηγικές που θα επιτρέψουν τόσο στα άτομα που φροντίζουν, όσο και στους παθόντες να εξετάσουν την επίδραση των ανταποκρίσεων τους προς τις συμπεριφορές λόγω Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής. Οι πληροφορίες αυτές μπορούν επίσης να καθοδηγήσουν τους παθόντες στην σύγκριση των προσωπικών τους ανταποκρίσεων και δραστηριωτήτων, με σκοπό τη στοχοθέτηση και του προγραμματισμού των ενεργειών τους. Τα ακόλουθα παραδείγματα περιγράφουν μερικές από τις συνηθισμένες αντιδράσεις ατόμων που φροντίζουν και συμπαραστέκονται σε άτομα με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Συχνά αυτές οι αντιδράσεις παρεμποδίζουν την αποτελεσματική παροχή βοήθειας . Σε κάθε αναλογία που παρουσιάζουμε, το αντίστοιχο ζώο χρησιμοποιέιται ως σύμβολο, για να αντιποροσωπεύσει τις πιθανές αυτοματοποιημένες αντιδράσεις σας και τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζετε το άγχος και την ένταση. Αυτές οι αντιδράσεις ίσως να αποτελούν μέρος του χαρακτήρα σας, π.χ. υπερπροστατευτικός/η, λογικός/η, συναισθηματικός/η, ή την τάση σας για αποφυγή καταστάσεων. Για να αλλάξετε αυτές τις ανταποκρίσεις σας, ίσως να πρέπει να πειραματιστείτε δοκιμάζοντας συμπεριφορές που να μην είναι κατ’ ανάγκη έμφυτες ή αυθόρμητες. Ίσως να μην νιώθετε πως έχετε την κινητήρια δύναμη να αλλάξετε την συμπεριφορά και τις αντιδράσεις σας, επειδή αντιμετωπίζετε την Διατροφική Διαταραχή και βλέπετε αποτελέσματα. Αν αυτό ισχύει, μπορείτε να αξιοποιήσετε τις μεθόδους που θεωρείτε αποτελεσματικές και να εντείνετε την επιτυχία σας διαμοιράζοντας τις στρατηγικές και τις ικανότητες σας με άλλους. Αν καταφέρετε να γίνετε παράδειγμα ευέλικτης αντιμετώπισης στον παθόντα, πιθανόν να βοηθήσετε στην βελτίωση της αυτοπεποίθησης τους στην προσπάθεια τους να αλλάξουν την συμπεριφορά τους. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τα θέματα αυτά στο βιβλίο: ‘Skills-based learning for caring for a loved one with an eating disorder: The New Maudsley Method’ (Treasure J. et al., 2007) και από την ιστοσελίδα μας www.eatingresearch.com

7

Το Καγκουρό ...Υπερσυναισθηματισμός και Υπερβολικός Έλεγχος Κάνει τα πάντα για να προστατεύσει, καταλαμβάνοντας πλήρως όλους τους τομείς της ζωής του παθόντα. Μεταχειρίζεται τον παθόντα σαν γυάλινη κούκλα κρύβοντας τον/την μέσα στο μάρσιπο του για να αποφύγει κάθε είδους έντασης ή ανησυχίας, εξυπηρετώντας την κάθε τους απαίτηση. Το μειονέκτημα αυτού του είδους της φροντίδας είναι ότι ο παθόντας δεν μαθαίνει πώς να αντιμετωπίσει και να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής. Έτσι παγιδεύεται αιωνίως στον ρόλο του βρέφους.

Σκεφτείτε λίγο τις αντιδράσεις ‘Kαγκουρό’

• Πώς δουλεύουν για σας; Αν όχι, τότε ποιές δυσκολίες αντιμετωπίζετε; Δώστε

ένα παράδειγμα του τι δεν δουλεύει.

• Με ποιά στοιχεία της συμπεριφοράς σας μπορείτε να πειραματιστείτε;

Μη βοηθητικές συμπεριφορές:

Χειροτερεύει το πως νιώθουν

Δημιουργέιτε ή χειροτερεύετε τα

- Δεν υπάρχουν ευκαιρείες για να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις - Δίνετε το μήνυμα ότι ο κόσμος είναι απειλητικό και αποπνυκτικός - Συναισθηματικά εξουθενωτικό και για τους δύο

- Ανησυχία για το άτομο με ΔΠΤ - Φόβος θανάτου - Φόβος για το πως θα πείτε κάτι λανθασμένο

Ο Φαύλος Κύκλος της Φροντίδας ‘Καγκουρό’

Αντίστοιχα ζώα

8

• Πόσο σημαντικό είναι να αντιμετωπίσετε μερικές από αυτές τις συμπεριφορές

σας;

• Θυμηθείτε μια από αυτές τις συμπεριφορές πρόσφατα. Πώς μπορείτε να

αλλάξετε λίγο αυτή τη συμπεριφορά; Ποιό θα ήταν το πρώτο βήμα;

Σημαντική Σημείωση! Η αλλαγή είναι δύσκολη. Θυμηθείτε να συγχαρείτε τον εαυτό σας που δοκιμάσετε την αλλαγή.

Ο Ρινόκερος ...Υπερβολική Λογική και Ελλειπής Εκφραση Συναισθήματος

Ωθείται από άγχος, εξάντληση και εκνευρισμό, ή απλά από το ίδιο το ταμπεραμέντο μας. Ο ρινόκερος προσπαθεί να πείσει μέσω της αντιδραστικής αντιμετώπισης και της λογομαχίας. Το μειονέκτημα είναι πως ακόμα και αν ο/η παθόντας υπακούσει, δεν αναπτύσσει ο ίδιος την αυτοπεποίθηση και τις ικανότητες να αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις χωρίς βοήθεια. Ακόμη πιο πιθανό είναι πως η λογομαχία με το άτομα με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής και τη λογική του/της, απλά θα τον/την οδηγήσει στο να αποσυρθεί ακόμα πιο βαθειά στην Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής.

- Φωνάζετε/Προσπαθείτε να κρατήσετε τον έλεγχο - Απαγόρευση εξόδου από το σπίτι - Λογομαχείτε και προσπαθείτε να ‘νικήσετε’

- Το άτομο νιώθει απόρριψη/μη αγαπητό- Δεν μπορεί να στραφεί στους γονείς για συμπαράσταση/στήριξη - Η εμπιστοσύνη χάνεται - Θυμός/Στεναχώρια: Δεν θα ενδώσω! - Συναισθηματικά εξουθενωτικό και για τους δύο - Συγκεντρώνεται στην διατροφή, με τρόπο που δεν βοηθά, ως μοναδικό θέμα.

- Ανησυχία για το άτομο/Φόβος θανάτου - Η επιθυμία να αποκτήσετε έλεγχο/να επιδιορθώσετε την κατάσταση - Να τον/την μεταπείσετε να αλλαξει συμπεριφορά και να λογικευτεί

Ο Φαύλος Κύκλος της Φροντίδας ‘Ρινόκερου’

Μη βοηθητικές συμπεριφορές:

Δημιουργέιτε ή χειροτερεύετε τα προβλήματα:

Χειροτερεύει το πως νιώθουν

9

Σκεφτείτε την αντιμετώπιση τύπου ‘Ρινόκερου’. Είναι αποτελεσματικές για σας;

• Τι δυσκολίες αντιμετωπίζετε;

• Πως μπορείτε να αποφύγετε αυτά τα εμπόδια;

• Ποιές οι πιθανές συνέπειες της αλλαγής, αρνητικές όσο και θετικές;

• Γνωρίζουμε ότι οποιαδήποτε συμπεριφορά προς την αλλαγή ίσως να ωθήσει

το αγαπημένο πρόσωπο να γίνει πιο αντιδραστικό... αν αυτό συμβεί, πως

μπορείτε να προστατεύσετε τον εαυτό σας;

• Μπορείτε να σκεφτείτε τρόπους για να μειώσετε την ανησυχία, την ένταση

και τον θυμό σας;

• Τι στόχο θα θέσετε για τον εαυτό σας;

• Πως νομίζετε ότι θα σας κάνει να νιώσετε;

Σημαντική Σημείωση! Αν είναι δυνατόν προσπαθείστε να σκεφτείτε τρόπους με τους οποίους μπορείτε να δημιουργήσετε χρόνο για τον εαυτό σας. Θυμηθείτε την σημασία της δικής σας ευημερίας, της ψυχολογικής και σωματικής σας υγείας. Παρουσιάζοντας τον εαυτό σας στον/στην παθόντα ως παράδειγμα ‘αυτοφροντίδας’ θα τον/την βοηθήσετε να μάθει πως να αλλάξει.

Ο Στρουθοκάμηλος ... Πολύ λίγο Συναίσθημα και Ανεπαρκής Έλεγχος Αντί να αντιμετωπίσει την δύσκολη συμπεριφορά, ο στρουθοκάμηλος αδυνατεί να αντεπεξέλθει στην στεναχώρια και στις δυσκολίες που προκαλεί η αναμέτρηση και η αντιμετώπιση της συμπεριφοράς λόγω των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής. Ως αποτέλεσμα αποφεύγει εξ’ολοκλήρου να σκέφτεται και να συζητά οτιδήποτε σε σχέση με τα προβλήματα. Το μειονέκτημα είναι πως ο/η παθόντας ίσως παρερμηνεύσει αυτή την αντιμετώπιση ως ένδειξη αδιαφορίας και έλλειψης αγάπης και φροντίδας, που οδηγεί σε ακόμα πιο χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης.

10

Σκεφτείτε την αντιμετώπιση τύπου ‘Στρουθοκάμηλου’.

• Πώς νιώθετε για αυτό το φαύλο κύκλο;

• Χρειάζετε κουράγιο για να αλλάξουμε συμπεριφορά. Τι μικρό βήμα μπορείτε

να κάνετε για να γίνετε λιγότερο στρουθοκάμηλος;

• Ποιός μπορεί να σας συμπαρασταθεί ενώ πειραματίζεστε με νέες

ανταποκρίσεις;

• Τι θα θέλατε να πει/ να κάνει αυτό το άτομο; Μια λίστα με εισηγήσεις μπορεί

να φανεί χρήσιμη.

• Ποιά είναι η γνώμη σας για την συμμετοχή άλλων ατόμων σε αυτή την

προσπάθεια;

• Πως νιώθετε για αλλαγές στην συμπεριφορά σας.

Σημαντική Σημείωση! Η αλλαγή συχνά είναι δύσκολη και άβολη. Η συμπαράσταση από συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο ίσως σας βοηθήσει στην προσπάθεια αυτή. Σκεφτείτε την αυτοεκτίμηση σας και πως μπορεί το παράδειγμα αυτοπεποίθησης σας να βοηθήσει.

- Δεν επιτρέπω καμία συζήτηση στο σπίτι για ΔΠΤ

- Οι Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής ακμάζει - Το άτομο με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής νιώθει ντροπή και απομάκρυνση

- Με στεναχωρεί υπερβολικά να σκέφτομαι το άτομο με ΔΠΤ - Καλύτερα να το αγνοήσω και να αφήσω την κλινική να το χειριστεί

Ο Φαύλος Κύκλος της Φροντίδας ‘Στρουθοκάμηλου’

Μη βοηθητικές συμπεριφορές:

Δημιουργέιτε ή χειροτερεύετε τα προβλήματα:

Χειροτερεύει το πως νιώθουν

11

Η Μέδουσα ...Υπερβολικό Συναίσθημα και Ανεπαρκής Έλεγχος Μερικά άτομα που φροντίζουν διαπλέκονται σε έντονες συναισθηματικές ανταποκρίσεις. Ίσως διατηρούν μερικές λανθασμένες ερμηνείες για την νόσο, ρίχνουν το φταίξιμο στον εαυτό τους, ή έχουν τάσεις τελειομανίας στις ικανότητες τους ως γονείς. Το μειονέκτημα της αντιμετώπισης αυτής είναι ότο προκαλεί πόνο, δάκρυα, θυμό και άυπνες νύχτες και χειροτερεύει τα αισθήματα όλων καθώς αυξάνει την ανησυχία τους.

Σκεφτείτε αυτού του είδους τις συμπεριφορές:

• Πώς σας κάνουν να νιώθετε;

• Τι συνέπειες έχουν για εσάς; Για άλλους;

• Πόσο σημαντικό είναι να αλλάξετε αυτές τις αντιδράσεις;

• Ποιές πεποιθήσεις σας πρέπει να διαμορφώσετε για να καταφέρετε να

αλλάξετε αυτές τις συμπεριφορές;

• Υπάρχουν ίχνη ελπίδας που σας κάνουν να νιώθετε πιο θετικοί;

• Τι χρειάζεστε από τον εαυτό σας ή άλλους ανθρώπους για να σας βοηθήσει να

προχωρήσετε με περισσότερη αυτοπεποίθηση;

- Βάζετε τα κλάματα- Δεν μπορείτε να κοιμηθείτε - Απομακρύνεστε από άλλους ανθρώπους - Οργή και φωνές

- Το άτομο με ΔΠΤ νιώθει άσχημα επειδή πληγώνει αγαπημένα του πρόσωπα και προκαλεί εκνευρισμό - Αποφεύγει κάθε επαφή και δεν μιλά στους γονείς για το τι ακριβώς συμβαίνει

- Η κατάσταση είναι τρομακτικότατη - Θα πεθάνει

Ο Φαύλος Κύκλος της Φροντίδας τύπου ‘Μέδουσας’

Μη βοηθητικές συμπεριφορές:

Δημιουργέιτε ή χειροτερεύετε τα προβλήματα:

Χειροτερεύει το πως νιώθουν

12

• Το γεγονός ότι διαβάζετε αυτό το εγχειρίδιο δείχνει ότι είστε πρόθυμοι να

σκεφτείτε νέες ιδέες. Μπράβο σας! Τι συγκεκριμένα μπορείτε να κάνετε για

να ξεκινήσετε να πειραματείζεστε με μια διαφορετική στάση;

Σημαντική Σημείωση! Έδω εμπερικλείονται όλες οι πιο πάνω σημαντικές σημειώσεις! Το να παρουσιάζετε παράδειγμα γαλήνης και συμπόνειας θα βοηθήσει τον/την παθόντα να σκεφτεί την αυτο-φροντίδα ως πρώτο βήμα προς την αλλαγή. Μπράβο που συλλογίζεστε το πρώτο βήμα...

Το Δελφίνι ... Αρκετή Φροντίδα και Έλεγχος Ένας ευνοϊκός τρόπος για να βοηθήσουμε είναι μέσω κάποιου απαλού, ανεπαίσθητου ενθαρρυντικού σπρωξίματος. Σκεφτείτε ότι ο/η γιος/κόρη σας είναι μέσα στην θάλασσα. Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής είναι το σωσίβιο τους. Το άτομο με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής δεν είναι διατεθημένο να εγκαταλείψει την ασφάλεια του σωσιβίου ενόσω ζεί σε ένα κόσμο επικίνδυνο και που προκαλεί άγχος. Εσείς είστε το δελφίνι, σπρώχνοντας απαλά το άτομο προς την ασφάλεια, μερικές φορές κολυμπώντας μπροστά καθοδηγώντας, και άλλες φορες κολυμπώντας δίπλα τους, ενθαρρυντικά, ή κολυμπώντας ήσυχα και σιωπηρά πίσω τους.

Ο σκύλος του Αγίου Βερνάρδου ... Αρκετή Συμπόνια και Σταθερότητα Η ευνοϊκή μέθοδος φροντίδας αποτελείται από ηρεμία, ζεστασιά και συμπόνια. Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει την φυσιολογική διαδικασία του «πένθους», την αποδοχή του πόνου που προκύπτει ως αποτέλεσμα του τι χάνεται μέσω των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, και την ανάπτυξη αποθεμάτων καλοσύνης, στοργής και αγάπης ως απαραίτητες συνθήκες για την αλλαγή. Ένας σκύλος Αγίου Βερνάρδου ανταποκρίνεται με συνέπεια και σταθερότητα, αδιάπτωτα με αξιοπιστία και εμπιστοσύνη σε όλες τις καταστάσεις. Είναι ήρεμος και ψύχραιμος, ακόμα και στις πιο επικίνδυνες καταστάσεις. Είναι αφοσιωμένος στην ευημερία και την ασφάλεια όσων έχουν χάσει το δρόμο τους...ήρεμος, ζεστός και γεμάτος στοργή.

Οι Στόχοι μας

13

Σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές ανταποκρίσεις στις συμπεριφορές του ατόμου με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής, οι οικογένειες συχνά διαπλέκονται, καταβάλλονται και παραδίνονται σε αυτές. Ισως προσαρμόζονται ή ακόμα και άθελα τους προωθούν τις συμπεριφορές καθώς ακούσια τις συντηρούν και τις διευκολύνουν.

Μήπως η Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής σας τυρρανεί και σας εκφοβίζει για το τι, πού και πώς τρώτε; Μήπως σας εκφοβίζει και καθορίζει πώς και πότε μπορείτε να χρησιμοποιείτε την κουζίνα και/ή το μπάνιο; Ίσως η Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής ελέγχει το τι, πότε, και πώς ψωνίζετε; Ή το πώς και πότε οργανώνετε τα γεύματα; Μήπως κρύβετε τις αρνητικές επιπτώσεις των συμπεριφορών της Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής ...καθαρίζοντας την ακαταστασία και την ακαθαρσία, αναλαμβάνοντας τυχόν προβλήματα στο μπάνιο, αγοράζοντας περισσότερο φαγητό; Ή μήπως εθελοτυφλέιτε απέναντι στην αντικοινωνική συμπεριφορά, όπως την κλοπή και τις εξαρτήσεις; Πιθανώς καθησυχάζετε τον παθόντα και εμπλέκεστε οι ίδιοι/ες σε ψυχαναγκαστικές ρουτίνες και συνεχείς ανησυχίες;

Συμπεριφορά - Κατευνάζετε την κατάσταση - Διοργανώνετε την οικογενειακή σας ζωή γύρω από τον παθόντα - Βάζετε τον εαυτό σας και την οικογένεια σας σε μαρτυρική θέση

Η θετική προσοχή και ο σεβασμός προς το

άτομο με ΔΠΤ διατηρεί την Διαταραχή

- Το άτομο με ΔΠΤ νιώθει ξεχωριστό - Το άτομο με ΔΠΤ κυριαρχεί στο σπίτι και δεσπόζει όλες τις ρουτίνες της οικογένειας

Αίτια - Ο πόνος του παιδιού σας προκαλεί ανησυχία και λύπη - Άγχος για να μην τον/την ταράξετε περισσότερο - Η τάση για προστασία του παθόντα

Παράγοντες Προσαρμογής: Τυρρανία και Εκφοβισμός από τις ΔΠΤ

Συνέπειες

Η συμπεριφορά και αντιμετώπιση του ατόμου με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής

14

- Καθαρίζετε την ακαταστασία και την ακαθαρσία από το άτομο με ΔΠΤ για να βελτιώσετε την κατάσταση - Αγνοείτε και εθελοτυφλέιτε στις συμπεριφορές ΔΠΤ

Επακόλουθες Συνέπειες Η συμπεριφορές ΔΠΤ συνεχίζονται

Προστασία από την εκμάθηση των συνεπειών των πράξεων τους

Οι συνέπειες των συμπεριφορών της ΔΠΤ είναι ανυπόφορες για σας

και την οικογένεια σας

Παράγοντες που Eπιτρέπουν και Kαθιστούν Δυνατές τις Συμπεριφορές ΔΠΤ

Συμπεριφορά

Αίτια

Συνέπειες

15

Κανείς δεν είναι πάντοτε σωστός, ή καταφέρνει τα πάντα συνεχώς όπως πρέπει. Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν θυμηθείτε το ρητό: ‘κάθε λάθος είναι ένας θησαυρός’. Μάλιστα καθώς τα άτομα με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής το βρίσκουν τρομερά δύσκολο να αποδεχτούν ότι δικαιούνται να κάνουν λάθη, με το να δείξετε πως τα λάθη γίνονται, αναγνωρίζοντας και επιδιορθώνοντας τα, τους μαθαίνετε μια βασική ικανότητα. Αύριο είναι μια καινούργια μέρα! Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε όπως συμβουλευτείτε τις παρακάτω πηγές:

• ‘Skills-based learning for caring for a loved one with an eating disorder: The New Maudsley Method’ (Treasure J. et al., 2007)

• Treasure J, Schmidt U, McDonald P. The clinician’s Guide to Collaborative

Caring in Eating Disorders. Routledge; 2009.

• Aπό την ιστοσελίδα μας www.eatingresearch.com

• www.b-eat.co.uk Φιλανθρωπική Οργάνωση Η.Β. που παρέχει πληροφορίες, βοήθεια και στήριξη σε άτομα που επηρεαζόμενα από Διατροφικές Διαταραχές.

Βιβλιογραφία:

Treasure, J., Sepulveda, A., MacDonald, P., Whitaker, P., Lopez, C., Zabala, M, et al.

(2008). Interpersonal maintaining factors in eating disorder: Skill sharing

interventions for carers. International Journal of Child and Adolescent Health,

1(4), in press.

Treasure, J., Smith, G. D., & Crane, A. M. (2007). Skills-based learning for caring for

a loved one with an eating disorder. Hampshire: Routledge: Taylor and

Francis Group.

Haigh, R., & Treasure, J. (2003). Investigating the needs of carers in the area of eating

disorders: development of the Carers' Needs Assessment Measure (CaNAM).

European Eating Disorders Review, 11, 125-141.

Σύντομη: Επισκόπηση