UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS

PUNIM SEMINARIK

Lënda : BIOLOGJIA MOLEKULARE

Tema : Inxhinieringu gjenetik

Prof. Dr. Nexhbedin Beadini Ardian HyseniMentori Kandidati

Tetovë 2014

Termi inxhinering gjenetik shpesh mendohet se është term i njohur përshumicen e njerëzimit por shpesh përdoren edhe terme tjera simanipulimin me gjene, klonimin e gjeneve, teknologjinë rekombinantetë AND-së, modifikimin gjenetik dhe gjenetiken e re.

Thënë në tërësi, manipulimi gjenetik shfrytezohet në :

-Hulumtimet bazike të struktures dhe funksionit të gjeneve,

- Prodhimin e proteinave të dobishme me metoda të reja,

- Krijimin e bimeve dhe të shtazëve transgjenike,

- Diagnozen dhe tretmanin mjekësor.

- Krijimi i sasive të mëdha të ushqimit të kafshëve

- Fitohen plehëra artificiale, rritet prodhimtaria bujqësore

- Rritet efikasiteti i fotosintezës te bimet

- Krijimi i sorteve që kanë vlerë të madhe ushqyese

- Krijimi i sorteve që japin rendimente më të lartë- Sortet që janë të qëndrueshme ndaj sëmundjeve- Qëndrueshmëri në kushte jo të favorshme dhe në thatësi.

•Për dyfishimin dhe shumimin e ndonjë gjeni përdorenqelizat bakteiale

•Ngase në kushte laboratorike mbahen relativishtë lehtë

•Shumohen relativishtë shpejtë (çdo 30 min)

•Së pari prehet ndonjë segment i caktuar i ADN (bimëve, shtazëve, dhe njeriut) • Prehet gjeni me enzime restriksionale

•Instalohet në qelizën bakteriale, kryhet sinteza e proteinave.

Në kushte laboratorike prodhohet hormoni insulina ngagjenet e njeriut pastaj diabetikët mund ta përdorin pa kurfar pasoja sikurse ta kishin prodhuar vetë .

Pastaj prodhimi i antibiotikeve , ilaqeve dhe agjensavediagnostik.

Në këtë mënyrë fitohen edhe vaksinat ku në bazë tëproteinave bakteriale ose virusale krijohen antitrupa ndajkëtyre mikroorganizmave.

Inxhinieringu gjenetik te bimëtPër shkak të rëndësisë ekonomike bimet janë objekt i analizave gjenetikeme qëllim të përmirësimit të varieteteve.

• Vektori i vetëm i cili përdoret në krijimin e bimeve transgjenike iprodhuar nga një bakter i dheut i quajtur Agrobacterium tumefacies ‘’Ti’’

• Ky bakter shkakton tumorin në formë koke dhe bima prodhon tumor nëmënyre të pa kontrulluar në pjesen e poshtme të saj.

• ADN me interes lidhet në ADN –T atëherë i tërë paketimi instalohet nëkromozomin bimor .

Pastaj qelizat e tilla bimore rriten në mediumin ushqyes prej të cileszhvillohet e tërë bima e re.

Përdorimi :• Kundër dëmtimit të larvave të isekteve,• Ky gjen e bënë misrin rezistent ndaj krimbit shpues,• Nuk ka efekt të dëmshem për njerëzit ,• Miliona hektar të misrit, pambukut, patates përmbajnë gjenin për toksinë.

KLONIMI Klonimi nënkupton fitimin e grupit të qelizave gjenetikisht

identike ose të organizmit të tërë. Kështu mund të klonohet(shumohet) një qelizë e izoluar nga populacioni i qelizave, dhefitohet kloni, përkatësishtë bashkësia e qelizave identike. Prapërmes klonimit krijohet një organizëm identik me njëorganizëm tjeter.

Në kushte natyrore procesi i klonimit identifikohet me krijimine binjakëve monozigotë.

Nderkaq, në kushte artificiale arrihet me veçimin e blastomereve të para të embrionit dhe zhvillimin veçmas të tyrenë organizëm të ri.

Në nivelin e molekulës së ADN-së procesi i klonimit nënkuptonfitimin e numrit të madh të fragmenteve identike të ADN-sënga një fragment fillestar i replikuar shumë herë.

Klonimi RiprodhuesDolli u krijua nga teknologjia e klonimit riprodhues. Në një proces te quajtur ”transferimi i bërthamës somatike” (TIBS), shkencëtaret transferojn material gjenetik nga bërthama e një qelize të rritur donatore në një vezë bërthama e të cilës ështe larguar, e si rrjedhim dhe materiali i saj gjenetik, janë hequr.

Veza e rindërtuar që përmban ADN nga një qelizë donatore duhet të trajtuar me kimikate ose me rrymë elektrike në mënyrë që tëstimulohet ndarja e qelizës. Kur embrioni i klonuar arrinë në një fazë të përshtatshme, transferohet ne uterusin e një femre ku ajo vazhdon te zhvillohet deri në lindje.

Dolli apo dhe çdo kafshe tjetër e krijuar duke përdorur teknologjinë e transferimit te bërthamës, nuk është në të vërtete një klon identik i kafshës donatore. Vetëm ADN-ja kromozomike apo bërthamore është identike me atë të donatorit.

Suksesi i Dollit është me të vërtete mbresëlënës sepse provoi që materialigjenetik nga një qelizë e specializuar e rritur, mund të riprogramohet për tëgjeneruar nje organizëm të tërë të ri. Para këtij demonstrimi shkencëtaret besonin se kur një qelizë behej e specializuar si veshka, zemra, kocka apo ndonjë tjetër lloj qelize, ndryshimiqe i përhershëm dhe gjene të tjera të panevojshme në qelizë do të bëheshininaktive.

Klonimi riprodhues mund të përdoret për të zhvilluar mënyra eficiente për tidhënë përparësi riprodhimit të kafshëve me cilësi të veçanta. Për shembull, kafshe që prodhojnë droga (ilaçe) ose kafshë që kanë shërbyer gjenetikishtpër studimin e sëmundjeve humane mund të prodhoheshin në masë.

-Gjenerata e fragmenteve të ADN-së

- Lidhja për vektor ose për molekulë bartëse

- Hyrja në qelizën e amvisit për amplifikim (shumim)

- Selektimi i sekuencave të kërkuara.

KLONIMI HUMAN• Klonimi është një formë aseksuale e reprodukimit, tëgjitha gjenet që i posedon femiu e kanë prejardhjen ngaqeliza somatike e ndonjë individi.

JU FALEMINDERIT PËR VËMENDJEN