Dementia Meetup1 Welsh Summary Report

© Scarlet D

esign

Int. Ltd

. 2016

Adroddiad Cryno Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant Dementia

Llywyddwyd gan Chris, Jayne a Kate Roberts, cyd-gynhyrchwyd gan Pam Luckock a Fran O’Hara a’n Cymuned ‘Gweithio Gyda, Nid I’

Gwybodaeth ac ysbrydoliaeth i greu cymunedau mwy deallus a chynhwysol a gwella gofal a chefnogaeth dementia yng Ngogledd Cymru

#DementiaGogCymru

24 & 25 Tachwedd 2015, Gwesty St. George, Llandudno, Gogledd Cymru

Mae’r adroddiad cryno hwn yn rhan o ddeunyddiau cyfathrebu grëwyd er mwyn rhannu’r profiadau, y gwersi a’r camau gweithredu o’n Digwyddiad ‘Gweithio Gyda, Nid I’ Dementia Gogledd Cymru Rhif 1. Gallwch weld fideo o’r digwyddiad yma

Am ragor o wybodaeth e-bostiwch ni ar [email protected] ewch i’n gwefan www.WorkingWithNotTo.com, neu dilynwch ni ar trydar @WorkingWithNot2 a #DementiaNWales. Ymunwch â’n rhestr bostio er mwyn gwybod mwy am ein

gwaith a digwyddiadau’r dyfodol.

Noddwyd ganCefnogwyd gan

https://twitter.com/search?q=%23DementiaNWales&src=typd&lang=en

https://youtu.be/YYksqxrnmKw

http://www.scarletdesign.com

2

CYNNWYS• Cynnwys a chroeso gan Fran .....................................................................................2• Agenda ................................................................................................................................3• Ein prif nodau ...................................................................................................................4

DIWRNOD UN• Pam Luckock .....................................................................................................................5

• Chris Roberts ‘Addysg a Chynhwysiant’ ..................................................................6

• Cyflwyniad Jayne Roberts ............................................................................................7

• Cyflwyniad Kate Roberts ..............................................................................................8

• Mapiau cofnodion gweledol o rai cyflwyniadau ................................................9

• Dolenni i fideos o rai o’r cyflwyniadau ................................................................11

• Gweithgaredd gr p 1: ‘Defnyddio’r hyn sydd gennym ni’, mapio asedau

gofal a chefnogaeth dementia yng Ngogledd Cymru ...................................12• Gweithgaredd gr p 2: Llwybr Gofal Dementia, Gogledd Cymru• Adnabod materion a bylchau ..................................................................................14• Gweithgaredd gr p 3: Dewis Sesiynau Cyfranogwyr yn Arwain .............16

DIWRNOD DAU• Gweithgaredd gr p 4: Themâu Llwybr Gofal Dementia Cymru ...............14

• Adborth y digwyddiad: Sgyrsiau yn arwain at weithredu ............................24

• Manylion cyswllt siaradwyr, arweinwyr bwrdd a’r tîm ..................................25

• Stondinau arddangos .................................................................................................26

• Pwy ddaeth i’n digwyddiad ni? ...............................................................................30

Croeso i’n adroddiad cryno, sydd wedi’i greu i rannu gwybodaeth, dysgu ac ysbrydoliaeth. Yn gyntaf, rydym ni am ddweud DIOLCH enfawr i bawb wnaeth ddod, cefnogi a chyfrannu - fe wnaethoch chi greu digwyddiad anhygoel.Mae’r adroddiad hwn yn crynhoi’r hyn wnaethom ni a sut y gwnaethom ni hynny. Gan obeithio y bydd yn ysbrydoli pobl i roi cynnig arni eu hunain a gwneud pethau mewn ffyrdd newydd.

Mae gennym ni lawer mwy o ddata sydd mewn adroddiadau eraill, gan fod hwn eisoes yn 32 tudalen! E-bostiwch neu ffoniwch ni i drafod rhain ymhellach.

Mae’n wybodaeth gyfredol, benodol i Ogledd Cymru gan bobl sy’n defnyddio a darparu gwasanaethau ac rydym ni i gyd am iddo gael ei ddefnyddio er mwyn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol.

Gweithiodd Pam a finnau gyda Chris, ei deulu a’n cymuned i greu digwyddiad oedd wedi’i gyd-gynhyrchu go iawn. Rydym ni’n falch fod cymaint o’r siaradwyr yn bobl â dementia, yn ofalwyr ac yn deuluoedd ac yn gallu bod yn fodelau rôl cadarnhaol ac yn lleisiau dilys. Roedd 3 o siaradwyr diwrnod 1 a 15% o’r 95 wnaeth ddod yn bobl â dementia. Mae hi mor bwysig fod pobl â dementia’n cael cyfle i gymryd rhan ac adrodd eu stori. Mae llawer yn ein fideo trosolwg (https://youtu.be/YYksqxrnmKw) gyda rhagor o fideos ar ein sianel YouTube.

Nid oedd gennym ni unrhyw gyllid, a galluogodd y tocynnau am dâl a ffïoedd y stondinau ni i gynnig tocyn yn rhad ac am ddim i 50% o’r mynychwyr. Cafwyd dysgu go iawn a hyfforddwyd 4 o bobl yn Ffrindiau Dementia. Trafododd pawb mewn sgyrsiau’n gyfartal, gan roi mewnwelediad amhrisiadwy a phrofiadau byw er mwyn creu camau gweithredu realistig ac addas. Os hoffech chi ymuno â’n cymuned ni, cofiwch gysylltu - hoffem ni glywed gennych chi’n fawr iawn.

Digwyddiad Dementia Gogledd Cymru 2: 22 & 23 Tachwedd 2016 - Dewch, cynigiwch siarad/arwain trafodaeth, gwahoddwch, rhannwch a/neu noddwch!

FRAN O’HARA A PAM LUCKOCK (‘FRAMELA’) Cyfarwyddwyr, Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’

DIGWYDDIAD ADDYSG A CHYNHWYSIANT DEMENTIA TACHWEDD 2015, LLANDUDNO

Diolch i’n cymuned, ein siaradwyr a’n noddwyr am eu holl gymorth gwych.Galluogodd nawdd gan Sefydliad Joseph Rowntree i ni adolygu’r data, creu’r adroddiad hwn ac argraffu copi i bawb wnaeth fynychu. Hefyd i gomisiynu John Popham i wneud fideo o’r digwyddiad a chynhyrchu fideo trosolwg. Hoffem ni fod wedi cynnal digwyddiad dwyieithog ond nid oedd gennym gyllid digonol i wneud hynny.

Cefnogwyd gan

3

DIWRNOD UN

9.30am Lluniaeth, arddangosfa, amser tawel, Dewis10.00am Croeso, Chris, Jayne a Kate Roberts ‘Creu

cymunedau cynhwysol, lle i bawb - beth sy’n bwysig i ni’

Kate Swaffer, Cadeirydd, Dementia Alliance International Cyflwyniad fideo

10.30am Jeremy Hughes, Prif Swyddog Gweithredol, Cymdeithas Alzheimer’s UK ‘Ffrindiau Dementia’

10.45am ‘Defnyddio’r hyn sydd gennym ni’ - Mapio asedau gofal a chefnogaeth dementia yng Ngogledd Cymru Gweithgaredd trafodaeth gr p 1

11.30am Egwyl11.50am Ruth Eley, TIDE ‘Dementia a Gofalwyr’

11.55am ‘Llwybr gofal dementia - Adnabod materion a bylchau’ Gweithgaredd trafodaeth gr p 2

12.40am Yr Athro Bob Woods, Prifysgol Bangor ‘Y Celfyddydau a Dementia’

12.50pm Cinio, arddangosfa, amser tawel, Dewis1.50pm Agnes Houston ’Dementia a Nam ar y

Synhwyrau’

2.05pm George Rook, claf-gweithredydd ‘Dychmygwch’

2.20pm Sesiwn gyntaf - cyfranogwyr yn dewis: dewis o weithdai â thema, sgyrsiau bwrdd anffurfiol wedi’u harwain, man tawel, arddangosfa, Dewis

DIWRNOD UN parhad

3.20pm Egwyl3.40pm Ail sesiwn - cyfranogwyr yn dewis: dewis o weithdai â thema, sgyrsiau bwrdd anffurfiol wedi’u harwain, man tawel, arddangosfa, Dewis

4.40pm Crynhoi Fran, Pam a Chris

5.00pm Adborth a diwedd

DIWRNOD DAU

9.30am Lluniaeth, arddangosfa, amser tawel, Dewis10.00am Croeso - Chris a Jayne Roberts ‘ ‘Creu newid gyda’n gilydd’

10.15am Trafodaeth banel aml-sector chynrychiolwyr o iechyd, gofal cymdeithasol, gofalwyr a phobl â dementia: Chris, Bob, Helen, Carol ac Olwen ‘Tirlun presennol gofal dementia yng Nghymru’

10.30am Adolygu map asedau gofal a chefnogaeth dementia Gog. Cymru - datblygu argymhellion - gweithgaredd gr p

11.20am Egwyl11.40am ‘Llwybr gofal dementia - Adnabod materion a bylchau’ Themâu wedi hawgrymu gan gyfranogwyr Pobl i awgrymu themâu, arwain trafodaeth o gwmpas y bwrdd a chofnodi’r camau gweithredu

1.00pm Un cam gweithredu o’r digwyddiad... Adborth gan bawb ar yr hyn y byddant yn ei wneud yn wahanol

AGENDA

4

© Sca

rlet D

esig

n In

t. Ltd. 20

15

How much does it cost?• FREEplaces. Reserved for people with

dementia and their families/carers and citizens who do not have funds. PAIDticketsfees:-Day1ticket=£85.00-Day2ticket=£35.00-Day1&2ticket=£120.00

• Fees from the PAID tickets will be used to cover the FREE tickets - we are aiming for 50% free ticketed attendees.

• If you’re able to sponsor places or part of the meet-up please let us know.

How can I book a place?Email Fran at [email protected] place bookings must be confirmed by us, we want as many citizens present as

possible, and people from all sectors.

How can I support you?Please share the meet-up, and the free tickets for people with dementia and carers, buy tickets, sponsor us, help out and come...

Exhibition Space and Meet-up Participant BookWe have an exhibition area where you can hire a space. The fee includes a ticket for 1 person plus a quarter page space in the meet-up book. This will be shared online during and post event.

-24November2015-£285incl.VAT

Venue InformationThe St George Hotel in Llandudno are working with us to make the meetup as accessible as possible. Quote ‘Dementia Education and Inclusion Meet-up’ when booking for reduced hotel room rates.

24 & 25 November ‘15, St George Hotel, Llandudno

Dementia Educationand Inclusion Meet-up hosted by Chris, Jayne and Kate Roberts

Information and inspiration to create more informed, inclusive communities and improve dementia care and support in N. Wales

GweithioGydaNidIGweithioGydaNidI

WorkingWithNotTo

WorkingWithNotTo

Co-producedwithPamLuckockandFranO’Haraand

our‘WorkingWithNotTo’Community

“I’myouraverage53yearoldmanwhocaresaboutdementia

awareness,butithastobegoodqualityawareness,ithastobeabout

promotingeducationaboutdementiabecauseitisstartingtotouchus

all.Everyoneisbeginningtoheartheword‘dementia’butnotalotof

folkactuallyunderstanditandwithover850,000peoplelivingwith

thisillnessintheUKweallneedtoknowatleastalittleaboutit.You

see“I”havedementia,mixeddementia,vascularandAlzheimer’s,but

withtheemphasisthatImay“haveit”butitcertainlydoesn’thave

me!Powerisknowledge,knowledgeispower!

Now it’s time to do something where I live, in North Wales. I’m involved in lots of stuff

now, things I hope will make a difference, I only have a limited window to do this in and

doing this in turn keeps my brain sharp which can’t be a bad thing and must help, well I

think it does.

I’m trying to make a difference while I can - if I can do this,

what can you all do :)”

#DementiaNWales

UPDATED WITH

FINAL AGENDA 19.11.15

Thanks to our community, speakers and sponsors for all their support:

Moreinformationortobookpleaseemail:[email protected]

95 o bobl dros 1.5 diwrnod yng Ngwesty St. George, agenda wedi’i llunio o gwmpas anghenion pobl â dementia, wedi’i ariannu gan werthiant tocynnau a 50% o docynnau’n rhad ac am ddim, traws-sector, areithiau byr, sgyrsiau bwrdd, arwyddion ychwanegol a map o’r lleoliad, gweithgareddau cynhwysol, 4 o

bobl wedi’u hyfforddi’n Ffrindiau Dementia,

Dem

en

tia E

du

catio

n a

nd

Inclu

sion

Meet-u

p W

e re

ally

ap

pre

cia

te y

ou

co

min

g to

ou

r meet-u

p a

nd

sharin

g w

hat y

ou

kn

ow

, we h

op

eyo

u e

njo

y it - th

an

k y

ou

. If yo

u n

eed

an

y h

elp

ple

ase

ask

som

eo

ne fro

m o

ur te

am

- there

are

lots o

f peo

ple

with

bad

ges sa

yin

g ‘C

an

I help

yo

u?’

Quiet Room- anyone can goin here

Wedgwood Suite- main room, this is wherepresentations and tablesessions take place

Conwy Suite

- visit the exhibition stands here- ‘Dementia Friends’ information session and the knitting session take place here- drinks and biscuits here all day

Men’stoilet

Women’stoilet

Disabledtoilet

HotelReception

steps

Drinks andbiscuits

here all day

Lunch isservedhere

DIGWYDDIAD WEDI’I GYD-GYNHYRCHU GAN BOBL Â DEMENTIA, EU TEULUOEDD & GOFALWYR YNG NGOGLEDD CYMRU

EIN PRIF NODAU:• Mapio’r asedau (gwybodaeth, cefnogaeth a darpariaeth) sydd ar gael ar

hyn o bryd i bobl â dementia, eu gofalwyr a’u teuluoedd. Casglu’r data mewn adroddiad ymchwil.

• Adnabod materion allweddol ar gyfer pobl â dementia, eu gofalwyr a’u teuluoedd ac atebion posibl.

• Mapio Llwybr Gofal Dementia ar gyfer Gogledd Cymru, ar gyfer pobl â dementia, eu gofalwyr a’u teuluoedd.

• Creu cymuned ddysgu a chronfa ddata, fydd gobeithio’n arwain at rwydwaith Dementia Gogledd Cymru. Hefyd, gr p ymchwil a gweithredu.

• Hyfforddi gr p o bobl i fod yn Ffrindiau Dementia.• Datblygu dealltwriaeth a hyder pobl â dementia, eu gofalwyr a’u

teuluoedd i fod yn eiriolwyr, siaradwyr ac yn llais y dinesydd mwy gweledol a llafar.

• Creu cynllun model o ddigwyddiad cynhwysol sy’n ystyriol o ddementia, ac agenda lle mae pawb wedi’u cynnwys ac yn gallu cyfrannu.

• Hyrwyddo Dewis gyda thîm yn y digwyddiad er mwyn cofnodi data ac adnabod anghenion a bylchau yng Ngogledd Cymru.

Map ‘Golwg hawdd’ o’r digwyddiad ar glawr y llyfryn


5

CROESO I’N DIGWYDDIADBeth i’w ddisgwyl - mae’n bleser gen i gyflwyno ein rhaglen wych i chi. Rwy’n credu ei bod hi’n garreg filltir bwysig yng Nghymru, gan ei fod yn ddigwyddiad sydd wedi’i gyd-greu ac a gaiff ei gyd-gyflwyno gan Bobl â Dementia a’u teuluoedd a’u gofalwyr.

O’r cychwyn, ein nod oedd llywyddu digwyddiad cynhwysol; rydym wedi bod ar siwrnai’n darganfod beth mae hyn yn olygu yng nghyd-destun Dementia ac rydym yn hyderus bod gennym di dal lawer i ddysgu!

Cafodd Chris, Jayne a finnau ‘Tweet-up’ tua 18 mis yn ôl wedi i ni sylweddoli ein bod ni’n byw’n agos at ein gilydd yng Ngogledd Cymru. Rwy’n teimlo mor ffodus i’w adnabod nhw - mae eu hegni, eu gwydnwch a’u cariad yn fy ysbrydoli i a llawer o bobl eraill.

Felly…mae heddiw’n ymwneud â gweithio gyda’n gilydd. Rydym ni am i chi brofi gymaint all gael ei gyflawni gyda’n gilydd, drwy rywbeth mor syml â sgwrsio.

“Sgwrsio dynol yw’r ffordd fwyaf hynafol a hawsaf i feithrin yr amodau ar gyfer newid—newid personol, cymunedol, sefydliadol a phlanedol. Os allwn ni eistedd gyda’n gilydd a siarad am yr hyn sy’n bwysig i ni, rydym ni’n dechrau dod yn fyw.”~ Margaret Wheatley

Er mwyn galluogi hyn i ddigwydd, mae gan bob un ohonoch chi rôl bwysig i’w chwarae; rydym ni angen i chi:

• wrando’n astud

• cyfrannu eich barn, teimladau, syniadau a gobeithion

• cefnogi’ch gilydd drwy gydol y diwrnod, a bod yn sensitif i’r gwahanol anghenion sydd gan bawb

• parchu eich gilydd, gan arafu’r cyflymdra a gofalu’n bod yn sicrhau lle i bawb wneud eu cyfraniad.

CREU LLE CROESAWGAR:Gobeithio y gwnewch chi fwynhau cysur y gwesty hyfryd yma sy’n cynnig lle croesawgar iawn ar gyfer ein trafodaethau. Rydw i’n teimlo bod egwyddorion ‘FREDA’ a ‘Caffi’r Byd’ yn fy helpu i feddwl am

yr amodau ar gyfer llywyddu sgyrsiau sy’n cyfrif…

Egwyddorion FREDA yw Tegwch, Parch, Cydraddoldeb, Urddas, Ymreolaeth.

Rydym ni’n gwahodd pob un ohonoch chi i gyfrannu o’ch hunan yn gyfangwbl, gan siarad o’r galon yn ogystal ag o’r meddwl. Tri pheth sy’n bwysig i mi heddiw yw:

1. Ein bod ni’n mwynhau’r sgyrsiau

2. Bod gennym ni amser i fyfyrio drwy gydol

y dydd ar yr hyn ydym ni’n ei ddysgu

3. Ar ddiwedd y digwyddiad y byddwn ni wedi

crynhoi digonedd o syniadau, gwybodaeth a chamau gweithredu

Rwy’n eich gwahodd i ymlacio a mwynhau’r diwrnod, diolch.

PAM LUCKOCKCyfarwyddwr,Prosiect Cyd-gynhyrchu‘Gweithio Gyda, Nid I’@luckockp

CYFLWYNIAD PAM LUCKOCK


CYD-GYNHYRCHU

6

Helo a chroeso.Fy enw i yw Chris Roberts, Dwi’n 54 ac rwy’n byw â dementia cymysg, fasgwlaidd a chlefydAlzheimer, cefais y diagnosis bron i dair blynedd yn ôl. Fedra i ddim croesi’r ffordd ar fy mhen fy hun, dwi wedi anghofio sut mae ysgrifennu a dwi ddim bob tro’n adnabod fy nheulu a ffrindiau. Dwi’n brwydro hefo cwsg, fy nghydbwysedd ac weithiau fy ngeiriau.Adeg diagnosis, roeddem ni’n teimlo ar goll ac yn unig iawn, ond gyda chymorth a dealltwriaeth mae modd byw ochr yn ochr â’r afiechyd yma. Nid oes rheswm pam na all y DU ac yn benodol Cymru fod y genedl gyntaf yn y byd sy’n ystyriol o ddementia.Lle y gall “pobl â dementia deimlo’u bod yn cael eu deall, eu hymgysylltu, eu cynnwys a’u gwerthfawrogi.” Mae creu cenedl sy’n ystyriol o ddementia’n cychwyn gyda phob un ohonom ni. Mae gyda ni i gyd rôl i’w chwarae mewn helpu pobl â dementia i gynnal eu hannibyniaeth ac urddas ac ymdeimlad o bwrpas yn ein cymuned. Gallwn wneud gwahaniaeth mawr drwy wneud newidiadau bach. Hoffwn i chi i gyd feddwl am sut y gall eich sefydliad chi fod yn fwy ystyriol o ddementia? Sut allwch chi wneud eich cymuned yn fwy ystyriol o ddementia? Sut allwch chi fod yn fwy ystyriol o ddementia?Bydd nifer cynyddol y bobl sy’n byw â dementia’n golygu y bydd angen newid o ran sut ydym ni’n ymateb i anghenion pobl â dementia’n y gymuned. Ar hyn o bryd, mae 850,000 o bobl yn byw â dementia, mae 44,000 ohonyn nhw o dan 65 oed, mae 45,000 o bobl â dementia

yn byw yma yng Nghymru a gyda chyfraddau diagnosis yn llai na 50%, mae’r ffigurau hyn yn debygol o fod yn llawer uwch. Heb ddatblygiadau meddygol sylweddol, disgwylir i’r ffigwr yma dyfu a thyfu. Felly mae ‘creu’ cenedl sy’n ystyriol o ddementia’n dechrau gyda phob un ohonom ni. Heddiw, dementia yw trydydd prif achos marwolaeth a disgwylir iddo ddod yn rhif un yn y dyfodol agos. Ar hyn o bryd, mae dros filiwn o bobl yn gofalu am berson sydd â dementia, gan ei wneud yn glefyd sy’n cyffwrdd â bron pawb. Fodd bynnag, dengys ymchwil fod y rhan fwyaf o bobl yn dal yn gwybod fawr ddim am ddementia a’u bod yn meddwl fod y clefyd yn ddychrynllyd. Maent wedi clywed y gair ond nid ydyn nhw’n deall ei ystyr. Drwy annog pobl a’r gymuned i ddod yn ymwybodol o ddementia ac yn ystyriol ohono, gallwn greu mannau lle mae pobl â dementia’n cael eu deall, lle y gallant deimlo’n rhan o bethau a’u cefnogi i fyw mor annibynnol â phosibl. Lle y gallant barhau i fod yn rhan o’u cymuned a’u rhwydwaith gymdeithasol am gyn hired ag y bo modd ac mae’n rhaid fod hyn yn beth da i bawb. Mae’n rhaid i gymdeithas sy’n ystyriol o ddementia gynnwys pobl â dementia’n bartneriaid cyfartal, mae angen iddynt deimlo’u bod yn gallu gwneud penderfyniadau am eu bywydau a’u bod wedi’u grymuso i wneud hynny.Dylai pobl sy’n byw â dementia gael eu cynnwys a chael dewis a rheolaeth dros eu bywyd bob dydd. Fel y gallant fyw yn eu cymuned, yn

annibynnol cyhyd â phosibl. Dylai’r gymuned a’r sector gofal cartref fod yn arweinwyr y dull ystyriol o ddementia.Yn amlwg, dylai darparwyr ar gyfer yr henoed, darparwyr cymunedol a gofal cartref yn ogystal â meddygon teulu, fferyllfeydd a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill i gyd fod yn arwain y ffordd i fod yn ystyriol o ddementia. Er mwyn newid canfyddiadau negyddol o ddementia a chroesawu sefydliadau a chymunedau sy’n ystyriol o ddementia, er mwyn sicrhau ein bod yn darparu pobl sy’n byw â dementia â’r amgylchedd gorau posibl i fyw ynddo a’r gofal gorau posibl sydd ar gael. Pobl sydd â dementia yw ein neiniau a’n teidiau, ein rhieni, ein partneriaid, ein brodyr, ein chwiorydd, hyd yn oed ein ffrindiau agos. Dyma yw wyneb dementia! Dylai bod yn ystyriol o ddementia gyffwrdd ar bob agwedd o fywyd bob dydd. Er mwyn newid canfyddiadau negyddol o ddementia a chroesawu sefydliadau a chymunedau sy’n ystyriol o ddementia.

CHRIS ROBERTSLlywydd y digwyddiad, yn byw gyda dementia cymysg,

Eiriolwr Ffrindiau Dementia, Llysgennad Cymdeithas Alzheimer’s,

Hyrwyddwr Join Dementia Research,

@Mason4233

(Cyflwyniad Diwrnod 1)

CYFLWYNIAD CHRIS ROBERTS: ADDYSG A CHYNHWYSIANT


7

Helo, fy enw i yw Kate ac rwy’n 17 oed.

Fi yw’r ieuengaf o 5 o blant a gyda fy mam, rwy’n gofalu am fy nhad. Mi wnes i adael y chweched dosbarth ym mis Ionawr gan nad oedd e’n addas i fi ac rydw i nawr yn gwneud prentisiaeth er mwyn ennill cymwysterau gofal plant.

Mae Dad yn 54 oed nawr ond cafodd y diagnosis rai blynyddoedd yn ôl yn 50. Ro’n i wedi drysu ar y cychwyn gan mod i wastad wedi meddwl mai clefyd ‘hen bobl’ oedd o. Eglurodd fy rhieni i’r cyfan oedden nhw’n gallu ei wneud ond mi wnes i edrych ar y we am fwy o wybodaeth. Mi wnes i ddod o hyd i lawer o erthyglau gwyddonol a llawer yn ymdrin â theidiau a neiniau. Fodd bynnag, ychydig iawn o straeon oedd yna am bobl ifanc oedd â rhieni wedi cael diagnosis.

Pan oeddem ni i gyd yn dod i arfer â’n bywyd newydd, roedd fy mrodyr a’n chwaer i’n byw i ffwrdd, ac roedd gan fy chwaer arall fywyd cymdeithasol prysur iawn, felly mi wnes i droi at fy ffrindiau am gefnogaeth.

Pe bai rhiant unigolyn yn cael diagnosis canser (heb awgrymu ei fod yn afiechyd llai, dim ond fod pobl yn fwy ymwybodol ohono) byddai pobl yn deall yn llawer gwell, a byddai yna lawer mwy o gefnogaeth gan bobl.

Pan nes i ddweud wrth fy ffrindiau am fy nhad, y cyfan ges i nôl oedd “O, wyt ti’n

iawn?” a dim mwy. Ond beth oeddwn ni’n ei ddisgwyl? Roeddwn i’r un mor ddi-glem â nhw am yr afiechyd. Felly, penderfynais siarad â gweithiwr cefnogi’r ysgol. Mi wnes i egluro fy sefyllfa a’r ateb ges i oedd “Ydi e’n dal i dy gofio di?” Atebais ydi, ac felly roedd hynny’n iawn, mae’n debyg. Pan ddechreuais i’n y chweched dosbarth, mi wnes i ddewis iechyd a gofal cymdeithasol. Un rhan o’r cwrs oedd cyflwyniad ar broblem iechyd.

Oherwydd fy mywyd cartref i, roeddwn i’n gwybod tipyn go lew am Alzheimer’s, a phenderfynais mai fy nghynulleidfa darged oedd pobl 30-40 oed. Eglurais fy mod i’n gwneud hyn er mwyn gwneud mwy o bobl yn ymwybodol o ddementia cynnar ac y gall ddigwydd i unrhyw un.

Dywedodd fy athro Iechyd a Gofal Cymdeithasol wrtha i na ddyliwn i wneud hynny gan nad yw pobl “yn gallu ei gael mor ifanc â hynny” ac y dyliwn i newid fy nghynulleidfa darged i’r henoed gan y byddai hynny’n fwy addas.

Fy mhwynt i yw y dylai pobl ifanc dderbyn addysg am ddementia gan y bydd 1 o bob 3 ohonom ni’n adnabod rhywun sydd wedi cael diagnosis. Fodd bynnag, nid yn unig y disgyblion sydd angen eu haddysgu ond yr athrawon hefyd.

Mae dad yn anhygoel, ac mae wedi gorfod rhoi’r gorau i gymaint oherwydd ei gyflwr.

Gan gynnwys ei hoffter o feiciau modur, ei drwydded yrru, a’r holl dasgau oedd e’n arfer eu gwneud mor rhwydd. Ar y llaw arall, mae ganddo dal ei synnwyr digrifwch!

Os oes unrhyw beth yn digwydd, fel rhoi pethau’n y lle anghywir, neu hôl bysedd pysgod pan ydw i wedi gofyn am baced o greision?! Rydym ni’n chwerthin gyda’n gilydd.

Mae’n dweud pan fo diagnosis yn cael ei roi, y teulu cyfan sy’n cael y diagnosis. Siwrnai dad yw hi, ond rydym ni’n deithwyr ar y siwrnai yma. Mam yw fy nghraig, ond dad, fe yw fy arwr i. Diolch.

KATE ROBERTS

Dinesydd-weithredydd, gofalwr ifanc a merch Chris a Jayne Roberts


CYFLWYNIAD KATE ROBERTS


8

Fy nheulu ac mor falch ydw i.

Nid stori drist yw ein stori ni. Mae’n rhy gynnar am hynny. Stori am gariad yw ein stori ni, ac anobaith pan gafodd Chris a’r teulu cyfan, ei ddiagnosis.

Bryd hynny, fe gafon ni’r pecyn croeso enwog, presgripsiwn am yr ail gyffur dementia mwyaf poblogaidd, a allai helpu, neu beidio. Allai neb ddweud. A chawsom ni mo’r cyffur dewis cyntaf gan fod ganddo gyd-afiachusrwydd.

Ro’n i’n meddwl fod ganddo emffysema, ond unwaith ydych chi’n cael diagnosis dementia, yna mae pob cyflwr arall, boed nhw’n angheuol neu beidio, yn dod yn ail. Ac wedi’r anobaith, fe wnaethom ni sylweddoli mor anwybodus oeddem ni. Anwybodus o’r hyn sydd i ddod, wnaeth neb sôn am hynny. Anwybodus ynghylch beth i’w wneud amdano; ddywedodd neb wrthom ni am hynny, chwaith.

Fel dywedodd Kate, fe droeon ni at Dr. Google.

Adnodd gwych, unwaith ydych chi wedi dysgu sut mae didoli’r ffaith o’r ffug, yr ‘erchylldra’ a’r cwymp anochel i bwll tywyll anobaith. Ac yna, newidiodd ein stori’n stori gobaith.

Daeth Chris yn rhan o fyd ar-lein o ymrymuso dementia. Ac wyddoch chi’r byd ar-lein yma? Roedd wedi’i leoli’n y byd go iawn! Gyda chymorth Prosiect DEEP dementia engagement and empowerment, aethom i gynadleddau. Ac felly dechreuodd ein haddysg.

Dysgom ni fod yna sawl gwahanol fath o ddementia. Dysgom ni fod yna lwyth o ymchwil i’w gael yn benodol am ddementia.

Wrth gwrs, ymchwil i Greal Sanctaidd iachâd. Ymchwil i fyw’n dda gyda dementia. Ymchwil i’r celfyddydau a sut y gallai ac y byddai hynny’n buddio pobl sy’n byw â’r afiechyd. Sut i ymyriadau seicogymdeithasol, ymwybyddiaeth ofalgar, ymarfer corff, lleihau risg ayb.

Dysgom ni fod yna obaith Dysgom ni gymaint mwy nag oeddem ni’n gallu ei ganfod yma neu a gynigiwyd i ni yma gartref.

A wyddoch chi beth? Roedd yna bobl â dementia’n cerdded ac yn siarad yn y cynadleddau hyn. Ac yn annerch, hefyd!

Yn fwyaf pwysig, dysgom ni nad oedd rhaid i ni fynd adref ac aros am Angau, a fyddai’n dilyn holl ddemoniaid Coll Gwynfa Milton.

Nid dyna sy’n anochel. Nawr, peidiwch â fy nghamddeall i, nid ydym ni’n twyllo’n hunain. Rydym ni’n deall creulondeb llwyr yr hyn allai ddigwydd ac sy’n digwydd yn aml. Ond ddim eto.

Mae yna ddechrau, a chanol, ac yn nes ymlaen mi fydd yna’r cam hwyrach. Rydym ni rywle ger y canol, wedi colli’r rhan fwyaf o’r cam cychwynnol achos ein bod ni wedi bod yn byw bywyd!

Ond dydym ni ddim yn agos i ble gwnes i gategoreiddio Chris adeg y diagnosis. Mi wnes

i ei ddadrymuso a’i anableddu e, drwy gariad. Ac anwybodaeth. Mi wnes i gymryd drosodd llawer mwy o bethau oedd e’n gallu eu gwneud, achos roeddwn i’n meddwl mai dyna beth oeddwn i fod i’w wneud! Yr hyn oeddem ni ei angen oedd addysg.

Roedd angen i ni wybod y ffeithiau, y triniaethau a’r ffyrdd o reoli’r cyflwr, ac o hynny ymdopi â’r hyn ddaeth yn ffordd o fyw i ni’n gyflym iawn.

Mae’n teulu ni wedi bod mor ffodus fod Chris yn bragmatydd, yn realydd, ac yn rhywun sy’n gweld ateb i broblem cyn iddo ddod yn broblem. Nid pawb sydd â’r sgil hwnnw.

A dyna ydym ni’n ei ofyn amdano heddiw. Beth allwch chi ei gyfrannu? Beth ydych chi a’ch teulu ei angen gan y bobl sy’n darparu ac yn comisiynu gwasanaethau i chi?

Beth sydd wedi bod yn faterion o bwys i chi? Dyma’ch cyfle i siarad o’ch safbwynt chi, i gael dweud eich dweud a chael cynulleidfa i’ch llais. A bydd y bobl dda yma’n sicrhau y gweithredir ar yr hyn gaiff ei drafod heddiw! Diolch.

JAYNE ROBERTS

Dinesydd-weithredydd

@JayneGoodrick


CYFLWYNIAD JAYNE ROBERTS


https://twitter.com/jaynegoodrick

Cyflwyniadau Pam Luckock,

Chris, Jaynea Kate RobertsMap cofnodiongweledol gan Fran O’Hara

9 DIGWYDDIAD ADDYSG A CHYNHWYSIANT DEMENTIA TACHWEDD 2015, LLANDUDNO

© S

CAR

LET

DES

IGN

IN

T. LT

D 2

016

MAP

S:W

WW

.FRA

NO

HAR

A.CO

M

http://www.franohara.com/

© S

CAR

LET

DES

IGN

IN

T. LT

D 2

016

MAP

S:W

WW

.FRA

NO

HAR

A.CO

MJeremy Hughes,Cymdeithas Alzheimer’s

UK a Ruth Eley,TIDE Carers, BobWoods, Prifysgol

Bangor,Agnes Houston,

George RookMap cofnodion Gweledol ganFran O’Hara

DRAFT REPORT 08.07.16

10

© S

CAR

LET

DES

IGN

IN

T. LT

D 2

016

MAP

S:W

WW

.FRA

NO

HAR

A.CO

M




11

Diwedd crynodeb ein Digwyddiad George RookJeremy Hughes

Agnes HoustonRuth EleyChris, Jayne a Kate Roberts

Cyflwyniadau MynychwyrPam LuckockFideo Trosolwg o’n Digwyddiad 1af

FIDEOS O RAI O’R CYFLWYNIADAU


https://youtu.be/YYksqxrnmKw

https://youtu.be/Po5DInxtCDg?list=PL8yB2AKixTGZ61ufTTqM0jv-HnRZnVosd

https://youtu.be/zr4tfixkn6k?list=PL8yB2AKixTGZ61ufTTqM0jv-HnRZnVosd

https://youtu.be/eoFF-L3TPkI?list=PL8yB2AKixTGZ61ufTTqM0jv-HnRZnVosd

https://youtu.be/M14N4FjXmCk?list=PL8yB2AKixTGZ61ufTTqM0jv-HnRZnVosd

https://youtu.be/9b9lQF-0Do4

https://www.youtube.com/watch?v=ulfTpzXKTko&feature=youtu.be

https://youtu.be/YfEjp_zLwrg

https://youtu.be/h3Pc_W_FbTE

12

Proses y Gweithgaredd Bwrdd: Dewisodd unigolion ble oedden nhw eisiau eistedd, ceisiom ni gael cymysgedd o bobl ar bob bwrdd. Wrth eu byrddau, ychwanegodd unigolion post-its i’r taflenni bwrdd mawr oedd wedi’u hargraffu â’r cwestiynau o flaen

llaw. Wedi’r digwyddiad, mae’r holl ddata o dempledi’r 12 bwrdd wedi’i gasglu’n adroddiad cryno ar wahân, gan adnabod themâu.

C1. Defnyddio’r hyn sydd gennym ni – Mapio asedau gofal a chefnogaeth dementia yng Ngogledd CymruPa ofal a chefnogaeth sydd yna…ADEG diagnosis NAWR?1. Ar gyfer pobl sydd â dementia cynnar? (o dan 65 oed)2. Ar gyfer pobl dros 65 oed sydd â dementia?3. Ar gyfer teuluoedd a gofalwyr?Pa gymorth a chefnogaeth sydd yna…YN DILYN diagnosis NAWR?1. Ar gyfer pobl sydd â dementia cynnar? (o dan 65 oed)2. Ar gyfer pobl dros 65 oed sydd â dementia?3. Ar gyfer teuluoedd a gofalwyr?

GWEITHGAREDD GR P 1 - DEFNYDDIO’R HYN SYDD GENNYM NI – MAPIO ASEDAU GOFAL A CHEFNOGAETH DEMENTIA YNG NGYMRU


13

“Gwybodaeth RED dementia a chodi ymwybyddiaeth mewn gofal sylfaenol.”

“Dysgu am bob unigolyn, beth maen

nhw’n ei hoffi a ddim yn ei hoffi.”

“Grwpiau Lost in Art, Pob oedran a

gofalwyr”


DIGWYDDIAD GR P 1: DEFNYDDIO’R HYN SYDD GENNYM NI – MAPIO ASEDAU GOFAL A CHEFNOGAETH DEMENTIA YNG

“Nyrsys arbenigol dementia cynnar - ond dim digon.”

14

Llwybr Gofal Dementia - Adnabod materion a bylchauCwestiwn 1: Materion? Cwestiwn 2: Bylchau/Syniadau?Unigolion yn ysgrifennu/tynnu llun/dwdlan eu syniadau ar y papur neu ar post-its gan ateb y cwestiwn. Yna, gwahoddodd Fran bob bwrdd i roi prif bwynt o bob cwestiwn yn adborth.

GWEITHGAREDD GR P 2 - Y LLWYBR GOFAL DEMENTIA YNG NGOGLEDD CYMRU


15

GWEITHGAREDD GR P 2 - Y LLWYBR GOFAL DEMENTIA YNG NGOGLEDD CYMRU - ADNABOD MATERION A BYLCHAU

Materion a Bylchau/SyniadauRydym ni wedi adnabod y prif themâu o’r taflenni bwrdd ac mae’r wybodaeth fanwl mewn dogfen ar wahân. Roedd yna nifer o feysydd oedd yn gorgyffwrdd ac roedd gan bobl syniad clir o ble’r oedd y bylchau a’r materion, gan nodi enghreifftiau penodol.

Mae’r materion ar gyfer pawb sydd â dementia a phawb o’u cwmpas nhw, eu teulu, gofalwyr a’r bobl sy’n eu cefnogi nhw. Galluogodd cael pob un o’r rhain o gwmpas y bwrdd (yn llythrennol) ni i gael ‘darlun cyflawn’ o sut mae’r llwybr yn edrych nawr er mwyn gallu adnabod sut a lle y gellid gwneud gwelliannau.

Prif Themâu:1. Ymwybyddiaeth / gwybodaeth am ddementia

2. Heriau ynghylch dylanwadu ar gomisiynwyr, gan gynnwys pobl â dementia, llais y dinesydd

3. Cydlynu gofal gan bobl sy’n ei ddarparu

4. Addysg ac Hyfforddiant

5. Cydraddoldeb LGBT

6. Cyflyrau iechyd a dementia

7. Gwasanaethau a chefnogaeth annigonol, gwael neu ddiffygiol

8. Cymunedau a Lleoedd Cynhwysol

9. Diffyg gwybodaeth ar gael - o ran addasrwydd a math

10. Gwrando ar y bobl â dementia, eu hawl nhw i ddweud eu dweud ac i fyw’r bywyd maen nhw’n ei ddewis

11. Straeon cadarnhaol a modelau arfer da

12. Cefnogaeth ôl-ddiagnosis ar gyfer pobl â dementia, teulu/ffrindiau

13. Y synhwyrau, bwyd a diod, bwyta

14. Staff a gweithle

15. Stigma ac agweddau tuag at bobl â dementia

16. Trafnidiaeth a heriau daearyddol penodol, gan gynnwys cefn gwlad Gogledd Cymru

17. Defnyddio technoleg

18. Cymorth arbenigol ar gyfer gofalwyr ifanc

“Sut mae llawr gwlad yn dylanwadu ar gomisiynwyr?”

“Darpariaeth gwybodaeth a

chefnogaeth leol ayb.”

“Diffyg dealltwriaeth gan weithwyr

proffesiynol o anghenion unigolyn LGBT.”

“Pwysigrwydd cyflyrau iechyderaill ynghyd â

dementia.”

“Gofalwyr sy’n gweithio’n cefnogi pobl â dementia.”


16

SGYRSIAU BWRDD WEDI’U LLYWYDDU - SESIWN 1

1. Cefnogi ansawdd bywyd yn cwmpasu lleoliadau gofal John Moore, My Home Life Cymru Rheolwr Rhaglen, Age Cymru

2. TIDE – Together In Dementia Everyday, Ruth Eley, Rhoi llais cyfunol i ofalwyr pobl â dementia

3. Dementia, lles a’r amgylchedd naturiol – Pam Luckock, Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’ a

4. Diagnosis hwyr o dementia – Jayne Goodrick, Gofalwr a Dinesydd-gweithredydd

5. Y Gymuned Drawsryweddol Sy’n Heneiddio a Dementia – Jenny Burgess, Positive Approach & Unique Transgender Network

6. Cefnogaeth i bobl â dementia a gofalwyr yn dilyn diagnosis– George Rook, Cadeirydd, Shropshire Dementia Action Alliance a Dinesydd-gweithredydd.

7. Ymchwil sy’n Cyffroi – Trafodaeth ar ymchwil bresennol ac i’r dyfodol ar y celfyddydau a dementia Dr. Catrin Hedd Jones a Kat Algar, Prifysgol Bangor

8. Dementia a cholli’r synhwyrau – Agnes Houston, Dinesydd-gweithredydd gyda Donna Houston, Gofalwr

SGYRSIAU BWRDD WEDI’U LLYWYDDU - SESIWN 2 1. Dementia a cholli’r synhwyrau – Agnes Houston, Dinesydd-

gweithredydd gyda Donna Houston, Gofalwr2. Ymchwil sy’n Cyffroi – Trafodaeth ar ymchwil bresennol ac i’r dyfodol

ar y celfyddydau a dementia Dr. Catrin Hedd Jones a Kat Algar, Prifysgol Bangor

3. Beth yw ystyr ‘gofal ôl-ddiagnostig’?– Dr Shibley Rahman4. Sut all Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr greu ffordd realistig a

chynaliadwy o ymgysylltu â phobl â dementia a gofalwyr sy’n deulu ar draws Gogledd Cymru? – Ruth Eley, TIDE

5. Gofalwyr ifanc pobl â Dementia – Kate Roberts gofalwr yn ei harddegau, gyda Suzy Webster, Gofalwr & Rhaglen My Home Life Cymru, Age Cymru

6. ‘Busnes mentrus, cysylltu â’n hamgylchedd naturiol’ Sut gallwn ni alluogi cymryd risg cadarnhaol er budd iechyd a lles pobl â dementia – Rachel Niblock, Dementia Adventure

7. Cefnogi ansawdd bywyd yn cwmpasu lleoliadau gofal John Moore, My Home Life Cymru Rheolwr Rhaglen, Age Cymru

8. Y Gymuned Drawsryweddol Sy’n Heneiddio a Dementia – Jenny Burgess, Positive Approach ac Unique Transgender Network

Yn ystod sesiynau 1 a 2, roedd unigolion yn gallu mynd i ddwy sesiwn yn Swît Conwy - ystafell arddangos, neu sgyrsio’n anffurfiol wrth fyrddau eraill ac yn yr ystafell dawel.1. ‘Ffrindiau Dementia’ Sesiwn Gwybodaeth – Cymdeithas

Alzheimer’s Gogledd Cymru

2. Gwau mewn cylch i wneud prosiectau bychain, gweithgareddau pwrpasol ar gyfer pobl â dementia – Glenys Owen-Jones, Snowdonia Wool a Gofalwr

Roedd pobl hefyd yn gallu ymweld â’r stondinau am sgyrsiau tawelach a siarad â thîm Dewis a chwilio ac ychwanegu at ddata’r wefan.

Gwnaethom ni wahodd pobl o’n cymuned i arwain sgyrsiau bwrdd a defnyddiodd bobl hyn yn gyfle i roi prawf ar sesiwn, i ymarfer arwain ac i ddysgu. Dewisodd unigolion o ddetholiad o sgyrsiau bwrdd 45 munud yn y brif ystafell, a sesiynau yn yr ystafell arddangos, lle roedd 4 o bobl yn derbyn hyfforddiant Cyfeillion Dementia. Dilynwyd hyn gan ail set o sgyrsiau bwrdd wedi’u harwain. Ar ddiwedd pob sesiwn, cafwyd adborth ar bwyntiau gweithredu gan bob bwrdd.

GWEITHGAREDD GR P 3 - SESIYNAU WEDI’U HARWAIN GAN AELODAU O GYMUNED ‘GWEITHIO GYDA, NID I’


17



18

1.1 Cefnogi ansawdd bywyd da mewn lleoliadau gofal, John Moore, Rheolwr Rhaglen My Home Life Cymru, Age Cymru - canslwyd gan i John orfod gadael yn gynnar1.3 Dementia, lles a’r amgylchedd naturiol Pam Luckock, Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’ 2.6 ‘Busnes mentrus, cysylltu â’n hamgylchedd naturiol’ Sut gallwn ni alluogi cymryd risg cadarnhaol er budd iechyd a lles pobl â dementia – Rachel Niblock, Dementia Adventure

1. Cydweithio ar Ddigwyddiad Agored – Hyfforddi Arweinwyr Cerdded Sy’n Ystyriol o Ddementia – Hyfforddiant Risg Cadarnhao2. Teithiau Cerdded Rhwng y Cenedlaethau – Plant Ysgol a Phobl â Dementia (PWD)3. Cysylltu Amgylchedd Naturiol yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ac Awdurdodau’r Parciau Cenedlaethol

• Sefydliad Iechyd Meddwl gwyrddu dementia• Cynlluniau cerdded, Gweithgareddau coetir, gwaith rhwng y

cenedlaethau• Teithiau cerdded sy’n ystyriol o Ddementia – hyfforddiant – anturiaethau dementia• Gwobr y Faner Werdd Cadwch Gymru’n Daclus• Coedwig y GIG Porthmadog & Pwllheli• Emma Quaeck• Luke Cyngor Sir y Fflint – comisiynwyr – cymunedau sy’n ystyriol o ddementia• Cymdeithas y Cerddwyr

• Gwyliau – taith gerdded 10 milltir• Eleri: gweithgareddau crefft awyr agored• John: ‘Anturiaethau Dementia’• Parciau/gerddi mawr a bychan• Digwyddiad agored yng Nghymru ac yn benodol, sut gallwn ni wneud iddo ddigwydd• Beth ydyn ni’n ei wybod am y ‘llwybr tuag at lles’?• Presgripsiynu cymdeithasol drwy Feddygon Teulu• Teithiau cerdded sy’n ystyriol o Ddementia, 1 neu 2 ddiwrnod• Mynediad i adeiladau hanesyddol e.e. diwrnodau agored Cadw

1.4 Diagnosis hwyr o dementia Jayne Goodrick, gofalwraig a dinesydd-weithredydd

• Dywedodd y meddyg “beth ydych yn ei ddisgwyl yn eich hoed chi?!”• Mae GIG Cymru yn ffantastig (dywedwyd gan gwpwl o Loegr)• “Rwy’n teimlo mod i’n mynd yn wallgof” cyn diagnosis• Adsefydlu – ymddengys nad yw mwyafrif gwasanaethau’n cynnig cyfres therapydd lleferydd 07• Therapydd lleferydd: hoffwn iddynt ymyrryd cyn i broblemau ddatblygu’n rhy ddifrifol• Anodd i weithwyr proffesiynol sy’n cyrraedd y sefyllfa’n hwyr; mae cynnar yn llawer mwy defnyddiol• Nid yw fy ofn o ddiagnosis cynnar yn un peth na’r llall• Dementia’n cael ei ystyried yn gyflwr “allwn ni ddim gwneud llawer”• Peidiwch â dweud wrthym mai methiant mewn henaint yw e• Rhaid i gefnogwyr person â diagnosis gael addysg a gwybodaeth



19

• Cytuno ar ddiagnosis cynnar â chefnogaeth adsefydlu ar gyfer PAD 1.5 Y Gymuned Drawsryweddol Sy’n Heneiddio a Dementia Jenny Burgess, Positive Approach ac Unique Transgender Network• Cynnwys teulu a sicrhau’r cyfle i ail-ysgrifennu eu naratif gan

ddibynnu ar ble mae pobl arni yn eu ‘realiti’• Pwysigrwydd gwaith hanes bywyd adeg diagnosis• Ymchwil Cymdeithas Alzheimer’s – colli’r cof mewn dementia

hwyr – ddim yn adnabod eu hunain - eu hunain trawsrywiol• Pobl drawsrywiol ddim yn cael cefnogaeth teulu os cânt

ddiagnosis dementia• Cof o’r broses• Gweld eu hunain yn bobl nad ydynt yn eu hadnabod• Codi ymwybyddiaeth a gwybodaeth pobl – mae ‘peth’• ymchwil yn digwydd• Dechrau cysylltu â rhwydweithiau dementia – cynyddu

ymwybyddiaeth (gallai roi cyfle i bobl ddatgelu)• Hoffwn i siarad â’r Gymdeithas Alzheimer’s ynghylch materion

traws• Addysg staff gofal• Recriwtio - angen cymryd gofal• Comisiynu – sicrhau y caiff cynllun ei ysgrifennu

1.6 Cefnogaeth i bobl â dementia a gofalwyr yn dilyn diagnosis George Rook, Cadeirydd, Shropshire Dementia Action Alliance a Dinesydd-gweithredydd.• “Siaradwch â fi am fy mywyd, a rhowch y gefnogaeth rydw i ei

hangen er mwyn parhau i fyw’r bywyd rydw i’n ei ddewis”• Cynghorydd Dementia yn gyswllt cyntaf i mi, ar gael drwy e-bost,

testun a ffôn ar bob adeg. Help gyda fy mywyd, fy mhryderon

meddygol, mynd i gyfarfodydd gyda mi, ayb.• Creu cynllun gofal a byw GYDA’R bobl â dementia• Cynnig cefnogaeth i deulu’r pad• Rhoi’r gefnogaeth sydd ei angen i’r pad pan maen nhw ei angen.

1.7 a 2.2 Ymchwil sy’n Cyffroi – Trafodaeth ar ymchwil bresennol ac i’r dyfodol ar y celfyddydau a dementia

Dr. Catrin Hedd Jones a Kat Algar, Prifysgol Bangor• Partneriaeth rhwng DSDC Cymru a Chymdeithas Alzheimer’s Gogledd Cymru i rannu’r hyn mae’r naill a’r llall yn ei wneud• Ymwybyddiaeth o ymchwil a chreu hyrwyddwyr ymchwil• Sut allwn ni ddatrys materion trafnidiaeth• Codi ymwybyddiaeth o’r angen am nodyn atgoffa apwyntment/ gweithgaredd (swyddog lles)

1.8 Dementia acholli’r synhwyrau Agnes Houston, dinesydd-weithredydd gyda Donna Houston, gofalwraig

1. Sesiwn rannu ein sgiliau a syniadau2. Siaradwch Â Ni3. Defnyddio Llyfr Synhwyraidd ar gyfer hyfforddiant (lawrlwythwch yma)4. Llunio a chael Llwybr Synhwyraidd• Cefnogaeth gan gymheiriaid• Rhagor o wybodaeth ar y cyflwr adeg diagnosis• Cyswllt cyson â’r tîm amlddisgyblaethol• Mae Dementia’n Fwy Na Chof, Cefnogaeth gan Gymheiriaid Llwybrau Synhwyrol (Addysg ar gyfer



20

2.3 Beth yw ystyr ‘gofal ôl-ddiagnostig’?Dr Shibley Rahman

• Gwybodaeth berthnasol gyda llwybr clir• Cefnogaeth gyda materion cyfreithiol mewn modd amserol• Nid yw gofal person-ganolog yn gweithio mewn ‘un maint’• Cydlynwyr gofal• Cydlynu gofal• Gwybodaeth i bobl â dementia + gofalwyr• Di-drefn• Gwahaniaethau lleol• Targed

2.5 Gofalwyr ifanc pobl â Dementia Kate Roberts gofalwr yn ei harddegau, gyda Suzy Webster, Gofalwr & Rhaglen My Home Life Cymru, Age Cymru

• Cefnogaeth emosiynol o’r cychwyn – person niwtral• Cydnabyddiaeth ei fod yn gymhleth• Cefnogaeth rhyngrwyd• Cefnogaeth gan gymheiriaid – addas i’r oedran• Mynd i fyd natur• Cefnogaeth addysg a swyddi

2.4 Sut all Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr greu ffordd realistig a chynaliadwy o ymgysylltu â phobl â dementia a gofalwyr sy’n deulu ar draws Gogledd Cymru? a 1.2 Together In Dementia Everyday, Rhoi llais cyfunol i ofalwyr pobl â dementia Ruth Eley, TIDE

1 Cynghorydd dementia i bawb2 Angen cyfeirio ar hyd y daith a buddsoddiad mewn grwpiau a gweithgareddau3 Angen addysg am dementia’n dilyn diagnosis – Gofalwyr a phobl â dementia ar wahân4 Gweithgareddau corfforol sy’n hwyl• Cyfeirio – i beth? Buddsoddi er mwyn arbed VCS Flint roadways• Cynghorwyr a hyfforddwyr dementia – un enw cyswllt• Dr Amir Hannan, practis Haughton mynediad i gofnodion, Manceinion• Diffyg mynediad i therapi lleferydd cynnar (capasiti?)• Helpu pobl i fyw’n dda• Angen cynlluniau byw• Gwneud hi’n hawdd cael y wybodaeth rydych chi ei hangen – dod â’r cyfan at ei gilydd• Ymarfer a gweithgaredd corfforol - hwyl• Paratoi’n union ar ôl diagnosis a chefnogaeth gan gymheiriaid• Deiet/maeth – bwyta’n iach/hylifau• Rhwydwaith gymdeithasol• Addysg yn dilyn diagnosis• Angen cynlluniau byw a llai o amrywiaeth ar draws y gymuned• DEWIS: darparu gweithgareddau cymdeithasol, Galw Iechyd Cymru: Mapio adnoddau



21

DIWRNOD 2 GWEITHGAREDD GR P 1 - MAPIO’R LLWYBR GOFAL DEMENTIA YNG NGOGLEDD CYMRU


22

TRAFODAETH BANELChris Roberts, Bob Woods, Helen Duffy, Carol Jones, Dr Olwen Williams

GWEITHGAREDD 1: MAPIO’R LLWYBR GOFAL DEMENTIAOherwydd swmp a manylder yr wybodaeth a gasglwyd yn y weithgaredd gyntaf, rydym ni wedi creu adroddiad ar wahân. GWEITHGAREDD 2: TRAFODAETH THEMÂU LLWYBR GOFAL DEMENTIAMewn arddul ‘man agored’, gofynwyd i’r gr p adnabod themâu yr oeddent am eu trafod mewn grwpiau bwrdd - gan ganolbwyntio ar y Llwybr Gofal Dementia, adnabod materion a bylchau a chamau gweithredu. Yna, dewisodd unigolion un o 4 thema gan symud i fwrdd thema o’u dewis.THEMA 2: Gwella gofal a chefnogaeth Dementia yng Ngogledd Cymru drwy…THEMA 3: Cydnabod pwysigrwydd nam ar y synhwyrau a’i reoli.Ble? Sut? Pryd?THEMA 4: Addysg i BAWB ar dementia. Gwahanol fathauo dementia - pawb: gofalwyr, pobl â dementia, meddygon teulu

THEMA 5: “Dim amdanom ni hebddon ni” gan gynnwys (GO IAWN) pobl â dementia ym MHOPETH

THEMA 2: Gwella gofal a chefnogaeth Dementia yng Ngogledd Cymru drwy…1. Cwnsela penodol ar ddementia ar gyfer pobl â dementia a’u

gofalwyr a’u teuluoedd

2. Rhaglen Wybodaeth a Chefnogi Gofalwyr Cymdeithas Alzheimer’s

3. Euogrwydd ar y naill ochr a’r llall

4. Pryd ydych chi’n rhoi’r wybodaeth i bobl?

5. Ymdopi â gofalu - gwasanaethau galar a cholled BETSI

6. Nyrsys arbenigol llinell gymorth Dementia UK

7. Galw am ddarpariaeth gyson

8. Model Nyrs Admiral

9. Ar ddiwedd fy rôl ofalu, ‘doeddwn i ddim yn gwybod ble i fynd

10. Rydym ni’n aros am… Yr anochel

11. Deall anawsterau cyfathrebu person â dementia - angen hwn mewn cwnsela.

THEMA 3: Cydnabod pwysigrwydd nam ar y synhwyrau a’i reoli. Ble? Sut? Pryd?12. Taflen ffeithiau un dudalen i’w godi yng nghartref rhywun

13. Ymwybodol o newid mewn arferion bwyta, blasu ac arogli

14. Gwirio’r amgylchedd o ran s n, gwres, golau, gwrthdyniadau

15. ‘Cyfnodau’ dementia ac nid camau gan fod dementia’n amrywiol a gellir gwella agweddau ohono

16. Therapi lleferydd yn llwybr gofal dementia o’r cychwyn

17. Awdioleg parthed hyperacusis, pwy sy’n rhoi’r diagnosis?

18. Ymdopi ar gyfer gofalwyr - Croesffyrdd Cymru

19. Therapi Galwedigaethol i asesu’r amgylchedd, cartref ayb.

20. Wrth reoli dementia (Thema 3), mae angen adran gyfartal ar faterion synhwyraidd - gofyn y cwestiynau iawn

21. Drwy addysgu

22. Cynnwys deintyddion yn y llwybr gan ei bod hi’n bosib na fydd person â dementia yn gallu dangos eu bod nhw mewn poen/fod ganddyn nhw’r ddannodd

DIWRNOD 2 GWEITHGAREDD GR P 2 - THEMÂU LLWYBR GOFAL DEMENTIA YNG NGOGLEDD CYMRU


23

THEMA 5: “Dim amdanom ni, hebddon ni” gan gynnwys (GO IAWN) pobl â dementia ym mhopeth1. Talu = gwerthfawrogi amser / profiad / arbenigedd = ar sail

gyfartal

2. Annog a meithrin. Dechrau’n syml.

3. Creu’r amgylchedd gywir, y gwahaniaeth rhwng cynnwys a chynhwysol

4. Gofyn sut hoffech chi gymryd rhan? Gartref, cyfryngau cymdeithasol ayb.

5. Faint o wrando sy’n digwydd?

6. Derbyn. Ysbrydoli. Agweddau. Osgoi jargon.

7. Mynd â’r wybodaeth at y bobl - Gwyliau, enghraifft ‘Doris ac Ivor’

8. Cynhwysiant digidol: Cyfryngau cymdeithasol - trydar, Facebook, eraill, cynadleddau ‘zoom’, gweminarau, rhwydweithiau cefnogaeth gan gymheiriaid

9. Dementia - cydnabod ei fod yn anabledd

10. Gofyn cwestiwn - Sut mae cynnwys? Ble? Pryd? Mynd i lle mae pobl yn mynd. Normaleiddio dementia

11. Chwarae, creu, tocynistiaeth

12. Dyddiaduron Dementia: Dementia & Rhyw (JRF Sefydliad Joseph Rowntree), podlediad, iaith, DEEP, ei ddefnyddio’n adnodd gwybodaeth

13. Cefnogaeth - ansawdd y gwrando

14. Fforwm briodol - yn seiliedig ar hawliau, amgylchedd

15. Recriwtio drwy gefnogaeth cymheiriaid - grymuso

16. Sut mae cynnwys - Ble? Pryd? Felly sut ydym ni’n ‘cynnwys’?

17. Mynd ‘lle’ mae bylchau mewn cyflogaeth

18. Defnyddio’r hyn sydd yno: capel lleol. Co-op, Londis (archfarchnad) ayb., llyfrgell, gwledig, cymdeithasau. Defnyddio cymdeithasau capel i ymgysylltu

19. Cynnwys plant mewn gweithgareddau cartrefi gofal e.e. Sgowtiaid

20. Cydnabod fod dementia’n anabledd

21. Rhoi amser i bobl: cardiau i ddangos arafwch

22. Diffyg dealltwriaeth - diagnosis = anableddu eu hunain

23. Gr p cynghori - angen o leiaf 2-3, y cyfuniad iawn. Cefnogaeth - meithrin, annog, rhywun gyda nhw - eu gwahodd mewn parau, cefnogaeth gan gymheiriaid, bathodyn dementia sgowtiaid, (pobl)

THEMA 4: Addysg ar ddementia i BAWB.Y gwahanol fathau o ddementia. Pawb: gofalwyr, pobl â dementia, meddygon teulu ayb.1. Agor cartrefi gofal i’r cyhoedd (Ffair Nadolig/Haf ayb.)

2. Gofal Cymdeithasol - angen hyfforddiant gorfodol ar unedau dementia. Cyngor Gofal Cymru!

3. Rhagor o Ffrindiau a Hyrwyddwyr Dementia - annog mwy o fusnesau i fod yn ystyriol o ddementia

4. Ysgolion sy’n hyrwyddo iechyd - cynnwys gwybodaeth am ddementia - ar gyfer plant a phobl ifanc sydd â rhieni neu nain a taid â dementia

5. Cysylltu’r dotiau

6. Addysgu staff ysbytai gyda diwrnodau hyfforddi mewnol - hyfforddiant achrededig! Yr holl staff, nid dim ond doctoriaid, nyrsys ayb.

7. Llawlyfr hyfforddiant wedi’i greu ddwy flynedd yn ôl WANHIPH, ble mae e?

DIWRNOD 2 GWEITHGAREDD GR P 2 - THEMÂU LLWYBR GOFAL DEMENTIA YNG NGOGLEDD CYMRU


24

ADBORTH: SGYRSIAU’N ARWAIN AT GAMAU GWEITHREDU - ‘BETH YW UN CAM NEU BETH YDYCH CHI WEDI’I DDYSGU O’R DIGWYDDIAD THE MEET-UP?’

• “Mae Dementia’n fwy na ‘dim ond’ cof…Rwyf wedi dysgu llawer iawn am y materion synhwyrol. O ran cam, pan ydym ni’n asesu rhywun, mae’n sicr angen i ni fod yn edrych ‘o gwmpas’ gwrthod bwyd a pheidio cymryd yn ganiataol mai’r cof sy’n gyfrifol am eu bod nhw wedi ‘anghofio’ bwyta. Gofyn cwestiynau fel “Sut mae o’n blasu?” “Ydi o’n arogli’n rhyfedd?” “Ydi o wedi’i goginio’r ffordd ydych chi’n ei hoffi?”… Felly rydw i wedi cael llwyth o awgrymiadau”

• “Rwy wedi gwir fwynhau’r deuddydd diwethaf, hyd yn oed ar ôl bod yn y Gwasanaeth Iechyd am 40 mlynedd, rwyf wedi dysgu cymaint yn y ddeuddydd diwethaf. Bydda i’n mynd nôl â’r rhan am addysgu (eraill) gyda fi a gweithio gyda Gofalwyr Iechyd, Nyrsys, wardiau a phobl yn y gymuned, rwy’n credu fod yna lawer iawn i bobl ei ddeall am addysgu pobl â dementia a’r hyn ydw i wedi’i ddysgu yw’r effaith mae nam ar y synhwyrau’n ei gael ar gleifion dementia.”

• “Mae wedi bod yn 2 ddiwrnod grêt a’r hyn fydda i’n mynd gyda fi yw eich bod chi’n mynd i gynadleddau ar hyd y blynyddoedd ac mae hi wastad yn ymddangos mai’r gweithwyr proffesiynol sy’n rhoi’r areithiau. Ond y peth gwych am y digwyddiad yma yw bod 2 neu 3 allan o’r 5 wnaeth siarad ddoe’n bobl â dementia yn ogystal â gweithwyr proffesiynol. Rwy’n credu fod hynny’n bwysig ar gyfer unrhyw gynhadledd yn y dyfodol.”

• “Rwy wedi cael dau ddiwrnod grêt. Yr hyn ydw i wedi’i ddysgu yw ei bod hi mor bwysig rhyngweithio gyda phobl â dementia a siarad â phobl gan fod terfyn ar yr hyn allwch chi ei ddysgu o lyfr neu ddarlith. Yn fy addysg israddedig, y cyfan wnes i ei ddysgu oedd beth sy’n digwydd i’r ymennydd, nid pwy yw pobl, beth sy’n digwydd iddyn nhw a beth allwn ni wneud,”

• “Rwy’n gwbwl benderfynol o ddatrys y cysylltiadau dementia hyn. Yr hyn fydd yn aros gyda fi yw araith Kate ddoe a phan ddywedodd hi “Mam yw fy nghraig, ond dad, fe yw fy arwr i.”… Ro’n i’n credu fod hwnna’n wych!”

• “Rydw i wedi gwir fwynhau heddiw ac roedd hi’n ddiddorol cysylltu â phobl. Mae Book of you yn grêt ac weithiau gall fod yn eithaf unig, felly mae bod gyda phobl eraill a chael rhai syniadau y gallwn ni weithredu arnynt, gobeithio, yn ffantastig.”

• “Rwyf wedi fy ysbrydoli’n llwyr gan siarad â phawb yma dros y ddeuddydd diwethaf. Un cam gweithredu pendant wnes i gyda chyd-weithwyr o’r Gymdeithas Alzheimer’s oedd ein bod ni am gael partneriaeth anffurfiol er mwyn rhannu’r hyn ydym ni’n ei wneud â’n gilydd fel bod yr ymchwil yn cyrraedd allan i staff, gwirfoddolwyr a’r bobl maen nhw’n rhyngweithio â nhw ac yn yr un modd y gwasanaethau, felly dyna un cam gweithredu sy’n digwydd eisoes.”

• “Rydw i wedi cael cymaint o fudd, mae’n anodd ei roi mewn geiriau. Felly dau beth, rydw i wir am barhau â hyn, felly gadewch i ni beidio â stopio yma, os gwelwch yn dda a chael at a chynnwys rhagor o bobl sy’n anoddach eu ‘cyrraedd’ beth bynnag fo’r rheswm, natur wledig, iaith neu ddiwylliant – hoffwn i dwrio rhagor ar hwnna’n y dyfodol.”

• “Rwyf wedi dysgu cymaint, ac mae wedi dangos i mi eto, gymaint mwy sydd angen i mi ei ddysgu ac rwy’n credu mod i’n mynd â llawer gyda fi, mae gen i lawer o gysylltiadau (ag eraill) i weithio arnynt. Rwy’n ‘dwyn’ gan Agnes ac yn meddwl, dechrau’n syml ac rwy’n cymryd gan Neil ac rydw i am fynd i’r Capel lleol – sgwrsio â phobl, darganfod beth allwn ni ei wneud ac hefyd beth mae pobl ei eisiau.”

• “Rwy’n meddwl fy mod wedi fy narostwng. Rwy’n meddwl mai’r profiad o glywed straeon pobl yw’r hyn sy’n gyrru rhywun a’r hyn yr hoffwn i ydi eich bod chi’n fy nal i i gyfrif, gan sicrhau fy mod i’n ceisio gweithredu rhywfaint o’r hyn wnaethoch chi ei ddweud yn y ddeuddydd diwethaf.”

• “Gobaith yw’r hyn ddaeth allan i mi – cefais obaith anferth o heddiw. Cefais fy ysbrydoli gan John a Richard. Cyfathrebu gonest, eisteddom ni yma a siarad â phobl fel Bob (sydd â dementia), eisteddom ni a siarad fel bodau dynol am ein materion, gan ofyn am help a gwrando. Y cyfathrebu gonest wnaeth roi’r ffactor ‘WOW’.”

“Rydych chi i gyd yn f’atgoffa i nad ydw i ar ben fy hun, mae’n ffantastig.”

Chris Roberts


25

SIARADWYR

CHRIS ROBERTS @mason4233 Yn byw gyda dementia cymysg, Hyrwyddwr Ffrindiau Dementia, Llysgennad Cymdeithas Alzheimer’s, Hyrwyddwr Join Dementia Research, Aelod Bwrdd Dementia Alliance Internationalw: www.mason4233.wordpress.comCyd-lywyddu gyda’i wraig a’i ferch JAYNE A KATE ROBERTS @jaynegoodrick

JEREMY HUGHES @JeremyHughesAlzPrif Swyddog Gweithredol Cymdeithas Alzheimer’s y DU. Ymgyrchydd ar gyfer pobl â dementia. Yn credu y gall gweithredu cymdeithasol newid cymdeithas er gwell. e: [email protected]

GEORGE ROOK @george_rookYn byw’n dda gyda dementia cymysg. Hyrwyddocynnwys cleifion a chyd-ddylunio gan gleifion. Dylanwadwr ar newid mewn gofal iechyd. Cadeirydd Dementia Action Alliance Swydd Amwythig a Hyrwyddwr Ffrindiau Dementia.e: [email protected]

PROF. BOB WOODSAthro Seicoleg Clinigol yr Henoed ym Mhrifysgol Bangor. Cyd-Gyfarwyddwr, Canolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia Cymru. e: [email protected]

RUTH ELEY @tide_carers www.tide.uk.net Mae Ruth Eley yn sylfaenydd Gyfarwyddwr a dirprwy gadeirydd y Life Story Network. Mae hi’n cyflwyno hyfforddiant yn y defnydd o waith stori bywyd er mwyn gwella gofal perthynas-ganolog ar gyfer pobl bregus.

AGNES HOUSTON @agnes_houston Diagnosis o Ddementia Alzheimer’s Cynnar yn 57 oed. Aelod gweithgar o’r Scottish Dementia Working Group. Yn ymgyrchu dros arfer gorau/gwella bywydau pobl â dementia yn yr Alban a thu hwnt. e: [email protected]

KATE SWAFFER @KateSwaffer Cadeirydd/cyd-sylfaenydd Dementia Alliance International, Aelod Bwrdd Alzheimer’s Disease Int. Dyngarwr, eiriolwr ar ran pobl â dementia, awdur, siaradwr rhyngwladol, yn byw tu hwnt i ddiagnosis dementia cynharach. w: www.kateswaffer.com

SGYRSIAU BWRDD WEDI’U LLYWYDDUPrifysgol Bangor. Cyd-Gyfarwyddwr, Canolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia Cymru:

DR CATRIN HEDD JONES @CatrinHedd e: [email protected]

& KAT ALGAR @Kat_Algare: [email protected]

JENNY BURGESS @JennyBurgess12 Positive Approach & Unique Transgender Network e: [email protected]

RACHEL NIBLOCK @RachelNiblockDEEP e: [email protected] @DementiaVoices

Dementia Adventure @DementiaAdve: [email protected]

GLENYS OWEN-JONES Snowdonia Wool e: [email protected]

SUZY WEBSTER @suzysopenheart My Home Life Cymru, Age Cymru,e: [email protected]

SHIBLEY RAHMEN @dr_shibley e: [email protected]

DR OLWEN WILLIAMS @OlwenOlwen BIPBC, GIG Cymru

e: [email protected]

TIM PROSIECT CYD-GYNHYRCHU ‘GWEITHIO GYDA, NID I’ (WWNT) @workingwithnot2 Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’ e: [email protected] w: www.WorkingWithNotTo.com

PAM LUCKOCK @luckockp Cyfarwyddwr, Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’ ac Aelod Bwrdd Wales Co-Production Network e: [email protected]

FRAN O’HARA @fran_oharaCyfarwyddwr, Prosiect Cyd-gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’ & Scarlet Design Int. Ltd. e: [email protected]

JOHN POPHAM @johnpophamCyfarwyddwr, John Popham, Storïwr Digidole: [email protected]

e: [email protected]

MANYLION CYSWLLT


mailto:jenny.positiveapproach%40gmail.com?subject=DementiaMeetup2

mailto:john.popham%40johnpopham.com?subject=Dementia%20report%20query

26

SCARLET DESIGN INTERNATIONAL LTDMae Fran O’Hara, ynghyd â thîm craidd ac ymgynghorwyr arbenigol, yn cynnig hwyluso, hyfforddiant, dylunio, cynllunio strategol a digwyddiadau. Ein harbenigedd ni yw arweinyddiaeth ac arloesedd go iawn. Rydym ni’n creu dulliau cyfathrebu cynhwysol, effeithiol sy’n ymgysylltu. Rydym ni’n gweithio mewn tri prif faes:

1. Datblygu a hwyluso digwyddiadau a chynadleddau, o greu cofnodion gweledol ‘byw’ i greu a gweithredu digwyddiadau.

2. Hyfforddiant a choetsio mewn hwyluso gweledol, cynllunio a meddwl strategol ac ymgysylltu.

3. Dylunio graffeg, cyfathrebu, cyfryngau cymdeithasol a phrint.

e: [email protected] trydar: @fran_ohara @scarletdesigngr w: www.franohara.com

PROSIECT CYD-GYNHYRCHU ‘GWEITHIO GYDA, NID I’ (WWNT)Ym Mehefin 2013, sefydlodd Pam Luckock a Fran O’Hara’r prosiect Cyd-Gynhyrchu ‘Gweithio Gyda, Nid I’. Rydym ni’n gweithio ar draws Cymru er mwyn tyfu cyd-gynhyrchu ‘o lawr gwlad i fyny’ drwy gyd-gynllunio a chyflwyno ‘digwyddiadau’ cyd-gynhyrchu rheolaidd yng Nghymru, hyfforddiant, hwyluso a siarad. Gyda’n cymuned ddysgu o dros 800 o bobl, rydym ni’n cyd-gynhyrchu’r cyfan o’n gwaith, gan roi gwerth ar lais ac arbenigedd pobl a gweithio i sicrhau eu bod yn weledol. Rydym ni’n darparu gwasanaeth digwyddiadau cyflawn, o gynllunio’r

digwyddiad, dod o hyd i siaradwyr a chreu gweithdai a deunyddiau - i reoli rhaglen y digwyddiad ar-lein, gwahoddiadau, cynhyrchu cronfa ddata, rhedeg y digwyddiad, gan gynnwys cyfryngau cymdeithasol, adborth ac adroddiadau yn dilyn y digwyddiad.

e: [email protected] trydar: @workingwithnot2 w: www.workingwithnotto.com

WorkingWithNotToWorkingWithNotTo

CO-PRODUCTION RESOURCES & EVENTS

CYD-GYNHYRCHIAD ADNODDAU A DIGWYDDIADAU

GweithioGydaNidIGweithioGydaNidI

CYMDEITHAS ALZHEIMER’S GOGLEDD CYMRUCymdeithas Alzheimer’s yw elusen flaenllaw’r DU ar gyfer cefnogi ac ymchwil, darparu gwybodaeth, cyngor a chefnogaeth i bobl â dementia, eu teuluoedd a’u gofalwyr.

Rydym wedi ymrwymo i’ch rhoi chi wrth galon popeth rydym yn ei wneud, ac mae ein dealltwriaeth gynyddol o ddementia’n a’r hyn sydd ei angen arnoch i fyw’n dda’n dilyn diagnosis yn parhau i lywio’n gwasanaethau.

Cysylltwch â ni heddiw.

Rhif ein swyddfa rhanbarth Gogledd Cymru yw:

01248 671137 e: [email protected]

STONDINAU ARDDANGOS


mailto:[email protected]

http://www.workingwithnotto.com


27

DIGWYDDIAD ADDYSG A CHYNHWYSIANT DEMENTIALle yw Join Dementia Research (JDR) i gofrestru eich diddordeb mewn cymryd rhan yn ymchwil dementia. Gall unrhyw un - boed â dementia ai peidio, gofrestru’n wirfoddolwyr neu gofrestru ar ran rhywun arall, ar yr amod eich bod wedi cael eu caniatâd. Helpwch ni i guro dementia a chofrestrwch heddiw!

Er mwyn gwybod mwy, ewch i’r wefan: www.joindementiaresearch.nihr.ac.uk, galwch un o’r llinellau cymorth ar 0300 111 5111

neu 0300 2221122, neu codwch un o’n taflenni yn ystod y dydd.

Rydym ni hefyd yn chwilio am fwy o Hyrwyddwyr JDR i Gymru i ymuno â Chris Roberts yn hyrwyddo JDR. Am wybodaeth bellach, cysylltwch â Kat Algar ar [email protected] .

CANOLFAN DATBLYGU GWASANAETHAU DEMENTIA CYMRU (DSDC)Mae Canolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia Cymru, Prifysgol Bangor yn cyfuno ymchwil ansawdd uchel a datblygu ymarfer.

Mae DSDC Cymru hefyd yn darparu hyfforddiant i staff sy’n gweithio mewn gofal ac ymgynghori dementia a chyngor ynghylch datblygu gwasanaethau dementia. Mae ei bortffolio ymchwil cyfredol yn cynnwys prosiectau a ariennir gan Gynghorau Ymchwil a Llywodraeth Cymru yn ogystal ag elusennau megis Cymdeithas Alzheimer’s. Arweinir DSDC Cymru gan yr Athro Bob Woods, sydd â’i brofiad ymchwil eang yn cwmpasu lleoliadau gofal ac sy’n cynnwys ystod o

ganlyniadau ymchwil sydd wedi arwain yn uniongyrchol at newidiadau mewn arfer a pholisi sy’n seiliedig ar dystiolaeth.

Am wybodaeth bellach, ewch i’n gwefan:www.dsdc.bangor.ac.uk neu cysylltwch â ni ar 01248 383719 neu [email protected].

TIDERhwydwaith gynnwys yw Tide, ‘together in dementia everyday’, sy’n sylweddoli fod gofalwyr teulu pobl â dementia’n arbenigwyr drwy brofiad, arbenigwyr all chwarae rôl sylweddol wrth gefnogi gofalwyr eraill, dylanwadu ar bolisi a llunio gwell gwasanaethau comisiynu ymatebol, lleol. Bydd y rhwydwaith, sy’n dilyn ôl-traed rhagorol Carers Call to Action y DAA, yn darparu rhaglen ddatblygu sydd wedi’i dylunio gan ofalwyr er mwyn pasio’r sgiliau a’r hyder angenrheidiol ymlaen i

ofalwyr eraill sy’n eu canfod eu hunain mewn sefyllfa debyg, fel y gallan nhw hefyd ddylanwadu ar a chynrychioli eu cymheiriaid. e: [email protected] t: 0151 237 2669 tw: @tide_carers

STONDINAU ARDDANGOS


28

DEWIS CYMRUGwefan Ofal a Lles Cymdeithasol ar gyfer dinasyddion Cymru yw Dewis Cymru. Mae’n darparu gwybodaeth a chyngor ar themâu Cenedlaethol, yn ogystal â chyfeiriadur gwasanaethau, sy’n parhau i gael ei lenwi â gwybodaeth am adnoddau ar draws Gogledd Cymru.

Caiff y wefan ei ehangu drwy Gymru gyfan yn ystod 2016, gan olygu mai Dewis Cymru fydd y dewis naturiol i ddinasyddion ddod o hyd i

wybodaeth a chyngor fydd yn eu cynorthwyo nhw i gymryd gwell reolaeth o’u bywydau drwy gael gwell dealltwriaeth o’r dewis o adnoddau sydd ar gael yn eu hardal.

Ewch i: www.dewis.cymru a www.dewis.wales

Am wybodaeth bellach, cysylltwch â:

[email protected]

AROLYGIAETH GOFAL A GWASANAETHAU CYMDEITHASOL CYMRU (CSSIW)Mae CSSIW yn gyfrifol am arolygu gofal a gwasanaethau cymdeithasol er mwyn sicrhau eu bod nhw’n ddiogel ar gyfer y bobl sy’n eu defnyddio nhw. Byddwn ni’n darparu gwybodaeth i fynychwyr ynghylch gwasanaethau gofal dementia ac am ein gwaith yng Ngogledd Cymru.

Ni yw’r rheoleiddiwr ar gyfer gofal a gwasanaethau cymdeithasol yng Nghymru, o ofalwyr plant a meithrinfeydd i gartrefi pobl hyn.

Ein nod yw:

• Darparu sicrwydd annibynnol am ansawdd ac argaeledd gofal cymdeithasol yng Nghymru

• Diogelu oedolion a phlant, gan sicrhau y caiff eu hawliau eu diogelu;

• Gwella Gofal drwy annog a hyrwyddo gwelliannau mewn diogelwch, ansawdd ac argaeledd gwasanaethau gofal cymdeithasol

• Hysbysu polisi a safonau a darparu cyngor proffesiynol annibynnol i’r bobl sy’n datblygu polisi, y sector cyhoeddus a’r sector gofal cymdeithasol.

Cyswllt: Brian Davies, CSSIW [email protected] 0300 062 5186 www.cssiw.org.uk

STONDINAU ARDDANGOS


29

RMD – MEMORY MATTERSCred RMD – Memory Matters y gall y Celfyddydau helpu’n sylweddol BAWB sydd wedi’u heffeithio gan dementia i fyw’n dda.

Rydym ni’n cynnig ystod o wasanaethau creadigol, hyfforddiant a chefnogaeth, ar gyfer pobl sy’n byw â dementia a’u gofalwyr ar draws y Gogledd Orllewin.

Rydym ni’n darparu amrywiaeth o wasanaethau gan arbenigo yn y dychymyg ac atgofion. Mae gennym ni ystod o raglenni gwirfoddoli

cyffrous – cysylltwch â ni!

Rydym ni wastad yn chwilio am gyfle i fod yn bartner i sefydliadau eraill gan ein bod ni’n teimlo mai dyma sut allwn ni wirioneddol leihau stigma a chodi ymwybyddiaeth o ddementia. Cysylltwch â ni!

Donna Redgrave e: [email protected] Ff: 07794204242

CYNGOR SIR Y FFLINTByddwn ni’n arddangos y gwaith sydd ar waith

yn Nhrefi Sir y Fflint dros Gymunedau sy’n Ystyriol o Ddementia.

Mae rhaglen Cymunedau sy’n Ystyriol o Ddementia’n canolbwyntio ar wella cynhwysiant ac ansawdd bywyd pobl sy’n byw â dementia.

Mae strategaeth bum mlynedd Cymdeithas Alzheimer’s yn cynnwys uchelgais allweddol i weithio gyda phobl gânt eu heffeithio gan ddementia a phartneriaid allweddol i ddiffinio a datblygu cymunedau sy’n ystyriol o ddementia. Rydym ni eisiau creu cymunedau sy’n ystyriol o ddementia ar hyd a lled y wlad.

Yn y cymunedau hyn:

• Bydd pobl yn ymwybodol o ac yn deall mwy am ddementia.

• Caiff pobl â dementia a’u gofalwyr eu hannog i geisio cymorth a chefnogaeth.

• Bydd pobl â dementia’n teimlo’u bod yn cael eu cynnwys yn eu cymuned, yn fwy annibynnol ac â mwy o ddewis a rheolaeth dros eu bywydau.

Mae her y Prif Weinidog ar ddementia hefyd yn cynnwys uchelgais i greu cymunedau sy’n gweithio i bobl fyw’n dda gyda dementia.

Luke Pickering Jones e: [email protected] Ff: 01352702655 w: www.flintshire.gov.uk

STONDINAU ARDDANGOS



30

ENW CYNTAF CYFENW TEITL SWYDD CWMNIKate Schwaffer Llais y Dinesydd Kate Swaffer & Dementia Alliance InternationalM M Roberts Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’s

D D Banny Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sA Sayer Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sA Sayer Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sO S Jones Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sD Jackson Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sS Wilks Llais y Dinesydd Cartref Gofal St David’sRuth Waltho Rheolwr Cartref Gofal St David’sKatherine Algar Swyddog Cefnogi Prosiect Ymchwil Prifysgol BangorSteve Baker Arweinydd Cyfeiriadur Gwasanaethau Cymru Asiantaeth Gwella’r Gwasanaethau CymdeithasolJacky Baldini Rheolwr Gweithrediadau Cymdeithas Alzheimer’s Gogledd CymruKathy Barham Cyfarwyddwr ‘Book of You’ CICChris Bexon Llais y Dinesydd Paul Bexon Llais y Dinesydd Paul Brownbill Myfyriwr Ymchwil Doethuriaeth Prifysgol De CymruJenny Burgess Cyfarwyddwr Positive ApproachNeil Bryson Cyfarwyddwr Book of You CICJackie Clayton Swyddog Technegol ac Adsefydlu Cymdeithas y Byddar Gogledd CymruHannah Wilson Arwyddwr & Dehonglwr Cymdeithas y Byddar Gogledd CymruJulie Walker Arwyddwr & Dehonglwr Cymdeithas y Byddar Gogledd CymruDaisy Cole Cyfarwyddwr Lles a Grymuso Comisiynydd Pobl Hyn CymruBrian Davies Uwch-Archwilydd Arolygiaeth Gofal a Gwasanaethau Gofal Cymru (CSSIW)Teresa Davies Llais y Dinesydd Kim Dawson Rheolwr Rhanbarthol Chapel House Dementia Resource CommunityHelen Duffy Rheolwr Rhanbarthol

Iechyd Meddwl & Anabledd DysguBwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr

Ruth Eley Vice-chair Life Story network/TIDE CarersDenise Ellis Dirprwy-gadeirydd BIPBCKath Fleet Swyddog Datblygu Cyngor Sir y Fflint

PWY DDAETH I’N DIGWYDDIAD? POBL O WAHANOL SECTORAU & O WAHANOL RANNAU O’R DU


31

ENW CYNTAF CYFENW TEITL SWYDD CWMNIValerie GannonFran Graham Swyddog Datblygu Cyngor Sir y FflintClare Harris Hyrwyddwr DementiaGo Cyngor GwyneddCatrin Hedd Jones Swyddog Ymchwil, Dementia a Dychymyg,

Canolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia Cymru (DSDC)

Prifysgol Bangor

Ceri Hodgkison Dementia UKHayley Horton Swyddog Ymgysylltu a Chyfranogi Cymdeithas Alzheimer’s Gogledd CymruDonna Houston Gofalwr Agnes Houston Scottish Dementia Working GroupJeremy Hughes Prif Swyddog Gweithredol Cymdeithas Alzheimer’s UKLowri Hughes Myfyriwr Prifysgol BangorJoan Humphries Llais y Dinesydd Keith Humphries Llais y Dinesydd Carol Jones Llais y Dinesydd John Jones Llais y Dinesydd Ann Jones Roberts Therapydd Lleferydd ac Iaith BUC NHSRakesh Kumar Arbenigwr Clinigol Adsefydlu-Gorllewin

(Gofal yr Henoed, Iechyd Cymuned a Iechyd Meddwl)

Ysbyty Gwynedd, Bangor BIPBC

Louise Langhar TIDE Together in Dementia Everyday J Loughlin Llais y Dinesydd Pamela Luckock Cyd-Gyfarwyddwr Gweithio Gyda, Nid I

Matt Makin Cyfarwyddwr Meddygol Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr (BIPBC)Richard Markey Llais y Dinesydd Margaret Markey Llais y Dinesydd Eleri Miles Gofalwr a Llais y Dinesydd John Moore Rheolwr My Home Life Cymru Age CymruVanessa Morris Cefnogi J Loughlin Gweithiwr Cymorth Gofal Iechyd, Llys Dyfrig, BIPBC - Iechyd Meddwl &

Anableddau DysguRachel Niblock Arweinydd Prosiect Dementia Adventure / DEEP



32

ENW CYNTAF CYFENW TEITL SWYDD CWMNIFran O'Hara Cyfarwyddwr Gweithio Gyda, Nid I a Scarlet Design Int. Ltd..Laura O'Philbin Myfyriwr Prifysgol BangorGlenys Owen-Jones Perchennog Snowdonia Wool LtdColleen Pear Llais y Dinesydd Les Pear Llais y Dinesydd Bev Perkins Rheolwr Eiriolaeth Cymdeithas Alzheimer’sLuke Pickering-Jones Swyddog Cynllunio a Datblygu Cyngor Sir y FflintJohn Popham Storïwr Digidol John PophamEmma Quaeck Cydgysylltydd Atgyfeiriadau Ymarfer Corff Cyngor GwyneddShibley Rahman Ymchwilydd Dementia, Ysgolor y Frenhines BPP Law SchoolKath Rawlins Llais y Dinesydd Eric Rawlins Llais y Dinesydd Donna Redgrave Cyfarwyddwr Artistig RMD, Memory Matters Chris Roberts Llywydd Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant DementiaJayne Roberts Llywydd Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant DementiaKate Roberts Llywydd Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant DementiaDenise Roberts Rheolwr Gwasanaeth Cymdeithas Alzheimer’sGeorge Rook Claf-Gweithredydd Cadeirydd, Dementia Action Alliance Swydd Amwythig.Roger Rowett Cyfarwyddwr Taith LtdSusan Thomas Llyfrgell Hybu Iechyd Iechyd Cyhoeddus CymruIsabel Vander Gwirfoddolwr a Llais y Dinesydd Gweithio Gyda, Nid ISuzy Webster Gofalwr a My Home Life Cymru My Home Life CymruGwenllian Wilkinson Therapydd Lleferydd ac Iaith BUC NHSOlwen Williams Meddyg Ymgynghorol, Meddygaeth

Genhedlol-Wrinol/Future HospitalsBwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr (BIPBC)

Steve Williams Rheolwr Prosiect DEWIS CymruBob Woods Canolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia

(DSDC)Prifysgol Bangor

Suzanne Worthington Therapydd Lleferydd ac Iaith Ysbyty Maelor Wrecsam



24 & 25 Tachwedd 2015, Gwesty St. George, Llandudno, Gogledd Cymru

Adroddiad Cryno Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant Dementia

Llywyddwyd gan Chris, Jayne a Kate Roberts, cyd-gynhyrchwyd gan Pam Luckock a Fran O’Hara a’n Cymuned ‘Gweithio Gyda, Nid I’

Gwybodaeth ac ysbrydoliaeth i greu cymunedau mwy deallus a chynhwysol a gwella gofal a chefnogaeth dementia yng Ngogledd Cymru

[email protected] @workingwithnot2

Dyddiad i’r dyddiadur! Digwyddiad Addysg a Chynhwysiant 2 22 & 23 Tachwedd 2016 yng Ngwesty St. George, Llandudno, Gogledd Cymru.

Dewch, cynigiwch i siarad/hwyluso sgwrs, gwahoddwch bobl, rhannwch neu noddwch.

https://twitter.com/workingwithnot2

Healthcare

Dementia Meetup1 Welsh Summary Report