Republika e ShqiperiseMinistria e arsimit dhe sportit

Gjimnazi “SKENDERBEU”KRUJE

PROJEKT“ROLI I ELEMENTEVE KIMIKE NE ORGANIZMIN E NJERIUT”

Punuan:Grupi III

Pranoi:Ms.Klodiana Nuna

Nje faktor i rendesishem per te pasur shendet te mire eshte te ngrenit ngrenja e ushqimit te duhur ne masen e duhur.Per te sqaruar kete mund ta krahasosh trupin me nje makine qe nuk niset nese nuk i eshte hedhur sasia e duhur e lendes djegese.Lenda djegese per njerezit eshte lenda ushqyese,pra lende nga te cilat ne ushqehemi.Ato mund te jene pjeserisht lende qe i japin trupit energji ose lende qe e ndihmojne trupin qe te funksionoje me mire.Do me thene qe nje njeri duhet te marre lende ushqyese qe te funksionoje rregullisht.Keto ne i marrim nga ushqimi qe hame dhe nje pjese e perberesve ne organizmin tone sintetizohen ne saje te ushqimeve qe ne marrim.Por trupi yne ka nevoje edhe per minerale te ndryshme,qe ndihmojne ne rritjen,zhvillimin dhe mireqenien e organizmit tone.

HYRJE

Oksigjeni Hidrogjeni Karboni Azoti Kalciumi FosforiSulfuri Kaliumi Natriumi Klori Magnezi HekuriFluori Zinku Baker Jod Selenium KromMangan Molibden Kobalt

Oksigjeni

Oksigjeni është element shumë i përhapur sa që pa të nuk mund të paramendohet jeta. Kështu dy të tretat (diku reth 65%) e trupit të njeriut përbëhen nga ky element i pazëvendësushëm. Këtë element në trupin e njeriut e gjemë në formë të ujit.Oksigjeni është gaz i cili nukdigjet por e ndihmon djegjen.Oksigjeni së bashku me hidrogjenin formojnujin i cili është komponimi më i përhapur në natyrë. Oksigjeni gjendet ne dy modifikime alotropike si oksigjen i zakonshem (O2)dhe ozon (O3) kompoimet e oksigjenit jan sidet,uji dhe peroksidi i hidrogjenit.

Perdorimi: Oksigjeni eshte perberesi kryesor i ajrit.Bimet e gjelberta ekrijojn oksigjenin gjate procesit te fotosintezes,ndersa njerzit dhe shtazet e shfrytezojn ate gjate procesit te frymemarrjes dhe e lirojn dyoksidin e karbonit.Oksigjeni eshte i nevojshem per fymemarrje,per zhytesit,alpinistet,pilotet,perdoret ne mjeksi per ta letesuar frymemarrjen e te te semureve,perdoret si lende per ta ndihmuar djegjen.

Karboni

• Karboni (18%) është sinonim me jetën. Roli i saj kryesor është për shkak të faktit se ajo ka katër faqet lidhjes që lejojnë për ndërtimin e gjata, zinxhirët komplekse të molekulave. Për më tepër, lidhjet e karbonit mund të formohet dhe të thyer me një sasi modeste të energjisë, duke e lejuar për kiminë organike dinamike që shkon më në qelizat tona.

Azoti

• Azotit është gjetur në shumë molekula organike, duke përfshirë amino acidet që përbëjnë proteinat dhe acidet nukleike që përbëjnë ADN.

Kalciumi

• Kalciumi (1.5%) është mineral më e zakonshme në trupin e njeriut - pothuajse të gjithë atë gjetur në eshtra dhe dhëmbë. Ironikisht, roli më i rëndësishëm kalciumi është në funksionet trupore, të tilla si tkurrje të muskujve dhe rregullimin e proteinave. Në fakt, trupi në të vërtetë do të tërheqë kalcium nga kockat (që shkaktojnë probleme si osteoporozën) në qoftë se nuk është e mjaftueshme të elementit në dietën e një personi.

Fosfori

• Fosfori është gjetur kryesisht në kockë, por edhe në ATP molekulë, e cila siguron energji në qelize për ngjarje te reaksioneve kimike.

Squfuri

• Squfuri është gjetur në dy amino acidet që janë të rëndësishme për dhënien e proteinave formën e tyre.

Kaliumi

• Kaliumi (0.25%) është një electrolit i rëndësishem (që do të thotë ajo mbart disa urdhra në zgjidhje). Kjo ndihmon rregullimin e rrahje zemre dhe është me rëndësi jetike për të sinjalizuar elektrike në nerva.

Natriumi

• Ekziston nje lidhje e forte ndermjet konsumit te natriumit dhe presionit te gjakut.Vlerat e medha te natriumit ne organizem bejne qe trupi te mbaje sasi te teperta te lengjeve,te cilat veshtiresojne punen e zemres dhe ngushtojne enet e gjakut,duke cuar ne rritjen e presionit te gjakut.Natriumi ul efektivitetin e ilaceve qe perdoren per trajtimin e presionit te larte te gjakut.Ato ofrojne nje mbrojtje kunder presionit te larte te gjakut dhe kundershton efektet e natriumit.

Klori

• Klori (0.15%) gjendet zakonisht në trup si një jon negativ, i quajtur klorid. Ky electrolit është i rëndësishëm për mbajtjen e një ekuilibër normal të lëngjeve.

Magnezi

• Magnezi (0.05%), luan një rol të rëndësishëm në strukturën e skeletit dhe muskujt. Ajo gjithashtu është e nevojshme në më shumë se 300 reaksione thelbësore metabolike.Në momentet e lindjes, në trupin e njeriut ndodhet 0.5 gr, ndërsa në moshë të rritur në trup ai ka një sasi 21–28 gr, ku 50-60 për qind ndodhet në kocka dhe roli kryesor i tij është në qelizat nervore për të lehtësuar funksionimin e tyre.

Hekuri

• Hekuri eshte pergjegjes i transportit te oksigjenit ne inde dhe merr pjese ne punen e shume sistemeve te rendesishme enzimatike.Ne pergjithesi rekomandohet marrja e 12 mg ne dite per femrat nga 11-50 vjec.Ndersa meshkujt nga 11-18 vjec kane nje nevoje ditore reth 12 mg,ndersa nga 19 vjec e siper10mg/dite.Hekuri eshte baze per ndertimin e rruazave te kuqe te gjakut.Si rrjedhim eshte I domosdoshem per qarkullimin e gjakur,sepse rruazat e kuqe ffurnizojne trupin me oksigjen.Hekuri eshte gjithashtu pjese perberese e nje numri enzimash perfshire ketu ato enzima qe bejne te mundshme krijimin e energjise.Mungesa e tij ne gjak sjell crregullime te aftesise se trupit dhe trurit ne pune,ulje te rezistences,crregullime te temperatures,anemi.Ndodhet tek mecia,veshka,peshku,spinaqi,rrushi I thate .Eshte metali me I bollshem I trupit dhe perben 0.004% te peshes trupore

Zinku

• Zinku eshte i pranishem pothuajse ne cdo qelize te trupit.Ai ndihmon ne rritjen e shendetshme te trupit,mbrojtejn e sistemit imunitar dhe ruajtjen e nivelit te testosteronit.Niveli ditor i rekomanduar per zinkun eshte 11 mg per meshkujt dhe 8 mg per femrat ne dite.Ky mineral gjendet tek frutat e detit,mishrat e ndryshem,farat e kungullit,kosi,djathi etj.

FALEMIND

ERIT