လႊတေတာအမတမငးေသ (ေရးသားသည)

2 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

လႊတေတာ အမတ

ဒစာတမးက ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမာ ဝငေရာကယဥျပငျပး အႏငရလာတ လႊတေတာေရာကျပညသ႕ကယစားလယအမတမငးမားအတြက ႏငငတညေဆာကေရးက ထထေရာကေရာက စမခန႔ခြႏငေစရန ရညရြယ၍ ျပစေရးသားပါသည။

ဘယသအပခပတယဆတာအေရးမၾကးဘး။ဘယလအပခပတယဆတာ အေရးၾကးတယ။

နဒါနး

ျမနမာႏငငဟာ ေတာလနေရးခညးပ လပေနရလ႔ ႏငငတညေဆာကေရးက ဥးမတညႏငခတာၾကာလျပ။

ျဗတသက ေတာလနရ၊ ဂပနကေတာလနရ၊ အေခာငသမားဝါဒက တကထတရ၊ ဆရယလစစနစဆးက

ေတာလနရ၊ စစအာဏာရငက ပနကနရန႔ တညေဆာကေရးဆတာ တစဝလညလည ျဖစေနခတာၾကာချပ။

ဒလန႔ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြမာ အသြငကးေျပာငးၾကမယလ႔ ဆျပး ဖြငသငတာဖြင၊ ေျဖေလာသငတာ ေလာ

လပခၾကတယ။ ဒမာလညး ၾကြငးကနရစတ စစအာဏာရငက ဆကလက ေတာလနမယဆျပး လပခတာ

ေတာလနေရးက ဆကျပး ရညလာေနတယ။ တညေဆာကေရးက စရမလ၊ မစရမလန႔ ျဖစေနချပနတယ။

ႏငငလြတလပေရးန႔ ဖြားဖကေတာက ျပညတြငးစစ။ ဥးသနးစနအစးရသစလကထကမာလညး အဓကလပခ

ရတာက အမးသားျပနလညရငၾကားေစေရး1 ။ ျပညတြငးျငမးခမးေရးလ႔ ေခၚရငရပါတယ။ ေနာကျပး

ႏငငတကာအသအမတျပတ အစးရျဖစတညေရး။ ဒရညရြယခကေတြေအာငျမငဖ႔အတြက ျပညသ႕ေထာကခ

မႈ လတယ။ ဒါမ တရားဝငမႈ ဒဂရဟာ တကမာျဖစပါတယ။

လြတလပေရးၾကးပမးမႈကာလမ ဝဝါဒ ကြၾကတာ တစခရတယ။ ဘယနညးန႔ လြတလပေရးက ရေအာငလပ

ၾကမလဆတ ကစၥ။ စစေရးနညးလား၊ ႏငငေရးနညးလား။ တပေပါငးစအသြငန႔စေပါငးျပး စစေရးနညးက ေရြး

ခယခၾကတယ။

လြတလပေရးရျပးကာလမာၾကေတာ ဘယစနစ၊ ဘယမ၊ ဘယဝါဒန႔သြားမလ ဆတ ကစၥန႔ ပကသကျပး ဝဝါဒ

ကြၾကျပနေရာ။ ဒလန႔ ဖဆပလလညး ကြတယ။ အငဒေယာလဂ စြကငခကေတြန႔ ႏငငေရးသမားေတြက တပ

1 National Reconciliation

3 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

အတြငးက ကယေတြ ယၾကညတ ဝါဒေတြ သြတသြငးၾကတယ။ ေနာကေတာ တပရငးအလကေတာခသြားၾက

တယ။ တပမေတာ ျပကြမႈကေနတစဆင ႏငငေတာ ကစဥကလားျဖစမႈက ဥးတညခတယ။

၁၉၆၂ ေတာလနေရးေကာငစတကျပး ဘယစနစန႔သြားမလဆတာက ၾကဆၾကရငး ဆရယလစက ေရြးခ

တယ။ တကယေတာ ဥးေနဝငးကယတငက ဆရယလစသမားမဟတဘး။ ဆရယလစက ယၾကညသကဝင

သ မဟတခဘး။ လကေတြ႕ကက စဥးစားဆးျဖတျပး လပကငတတတ Pragmatic သမားတစေယာကသာ

ျဖစတယ။ Realist သမား တစေယာကသာျဖစတယ။ ၁၉၇၄ မာ ျမနမာဆရယလစလမးစဥက တရားဝင ေၾက

ညာျပးတ အခနမာ ဆရယလစ နညးနာေတြက အပအျပင အေကာငအထညေဖာၾကတယ။

အေထြေထြစးပြားေရး ခၽြတျခကမႈက ၁၉၈၇ ေငြေၾကး ဖကသမးမႈက မးေမႊးေပးလကတယ။ လထအၾကြမႈၾကး

အၾကးအကယျဖစတယ။ သေဌးေရာ၊ ေခြးေရာ လမးေပၚထြကလာၾကတယ။ ကမာၻေပၚမာ ႏငငေရး အေျပာငး

အလေတြ ေတာေတာမားမားဟာ စးပြားေရးေရခနအေပၚ အေျခချပး ထြကေပၚလာၾကတာမားတယ။ ဆရယ

လစစနစ ကဆးျခငးက ႏငငစးပြားေရး ပကသဥးျခငးက ျဖစေစခတယ။ ႏငငစးပြားေရး ခၽြတျခကျခငးက

အေထြေထြ လထအၾကြမႈက ေပၚေပါကေစခတယ။ အၾကြငးမ လထအၾကြမႈက အစးရအေျပာငးအလက ျဖစေစ

ခတယ။

၁၉၉၀ အေထြေထြ ေရြးေကာကပြက ကငးပခတယ။ လထက အစးရအေျပာငးအလျဖစျပးေရာ ဆျပး ပါတ

အလ တစခတညးက စျပျပး မေပးခတယ။ ဒပါတက ေအာငစတငလ႔ေခၚတ ဥးေအာငၾကး၊ ေဒၚေအာငဆနး

စၾကည န႔ ကာကြယေရး ဥးစးခပေဟာငး ဥးတငဥးတ႔ စစညးဖြ႕စညးထားတ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႕ခပ

ျဖစတယ။ အဒမာ ေတာငျပကမးျပ ေထာကခမက ရခၾကတယ။

တကယေတာ ႏငငေရးအာဏာက မရခၾကဘး။ ဒလန႔ အာဏာသမးအစးရန႔ အတကအခတ႔ လြနဆြပြေတြ

ျဖစလာၾကတယ။ စစအစးရက ႏငငေတာရ႕ အေျခခစးပြားေရးေတြက ဖြငေပးျပး အတကအခတ႔က လထန႔

ကငးကြာေအာင လပခတယ။ ေတာလနေရးက ရညၾကာလာတ အခါ လထကယတငက ေသြးေအးသြားတယ။

ဒလန႔ ႏစႏစဆယေကာ စစအစးရေအာကမာ ေရာကချပနတယ။

အခ႕ကလညး စစေရးနညးန႔တကဖ႔အတြက ေတာခၾကတယ။ နယစပေဒသေတြက ေရာကတယ။ လမးစ

လကနကကငေတြ န႔ ေပါငးျပး ေတာလနေရးက ဆကလပၾကတယ။ ႏငငတကာအကအညေတြရယျပး

ပတဆ႔အေရးယမႈေတြလပဖ႔ တြနးအားေပးတ ျပညပေရာက ႏငငေရး အငအားစေတြလညး ရၾကတယ။ ျပည

တြငးမာလညး ၾကတဝငးေတြ ဖြ႕ျပး ႏငသေလာက ေတာလနေရး လပခၾကတယ။ ေထာငကတသေတြလညး

က။ အႏပစကချပး ဘဝနဂးခပသြားတ လေတြလညး ရတယ။ ေတာလနေရးက လကလႊတလကျပး ႏငငေရး

န႔ ေဝးေဝးေနတသေတြလညး ရတယ။

4 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက (မ မေပးေၾကး)2 ဆျပး ေရြးေကာကပြက သပတေမာကဖ႔လပတယ။ ေရြးေကာကပြက

တရားဝငျဖစသြားတယ။ အတကအခတ႔ မေအာငျမငလကဘး။ ဒါေပမယ ၂၀၁၂ မာ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ

လပတယ။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပက ၄၅ ေနရာ ျပငတေနရာမာ ၄၃ ေနရာ အႏငရတယ။ ၂၀၁၀ ေရြး

ေကာကပြကေနတကလာတ အစးရသစက တရားဝငမႈ ေပးမယ/မေပးဘးလ႔ ဒြဟျဖစေနတ ႏငငေတြ ျပတ

ျပတသားသား ဆးျဖတရမယ အခကတစချဖစသြားခတယ။ အတကအခတ႔က လကရ ႏငငေရး ေရစးက

ပါဝငဖ႔ ဆးျဖတလကျပ။ ဒေနာကပငးမာ ဥးသနးစနအစးရလညး ႏငငတကာအသအမတျပမႈ3 န႔

တရားဝငျဖစမႈ4 ပျမငလာတယ။

ဥးသနးစနအစးရအေနန႔ ႏငငေရးပြငလငးမႈက စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလေရးထက ပျပး လပခတယ။ စးပြား

ေရးျပျပငေျပာငးလမႈမာ ကားကစၥ၊ ေလာငစာဆကစၥ၊ ဘဏကစၥ၊ ေငြေၾကးကစၥ၊ ဆကသြယေရးကစၥ

(တယလဖနးဆကသြယေရး) စတ ကစၥရပေတြက သသသာသာေျပာငးလႏငခတယ။ ဒါေပမယ ကားကစၥန႔

ေငြေၾကးကစၥတ႔မာ မဝါဒ ျပနာ ထပတးေတြ ေပၚေပါကလာတယ။ ဥပမာ - ရနကနျမ႕၌ အလြနအမငး

ကားလမးၾကပမႈကစၥန႔ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ ျမငတကလာျခငးကစၥ၊ ၂၀၁၅ ႏစကနပငးမာ ေဒၚလာေစး

တစေဒၚလာ ၁၂၈၀ ကပအထ ျဖစလာတယ။ ၂၀၁၀ ကစျပး ၂၀၁၅ ခႏစအထ (၅ ႏစအတြငး) ၃၀ ရာခငႏနး

နးပါး ေငြေၾကး ေဖာငးပြလာတယ။

ဥးသနးစနအစးရအေနန႔ သသသာသာ မေျပာငးလႏငတ ကစၥရပေတြ အမားၾကး ရေနေသးပါတယ။

ဒါေပမယ အၾကးမားဆးေသာ မေျပာငးလႏငတ ကစၥရပကေတာ ျဗရကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးပ ျဖစပါ

တယ။ ဗလခပမးၾကး သနးေရႊဟာ ဥးေနဝငး အစးရရ႕ ဆရယလစ စနစဆးက အေမြရခတယ။ ဥးသနးစန

အစးရက ဗလခပမးၾကးသနးေရႊရ႕ စစဘကအရာရၾကးမားရ႕ျခစားမႈ အေမြက ရခတယ။ စစဘကအရာရၾကး

မားရ႕ ျခစားမႈဆတာ စးပြားေရးမာ ခရနေတြန႔ စစဘကက ဘ႑ာေငြရရရန အလ႔ငာ လပေဆာငတ စစတပ

စးပြားေရး လပငနးေတြရ႕ ဆးကးေတြက ဆလတာ ျဖစပါတယ။

ဒေတာ သမငးက ၾကညရင ျမနမာႏငငအေနန႔ သမငးအျဖစအပကေတာေတာမားမားက ျဖတသနးခဖးတ

အေတြ႕အၾကေတြ ရခတယ။ ပစအမးမးျဖစေနတ ႏငငေခါငးေဆာငေတြက ၾကေတြ႕ရတယ။ အထးသျဖင

ဥးသနးေရႊဟာ ႏငငေတာရ႕ အေျခခအေဆာကအအေတြက အဓကထားျပး တညေဆာကခတယ။ ဆက

လကျပး အေျခခအေဆာကအအေတြရ႕ အဆငမမႈန႔ အေရအတြကအားျဖင လအပခကေတြ ရေနဆပ ျဖစပါ

တယ။ ဒလပ အခ အစးရအသစျဖစလာမယ သေတြမာ တာဝနရတာက ႏငငတညေဆာကေရးျဖစပါတယ။

ႏငငတညေဆာကေရးမာ အေပၚထပ အေဆာကအအန႔ အေျခခအေဆာကအအေတြက အေရအတြက

အားျဖငေရာ၊ အေရအေသြးအားျဖငေရာ ျဖညဆညးဖ႔ တာဝနရေၾကာငး အသေပးအပပါသည။

2 No Vote3 International Recognition4 Legitimacy

5 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

စးပြားေရးနားမလညပ ႏငငေရး လပလ႔ မရဘး။လကြမယ

၁။ ေရြးေကာကပြအျပး တကလာမည လႊတေတာအမတမားအေနျဖင သရမည အရာမားရသည။ လပရမည

အရာမားရသည။ ျပနလညဆနးစစရမည အရာမားရသည။ ျပျပငေျပာငးလရမည အရာမားရသည။ အသစ

တညေဆာကရမည အရာမားရသည။ ထအရာေပါငးမားစြာက အဓက ခြျခားေသာ အေပာထညပငး5 ႏင

အမာထညပငး6 ဟ၍ ခြျခားရမည။ ထအပငးမားတြင လကတေလာ ေျဖရငး၍ ရႏငသည အပငးမားပါဝင

သလ ယခ အပခပမႈ သကတမးကာလအတြငး၌ပင ေျပလညႏငသည အရာမားရသည။ ထ႔အတ ေနာင

တကလာမည ၂၀၂၀ ခႏစအလြန အစးရသစအတြက ေရခေျမခေကာငးမား ဖနတးေပးႏငသည အရာမား

လညး ရသည။ အစးရအဆကဆက တာဝနယ ေျဖရငးလပေဆာငရမည အရာမားလညး ရသည။ ထ႔ေၾကာင

ျပညသ႕အကးက သယပးမည လႊတေတာ အမတမား သေစရန အေရးၾကးသည။

၂။ ႏငငေရးတာဝန၏ အေျခခ

အခကမာ ျပညသမား၏ စား

ဝတေနေရး အဆငေျပ ေခာေမြ႕

ေစရနျဖစသည။ စားဝတေနေရး

အဆငေျပရျဖင မလေလာက

ေသာအခါ အရညအေသြးျပညမ

ေသာ စားေသာကေနထငဝတ

စားမႈ ပစ ျဖစေစရန ျဖညဆညး

ေပးျခငးျဖစသည။ ေနာကဆး

လေနမႈ အဆငအတနး အျမင

မားဆးျဖစေအာင ပ႔ေဆာငေပး

ေရးျဖစသည။

၃။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ပထမ

ဆး လပရမည ေယဘယအလပ

မာ - ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး7

ျဖစသည။ ဥးသနးစနအစးရလကထကတြင လပေဆာငခသည။ ကမာၻ၌ ဆငးရမြေတမႈ အျမငဆးျဖစသည

ျမနမာႏငငအဖ႔ အစးရအဆကဆကက ဆငးရမြေတမႈ တကဖကေရးက အစဥလပေဆာငေနရမညျဖစသည။

5 Software Sector6 Hardware Sector7 Poverty Reduction

အလပသမားမား၏ အနမဆး လပခ သတမတျခငးက ျပညတြငး ထတလပမႈတနဖးျမငမားေစျခငးလား၊ သ႔တညးမဟတ အလပသမား အခြငအေရးလား၊အမနတကယေရာ အလပသမားႏင အလပရငအၾကား အကးေကးဇး

ျဖစထြနးပါရ႕လား…..

6 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

ထ႔ေၾကာင ေရြးေကာကပြ၌ ျပညသ႕အေရြးခယခပဂၢလမားအေနျဖင ဆငးရမႈ သသရာက ခးဖကရန တာဝန

ရသည။ ဆငးရမႈသသရာ (စကဝနး) က ခးဖကရန အဓကကေသာ အခကမာ - ဆငးရျခငး၏ အေၾကာငး8

က သရန လသည။ သရျဖင မလေလာက၊ ေျခေျချမစျမစနားလည၍ ဆငးရမႈမ ရနးထြကႏငေအာင ကည

ေထာကပေဆာငရြကရမည ျဖစပါသည။

၄။ ေအာကစဖ႔တကသလမ ေဘာဂေဗဒပါေမာကၡ ေပါေကာ

လယာ9 ေရးသားေသာ ေအာကေျခသနး တစေထာင10

စာအပ၌ ႏငငမားဆငးရရျခငး အေၾကာငး (၄) ပါးက ေဖာျပ

ထားသည။

(၁) ပဋပကၡေထာငေခာက

(၂) သဘာဝသယဇာတ ေထာငေခာက

(၃) အမနးခငးဆးမားႏင ကနးတြငးပတ ႏငငျဖစ

ရျခငး ေထာငေခာက

(၄) ႏငငငယငယ၊ အပခပမႈ ညည ေထာငေခာက

ဟေသာ ေထာငေခာက (၄) မးတြင ကေရာကေနျခငး

ေၾကာငဟ မတခကျပသည။

၅။ ျမနမာလြတလပေရးႏင ဖြားဖကေတာမာ ျပညတြငးစစ

ျဖစသညဟ ဆခသည။ ထ႔အျပင ယခ အသြငကးေျပာငးေရး

ကာလ၌ ဘာသာေရး/ လမးေရး အဓကရဏးမားသည

ပဋပကၡက ရညၾကာေစေသာအခကမားျဖစသည။ ႏငငေရး

အရ၊ လမးေရးအရ မတညျငမသည ႏငငက မညသည ႏငင

ကမ ရငးႏးျမပႏခငလမမည မဟတဆသည အခကက

သတျပရမည။

၆။ စစအစးရသည ျပညသ႕အခြနအေပၚ မခတညေဆာကထားသည အစးရတစရပမဟတဘ သဘာဝသယ

ဇာတအေပၚ အမျပ၍ အပခပေသာ အစးရျဖစသည အတြက သဘာဝသယဇာတေပါၾကြယဝျခငးကပင

အာဏာရငစနစ တညျမေအာင ေကးဇးျပေပးျခငး မညေနေပသည။ သယဇာတခြေဝမႈ စနစသည တစဖက

ေစာငးနငးျဖစေနျခငးကပင ျပညတြငးျငမးခမးေရးက မျငမးသကႏငေအာင ရေနသညက သတခပရမည။

8 Cause of Poverty9 Paul Collier10 The Bottom Billion (Why the poorest countries are failing and what can be done about it)

Poverty trap

1) landlocked with bad Neighbors2) Abundant Natural Resources3) Bad Governance4) Civil Wars

7 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၇။ ျမနမာႏငငသည ကနးတြငးပတႏငငတစခ မဟတ။ ထ႔ေၾကာင ပငလယေရေၾကာငးအရ အားသာခကမား

မားစြာ ရသည။ သ႔ေသာ ထအခြငအလမးမားက အသးခရန ျမနမာတ႔ မားစြာ မစြမးေဆာငႏငခေခ။ ျမနမာ

ပငလယျပငက ငါးဖမးျခငး စသည ေရထြကကနထတလပျခငးမအပ ပ၍ အသးမခႏငခေခ။ စကၤာပသည

သ၏ မဟာဗဟာေျမာက ေရေၾကာငးအခကအျခာအျဖစ တညရမႈက စနစတက အသးခႏငခ၍ အာရကား

တစေကာငျဖစေနဆ ျဖစသည။ တရတျပည၏ လႊမးမးမႈသည ျမနမာအစးရအေပၚ အစဥအဆက ၾကာေညာငး

ခသည။ ၈၈ အေရးအခငးကာလေနာကပငး ပတဆ႔အေရးယမႈမား ျပငးထနျခငးသညလညး တရတႏင ျမနမာ

အစးရတ႔ ပမ အေနနးျခငး၏ အေၾကာငးတရားျဖစသည။ တရတသည ေစးကြကစးပြားေရး စနစက ကငသး

သည ႏငငျဖစသည။ သ႔ေသာ ႏငငအပခပေရးစနစႏင ႏငငေရးက႑၌ တငးကပေသာ ဗဟခပကငမႈ စနစ

က ကငသးသည။ အငဒေယာလဂအရ ကြနျမနစဝါဒက ယၾကညသကဝငေနဆလညး ျဖစသည။ ထ႔အျပင

ကမာၻ႔စးပြားေရး အငအားၾကး ႏငငအျဖစ ရေနသည။

၈။ ျမနမာသည အႏၵယထက တရတႏင ပမ အေနနးခသည။ တရတဩဇာသည စစေရးႏင စးပြားေရးနယ

ပယမားတြင ျမနမာအေပၚ အေတာလႊမးမးသည။ အႏၵယႏင တရတယဥေသာ အႏၵယသည တရတေလာက

ခမးသာၾကြယဝမႈ မရ။ ထ႔အျပင အႏၵယႏင ျမနမာအၾကား စးပြားေရးအရ ဆကဆေရးသည ကယျပန႔မႈ နမ

သည။ ထသ႔ေသာ အေၾကာငးမားကပင အာဏာရင အမနးခငး၏ အရပသည အေတာႏင ဖက၍ မရျခငး

ျဖစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာက စမခန႔ခြသမားအဖ႔ မတေကာငး၊ ေဆြေကာငးမားႏင နးကပစြာ အကး

တ မတဖက ဆကဆႏငေလေလ၊ ႏငငတးတကဖ႔ အခြငအလမးေကာငးေလေလျဖစသည။

၉။ ထအခကသည ႏငငတကာဆကဆေရးႏင သခငးတမနခငးက ခငမာ၍ ကစလစေသာ မဟာဗဟာမတ

ဖကမားႏင လကတြႏငေရးသည အေရးၾကးသည။ ႏငငစမခန႔ခြသမားအဖ႔ ႏငငတကာ လကတ ရညရန

အေရးၾကးသည။ သတမန စြမးရညမား ကနးဝပေနရမည။ သမေမြ႕ေသာ ႏငငျခားေရးမဟာဗဟာ ခမတ၍

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငစြမးရရမည။ အနာဂတက ၾကျမငႏငေသာ ႏငငေရး အေျမာအျမင ရင

သနရမည။

၁၀။ ႏငငေရးဟသည အပခပမႈ အႏပညာ11 ဟ ဆႏငက ဆႏငသည။ အပခပေရးအတတႏင စမခန႔ခြမႈ

အတတက မကၽြမးကငပႏင ႏငငေခါငးေဆာင ျဖစ၍ မရ။ ျဖစခင၍ မရ။ လႊတေတာအမတမားသည ဥပေဒ

ႏင လပထးလပနညးမားက ျပစခမတသမားျဖစသည။ ထ႔အျပင ႏငငေတာ၏ မဝါဒမားက ဆးျဖတခကခ

မတရသျဖစသည။ မဝါဒမားက ေရြးခယရသလညး ျဖစသည။ ထမမက မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာ

ရနအတြက ျဗရကေရစယႏ ရားက ေမာငးႏငရန တာဝနရေသးသည။ ျဗရကေရစက မဝါဒ အေကာင

အထညေဖာျခငးက တာဝနယ၍ လႊတေတာအမတမားႏင အစးရအဖြ႕က မဝါဒအေပၚ အလးစ တာဝနခရ

သည။ အစးရသည မဝါဒက တာဝနခသျဖစျပး၊ ျဗရကေရစသည မဝါဒက အေကာငအထညေဖာသျဖစသည။

11 Politics is the art of government

8 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၁။ တဖန လႊတေတာတြင အတညျပ ခမတလကေသာ ဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမားက အသကဝင

ေအာငလပရသည။ ထ႔ေနာက ျပနလည ဆနးစစသးသပရသည။ အသစလအပသညမားက ျပစရသည။

ေခတစနစႏင မေလာညေတာသည ဥပေဒမားက ပယဖကရသည။

၁၂။ အႏစခပလကလင လႊတေတာ အမတတစေယာကအေနျဖင -

(က) အပခပမႈနညးနာႏင စမခန႔ခြမႈ နညးနာက တတကၽြမးနားလညရမည။

(ခ) ဥပေဒမားက ျပဌာနးျခငး၊ အဓပၸာယေဖာျခငး၊ သးသပျခငးမားက လပေဆာငႏငရမည။

(ဂ) မဝါဒႏင လပငနးစဥ၊ စမကနး၊ မဟာဗဟာမားက ဆးျဖတႏငရမည/ ေဝဖနဆနးစစႏငရမည။

(ဃ) သတမနအရညအေသြးရရမည။

(င) ျဗရကေရစယႏ ယား၏ သေဘာသဘာဝႏင ျဖစစဥက နားလညရမည။

(စ) ျပညသထ၌ ျဖစပကေနေသာ အရတရားက ၾကညျမငတတရမည။

(ဆ) လရငးေသာခကကေသာ ျပနာမားက ဆနးစစ၊ သးသပ၊ ေရြးခယတတရမည။

သ႔မသာ လႊတေတာထ၌ ႏငငတညေဆာကေရးသမား/ ႏငငျပသခမနမား12 ျဖင အသကဝငလာမည

ျဖစသည။

၁၃။ ဆငးရမြေတမႈကား ေၾကာကစရာေကာငး

လသည။ ႏငငအပခပစမခန႔ခြသမားအဖ႔

နပါတ (၁) ျပညသအား ဆငးရတြငး

က ကယထတရမည။

နပါတ (၂) ျပညသ သကသာေခာင

လည ေအာငလပေပးရမည။

နပါတ (၃) ျပညသ ခမးသာေအာင

လပေပးရမည။

နပါတ (၄) ျပညသက လ႕ဘဝတနဖး

ႏင လ႕ဘဝအဓပၸာယက ဖနတးႏင

ေအာင ျပျပငစရငေပးရမည။

ထအရာမားက လပႏငရန ဆငးရမႈ သသရာ

က သရမည။ နားလညရမည။ ဆငးရျခငး၏ ဇာတျမစက သရမည။ ျပညသ႔က ဆငးရျခငး လြတကငးေစခင

ေသာ စတဆႏၵျပငးျပထကသနစြာ ရပါမ ႏငငေရးအာဏာက ေမာမနးသငသည။

12 Statesman/ Statesmanship

8 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၁။ တဖန လႊတေတာတြင အတညျပ ခမတလကေသာ ဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမားက အသကဝင

ေအာငလပရသည။ ထ႔ေနာက ျပနလည ဆနးစစသးသပရသည။ အသစလအပသညမားက ျပစရသည။

ေခတစနစႏင မေလာညေတာသည ဥပေဒမားက ပယဖကရသည။

၁၂။ အႏစခပလကလင လႊတေတာ အမတတစေယာကအေနျဖင -

(က) အပခပမႈနညးနာႏင စမခန႔ခြမႈ နညးနာက တတကၽြမးနားလညရမည။

(ခ) ဥပေဒမားက ျပဌာနးျခငး၊ အဓပၸာယေဖာျခငး၊ သးသပျခငးမားက လပေဆာငႏငရမည။

(ဂ) မဝါဒႏင လပငနးစဥ၊ စမကနး၊ မဟာဗဟာမားက ဆးျဖတႏငရမည/ ေဝဖနဆနးစစႏငရမည။

(ဃ) သတမနအရညအေသြးရရမည။

(င) ျဗရကေရစယႏ ယား၏ သေဘာသဘာဝႏင ျဖစစဥက နားလညရမည။

(စ) ျပညသထ၌ ျဖစပကေနေသာ အရတရားက ၾကညျမငတတရမည။

(ဆ) လရငးေသာခကကေသာ ျပနာမားက ဆနးစစ၊ သးသပ၊ ေရြးခယတတရမည။

သ႔မသာ လႊတေတာထ၌ ႏငငတညေဆာကေရးသမား/ ႏငငျပသခမနမား12 ျဖင အသကဝငလာမည

ျဖစသည။

၁၃။ ဆငးရမြေတမႈကား ေၾကာကစရာေကာငး

လသည။ ႏငငအပခပစမခန႔ခြသမားအဖ႔

နပါတ (၁) ျပညသအား ဆငးရတြငး

က ကယထတရမည။

နပါတ (၂) ျပညသ သကသာေခာင

လည ေအာငလပေပးရမည။

နပါတ (၃) ျပညသ ခမးသာေအာင

လပေပးရမည။

နပါတ (၄) ျပညသက လ႕ဘဝတနဖး

ႏင လ႕ဘဝအဓပၸာယက ဖနတးႏင

ေအာင ျပျပငစရငေပးရမည။

ထအရာမားက လပႏငရန ဆငးရမႈ သသရာ

က သရမည။ နားလညရမည။ ဆငးရျခငး၏ ဇာတျမစက သရမည။ ျပညသ႔က ဆငးရျခငး လြတကငးေစခင

ေသာ စတဆႏၵျပငးျပထကသနစြာ ရပါမ ႏငငေရးအာဏာက ေမာမနးသငသည။

12 Statesman/ Statesmanship

8 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၁။ တဖန လႊတေတာတြင အတညျပ ခမတလကေသာ ဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမားက အသကဝင

ေအာငလပရသည။ ထ႔ေနာက ျပနလည ဆနးစစသးသပရသည။ အသစလအပသညမားက ျပစရသည။

ေခတစနစႏင မေလာညေတာသည ဥပေဒမားက ပယဖကရသည။

၁၂။ အႏစခပလကလင လႊတေတာ အမတတစေယာကအေနျဖင -

(က) အပခပမႈနညးနာႏင စမခန႔ခြမႈ နညးနာက တတကၽြမးနားလညရမည။

(ခ) ဥပေဒမားက ျပဌာနးျခငး၊ အဓပၸာယေဖာျခငး၊ သးသပျခငးမားက လပေဆာငႏငရမည။

(ဂ) မဝါဒႏင လပငနးစဥ၊ စမကနး၊ မဟာဗဟာမားက ဆးျဖတႏငရမည/ ေဝဖနဆနးစစႏငရမည။

(ဃ) သတမနအရညအေသြးရရမည။

(င) ျဗရကေရစယႏ ယား၏ သေဘာသဘာဝႏင ျဖစစဥက နားလညရမည။

(စ) ျပညသထ၌ ျဖစပကေနေသာ အရတရားက ၾကညျမငတတရမည။

(ဆ) လရငးေသာခကကေသာ ျပနာမားက ဆနးစစ၊ သးသပ၊ ေရြးခယတတရမည။

သ႔မသာ လႊတေတာထ၌ ႏငငတညေဆာကေရးသမား/ ႏငငျပသခမနမား12 ျဖင အသကဝငလာမည

ျဖစသည။

၁၃။ ဆငးရမြေတမႈကား ေၾကာကစရာေကာငး

လသည။ ႏငငအပခပစမခန႔ခြသမားအဖ႔

နပါတ (၁) ျပညသအား ဆငးရတြငး

က ကယထတရမည။

နပါတ (၂) ျပညသ သကသာေခာင

လည ေအာငလပေပးရမည။

နပါတ (၃) ျပညသ ခမးသာေအာင

လပေပးရမည။

နပါတ (၄) ျပညသက လ႕ဘဝတနဖး

ႏင လ႕ဘဝအဓပၸာယက ဖနတးႏင

ေအာင ျပျပငစရငေပးရမည။

ထအရာမားက လပႏငရန ဆငးရမႈ သသရာ

က သရမည။ နားလညရမည။ ဆငးရျခငး၏ ဇာတျမစက သရမည။ ျပညသ႔က ဆငးရျခငး လြတကငးေစခင

ေသာ စတဆႏၵျပငးျပထကသနစြာ ရပါမ ႏငငေရးအာဏာက ေမာမနးသငသည။

12 Statesman/ Statesmanship

9 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၄။ ဖြ႕ျဖးမႈေဗဒတြင ဆငးရမႈသသရာစကဝနး13 ဆတာ ရသည။ ဆငးရမႈ ဘာေၾကာငျဖစသလဆတာက

ေဘာဂေဗဒရႈေထာငက ေလလာထားျခငးျဖစသည။ ဘာေၾကာင ဆငးရရသလ။ ဝငေငြနမ၍ ဆငးရရျခငး ျဖစ

သည။ ဝငေငြနမေတာ ေငြမစႏင။ ေငြမစႏငေတာ ရငးႏးျမပႏမႈ မျပႏင။ ျပနလည မျမပႏငေတာ စးပြားေရး

ဖြ႕ျဖးမတးတက။ စးပြားေရး မတးတကေတာ ႏငငအသားတင ဝငေငြ နမ။ ႏငငဝငေငြ နမေတာ ထတလပမႈ

စြမးအားက။ ထတလပမႈ စြမးအား

ကေတာ အလပလကမမား။

ထအခကမားသည ဆငးရမႈ သသ

ရာလညျခငး၏ ကြငးဆကမား ျဖစ

သည။ အထးသျဖင ဆငးရမႈ သသ

ရာသည အဆးေကာ သသရာ

လညျခငး သေဘာျဖစေနသည။

၁၅။ ဆငးရမႈ အေၾကာငးက အစ

ဆြမထတႏငေသာအခါ ဆငးရမႈက

ခးဖကဖ႔အတြက မလပႏငျဖစရသည။ ဆငးရမႈ စကဝငးသည ေၾကာကရြ႕မႈစကဝငးကသ႔ပငျဖစသည။

ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ မလပ။ မလပေတာ အေတြ႕အၾကမရ။ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပတတ။

မလပတတေတာ မလပႏင။ မလပႏင ေတာ စးရမျပး ေၾကာက။ ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ

အေတြ႕အၾကမရ၊ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပ ႏင၊ မလပႏငေတာ ေၾကာက။

ဝငေငြ မရေတာ ပညာမတတ။ ပညာမတတေတာ အလပမရ၊ အလပမရေတာ ဝငေငြမရ။ အလပရရငလညး

လပခ/ လစာနမတ အလပကသာ ရ။ လပခ နမေတာ ဝငေငြ နမ။ ဝငေငြ နညး…. စသျဖင ရေနသည။

၁၆။ ႏငငေတာ၏ တာဝနမားက ထမးေဆာငသေနသအဖ႔ ျပညသ႕၏ ဝငေငြက တးေအာင လပေပးႏငရမည။

ဝင ေငြတးတကရန ဆလင ျပညသမား၏ စးပြားေရး အခြငအလမးက ဥပေဒႏငအည တနးတညမစြာ

ခြငျပထား ရမည။ ႏငငသားမနလင လတငးအား စးပြားေရး လပပငခြင ညမေစရမည။ အဆပါ အခကသည

ေစးကြက စးပြားေရးမမားက အသကဝငေစျခငးျဖစသည။ ေစးကြကစးပြားေရးဆသညမာလညး ျပညသ

တစဥးတစေယာကခငးစက ခမးသာခြင အျပညအဝရေစျပး ျပညသခမးသာလင ႏငငခမးသာျခငးျဖစသည

ဟ မတယ ရနပငျဖစသည။

13 Poverty Cycle

9 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၄။ ဖြ႕ျဖးမႈေဗဒတြင ဆငးရမႈသသရာစကဝနး13 ဆတာ ရသည။ ဆငးရမႈ ဘာေၾကာငျဖစသလဆတာက

ေဘာဂေဗဒရႈေထာငက ေလလာထားျခငးျဖစသည။ ဘာေၾကာင ဆငးရရသလ။ ဝငေငြနမ၍ ဆငးရရျခငး ျဖစ

သည။ ဝငေငြနမေတာ ေငြမစႏင။ ေငြမစႏငေတာ ရငးႏးျမပႏမႈ မျပႏင။ ျပနလည မျမပႏငေတာ စးပြားေရး

ဖြ႕ျဖးမတးတက။ စးပြားေရး မတးတကေတာ ႏငငအသားတင ဝငေငြ နမ။ ႏငငဝငေငြ နမေတာ ထတလပမႈ

စြမးအားက။ ထတလပမႈ စြမးအား

ကေတာ အလပလကမမား။

ထအခကမားသည ဆငးရမႈ သသ

ရာလညျခငး၏ ကြငးဆကမား ျဖစ

သည။ အထးသျဖင ဆငးရမႈ သသ

ရာသည အဆးေကာ သသရာ

လညျခငး သေဘာျဖစေနသည။

၁၅။ ဆငးရမႈ အေၾကာငးက အစ

ဆြမထတႏငေသာအခါ ဆငးရမႈက

ခးဖကဖ႔အတြက မလပႏငျဖစရသည။ ဆငးရမႈ စကဝငးသည ေၾကာကရြ႕မႈစကဝငးကသ႔ပငျဖစသည။

ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ မလပ။ မလပေတာ အေတြ႕အၾကမရ။ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပတတ။

မလပတတေတာ မလပႏင။ မလပႏင ေတာ စးရမျပး ေၾကာက။ ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ

အေတြ႕အၾကမရ၊ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပ ႏင၊ မလပႏငေတာ ေၾကာက။

ဝငေငြ မရေတာ ပညာမတတ။ ပညာမတတေတာ အလပမရ၊ အလပမရေတာ ဝငေငြမရ။ အလပရရငလညး

လပခ/ လစာနမတ အလပကသာ ရ။ လပခ နမေတာ ဝငေငြ နမ။ ဝငေငြ နညး…. စသျဖင ရေနသည။

၁၆။ ႏငငေတာ၏ တာဝနမားက ထမးေဆာငသေနသအဖ႔ ျပညသ႕၏ ဝငေငြက တးေအာင လပေပးႏငရမည။

ဝင ေငြတးတကရန ဆလင ျပညသမား၏ စးပြားေရး အခြငအလမးက ဥပေဒႏငအည တနးတညမစြာ

ခြငျပထား ရမည။ ႏငငသားမနလင လတငးအား စးပြားေရး လပပငခြင ညမေစရမည။ အဆပါ အခကသည

ေစးကြက စးပြားေရးမမားက အသကဝငေစျခငးျဖစသည။ ေစးကြကစးပြားေရးဆသညမာလညး ျပညသ

တစဥးတစေယာကခငးစက ခမးသာခြင အျပညအဝရေစျပး ျပညသခမးသာလင ႏငငခမးသာျခငးျဖစသည

ဟ မတယ ရနပငျဖစသည။

13 Poverty Cycle

9 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၄။ ဖြ႕ျဖးမႈေဗဒတြင ဆငးရမႈသသရာစကဝနး13 ဆတာ ရသည။ ဆငးရမႈ ဘာေၾကာငျဖစသလဆတာက

ေဘာဂေဗဒရႈေထာငက ေလလာထားျခငးျဖစသည။ ဘာေၾကာင ဆငးရရသလ။ ဝငေငြနမ၍ ဆငးရရျခငး ျဖစ

သည။ ဝငေငြနမေတာ ေငြမစႏင။ ေငြမစႏငေတာ ရငးႏးျမပႏမႈ မျပႏင။ ျပနလည မျမပႏငေတာ စးပြားေရး

ဖြ႕ျဖးမတးတက။ စးပြားေရး မတးတကေတာ ႏငငအသားတင ဝငေငြ နမ။ ႏငငဝငေငြ နမေတာ ထတလပမႈ

စြမးအားက။ ထတလပမႈ စြမးအား

ကေတာ အလပလကမမား။

ထအခကမားသည ဆငးရမႈ သသ

ရာလညျခငး၏ ကြငးဆကမား ျဖစ

သည။ အထးသျဖင ဆငးရမႈ သသ

ရာသည အဆးေကာ သသရာ

လညျခငး သေဘာျဖစေနသည။

၁၅။ ဆငးရမႈ အေၾကာငးက အစ

ဆြမထတႏငေသာအခါ ဆငးရမႈက

ခးဖကဖ႔အတြက မလပႏငျဖစရသည။ ဆငးရမႈ စကဝငးသည ေၾကာကရြ႕မႈစကဝငးကသ႔ပငျဖစသည။

ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ မလပ။ မလပေတာ အေတြ႕အၾကမရ။ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပတတ။

မလပတတေတာ မလပႏင။ မလပႏင ေတာ စးရမျပး ေၾကာက။ ေၾကာကေတာ မလပ။ မလပေတာ

အေတြ႕အၾကမရ၊ အေတြ႕အၾကမရေတာ မလပ ႏင၊ မလပႏငေတာ ေၾကာက။

ဝငေငြ မရေတာ ပညာမတတ။ ပညာမတတေတာ အလပမရ၊ အလပမရေတာ ဝငေငြမရ။ အလပရရငလညး

လပခ/ လစာနမတ အလပကသာ ရ။ လပခ နမေတာ ဝငေငြ နမ။ ဝငေငြ နညး…. စသျဖင ရေနသည။

၁၆။ ႏငငေတာ၏ တာဝနမားက ထမးေဆာငသေနသအဖ႔ ျပညသ႕၏ ဝငေငြက တးေအာင လပေပးႏငရမည။

ဝင ေငြတးတကရန ဆလင ျပညသမား၏ စးပြားေရး အခြငအလမးက ဥပေဒႏငအည တနးတညမစြာ

ခြငျပထား ရမည။ ႏငငသားမနလင လတငးအား စးပြားေရး လပပငခြင ညမေစရမည။ အဆပါ အခကသည

ေစးကြက စးပြားေရးမမားက အသကဝငေစျခငးျဖစသည။ ေစးကြကစးပြားေရးဆသညမာလညး ျပညသ

တစဥးတစေယာကခငးစက ခမးသာခြင အျပညအဝရေစျပး ျပညသခမးသာလင ႏငငခမးသာျခငးျဖစသည

ဟ မတယ ရနပငျဖစသည။

13 Poverty Cycle

10 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၁၇။ လႊတေတာ အမတတစေယာကအေနျဖင စးပြားေရးစနစမား၏ သေဘာသဘာဝႏင စးပြားေရး၏

လညပတမႈ ပစ ယႏ ရားစနစက နားလည တတသရန လအပသည။ ေငြေၾကးဆငရာ သေဘာတရားမား

ကလညး ေကလညစြာ တတသရန လသည။ ႏငငေရးသမားသည စးပြားေရးသမားတစဥး ျဖစခငမ ျဖစမည။

သ႔ေသာ ႏငင စးပြားေရးယႏ ရား အဆငေျပ တးတကျမငမားေစရန တာဝနရသည အတြက မကခရ

စးပြားေရး သေဘာ တရား14 ႏင မကခရ စးပြားေရး သေဘာတရား15 ၏ ဆကစပျဖစတညမႈက နားမလည၍

မရေခ။

မကခရစးပြားေရးမကခရ ေဘာဂေဗဒဟလညး ေခၚႏငသည။မကခရေဘာဂေဗဒမာ စးပြားေရး တစခလးက ျခငေလလာျခငး ျဖစသည။ ဘဇနကလပငနးအားလး၊စားသးသအားလးႏင ၎တ႔၏ စးပြားေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားက၊ အထးျပေလလာသည။ အထးသျဖင စစေပါငး ထတလပမႈ၊ အလပလကမ၊ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏင စးပြားေရး အတကအကသသရာတ႔ ျဖစသည။တငးျပညစးပြားေရး ဆရာတြင တငးျပည ဝငေငြ၊ စေဆာငးမႈ၊ ရငးႏးျမပႏမႈ၊ အလပအကင၊ လဥးေရ၊အစးရအသးစရတ၊ အခြနေတာရေငြ၊ ဘတဂတလေငြ၊ ေငြေၾကးလညပတမႈ၊ ကနသြယေရး ရငးတမး၊ေငြေပးေငြယရငးတမး စသညျဖင ရသည။စးပြားေ၇း တစခလးအတြက ဆခပါ ေသာခကကေသာ အစတအပငးမားက မကခရ အျခငးအရာမားဟ ေခၚသည။ မကခရေဘာဂေဗဒက၊ ၎တ႔က အဓကထား ေလလာသည။16

မကခရစးပြားေရးမကခရေဘာဂေဗဒဟလညး ေခၚႏငသည။ဘဇနကလပငနးတစခခငး၊ အမေထာငတစခခငးအလက အႏစတေလလာေသာ ဘာသာရပ ျဖစသည။ ဝယလအား၊ ေရာငးလအား၊ ေစးႏနးစေသာ အေၾကာငးအရာမား ပါဝငသည။ တစခလး ျခငေလလာသည မကခရေဘာဂေဗဒႏင ကြျပားေစရန၊ အမည တစမး သတမတထားျခငးျဖစသည။17

၁၈။ လႊတေတာ တစရပအေနျဖင တညဆ အစးရက ထနးေကာငးရေသာ တာဝနရသည။ အစးရအေနျဖင

ႏငငေတာႏင ျပညသမားအား အဓက တာဝန (၃) မးက အဓက ထမးေဆာငရသည။

14Macro Economic Concept15Micro Economic Concept16ကမာၻလး စးပြားေရး အဘဓာန/ ေကာဝငး (ေရး) စာ- ၁၇၇17ကမာၻလး စးပြားေရး အဘဓာန/ ေကာဝငး (ေရး) စာ - ၁၉၅

11 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

နပါတ (၁) ႏငင၏ ကာကြယေရးႏင လျခေရး တာဝန

နပါတ (၂) ႏငင၏ စးပြားေရး တာဝန

နပါတ (၃) ႏငင၏ ဝနေဆာငမႈေရးရာ တာဝန

စသည တာဝန (၃) ရပ အဓက ရသည။

၁၉။ အစးရတစရပက အထနးအေထ ျပလပေနေသာ လႊတေတာအမတမားအဖ႔ ႏငငေတာ၏ ကာကြယေရး

ႏင လျခေရးဆငရာ အျမင သေဘာတရားမားျဖင ထစပအပသည။ တစနညးအားျဖင အေျခခဥပေဒတြင

ေဖာျပ ထားေသာ စစေရးအျမင ဆသည အခကထက ကာကြယေရးႏင လျခေရးအျမင ရရမညဟေသာ

အခက သည သမၼတ တစဥးတြငသာမက လႊတေတာအမတတငးတြငလညး ရသငသည။

၂၀။ ႏငငေတာက အပခပသညဆသညမာ တငးျပညအတြငးရ ျပညသမား၏ စားဝတေနေရးက တးတက

ေကာငးမြနေအာင ေဆာငၾကဥးႏငျခငး ျဖစသည။ ျပညသမား၏ စားဝတေနေရး ဆသညမာ ျပညသမား၏

စးပြားေရးပငျဖစသည။ ျပညသမား၏ စးပြားေရး ဆသညမာ ႏငငစးပြားေရးပငျဖစသည။ ႏငငစးပြားေရးက

ေလလာေသာ ပညာရပသည ႏငငေရးေဘာဂေဗဒပညာရပပငျဖစသည။ ႏငငတညေဆာကေရးတြင ႏငငေရး

ေဘာဂေဗဒပညာရပက ကၽြမးကငသည ပညာရင/ကၽြမးကငသမား အခငအမာရျခငးက အေရးၾကးေသာ

အခက တစချဖစသည။ တစနညးအားျဖင ႏငငအပခပေရးဆသညမာ ႏငငတညေဆာကေရးပငျဖစသည။

ႏငငတညေဆာကေရးဆသညမာလညး ႏငငစးပြားေရးက တညေဆာကျခငးပငျဖစသည။

၂၁။ ႏငငစးပြားေရးက တညေဆာကရန မမတ႔ တညေဆာကမည စးပြားေရး အေဆာကအအက ဖနတးတည

ေဆာကႏငသည စးပြားေရး စနစက ေရြးခယရသည။ ထ႔ေနာက အဆပါ စးပြားေရး စနစႏင အဆကအစပ

ညေသာ ႏငငေရးစနစက ခမတကငသးရသည။ ထ႔ေၾကာင လႊတေတာအမတမားအေနျဖင ႏငငေရးစနစႏင

စးပြားေရးစနစတ႔သည တစခကတစခ အျပနအလန အညမည သေဘာ ေကးဇးျပျဖစတညေနရသညဟ

မတယေနရမည။

၂၂။ “ႏငငအပခပတယဆတာ ငါးေသး

ေသးေလး တစေကာငတညးန႔ ဟငးျဖစ

ေအာငခကရသလပ” တ…. တခါတရ

လႊတေတာအမတေတြမာ ႏငငအကး

အတြက ျဖစသငျဖစထကသည အလပ

ေတြ အစအစဥေတြ လပခငပါလကႏင

လပခြငမရသည အေျခအေနေတြ ရေန

ျခငးကလညး သတထားရပါမည။ လႊတ ေတာ အမတေတ ြ ဘယလ ျ ဖစ လာတာလ လႊတ ေတာ အမတေတ ြ ဘာလပ ဖ ႔တာဝန ရ သလ လႊတ ေတာ အမတေတ ြ ဘာအတြက လ ႊတ ေတာ ထ မ ာရ ေနရတာလ

12 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၂၃။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးလပနညးတြင အေျခအေနႏင အခနအခါ၏ မကႏာသာေပးမႈက ဆပကငတတရန

အထးလအပသည။ လႊတေတာတြငး ႏငငေရးသညလညး ထနညး လညးေကာငးပငျဖစသည။ အေျခအေန၊

အခနအခါ အလက အစအဖြ႕အလက ေရြ႕ေအာင တြနးႏငျခငးသညပင တကယ ႏငငေရး စစစစျဖစ၏။ ထ႔

ေၾကာင ႏငငေရးတြင မဟာဗဟာကက ေရြ႕ေအာင တြနးႏငျခငးသည အခရာကသည။ မဟာဗဟာက

ေသာ ႏငငေရးနညးနာသည ႏငငေရး အေျမာအျမငတြင အမားၾကးမတညေနသည။ ႏငငေရးအေျမာအျမင

ရျခငးသည အတတ၊ ပစၥပၸနႏင အနာဂတက ဟာမနျဖစေအာင၊ ဆကစပေတြးေခၚတတျခငးပငျဖစသည။

ႏငငေရးတာဝန

၂၄။ ႏငငေရးအာဏာက ရရရန အလ႔ငာ ေရြးေကာကပြမာ ဝငေရာက အေရြးခၾကသည။ ေရြးေကာကခသည

ဟ ဆႏငသည။ ေရြးေကာကခ ယဥျပငရာတြင အႏငရရန၊ မဆြယၾကသည။ စညးရးေရး ဆငးၾကသည။

မဆြယသည အခါမား၌ ျပညသအား “ဘာလပေပးမည၊ ညာလပေပးမည” စသညျဖင မဆြယၾကသည။

လကေတြ႕မကေသာ မဆြယမႈမားအား မစားရ ဝခမနးေျပာ၍ မဆြယ၍ အႏငရေသာ အမတသည

လႊတေတာထတြင အရကကြရသည။ လႊတေတာထ တစဥးတစေယာကတညးျဖင မဆစေလာကေသာ လပ

ပငခြငသာရသည။ အပစလကခ၍ တစျပကနကတညး တြနးႏငေသာ နညးနာျဖငသာ ႏငငလးခ ျပနာ

မားက ေျဖရငးႏငသည။

၂၅။ ထ႔ေၾကာင လႊတေတာထတြင

အစအဖြ႕အလက ညညႊတေရးသည အေရးၾကးသည။

ေဒသဆငရာႏင ႏငငလးဆငရာ ေရးရာမားက ျပတသား

စြာ ခြျခားတတရန လသည။

လကေတြ႕ကေသာ၊ ျဖစသငျဖစထကေသာ၊ ျဖစႏငေခ

ရေသာ၊ အကးရေသာ ကစၥမားက ေရြးခယ ဆးျဖတတတရန လအပသည။

ျပညသ႔ေရြးခယမႈက ထပမရရရန ျပညသ႕သေဘာထားႏင လလားခကက မနကနစြာ ျမငတတရန

လအပသည။

ႏငငေရးသမားဆတာ ေနရာတငးမာအတတပါပ။ သတ႔ဟာ ျမစမရတ ေနရာ မာေတာင တတားေတြ ေဆာကေပးဖ႔ ကတျပတတၾကတယ။

နကတာ ခရးရက

ေခါငးေဆာငဆတာ အလပအေကၽြးျပဖ႔ ျဖစလာတာပ။

ငါသာလင အေရးပါတယလ႔ တပး ခရာ မႈတျပေနရမာ မဟတဘး။

13 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၂၆။ လႊတေတာ အမတသည အနာဂတ၏ သမၼတေလာငးဟပင ဆခင ဆႏငသည။ ဒမကေရစရငကကလာ

သညႏငအမ လႊတေတာအမတမားသည ႏငငေတာ သမၼတျဖစရန အလားအလာ ပေကာငးလာသည။ ႏငင

ေရးသမားသည ေခတက ေရ႕ေဆာငေသာသျဖစသည။ ေခတက ျပသဟပင ဆႏငသည။ ႏငငေရးတာဝန

မားျဖင လထၾကားတြင ေနထငျပး လထအေၾကာငးက ဂဃနဏ သလာရသည။ အမနတကယ လထလအပ

ေသာ လအပခကက သလာသည။ လအပခကျမငမားလာေသာ လထက ၾကည၍ တစစတစရာ ျဖညဆညး

ေပးခငသည စတဆႏၵေပၚလာသည။ ထစတဆႏၵအေလာက လထႏင ထေတြ႕ေသာအခါ လထ ယၾကညမႈက

ရသည။ လထ ယၾကညမႈ ရေသာ ႏငငေရးသမားအဖ႔ လႊတေတာထ ဝငရန အသငေတာဆးသာျဖစသည။

၂၇။ ႏငငေရးသမား အဆကဆကသည လထယၾကညမႈရရန အထးလအပသည။ ႏငငေရးမဆြယျခငး ဆ

သညမာ အကးလလ႔ ေညာငေရေလာငးျခငး မျဖစေစရ။ လထႏင မမအၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာကျခငး

ပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးလႈပရားမႈဆသညမာ ယၾကညမႈတညေဆာကေရး လပငနးစဥဟပင ဆခင

က ဆႏငေပသည။

၂၈။ လထယၾကညေသာ ႏငငေရးသမား

အဖ႔ ေရြးေကာကပြဝငရန သငသည။ ေရြး

ေကာကပြတြင အႏငရရလငလညး ျပညသ႔

အကးက သယပးႏငစြမးရေသာ စြမးရည

မားက တညေဆာကအပသည။ အေရး

အၾကးဆးကား ႏငငေရး စတေစတနာ

သည အေရးအၾကးဆးျဖစသည။ လထက

လမလ႔ မရ။ လထက ညာလ႔ မရ။ လထ

ပညာတတလာေလေလ၊ မဆြယဖ႔ ခကလာ

ေလေလ ျဖစသညက သတခပရမည။

၂၉။ လႊတေတာ အမတ တစဥးအဖ႔ အေရးၾကးေသာ အခက (၁၁) ခကရသည။

(၁) ႏငငေရးႏင ႏငငတညေဆာကေရးက စတအားထကသနစြာ စတဝငစားရမည။

(၂) ႏငငႏင ျပညသအား တးတကၾကးပြားလစတ ျပငးျပစြာ ရရမည။

(၃) ႏငငေရး လႈပရားမႈမားတြင ပါဝင၍ ဥးေဆာငႏငေသာသျဖစေအာင ၾကးစားရမည။

(၄) လထႏင မမအၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာကရမည။

(၅) လထၾကားထ တးဝငေနရမည။ ေအာကေျခလထႏင ထစပရမည။

(၆) လထၾကး၏ အမနတကယလအပခကႏင ျပနာက သရမည။

(၇) လထလအပခကက ျဖညစြမးကညခငသည စတေစတနာ ၾကးစြာရရမည။

14 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

(၈) ႏငငေရး၊ စးပြားေရး ႏင လမႈေဗဒ၊ ႏငငတညေဆာကေရး18၊ ႏငငဖြ႕ျဖးတးတကေရး နညးနာ

သေဘာတရားမား19 က နားလညရမည။

(၉) မမႏငင၏ အပခပေရးယႏ ရား၏ လညပတပ၊ ဥပေဒျပေရးစနစလညပတပႏင တရားစရငေရး

စနစ၏ အသြားအလာမားက ေကညကစြာ သရမည။ နားလည ဆနးစစႏငရမည။

(၁၀) သမငး၊ ဥပေဒႏင အေတြးအေခၚတ႔တြင ႏ႔စပရမည။

(၁၁) ေခါငးေဆာငမႈ စြမးရညႏင အေျပာအေဟာစြမးရည အထးလအပသည။

ဤကား လႊတေတာအမတမား ရရမည စြမးရည (၁၁) ခကျဖစသည။

၃၀။ လႊတေတာ၏ အဓက တာဝနမာ ဥပေဒျပေရးျဖစသည။20 ဥပေဒျပေရး မ႑ငတြင ပါဝငသည

လႊတေတာအမတမားအေနျဖင လႊတေတာ၏ လပငနးစဥႏင တာဝနမား အနညးဆး ေယဘယသေဘာသရ

မည။ အေကာငးဆးမာ တတကက ျပတျပတသားသား သရမည။

လႊတေတာမား၏ တာဝနသည မမား စနစတက ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမားအျဖစ ေပၚထြနးလာျခငး ရ/ မရ၊ ထမမား အသကဝငျခငး ရ/ မရ ေစာငၾကည၍ အျပနအလန ထနးေကာငးရနတာဝနရသည။ လကရ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးအရ လႊတေတာေပၚတြင အလပလပႏငေသာ လပငနးစဥ (၃) ခ ရေနသညက ေတြ႕ရမညျဖစသည။ ထလပငနးစဥမားမာ -

(၁) လႊတေတာမားသ႔ အဆမားတငသြငးျခငး(၂) လႊတေတာတြင ေမးခြနးမား ေမးျမနးျခငး(၃) ဥပေဒၾကမးမား တငသြငးျခငး

အဆတငသြငးျခငးက လႊတေတာကယစားလယမားက တစစတစရာ ေစာငဆငးရန မလပ ျပလပႏငသည။ အဆမားက ၁၅ ရက ၾကတင တငျပနရန ျဖစျပး ခြငျပခကရလင ၁၅ မနစ တငသြငးခြငရပါသည။ တစေန႔လင ေမးခြနး (၄) ခသာ ကငတြယမည ျဖစရာ မမ ေမးခြနး အျမနဆး အလညကရနဝရယ ရရ တနးစထားရန လပါသည။ မခြသည အခါ အဆအတညျဖစရန အဆက သေဘာမတပမေနႏငေအာင ေရးသားတတ၇န လပါသည။

ေမးခြနးမားကလညး ကယစားလယမားက တစစတစရာက ေစာငဆငးရန မလပ တစဖကသတစတင ႏငပါသည။ လႊတေတာ အစညးအေဝး ကငးပသညေန႔မားတြင ပထမ တစနာရသာ အသးျပမညျဖစပါသည။ ေမးခြနးမားက (၁၀) ရက ၾကတင၍ တငျပထားရန လပါသည။

18 State Building19 Developmental Concept20 The main function of parliament is law making.

15 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

A constitutional statesman is ingeneral a man of common

opinions and uncommon ability.Bagehot, Walter on Politicians and Politics

(အေျခခဥပေဒနညးက ႏငငတညေဆာကေရးသမားဆတာေယဘယအားျဖင လအမားရ႕ သေဘာထားအျမငေတြန႔ထပတရသျဖစတယ။ ျပးေတာ သ႔မာ သလ ငါလ မဟတ တစြမးေဆာငရညေတြ ရတယ။

ဥပေဒၾကမး တငသြငးျခငးက ကယစားလယမားက မမသေဘာျဖင ျပလပႏငေသာလညး ဥပေဒၾကမးေရးဆြျခငးသည ပညာရပသေဘာမားစြာပါဝငေသာေၾကာင ဥပေဒၾကမးတစခ ေပၚေပါကေရးသညပငမားစြာ ခကခပါသည။ ထ႔ေၾကာင လႊတေတာကယစားလယမားသည အဆတငသြငးျခငးႏင ေမးခြနးေမးျမနးျခငးက အားကး၍ ျပညသလထအကးက ေဆာငၾကဥးေပးရန လအပပါသည။ ကနကစၥမားမာမ Majority ေခၚ အမားစ အႏငရရမသာ ျပညသလထ၏ ေကာငးကးက ေဆာငၾကဥးႏငမညသေဘာရသညက ေတြ႕ရေပသည။21

၃၁။ ႏငငေရးပါတ၊ လႊတေတာ စသည အဂၤါရပမားသည ဒမကေရစစနစ၏ လကၡဏာရပမားျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးပါတမတစဆင ျဖစေစ၊ တစသးပဂၢလေရြးေကာကချခငးမ ျဖစေစ လႊတေတာထသ႔

ေရာကလာျပဆလင ဒမကေရစ လပထးလပနညးမားျဖင လႊတေတာတစရပ၏ တာဝနမားက ထမးေဆာင

ရမညျဖစေပသည။ လႊတေတာ အမတ တစေယာက အဖ႔ လႊတေတာတြငး ဒမကေရစျပညဝစြာ ရငသနႏင

ေရးအတြက လးဝတာဝနရသည။ ဒမကေရစႏင မယဥပါးသည အမတမားသည လႊတေတာတြငး ဒမကေရစ

က အေကာငအထညေဖာႏငမည မဟတေခ။

၃၂။ လႊတေတာတြငး ဒမကေရစ၌ အေရးၾကး

သည အခက တစခက သတခပရမည။

Democratic Tolerance ဟေခၚသည ခႏ

တရားျဖစသည။ ဒမကေရစက “မတညအတ

ေန” ဝါဒ ဟ ဝျဂလျပသညလညး ရသည။ ဒမ

ကေရစ၌ “Agree to Disagree” ဟေခၚသည

အျမငမတမႈမားက နားလညလကခမႈ ရသည

ယဥေကးမႈ တစရပလညး ထြနးကားရမည

ျဖစသည။

၃၃။ အဆပါ ယဥေကးမႈ (၂) ရပ မထြနးကား

လင လႊတေတာ၏ အာဏာက သမးယရန

အစဥအျမ ေစာငၾကညေနသည အဖြ႕အစညးသည ထးထြကလာႏငသည။ လႊတေတာက အပမးခရျပး

ေနာကဆး၌ လႊတေတာက ဖကသမးရသညအထ ျဖစလာႏငသည။ ႏငငေရးဝါဒမား ကြျပျခငးသည ႏငငေရး

၌ ျပနာ မဟတေခ။ သ႔ေသာ အလြနအကၽြ ဂဏးဂဏကြမႈမား ျဖစလာျပး ႏငငေတာ ယႏ ရား ပကယြငး

သည အေျခအေနအထ ျဖစေပၚလာလင အာဏာသမးမႈျဖင ၾကေတြ႕ရန အလားအလာရသည။

21 ေအာငထြဋ / လႊတေတာေပၚမ ျဖစႏငေခမား ေဆာငးပါး/ The Voice Weekly Vol 7 – No. 7

16 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၃၄။ လႊတေတာဟသည အစးရအဖြ႕က ထနးေကာငးရေသာ အဓကမ႑ငတစချဖစသည။ အစးရက ထနး

ေကာငးရမည မ႑ငသည အစးရ၏ လပငနးတာဝနမား၊ လပထးလပနညးမား၊ လပနညးလပဟနမားက

အျမမျပတ ေစာငၾကညေနရမည တာဝနရသည။ ႏငငတစဝမးလးတြင အစးရ၏ လကတမား ရညလင ရည

သကသ႔ မမတ႔ကလညး ျမငႏငသမ မားမားျမငေအာင ထးေဖာကၾကညျမငႏငစြမးရရမည။ အစးရတစခလး

၏ လပပကငပမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈမားက ေယဘယ ၾကညရႈျခငးထက အေသးစတၾကညရႈႏငရန

လအပသည။ နကနကနန ၾကညရႈ စစေဆးႏငရန လအပသည။ ထသ႔ေသာ တာဝနမားက ထမးေဆာငႏင

ေစရနအတြကလညး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင လႊတေတာ နညးဥပေဒမားတြင လႊတေတာအမတမား၏

လပပငခြငႏင ရပငခြငမားက တတကက ျပတဌာနးေပးထားသငသည။

၃၅။ လႊတေတာသည အစးရ၏ မဝါဒတစခခငးစက သးသပစစစရန အေရးၾကးသည။ ဘ႑ာခြေဝသးစြမႈ၊

အရငးအျမစရယသးစြမႈ၊ လပငနးအေကာငအထညေဖာမႈ၊ ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈ ေပးျခငး စသည က႑မားက

ေလလာသးသပေနရမည။ အစးရ လပသမက လႊတေတာက အျမ ေဒါကေထာကၾကညေနရန တာဝနရ

သည။ ထမသာ အထနးအေထ ရသည ဒမကရကတစ အစးရအျဖစ အသြငယႏငမညျဖစသည။

၃၆။ လြႊတေတာအမတမား၏ တာဝနသည ဥပေဒ ျပေရး တစခတညး မဟတေခ။ ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒ

မားက အသကဝငရန လပေဆာငရမည တာဝနရသည။ ဥပေဒတစခသည ျပဌာနးျပးရျဖင မလေလာကေခ။

ဥပေဒေကာငးမား ထြကေပၚလာေစရန တာဝနရသည အျပင ဥပေဒေဟာငးမားအား ျပနလည ျပငဆငရန

အေရးၾကးသည။ တညဆ မဝါဒမားသည ျပညသလထ၏ အကးစးပြားက အမနတကယ သကေရာကျခငးရ

မရ သးသပေနရမည။ ထအခကက မဝါဒေရးရာ သးသပမႈဟ ေခၚႏငသည။ တညဆဥပေဒမား အသကဝငမႈ

သည ႏငငႏင မသငေတာေတာလင ဥပေဒမားက ဖကသမးရနလညး လပေဆာငရန တာဝနရသည။

၃၇။ ဥပေဒသမားတစေယာကသည ဥပေဒတစခထတြင ပါဝငသည အပဒမား၊ ပဒမမား နညးစနစမနမမန က

သာ သးသပသည။ ၾကညသည။ လႊတေတာအမတတစေယာကအဖ႔ ဥပေဒျပေရးနညးနာ နရမားက

သေစရန သာမက ဥပေဒထ၌ ျပဌာနးေရးသားထားေသာ ပဒမမား၊ အပဒတစခခငးစသည ျပညသလထ

အေပၚ မညသ႔ မညပ သကေရာကႏငသနညး၊ ထသ႔ သကေရာကလငလညး မညသ႔ေသာ ေကာငးကး၊ ဆး

ျပစမား ျဖစလာႏငသညဆသညကပါ အေျမာအျမငရစြာ သးသပရန တာဝနရသည။

၃၈။ ယခင အစးရေဟာငးလကထပက လပေဆာငခေသာ စမကနးမား၊ မဝါဒမား၊ အေထာကအပမားႏင

စာခပမား၊ သေဘာတညမႈမားအား အစဥတစကသးသပေနရန လအပသည။ ႏငငေရးသမားတစေယာက၏

တာဝနသည လထေထာငခမႈရေအာငလပ၍ ႏငငေရးအာဏာရေအာင လပေဆာငေရးသည အဓကကေန

ေသာလညး ျပညသက ေရြးေကာကတငေျမာကခရျပးခနတြင ျပညသ႕အကးႏင ႏငငေတာအကးက ထထ

ေရာကေရာက ေဆာငရြကေပးႏငရန သတတရားျဖင အျမ တာဝနထမးေဆာငေနရန အေရးၾကးသည။

17 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၃၉။ အစးရသည မဝါဒမား၊ စမကနးမားက ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒမားႏငအည အေကာငအထညေဖာရသ

ျဖစရာ၊ အစးရက ၾကးၾကပ၍ စမခန႔ခြရေသာ ေငြေၾကးပမာဏသည တစႏငငလးအတငးအတာျဖငဆလင

အငမတနမားျပားသည။ ဘ႑ာေရး စာရငးဇယားမားသညလညး အငမတန ရႈပေထြးေလရသည။ တခါတရ

လပထးလပနညးမားႏင ဝနၾကးဌာနမား၏ ညႊနၾကားခကမားသည ဥပေဒႏင ကြလြေနသညက ေတြ႕ရသည။

လႊတေတာအမတမားသည ဝနၾကးဌာနမား၏ လကရ အသကဝငေနေသာ လပထးလပနညးႏင နညးဥပေဒ

မား၊ ညႊနၾကားခကမားက ဥပေဒႏင ညမည ေစာငၾကညေနရန လအပသည။

၄၀။ တရားေရးမ႑ငအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒခရးအေနျဖငေသာလညးေကာငး

ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမားက မညသက တငျပသညျဖစေစ၊ မတငျပသည

ျဖစေစ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ညမည အျမသးသပေနရန၊ အဓပၸာယဖြငဆေနရန၊ စရငျပဌာနးရန အျမ

တာဝနရေနသည။ ထကသ႔ပင လႊတေတာအမတမားသညလညး ဝနၾကးဌာနအလက မားျပားေသာ လပထး

လပနညးႏင အမန႔၊ ညႊနၾကားခကမားက ေစာငၾကညထနးေကာငးရန အေရးတၾကး လအပသည။

၄၁။ လႊတေတာသည အစးရက ေစာငၾကညထနးေကာငးသည Watch dog ကသ႔ေသာ တာဝနကလညး

ယထားရေပသည။ အစးရသည စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရျဖင တာဝနမေကေသးေခ။ ျပညသ႔

အေပၚ အလးစ တာဝနခမႈ ရေစရနလညး လႊတေတာအမတမားက အျမတကတြနးႏးေဆာေနရေပသည။

လႊတေတာအမတမားကယတငက အစးရ၏ လပငနးစဥမားက နကနကနန ေလလာမသရထားပါက၊ အစးရ

က ထနးေကာငးရာတြင အားနညးမည ျဖစသည။ အစးရ၏ ေငြေၾကးအသးစာရငးမားက စစစရမညျဖစရာ

ေငြေၾကးရငးတမး၊ ဘ႑ာေရးရငးတမးမားက ၾကညတတရန လသည။ အဆပါ ရငးတမးမားက ကယတင

လပတတစရာ မလေခ။ စစေဆးၾကညရႈတတရန အထးလအပသည။ ေငြေၾကးဆငရာ အသႏင ဗဟသတ

မားအား ေလလာသငသည။

၄၂။ တဖန အစးရက တငျပလာေသာ ဘ႑ာေရး အသးစရတမားက လႊတေတာက ျဖစသငျဖစထကေသာ

ပမာဏမားျဖစေအာင ဆးျဖတခကေပးရသညျဖစရာ၊ လပငနးအေကာငအထညေဖာမႈတြင ကနကႏငေသာ

ေငြေၾကးပမာဏအား ဆးျဖတစဥးစားႏငေသာ ဥာဏရညမးရမသာ လႊတေတာအမတျဖစထကသည။ လႊတ

ေတာအမတမားအေနျဖင မမကယတင မတတသေသာမ တတသေသာ အစအဖြ႕မားက မမေနာကတြင

တညေဆာက ကားကနထားရန အေရးၾကးသည။

၄၃။ အေမရကန သမၼတ အဆကဆကသည သမၼတ လပဖးေသာ အေတြ႕အၾကမရပါပ အလြနရႈပေထြးေသာ

ႏငငေတာ ယႏ ရားၾကးက အဆငေျပေအာင လညပတႏငစြမးရႏငချခငးမာ အၾကေပးေကာငးမား၊ လေတာ

လေကာငးမားက ေခၚယသးစြတတျခငးေၾကာငပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးသမားမားသည မမကယက

ႏငငေရးအရညအေသြးမား ျဖညတငးျပးေသာ လေတာမားက ခစခငတတေသာ စတဓာတႏင ႏငငအကး

အတြက ေကာငးစြာ အသးခစမခန႔ခြတတေသာ အရညအေသြးမားက တညေဆာကရန လပေဆာငရမည။

18 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

အမတအရညအခငး (၈) မး

၄၄။ ရာဇနတ၌ အမတတ႔ ျပညစရမည အရညအခငး (၈) မးက ျပဆထားသည။ ၎မာ -

(၁) အၾကားအျမငမားျခငး

(၂) သလသတငးရျခငး

(၃) ရရငျခငး

(၄) လ႔လဝရယ ရျခငး

(၅) အမႈကစၥျပးစးေအာင စရငတတျခငး

(၆) ခြနအားၾကးျခငး

(၇) ေလာဘမရျခငး

(၈) ခစဖြယေသာ အေရာငအဆငးရျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

၄၅။ အၾကားအျမင မားျခငး - ႏငငေရးလပသအဖ႔ နယပယအားလးလလႏင ထစပပကသကေနရသည

ျဖစရာ၊ နယပယေပါငးစ၌ ႏ႔စပတတသျခငးက ႏငငေရးအရေခါငးတစလးသာျခငး ျဖစသည။ ဆေရးခန

ဆေရးရာတြင ႏတစြ႕ေန၍ မရ။ ေဆြးေႏြးေျပာဆတတရမည။ ေဝဖန ဆငျခငတတရမည။ စကားလးမားက

စစစတတရမည။ မကစမလညးေကာငး၊ နားမလညးေကာငး အခကအလကမားေပါငးစ ေန႔စဥႏငအမ

ဝငလာလမမည။ ဝငလာေသာ အခကအလကအားလးက အလးစ လကခ၍ မသငေခ။ စစစရမည။ အမက

ဆတာ ဘယအရာ ဆတာက ခြျခားသရမည။ မကစထ၊ နားထသ႔ ဘာကမ စစမထတဘ အားလးအဝငခ၍

မရ။ အမတမား၏ မကစႏင နားမားတြင ဇကာတပထားရမည။

၄၆။ သလ သတငး ရျခငး - လအမားက ကယစားျပ၍ ဥးေဆာငေနသသည သာမနသလရသမး မျဖစသင

ေခ။ အထးသျဖင အေျခခသလ ျမျမရမည။ အေျခခသလမ မခငျမသသည အမားက ကယစားျပေခက ကယ

စားျပခရသ ျပညသမား ႏစနာမည။ မေပးေသာ ျပညသတ႔၏ မတနဖးမား အေဟာသကျဖစမည။ ထ႔ထက

ပေခက အကးပင ယတႏငသည။ အေျခခသလပင မျပညစသက မေပး၍ အာဏာရေစက အဆပါ ျပညသ

တ႔ ပကစးမည။ အကးယတမည။

၄၇။ ရရငျခငး - အမနက မသသသည မရရငေခ။ ရရငတငးလညး အမနမသေခ။ ဥာဏပါေသာ ရရငမႈမသာ

အရာဝငသည။ ထေရာကသည။ အကးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အမနက သေအာင လပရမည။ မနရာက ခင

ခန၍ ရရငျခငးသည ပါးနပလမၼာျခငး မညသည။ အရပသးပါးနားလညေသာ ရရငျခငးမးေသာ ႏငငေရး

ပရယာယအားျဖင ၾကြယဝရမည။ အေၾကာငးက မသေသာ ရရငျခငးကာ မကရးရျခငးပငျဖစသည။ ဥာဏျဖင

ရရငေသာ ရရငျခငးျဖင ႏငငေရးကစားကြက ထြငတတရမည။

19 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၄၈။ လ႔လ ဝရယ ရျခငး - ျပညသ႕အကးေဆာငရြကရာတြင အျမ ထထၾကြၾကြ ႏးႏးၾကြၾကြ၊ တကတကၾကြၾကြ

ရျခငးသည အမတေကာငးတစေယာက၏ လကၡဏာရပေကာငးျဖစသည။ ကာယကေျမာက ႏးၾကားတကၾကြ

ေနရမည။ စတဓာတအားျဖင ႏးၾကားတကၾကြေနရမည။ လႊတေတာအတြငး ေဆြးေႏြးေျပာဆရာ၌ လ႔လ

ဝရယရရ ျပငဆငေလလာထားျခငးက ႏငငေရးအရ ထငေပၚေကာၾကားမႈက ျဖစေစလမမည။

၄၉။ အမႈကစၥျပးစးေအာင ေဆာငရြကတတျခငး - အလပတစခ လပရာ၌ ဟတ႔လ႔တနးလနး၊ ဒတ႔လ႔တနးလနး

လပေန၍ မရ။ စခသည ကစၥက ျပးေျမာကေအာင ဆးခနးတငေအာင လပေဆာငရမည။ ျပးစးေအာင ေဆာင

ရြကေလ မရျခငးသည ဟစပစပ၊ ဒစပစပသမားသာ ျဖစသည။ ေယာငေျခာကဆယ သမားသာ ျဖစသည။

ဟေယာငေယာင ဒေယာငေယာင စတဓာတျဖင ျပညသ႕အကး သယပး၍ မရ။ ေယာငေျခာကဆယသမား

ပစျဖင ႏငငအကးက ႏမးျဖး၍ မရေခ။

၅၀။ ခြနအားၾကးျခငး - အမားအကးေဆာင ပဂၢလသည ကယကာယ ၾက႕ခငသနမာရမည။ စတဓာတျမျမ

ျပတသားရမည။ အေၾကာငးမာ သ႔၌ ခရးအရညၾကးသြားရအးမည ဟ ကြနျဖးရပက ေျပာခသည။ ႏငငေရး

အကးေဆာင ပဂၢလတစေယာကအဖ႔ ကနးမာေရးေကာငးရမည။ စတဓာတခြနအားၾကးရမည။ စတဓာတခြန

အားၾကးျခငး၌ သေဘာထားၾကးျခငး၊ ခႏငရညရျခငး၊ ပငးရထငးမငးမႈ ကငးျခငး၊ ျပတသားျခငး စသည စြမး

ရညတ႔ ပါဝငသည။

၅၁။ ေလာဘမရျခငး -လပပငခြငအာဏာ ခပၾကးၾကးရသတ႔သည အဂတလကစားမႈ၊ ျခစားမႈ၊ လာဘစားမႈ တ႔

ျဖင ဇာတသမးရတာ မားသည။ လရယလ႔ ျဖစလာပါက ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ရစျမျဖစသည။ ဤအခက

မားက သတျဖင ထနးရမည။ ေစာငစညးရမည။ ထနးခပရမည။ ပထဇဥသေဘာအရ၊ ေလာဘအနညးဆးျဖစ

ေအာင ကငၾကတတရမည။ ဤသ႔လပႏငလင အေကာငးဆးျဖစေနျပ ျဖစေၾကာငး မတရမည။

၅၂။ ခစဖြယေသာ အေရာငအဆငးရျခငး - လမာအဝတ၊ ေတာငးမာအကြပဟေသာ စကားရသည။ ကယ

အရညအခငး ကယဂဏသကၡာျဖင လကေလာညေထြျဖစေသာ ဝတစားဆငယငမႈ ျပရမည။ ကေလးဆန

ေသာ၊ မရငကကေသာ ဝတစားမႈမး မရေစရ။ ရငကကေသာသြငျပင၊ တညျငမေသာ သြငျပင၊ ေလးနက

ေသာသြငျပင ျဖစေအာင ေနထငတတရမည။ လြနစြာေတာကေျပာငသစလြငေသာ ဝတစားဆငယငမႈ မလ

အပေခ။ သကေသာငသကသာရေသာ ပစ ေနထငျပမရမည။ ႏစလဖြယရေသာ အသြငအျပငျဖင ခစခငဖြယ

ရာ အေျပာအဆ အျပအမရေစရမည။

မငးတငပင အမတ (၄) မး

၅၃။ ရာဇေသဝက ကမး၌ မငးတငပငအမတ (၄) မးရေၾကာငး ခြျပထားသည။

(၁) ဝနစ ၦယ အမတ

(၂) ေဝါဟာရက အမတ

20 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

(၃) အေႏာကာရက အမတ

(၄) အဌကလကာ အမတ

၅၄။ ဝနစၦယ အမတ - တငးျပညေရးရာ အေရးၾကးသည အမႈကစၥမားက စးစမးသျမငႏငသည အမတ။

ဤအမတမးသည ေရးရာအျဖာျဖာက သျမငတတသည ဥာဏ ရသျဖစသည။ ၾကြယဝေသာ ဗဟသတဥာဏ

ျဖင ျပညစသျဖစသည။ ႏငငေရးကစၥဟသည နယပယေပါငးစ၊ အေၾကာငးအရာေပါငးစ၊ ျပနာမးစ ရသည

ျဖစရာ ႏငငေရးသမားအဖ႔ ကယျပန႔ႏ႔စပေသာ အသရျခငးသည တငးျပညအတြက ရတနာျဖစသည။ ဤသ႔

ေသာ သသည အဘဓာနလ၊ စြယစရ လမးျဖစသည။ ဤသ႔ေသာ အမတမးက ျပနာမား၊ အေျဖမားက

ေဝဖနဆနးစစအေျဖရာသည လႊတေတာကသ႔ေသာ ေနရာမး၌ ရေစသငသည။

၅၅။ ေဝါဟာရက အမတ - အမႈကစၥတ႔တြင မနကနေသာ အဆးအျဖတတ႔က ေပးႏငသည အမတ။ ဤအမတ

မးသည စဥးစားေတြးေခၚအားေကာငးေသာ အရညအေသြးမးရသျဖစသည။ သ႕တြင ေဖာျမလာေကာငးရ

သည။ သ႕၌ လအပေသာ အခကအလကမားကသာေပးပါ။ ျပနာမားက တကေသခာစြာ အေျဖထတႏင

စြမးရသျဖစသည။ ကယပင စဥးစားဆငျခငဥာဏျမင၍ ေၾကာငးကးသေသာ ဥာဏမး ပငဆငေသာ အမတ

ျဖစသည။ ဤသ႔ေသာ အမတမးက မဝါဒ ခမတသည ရာထးေနရာမား၌ တာဝနေပးသငသည။

၅၆။ အေႏာကာရက အမတ - အပခပမႈေရးရာ ဌာနမားတြင ႏငနငးစြာ စရငအပခပႏငသည အမတ။ ဤ

အမတမးသည စမခန႔ခြမႈေကာငးေသာ သျဖစသည။ စမခန႔ခြမႈအတတ၊ လေတြက ခငးေစေသာအတတက

ကၽြမးကငစြာ ႏငနငးသျဖစသည။ လ႕သေဘာ၊ လ႕မေနာက သသည။ လ႕အထာႏင လ႕စရကက သသည။

လမား၏ စြမးရညႏင အားသာခက၊ အားနညးခကမားက ခြျခားေဝဖနတတသေသာ သျဖစသည။ ဤသ႔

ေသာ အမတမးက မဝါဒ အေကာငအထညေဖာသည ရာထးေနရာမား၌ တာဝနေပးလင သငေတာသည။

၅၇။ အဌကလကာ အမတ - မးရးစဥလာအရ ဆငးသကလာခ၍ ငယစဥကပငလင ႏငငေရးရာ အမႈကစၥ

အဝဝတ႔က ကၽြမးကငတတေျမာကလာခသည အမတ။ ဤအမတမးသည အစဥအလာ၌ ပညာတတသ

ေသာ စြမးရညရလာသျဖစသည။ ယခကာလ၌ ဤသ႔ေသာသ မရေခ။ ဘးဘြားဖခငလကထကမယခတင

ေအာင ႏငငေရး လပလာသည ႏငငေရး မးရးရသသာ ရႏငေတာသည။

အမတ (၂) မး

၅၈။ ဥးဘဥး၏ ျမနမာအပခပေရးပညာ စာအပ၌ အမတ (၂) မးက ထပမ ခြျခား ျပထားေသးသည။

- ဓသဇဝ အမတ ႏင ကမၼသ ဇဝ အမတ ဟ၍ ျဖစသည။

၅၉။ ဓသဇဝ အမတ - မငးေျပာငးမငးလႊက ပဓာနမထားပ အမတ၏ ဝတရား၌သာ စတပါဝငစား၍ အမးအရး

အားေလာစြာ အလပ၊ ပညာ အရညအခငး အေလာက မငးဆကအမားအျပား၌ ဆကခါ ဆကခါ ေဆာငရြက

21 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

ေသာဓေလရသည အမတ ျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ အမတမးသည အေတြ႕အၾကရငကက၍ မမကဥလည

ရာ နယပယ၌ ကၽြမးကငတတသမႈ ျပညစသျဖစသည။ ယခေခတ ေဝါဟာရအေနျဖင ေဖာျပရေသာ

တကခႏကရက ကသ႔ေသာ သမးျဖစသည။

၆၀။ ကမၼသဇဝ အမတ - အေျခအေနအခနအခါအရ ေပၚေပါကလာသည အမတမး ျဖစၾက၍ ဘရင၊ မဖရား၊

မငးညမငးသားတ႔ အမနမစစဥက စ၍ အထြဋအထပ ေရာကေရးအတြက ၾကးပမးေဆာငရြကေပးသမား

ျဖစၾကသည။ ကမၼသဇဝ အမတဆသညမာ ဘရင အမေတာပါမားျဖစ၍ နနးတကရန ၾကစညရာ ပါဝငၾကျပး၊

လကရး အားကးတတသမားျဖစၾကသညဟ ေဖာျပထားသည။ ယေန႔ေခတတြင သကဥးဆပင ဘရငစနစ

ပကသဥးသြားသညျဖစရာ၊ ဤကသ႔ေသာ အမတမးမရေတာဟ ေျပာႏငသည။ သ႔ေသာလညး ထပစရေသာ

ႏငငေရးသမား အမတမားလညး ရေသးသည။ အထးသျဖင ေတာလနေရးနညးျဖင လထေထာကခမႈရလာ

ေသာ အမတမးသည ဤကသ႔ေသာ စရကမးႏင နးစပသည။ တဖန အရငေမြး၍ ေန႔ခငးၾကးသည ႏငငေရး

အာဏာရ ပဂၢလမးသညလညး ဤကသ႔ ျဖစႏငေခ မားသည။ ဘရငက ကပရပ မခ အားသနေသာ အမတ

လညး ကမၼသဇဝ အမတဟ ေခၚသည။

မငးတငပင အမတ မျဖစသငသ

၆၁။ မငးတ႔ မတငပငအပသ (၈) ေယာက ရေၾကာငးက မလႏၵ ပဥာကမး၌ ေဖာျပထားသည။

(၁) ရာဂစရက ၾကးေသာ သ ရေတာ

(၂) ဒစရကမားေသာသ ဒေဌာ

(၃) မကမေသာသ မေဌာ

(၄) မာနၾကးေသာသ မာေနာ

(၅) ၾကမးၾကတေသာသ လေဒၶါ

(၆) ပငးရေသာသ အလေသာ

(၇) တစခတညးေသာ အမႈက တမးတမးစြ စတရသ ဧကစႏ

(၈) အသကငယေသာသ ဗာေလာ

ဤလ (၈) မးက ႏငငေရး အစညးအေဝးမား၌

လညးေကာငး၊ မတငပငအပေခ။ တငပငလငလညး

အကး ပကစးမည ျဖစသည။

ပညာ (၅) မး

၆၂။ ပညာရအမတဟ၍ သတ႔၏ ထငရားသည ပညာ

ဆရာဝနေကာငးသည ေရာဂါက က၏။

အမတေကာငးသည တငးျပညက က၏

စကားေကာငးသည စတဓာတက က၏။

22 |လႊတေတာအမတ မငးေသ

၅ မးရသည။

(က) ဆငျခငေျမာျမငေသာ ပညာရျခငး

(ခ) မခ႕တေသာ ပညာရျခငး

(ဂ) အလပ အစအရင၌ လမၼာေသာ ပညာရျခငး

(ဃ) အခါက သေသာ ပညာရျခငး

(င) အခြငက သေသာ ပညာရျခငး

ဤပညာ ၅ မးႏင ျပညစေသာသသည ႏငငေတာ အစညးအေဝးမား၌ ပါဝငသငသည။