My Life Psikoloji 0532 158 35 551. Psikolojiye Giriş

1. Psikolojinin Tanım ve İçeriği

2. Psikolojinin Tarihçesi

3. Psikolojide Temel Yaklaşımlar

* Davranışçı Yaklaşım

* Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım

* Bilişsel(Cognitive) Yaklaşım

* Fenmeolojik Yaklaşım

* Nörobiyolojik(Beyin Temelli) Yaklaşım

4. Psikolojinin Alt Dalları

* Deneysel Psikoloji

* Psikometrik Psikoloji

* Sosyal Psikoloji

* Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi

* Endüstri ve Örgüt Psikolojisi

* Eğitim Psikolojisi

5. Psikolojide Araştırma Yöntemleri

* Betimsel Yöntemler

* Deneysel Yöntemler

* İstatistiksel Yöntemler

* Gelişimsel Yöntemler

1. Psikolojinin Tanımı ve İçeriği

Psikoloji, gözlenen ve gözlenemeyen insan vehayvan davranışlarını inceleyen bilim dalıdır.

Psikolojinin çalışma alanı, insanın düşünce,duygu ve davranışlarıdır.

Psikoloji, bu üç temel yapı üzerinde yoğunlaşırve bu yapılar birbirinden bağımsızdüşünülemeyecek bir bütün oluştururlar.

2. Psikolojinin Tarihçesi

Psikoloji bilimi insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte

psikolojinin özellikle bir bilim dalı olarak felsefeden ayrı birbilim dalı olması 19. yy’nin son çeyreğine denkgelmektedir.

Psikoloji, fizik ve biyoloji gibi diğer doğa bilimlerininyararlandığı kontrollü gözlem ve deney gibi bilimselyöntemleri kullanmaya başladığında felsefeden koparakayrı bir bilim dalı haline gelmiştir.

Bu konudaki en önemli adımlardan biri, Almanfizyolog Wilhelm Wundt’un 1879 da ilk psikolojilaboratuarını kurmasıdır.

3. Psikolojide Temel YaklaşımlarDavranışçı Yaklaşım

* Savunucuları Watson, Pavlov ve Skinner’dir.

* Yapısalcılık ve işlevselciliğe karşı çıkmışlardır.

* Davranışçılara göre psikoloji bilinç gibi gözlenmesimümkün olmayan içsel süreçler yerine doğrudangözlenebilen ve ölçülebilen davranışlara odaklanmalıdır.

* İçe bakış yönteminin kullanılması kişininanlaşılmasını sağlamaz. Bu nedenle kişini gözlenebilendavranışları üzerinde durulmalıdır.

* Davranışçı yaklaşım, temel anlayışı çerçevesindeDeneysel Yöntemi kullanır.

Davranışçılara göre insan zihni doğuştan boştur vedavranışlar öğrenme yolu ile kazanılır.

İnsan nötr bir canlıdır. Çevresindeki olayların ve uyarıcılarınpasif alıcısı konumundadır.

Davranışlar uyarıcı ve tepki arasında kurulan bağ ile oluşur.

Davranışın neden olduğuna değil, nasıl olduğuna yoğunlaşır.

Birey deneme-yanılma yolu ile öğrenir.

Davranış uyarıcı-tepki ve pekiştirme ilişkisine göre açıklanır.

ETKİ YASASI: Etki yasasına göre bir tepki organizmaya haz vemutluluk veriyorsa devam eder; acı ve elem veriyorsa tepkidedeğişiklik olmaz.

Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım

* Kurucusu ve en önemli temsilcisi Freud’dur

* İnsan davranışları bastırılmış dürtüler, çatışmalar ve bilinçdışı tarafından oluşturulmaktadır.

* Vaka çalışması yöntemi kullanılır. Bu yöntemle bilinç dışıöğeler ortaya çıkarılmaya ve çatışmalar çözülmeye çalışılır.Terapi sürecinde ayrıca Serbest Çağrışım tekniği kullanılır.

* İnsan doğuştan kötüdür ve yıkıcı davranma eğilimindedir.

* İnsan doğuştan yapıcı cinsel enerji (libido) ve yıkıcısaldırganlık enerjisini getirir. Bu iki enerji temeldir vedavranışları etkileyen en önemli faktörlerdir.

* Bu enerji türleri toplum tarafından kabul edilmedikleriiçin bastırılırlar ancak davranışları etkilemeye devam ederler.

* Terapi sürecinde trasnferans sorgulanır, serbest çağrışımyöntemi ile direnç kırılmaya çalışılarak bilinçaltı öğelerin ortayaçıkması amaçlanır.

Bilişsel (Cognitive) Yaklaşım

* En önemli temsilcisi Piaget’dir.

* Davranışçılığa tepki olarak doğmuştur. Davranışçılığıninsanı pasif bir alıcı ve makine olarak görmesine karşıçıkmaktadır.

*Bilişsel yaklaşım insanın bilişsel süreçlerinin davranışlarıüzerinde etkili olduğunu, insanın algılayan, uyarcıları seçipişleyerek anlamlandırma yeteneğine sahip bir sistem olarakgörür.

* İnsan pasif bir alıcı değil, olayların ve uyarıcıların etkinkatılımcısıdır.

* İnsan olayları yorumlayan, değerlendiren, algılayan ve buyollarla anlamlandırma çabası içinde olan aktif bir varlıktır.

* Birey, davranışçılıkta olduğu gibi etkiye tepki verenedilgen bir varlık olarak değil ; uyarıcıları seçerek algılayan,işleyen ve anlamlandıran aktif katılımcıdır.

Fenomenolojik Yaklaşım

• * Davranışçılığa ve psikanalize tepki olarak ortaya çıkmıştır.

• * En önemli temsilcileri Maslow ve Roger’dır.,

• * Bireyin öznel yaşantısına önem verir, ondan başka veri tanımaz.

• *İnsan doğası gereği iyidir ve iyiye yönelme eğilimindedir.

• * İnsan tek, benzersiz ve değerli bir varlıktır. İnsanın sadece insanolması onun değerli olması için yeterlidir.

• *İnsan gelişme gücünü kendinden alır ve kendi kendini var eder.

• *İnsan seçimlerinde özgürdür ve bu özgürlüğü kendinde doğuştanvar olan potansiyelini açığa çıkarmak için kullanır.

• *Her insan önündeki engeller kaldırıldığında kendinigerçekleştirebilir.

• * İnsanı anlamada bilim bir araç olarak görülür.

• * İçe bakış ve empati anlayışı ile insanın öznel yaşantısı (fenomeni)incelenir.

• *Eğitim birey merkezli olmalıdır. Bireylerin kendilerinigerçekleştirebilecekleri bir ortam yaratılmalıdır.

Nöro-biyolojik (Beyin Temelli) Yaklaşım

• Öncüsü Hebb’dir

• İnsan davranışları biyolojik ve nörolojik temelleredayanarak açıklanır. (13 milyar + nöron...)

• Beyin üzerinde yapılan çalışmalarla beynin farklıbölümlerinin hangi davranışlardan sorumlu olduğuaçıklanmaya çalışılır.

• Deneysel araştırmalar... (hayvan ve kaza sonrası ameliyatlar)

• Mehmetşah...

• MyLife Psikoloji 0532 158 35 55

PSİKOLOJİ

12

4. Psikolojinin Alt Dalları

a) Deneysel Psikoloji

*Psikoloji ile ilgili konuları incelerken çoğunluklalaboratuar ortamında oluşturulmuş deneysel yöntemdenyaralanan alt daldır.

* Davranışın fizyolojik temelleri, algı, duyum ve bellekgibi konularla uğraşan alt daldır.

* Deneysel psikolojinin içinde kabul edilen fizyolojikpsikoloji ise sinir sistemini, beyni, duygu organlarını vehormonların davranışlar üzerindeki etkilerini inceler.

b) Psikometrik Psikoloji

* Davranışın ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgiliolan alt daldır.

* Psikolojik ölçme araçlarının geliştirilmesi ve verilerinişlenmesi için gerekli olan istatistiksel yöntemleringeliştirildiği alt daldır

c) Sosyal Psikoloji

* İnsanın sosyal ortamlar ve sosyal uyaranlar karşısındagösterdiği davranışları inceleyen alt daldır.

* Tutumlar, değerler, sosyal normlar, kişisel çekicilik,sosyal beğenirlik, önyargılar, liderlik v.b konular sosyalpsikolojinin çalışma alanı içinde yer almaktadır.

d) Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi

* Klinik psikoloji, davranış bozukları, bunların nedenleri,tedavisi v.b konular üzerine yoğunlaşan alt daldır.Normalden sapan davranışlar ile ilgilenir.

* Danışmanlık psikolojisi, gündelik yaşamda uyumsorunları yaşayan bireylere yönelik psikolojik destek vermeamacındadır.

e) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi

* Çalışma alanı, işe uygun eleman seçimi,motivasyonun ve verimliliğin artırılması, çalışma koşulları,çalışanlara işle ilgili bilgi ve becerilerin kazandırılması, işortamındaki iletişim v.b konular olan alt daldır.

f) Eğitim Psikolojisi

* Eğitim psikolojisi iki farklı alt gruptan oluşmaktadır.Bunlar gelişim ve öğrenme psikolojisidir.

* Gelişim psikolojisi, döllenmeden ölüme kadar geçensürede organizmada gözlenen farklı alanlara ilişkin pozitifyöndeki değişimlerin incelendiği bilim dalıdır.

Öğretmen;

- gelişim psikolojisinin bulgularından faydalanarak,öğrencilerin gelişimsel dönemleri, özellikleri ve bireyselfarklılıkları göz önünde bulundurur.

- öğrenme sürecini, öğrenme ve öğretmen kuramlarını,yaklaşımlarını, modellerini ve ilkelerini geliştirir.

- öğretimi planlama, öğretim yaşantılarını düzenleme veöğretim sürecini değerlendirme çalışmalarını yürütür

*Öğrenme psikolojisi ise öğrenmenin nasıloluştuğuna dair ilkeleri ortaya koymayı amaçlar.

MyLife Psikoloji 0532 158 35 55

5. Psikolojide Araştırma Yöntemleri

1) Betimsel Yöntemlera) Gözlemb) Testc) Anketd) Vaka İncelemesi

2) Deneysel Yöntem3) İstatistiksel Yöntemler

a) Korelasyonb) Farkların Önem Derecesi Yöntemi

4) Gelişimsel Yöntemlera) Boylamsal Yöntemb) Kesitsel Yöntemc) Sırasal Yöntem

1) Betimsel Yöntemler

*Betimsel yöntemler, dışarıdan hiçbir müdahaledebulunmadan var olan durumun betimlenmesi, fotoğrafınınçekilmesidir.

a) Gözlem

* Psikoloji ile ilgili olan olgu ve olayların gözlemlenerekraporlaştırılması işlemidir. Yapılış şekline göre doğal ve sistematikgözlem olarak ikiye ayrılır.

* Doğal gözlemde olgu veya olay doğal ortamında, araştırmacınınetkisi en aza indirilerek yapılır.

* Sistematik gözlemde ise olay araştırmacı ilgilendiği davranışısadece kendi belirlendiği koşullar altında inceler. Gözlenecekdavranış önceden belirlenir ve sadece ona odaklanılarak gözlemyapılır.

b) Test

*Testler, belli davranışları betimlemek amacı ile dahaönceden belirlenmiş standart soruların uygulanmasınadayalı bir yöntemdir. Zeka, ilgi, tutum, kişilik v.b testleriörnek olabilir.

c) Anket-Görüşme

*Kişilerin belli konular hakkındaki görüşlerini almakamacı ile kullanılan tekniklerdir.

* Anketin testten en önemli farkı toplam puanların eldeedilmesi ve değerlendirmelerin soru bazında yapılmasıdır.

d) Vaka İncelemesi

* Vaka incelemesinde, davranışları açıklamak içingeçmiş yaşantıların derinlemesine incelenmesi sözkonusudur.

2) Deneysel Yöntem

* Deneysel yöntemde araştırmacı kontrol ettiği değişkenlerarasındaki neden sonuç ilişkisini inceler.

* Sistemli ve iyi şekilde yapılandırılmış bir ortamdagerçekleştirilir.

* Değişken, farklı gözlemlerde farklı değerler alabilenözelliklerdir.

* Bağımsız değişken, neden-sonuç ilişkisi içinde nedenkonumunda yer alan değişkendir. Bağımlı değişken ise bağımsızdeğişkenden etkilenerek farklı değerler alabilen değişkendir.Kontrol değişkeni, bağımlı değişkeni etkileme ihtimali bulunan vekontrol edilerek bağımlı değişkeni etkilemesi engellenendeğişkendir.

*Deney grubu, bağımsız değişkenin değişikliğe uğratıldığıgruptur. Kontrol grubu ise bağımsız değişkenin sabit tutulduğugruptur.

Deneysel Yöntem

• Değişken : 1. bağımlı 2. bağımsız

• Deney Grubu-Kontrol Grubu

Örnek: Her yönden eşitlenmiş(zeka, vs.) 2 grup öğrenciden biri sesli bir ortamda diğeri

ise sessiz bir ortamda ders görüyorlar ve buna göre başarı durumları ölçüldüğünde sessiz ortamdaki grubun başarısının yüksek olduğu görülüyor.

Bu deneyde; Kontrol grubu (normal koşullardaki)sessiz ortamdakilerDeney grubu sesli ortamdakilerBağımsız değişken(neden) ses seviyesiBağımlı değişken (sonuç) başarı-başarısızlık

(sese bağlı olarak değişen)

BİR DENEY:Biri doğal ortamlarında gözlenen kontrol grubu veikisi deney grubu olmak üzere üç grup üstünde

çalışılır. Deney grubundan biri maruz kaldığı elektrik şokunubutona basarak kesmeyi başaran Kaçış Grubu, diğeri iseelektriği butona defalarca basmasına rağmen kesmeyibaşaramayan çaresizler grubudur. Bu deneyin ilk aşamasındaöğrendikleri çaresizliği, deneyin ikinci aşamasında büyük birtehlikeden kaçmak adına atlamaları gereken çitten 30denemeye rağmen atlayamamalarına yol açar. Normalşartlarda bir köpeğin kolayca atlayabileceği yükseklikte olançitten canını kurtarma pahasına olsa bile atlayamaması çoktrajedik bir gerçektir. Ama o köpekleri engelleyen,başaramayacağı inancıdır.

BU DENEYDE;

• 1 KONTROL GRUBU• 2 DENEY GRUBU VAR:1. KAÇIŞ GRUBU2. ÇARESİZLER GRUBU• AMAÇ: ENGELLENME DUYGUSUNUN

BAŞARISIZLIĞIN ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

• BAĞIMSIZ D. NEDEN: ENGELLENME• BAĞIMLI D. SONUÇ: BAŞARISIZLIK

• Coğrafya dersinde fiziki haritalardan yararlanmanın

öğrencilerin coğrafya öğrenmesindeki başarısına etkisi ölçmek

isteniyor.1. sınıf dersi düz anlatımla,2.sınıfta ise ders

haritalardan yararlanılarak anlatılmıştır.Ders sonunda

yapılan mini sınavla iki grubun öğrenme başarısı

karşılaştırılmıştır.

• Bağımsız Değişken: Harita

• Bağımlı Değişken: Öğrencilerin öğrenme başarısı

• Deney Grubu: Haritalardan yararlanılarak ders anlatılan grup

• Kontrol Grubu: Düz anlatımla ders anlatılan grup

3) İstatistiksel Yöntemler

a) Korelasyon

*Korelasyon, iki yada daha fazla değişken arasından bir ilişkiolup olmadığını, eğer ilişki varsa bu ilişkinin yönünü sayısalolarak belirlememize yarayan istatistiksel yöntemdir.

*İki değişken arasındaki ilişkinin değerinin sayısal olarak verenkatsayısı ise “KORELASYON KATSAYISI”’ dır.

*Korelasyon katsayısı -1,00 ile +1,00 arasında değerler alır.

*Korelasyon Katsayısı;

(*) +1,00 a yaklaştıkça iki değişken arasında aynı yöndeilişki artar.

(*) -1,00 a yaklaştıkça iki değişken arasında ters yöndeilişki artar.

(*) 0,00 a yaklaştıkça iki değişken arasındaki ilişki azalır.

Zeka mutluluk

Başarı sigara

Korelasyon: İki değişken arasındaki ilişkidir.

cimrilik

şişmanlık

b) Farkların Önem Derecesi Yöntemi

* Karşılaştırmaya dayalı ilişkisel tarama modeli de denir.

*Araştırmacı deneysel yöntemde bağımsız değişkenüzerinden ayarlama ve düzenleme yaparak bağımlıdeğişken üzerindeki etkilerine bakar.

*Deneysel yöntemde, araştırmacının üzerindedüzenleme yapamadığı bağımsız değişken söz konusuolduğu zaman kullanılır.

* Bu değişkenler bireylerin kendilerine özgüdeğişkenlerdir. Ör: Yaş, cinsiyet, medeni durum, sosyal sınıf,aile çevresi ve bazı kişilik özellikleri.

* Bu yöntemde kesin bir sebep sonuç ilişkisi aranmaz,sadece farklara bakarak bir kestirimde bulunulabilir.

* Sonuç ifadesi olarak “anlamlı bir fark vardır” veya“anlamlı bir fark yoktur” kullanılır.

4) Gelişimsel Yöntemler

*Yaşa bağlı olarak ortaya çıkan değişimleri konu edinenaraştırmacıların kullandığı yöntemdir.

* Araştırmacılar, zaman içerisinde insanların çeşitliyönlerinin nasıl geliştiğini anlamaya çalışırlar. Bu nedenle,insan gelişiminin tüm yönlerini anlamak için yaşı dikkatealan araştırmalar planlarlar.

* Amaç bireyde yaşa bağlı olarak ortaya çıkan gelişimselsüreçleri betimlemektir.

* 3 tane gelişimsel yöntem vardır:

- Boylamsal Yön.

- Kesitsel Yön.

- Sırasal Yön.

a) Boylamsal Yöntem

* Bu yöntem, aynı bireyleri geniş bir zaman aralığındaçalışarak onların farklı yaşlardaki belirli davranışlarınındeğişimini ortaya koymaya yarayan gelişimsel yöntemdir.

* Böylece araştırmacı belli özelliklerini araştırmak içinaynı yaş grubundaki bireyleri alarak, belli zamanaralıklarında araştırmaya konu olan özelliğin değişiminiinceler.

* Boylamsal araştırmada aynı denekler belli aralıklarlafarklı zamanlarda incelenir.

2 Yaşında 4 Yaşında 8 Yaşında

2008 2010 2014

AHMET AHMET AHMET

b) Kesitsel Yöntem

* Kesitsel yöntem, farklı yaşlardan bireylerin belirlidavranışlarının aynı zaman içinde ölçülerek veyagözlenerek karşılaştırılmasını gerektiren yöntemdir.

* Araştırmacı, ilgilendiği yaşlardan her birini yansıtanbirey grupları belirler. Bu gruplardan aynı zamanda verilertoplar ve karşılaştırır.

MyLife Psikoloji 0532 158 35 55

2 Yaşında 12 Yaşında 22 Yaşında

15.10.2011 15.10.2011 15.10.2011

Ahmet Ali Can

c) Sırasal Yöntem

* Sırasal yöntem, kesitsel ve boylamsal yöntemlerinsınırlılıklarını ortadan kaldırılması amacı ile geliştirilenyöntemdir.

* Bu yöntemde, önce belli yaş gruplarından bireyler(Kesitsel yöntemde olduğu gibi)belli davranış veya gelişimözellikleri yönünden incelenirler. Bu incelemeden bir süresonra (Boylamsa yöntemde olduğu gibi) aynı gruplar yineincelenerek elde edilen veriler karşılaştırılır.

MyLife Psikoloji 0532 158 35 55

MyLife Psikoloji 0533 373 81 23