Тамхины хор, хөнөөл

4000 гаруй төрлийн химийн бодис агуулсан, үүнээс 43 нь хүний биед хорт хавдар үүсгэх чадвартай. Үйлчлэлээр нь 4 хувааж үздэг.

Мансууруулан донтуулах Хорт хавдар үүсгэх Тэсэрч дэлбэрэх Шууд үхэлд хүргэх

Тамхинд агуулагдах зарим нэг хорт бодисоос дурьдвал

• Никотин: их тунгаар хортон шавьж устгахад хэрэглэнэ.

• 1 тамхи 15-20 мг никотин агуулна.• 1 тамхи татахад 1-2 мг никотиноор

амьсгална.• 50-60 мг никотин шууд үхэлд хүргэх аюултай.

Нүүрсхүчлийн хий

Түлшний утаанд агуулагддаг. Энэ нь цусан дахь хүчилтөрөгчийн солилцоог

алдагдуулж тархи булчин зөөлөн эдийг хүчилтөрөгчийн дутагдалд хүргэнэ.

хүнцэл

• Хулгана хархны хор болгон ашигладаг

Аммони

• Шал жорлонг цэвэрлэхэд ашигладаг.

Цагаан цууны хүчил

• Цагаан цууны найрлаганд ордог

Тамхи нь дэлхий дээрх нас баралтын эхний 8 өвчний 6-ийнх

нь шалтгаан болж байна.• Зүрхний цусан

хангамжийн дутагдал• Тархины судасны

өвчин• Амьсгалын замын

доод халдвар• Уушиг тэлэгдэх өвчин• ХДХВ/ДОХ• Суулгалт өвчин• Сүрьеэ• Уушигны хорт хавдар

Тамхи нь дараах эрхтнүүдийн хорт хавдар үүсгэдэг нь тогтоогдсон

• ДАВСАГ • УМАЙН ХҮЗҮҮ• УЛААН ХООЛОЙ• БӨӨР• ЗАЛГИУР ХООЛОЙ

• ЦУСНЫ ХОРТ ХАВДАР• УУШИГ• АМНЫ ХӨНДИЙ• ХОДООД • НОЙР БУЛЧИРХАЙ

Амны хөндий

Шүд шарлах Чулуужих Цоорох шүд сулрах Буйлнаас цус гарах Шүд унах Буйлны үрэвсэл Тамхи татдаггүй хүнийхтэй харьцуулахад шүд унах

нь 1-1,5 дахин элбэг тохиолддог.

Арьс

• Арьс хуурайшиж уян чанар, цусан хангамж алдагдснаас эрт хөгширнө /үрчлээтнэ/.

• Үсний өнгө алдагдаж үснээс тамхины утаа үнэртэнэ, үс унаж халзарна.

• Хумсанд шар толбо үүсэх ба хумс амархан хугарамтгай болно.

Амьсгалын замын өвчин

• Уушигны архаг бөглөрөлт өвчин• Хатгаа• Ургийн амьсгалын замд нөлөөлөх, нярайн

уушигны үйл ажиллагааны дутагдал• Ханиалга ихсэх• Багтрааг хүндрүүлэх• Амьгалын дутагдал

ТАМХИЧНЫ УУШИГ

ЭРҮҮЛ УУШИГ

Судас

• Тамхи татдаг хүний судасны хананд тухайн насны татдаггүй хүнийхтэй харьцуулахад 3 дахин их өөх тос хуримтлагддаг.

НҮД

• Загатнах • Хорсох• Анивчих• Нулимс гоожих• Хараа муудах• Болор цайх

Мэдрэхүйн эрхтэн• Сонсгол муудах• Үнэрлэх мэдрэмж буурах /ам хамар

хувцàснаасаа эвгүй үнэр гарч байгааг мэдэрдэггүй/

Нөхөн үржихүй• Бэлгийн сулралд орох• Сарын тэмдгийн мөчлөг өөрчлөгдөх• Ураг эндэх, амьгүй төрөх• Үр тогтоох чадвар буурах• Дутуу жинтэй төрөх• Жирэмсний үеийн хүндрэлүүд гарах

• Äàì òàìõèäàëò ãýæ òухайн хүн өөрөө тамхи татаагүй боловч дэргэд нь тамхи татаж буй хүнээс болж дараах 2 төрлийн утаанд хордохыг хэлнэ:

• Тамхины ишнээс гарах нэмэлт утаа (янжуурын асаасан хэсгээс гарах утаа)

• Амьсгалаар гарах үндсэн утаа

(тамхичны амьсгалаар гаргах утаа)

• Дам таìõидалтанд удаан өртсөнөөр уушигны хорт хавдар үүсэх магадлал 30%-аар нэмэгдэнэ.

• Удаан хугацаанд өртсөн хүний уушиг өдөрт 1-10 янжуур татдаг хүнтэй адилхан хордоно.

• Тамхи татдаггүй хүмүүс тамхины утаагаар дүүрсэн өрөөнд 1,5 цаг болоход цусан дахь нүүрстөрөгчийн исэл тамхи татаж байгаа хүнийхтэй ижил түвшинд очино.

• Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын судалгаанаас үзэхэд:

• 2004 онд 4,5 сая хүн• 2006 онд 5 сая хүн тамхинаас үүдэлтэй өвчнөөр

нас барсан бол• 2030 он гэхэд 8 сая хүн үүнээс улбаалан нас

барна гэсэн тооцоо байна.

Хэрвээ та тамхи татдаг бол ...

Таны татдаг тамхи ямар үнэтэй вэ?

Та өдөрт хэдэн ширхэг тамхи таmдаг вэ?

Та жилд хэдэн хайрцаг тамхи татдаг вэ?

Та тамхинд хэдэн төгрөг зарцуулсан бол?

Та дээрх өвчнөөр өвдөх үү? Эсвэл тамхиа хаях уу...

1. Зарлах.

Би тамхиéã хаяхаар

шийдсэн

2. Зайлсхийх • Тамхитай холбоотой

бүх зүйлсийг өөрөөсөө холдуулаарай. Тамхи татах хүсэл 3-5 минут л үргэлжилдэг болохоор энэ хуãацааг л та анхаарлаа өөр зүйлд хандуулвал тамхи татах хүсэл тань үгүй болно.

3. ЗӨВ АМЬСГАЛАХ• Хамраараа гүн амьсгаа авч зугуухан гаргахдаа тоол,

2-3 удаа давтан хийгээрэй.

4. Зөвхөн шингэн зүйл уух• Татмаар санагдсан үедээ 1-2 аяга усыг аажмаар

шимж уугаарай.

5. Завгүй байх

Хэн нэгэнтэй ярих, тайвширах, бохь зажилах, ааруул идэх гэх мэтээр дуртай зүйлээ хийгээрэй.

6. Залбирах сүсэглэх

• Дотоод сэтгэлээсээ тусламж гуйж өөрөө өөртэйгөө ярих аргыг хэрэглээд үзээрэй.

Тамхигүй орчин миний

сонголт

Та тамхиа хаяснаар...

• Та урт удаан хугацаагаар амьдрах ба амьдрал чинь чанартай байх болно

• Зүрхний өвчин, хорт хавдар, цус харвалтанд өртөх эрсдэлийг бууруулна

• Хайртай хүмүүсээ тамхины утаагаар хордуулж эрүүл мэндийг нь хохироохгүй

• Та илүү эрч хүч, тэсвэр хатуужилтай болно• Тамхинд зориулахаас илүү хэрэгтэй зүйлд мөнгө

зарцуулна• Тамхинаас үүсэх айдас болон буруутан гэгдэж

амьдрахаас зайлсхийж чадна.

Тамхины хяналтын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйл. Утаат тамхи татахыг хориглох

9.1.Дараах газар утаат тамхи татахыг хориглоно:9.1.1.бүх төрлийн нийтийн тээврийн хэрэгсэл;9.1.2.олон нийтийн үзвэр, үйлчилгээний газар;9.1.3.шатахуун түгээгүүрийн газар, шатах, тослох, тэсэрч, дэлбэрэх бодис,

материалын үйлдвэр, түүний нөөцийн агуулах;9.1.4.зорчигч тээврийн буудал, зочид буудлын нийтийн танхим, тамхи

татахыг хориглосон өрөө;9.1.5.нийтийн хоол, худалдаа, баар, цэнгээний газар;9.1.6.аж ахуйн нэгж, байгууллагын ажлын байрны дотоод орчин;9.1.7.агаарын хөлөг, зорчигч тээврийн галт тэрэг;9.1.8.цэцэрлэг, бүх шатны сургууль, сургуулийн дотуур байр, тэдгээрийн

гаднах орчин, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн орц, цахилгаан шат, хүүхдийн тоглоомын талбай, цэцэрлэгт хүрээлэн.

9.2.Аж ахуйн нэгж, байгууллага хуульд заасан тамхины хяналтын үйл ажиллагаатай холбогдсон зохицуулалтыг байгууллагынхаа хөдөлмөрийн дотоод журамд тусгаж, хэрэгжилтэд нь хяналт тавина.

9.3.Аж ахуй нэгж, байгууллагын орох хаалга, хүлээлгийн танхим, хонгил, бие засах газар болон бусад шаардлагатай газарт тамхи татахыг хориглосон анхааруулах тэмдэг байрлуулна.

Оюунлаг, бурханлаг таны ирээдүй тамхигүй байгаасай