တရားမတမႈက အားေကာငးေစျခငး

ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကရငသဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈေရးဆငရာလႈပရားမႈကြနယက

“တရားမတမႈက အားေကာငးေစျခငး။ ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏သကေရာကမႈမားဆငရာ

လမႈအသငးအ၀နးလကစြ” သဘာဝပတဝနးကငစာတမးငယသညကြႏပတ႕အားဘလပေျမ

ထတလပျခငးလပငနးအဆငဆင၊ ၎မျဖစေပၚေစေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ ကနးမာေရးႏငလမႈအသငးအ၀နးအေပၚ

ထခကမႈမား၊ ထဆးကးသကေရာကမႈမားက မညသ႕ေလာခႏငျခငး၊ ႏငငတကာစသတမတခကမား၊ မမားအပါအ၀င

သတငးအခကအလကမား၊ ဆးျဖတခကခမတျခငးလပငနးစဥမားတြင ေဒသခလထ၏ပါဝငလႊမးမးမႈရရနအလ႕ငာ ဘလပေျမကမၸဏမားႏင

ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမားထေတြ႕ဆကဆရာတြင အကးရေစမည ထေရာကေသာမဟာဗဟာမား၊ စသညအေၾကာငး

အရာမားက ေရးသားေဖၚျပရငးလငးေပးထားသည။ ကရငျပညနယမ ျဖစရပမနေလလာမႈတစခအပါအဝင နညးပညာ

အေခၚအေ၀ၚမားက လြယလြယကကနားလညႏငရနအတြက စာအပ၏ ေနာကဆးအပငးတြင ခကဆစအဖြငမားကလညး

ထညသြငးေဖၚျပေပးထားသည။

1ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

သစပငဆတာ ခတလကရငျပနစကလ႕ရပါေသးတယ

ဒေတာငက ၿဖလကမယဆရင ဘယေတာမ ျပနယလ႕မရေတာဘးပါဘး။

“”

2 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကရငသဘာဝပတဝနးကငႏငလမႈေရးဆငရာလႈပရားမႈကြနရကမ ျပစေရးသားသည။

KESANP.O. Box 204, Prasing Post Offi ceMuang, Chiang Mai, Thailand 50205E-mail: info@kesan.asiaWebsite: www.kesan.asiaFacebook: https://www.facebook.com/KarenEnvironment

ပထမအၾကမ ပႏပထတေဝ - ဒဇငဘာ ၂၀၁၅

အပေရ - ၁၀၀၀

မကႏာဖးပနးခ - ေစာေကာစးစး

3ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ေကးဇးတငလႊာေကးဇးတငလႊာ

ယချမငေတြ႕ရေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စာတမးငယၿပးစး ရနအတြက လေပါငးမားစြာသည ၎တ႕၏အခန၊ စတကး၊ အႀကျပခက မား၊ အျပသေဘာေဆာငေသာမတခကျပမႈမား ေပးခၾကသည။ အထးသ ျဖငကရငျပညနယအတြငး ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင ေဘးဒဏသင လမႈအသငးအ၀နးမားမ ကယေတြ႕အေတြ႕အႀက သတငးအခကအလကမား ေပးျခငးပငျဖစသည။ ထ႕အျပင ဤစာအပအတြကအေျခခေကာကေၾကာငး ခေပးခေသာ KESAN ေစတနာ၀နထမး မာရယာႏစတန၊ ေဘးဒဏသငျပည သမားထမ အႀကျပတငျပခကမားစစညးေပးျခငး၊ သေတသနေဆာငရြက ေပးျခငးႏင ဤစာအပေအာငေအာငျမငျမငၿပးေျမာကေစရန စြမးစြမးတမ အားစကထတေဆာငရြကေပးခသ ဂာရဒႏငးမကတ႕က အထးေကးဇးတင အပပါသည။ မမတ႕အတြက ႏစေပါငးမားစြာတင ကညေထာကပေပးခ ေသာ Oxfam Novib အား ယခသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာစာတမးငယ ထတေ၀ေရးအတြက ရကရကေရာေရာျဖငေငြေၾကးကညေပးချခငးမားအ တြကလညး ေကးဇးတငအပပါသည။

4 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

မာတကာ

KESAN အေၾကာငး ................................................................................................................................................ ၅

ဤစာတမးငယအေၾကာငး ................................................................................................................................ ၅

နဒါနး ................................................................................................................................................................................ ၇

ဘလပေျမဆသညမာ မညသညအရာနညး။........................................................................................ ၉

ျမနမာႏငင၏တးမားလာေသာ ဘလပေျမလပငနး......................................................................... ၁၀

ဘလပေျမက မညသ႕ ထတလပသနညး။ ............................................................................................. ၁၁

သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား............................................................................... ၁၅

လမႈေရးဆငရာသကေရာကမႈမား................................................................................................................. ၂၇

စြန႕ပစအညစအေၾကးမား မးရႈ႕ျခငး............................................................................................................... ၃၄

ရာသဥတအေျပာငးအလ.................................................................................................................................... ၃၇

ေဘးဆးသကေရာကမႈမားက ေလာနညးေစျခငး ............................................................................. ၄၁

လမႈအသငးအ၀နးအတြကမဟာဗဟာမား ......................................................................................... ၄၈

ျဖစရပမနေလလာျခငး။ ကရငျပညနယ................................................................................................... ၅၅

နဂးခပ ........................................................................................................................................................................... ၆၂

ခကဆစအဖြင ........................................................................................................................................................... ၆၅

5ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

KESAN အေၾကာငး

ကရငသဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈေရးဆငရာလႈပရားမႈကြနယက (KSAN) သည အကးအျမတမယေသာလထအေျချပ အဖြ႕အစညးျဖစသည။ ျမနမာႏငငအတြငး ႏစေပါငး (၆၀) ေကာျပညတြငးစစပြေၾကာင အၾကမးဖကမႈမား၊ မညမမႈမားတညရေနၿပး ကမၻာတြင အဆငးရဆးေဒသမားအနကတစချဖစေနရေသာ ကရငျပညနယေဒသအတြငးရ ဌာေန တငးရငးသားျပညသမား၏ ဗဟသတႏငအခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန၊ ၄ငးတ႕ ၏အသကေမြးဝမးေၾကာငးလၿခမႈတးတကလာေစရနရညရြယခကျဖင KESAN သည မမ ၏လပငနးတာဝနမားက ခမတေဆာငရြကသည။

တာရညခေကးလကအသကေမြး၀မးေၾကာငးဖြ႕ၿဖးေရးအတြက KESAN ၏ ကင တြယခညးကပမႈနညးလမးသည ေအာကေျခမလာေသာ ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရး အေျခခမမားႏင “လြတလပေသာ၊ တငႀကအသေပးေသာ၊ သေဘာတညမႈ” က အေျခခ သည။ ကၽြႏပတ႕သည စစတမးေကာကယျခငး၊ စြမးရညျမငတငေပးျခငး၊ ေဒသခလမႈ အသငးအ၀နးမား၊ ေခါငးေဆာငမား၊အဖြ႕အစညးမား၊ ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာကစၥရပမားႏငပတ သက၍ ေသခာသရနားလညၿပး ဆးျဖတခကခမတႏငေသာ မ၀ါဒခမတသမားႏငေဆြး ေႏြးႏငရန ျပငဆငေပးျခငး၊ တြနးအားေပးျခငးတ႕ ေဆာငရြကသည။

ဤစာတမးငယအေၾကာငး

“တရားမတမႈက အားေကာငးေစျခငး - ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏သက ေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငအ၀နးလကစြ” သည ထငး - ျမနမာနယစပအပါအ၀င ျမနမာႏငငအတြငးတညရေသာ ေအာကေျခအဆငလမႈအသငးအ၀နးႏင လထအေျချပ အဖြ႕အစညးမားက ဘလပေျမထတလပျခငးလပငနးအဆငဆင၊ လမႈဆငရာႏငသဘာ ၀ပတ၀နးကငအရငးအျမစမားအေပၚ ေဘးဆးသကေရာကမႈမားႏင ပတသကေသာသ သငသထကသည ဗဟသတမားေပးရနရညရြယသည။ ထ႕အျပင ေဒသခလမႈအသငးအ ၀နးႏငလထအေျချပအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ၎တ႕ဘးဘြားအစဥအဆက ထနးသမး လာခေသာေျမမား၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငအရငးအျမစမားအျပင ၎တ႕၏အခြငအေရး ကာကြယႏငရနထေရာကေသာ၊ လကေတြ႕ကေသာမဟာဗဟာမား ခမတႏငေရးအ တြက ရညရြယထတေ၀သည။

6 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဤစာတမးငယျပစတငဆကပ

ယခစာအပတြင အပငးေလးပငးပါရသည။ အခနး (၁) မ အခနး (၃) အထ ပထမအပငးတြင အေထြေထြဘလပေျမထတလပျခငး လပငနးအဆငဆငကရငးလငး တငျပထားၿပး ဒတယအပငးျဖစေသာ အခနး (၄) မ အခနး (၇) အထတြင သဘာ၀ပတ ၀နးကင၊ ကနးမာေရးႏငလမႈအသငးအ၀နးအေပၚရလာႏငသည သကေရာကမႈမားက ေဆြးေႏြးထားသည။ ေနာကဆးအပငးျဖစေသာ အခနး (၈) မ (၁၁) အထတြငႏငင တကာစသတမတခကမား၊ မမားအပါအ၀င ဆးကးသကေရာကမႈမားေလာချခငး လမးညႊနမား၊ ဘလပေျမကမၸဏမားႏင ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမား ထေတြ႕ဆက ဆရာတြင အကးရေစမညထေရာကေသာမဟာဗဟာမား၊ ဆးျဖတခကခမတျခငး လပငနးစဥအား လႊမးမးျခငးႏငကရငျပညနယမ ျဖစရပမနေလလာမႈတစခက တငျပ ထားသည။ နညးပညာအေခၚအေ၀ၚမားက လြယလြယကက ရညညႊနးႏငရနအတြက စာ အပ၏ေနာကဆးတြင ခကဆစအဖြငက ထညေပးထားသည။

ယခသဘာ၀ပတ၀နးကငစာတမးငယသည ေအာကေျခလမႈအသငးအ၀နးမား အတြကတြနးအားတစချဖစေစမညဟ KESAN က ေမာလငပါသည။ အထးသျဖင ၎တ႕ ေဒသအတြငး ဘလပေျမထတလပေရးစမကနးမားႏင အျခားစမကနးမားေၾကာင ေဘး ဒကၡေရာကသျပညသမားအပါအဝင ဒကၡေတြ႕ႏငသည အေျခအေနထေရာကရႏငေသာ ျပညသမားအတြကပါ ရညရြယထတေဝျခငးျဖစသည။ ထမသာ ဘလပ ေျမထတလပျခငးမျဖစေပၚလာမညေဘးထြကဆးကးမားက ထထေရာကေရာကေလာခႏငျခငး၊ ၎တ႕၏စး ရမခကမားက ထတေဖၚေျပာဆႏငျခငး၊ စသညမားေဆာငရြကႏငမညျဖစကာ တာရညခေသာသဘာ၀ပတ၀နးကငႏင သဟဇာတျဖစသည လမႈအသငးအ၀နးတစခက တည ေဆာကႏငမညျဖစသည။

7ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

1 Crow, J. “The concrete conundrum.” Chemistry World, 2008.

နဒါနး

ျမနမာႏငငသည သယဇာတေပါၾကြယ၀ေသာႏငငတစႏငငျဖစသည။ လတတ ေလာေဆာငရြကခေသာ အကန႕အသတဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈႏင စးပြားေရးလြတ လပခြငမားေၾကာငႏငငအတြငးႏင ႏငငျခားကမၸဏမား၏ၾကးမားေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ မားက ဆကလကဆြေဆာငႏငခသည။ ၎ကမၸဏမားသည ႏငင၏မားစြာေသာ လပငနးက႑မားတြင ရငးႏးျမပႏေနၾကသည။ သာဓကအားျဖင သဘာ၀ဓါတေငြ႕၊ ေရအားလပစစထတလပျခငး၊ သတတးေဖာျခငး၊ အၾကးစားစကမႈလပငနးမား၊ ဟတယႏငခရးသြားလာေရးလပငနး၊ စကပးေရးလပငနး စသညလပငနးမားတြင ပါ၀င လပကငေနၾကသည။ သ႕ေသာ ျမနမာႏငငသည စကမႈလပငနးမား၏ေနာကဆကတြ သကေရာကမႈမားႏငပတသက၍ သငတငေလာကပတေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆင ရာစညးမဥးစညးကမးမားႏင လေလာကေသာ လထအသပညာေပးမႈအပငးမားတြင အားနညးေနသည။ အဆပါျပနာမားကေျဖရငးျခငးမရသေရြ႕ သဘာ၀သယဇာတ ရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင ဆးရြားေသာ၊ ႏစၾကာရညၾကာတညတန႕သြားမည သဘာ၀ပတ ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ထခကမႈမား ျဖစေပၚလာႏငသည။

ကရငျပညနယတြင ျမနမာအစးရက လတတေလာခြငျပထားေသာဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအနက ဘလပေျမစကရးမားလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ ဘလပေျမက အဂၤ ေတအတြကအသးျပၿပး ကမၻာေပၚတြင လသားမား၏ဖနတညးမႈအနကအကယျပန႕ဆးပါ၀ငအသးျပသညအရာလညး ျဖစသည။1 ကမၻာအ၀မးတြင အဂၤေတက အေျခခအ ေဆာကအအမားတညေဆာကရာတြင အသးျပသည။ ေခတေပၚနညးပညာမားအသးျပ ေနၾကသညတင ဘလပေျမထတယျခငးေၾကာင ႀကးမားေသာသဘာ၀ႏငလမႈေရးျပ နာမားကျဖစေစႏငသည။ ေျမမကႏာသြငျပငမားပကစးေစျခငး၊ သဘာ၀ေျမထႏင ေရညစညမးေစျခငး၊ ေလထႏင အသညစညမးမႈျဖစေစျခငးႏင သဘာ၀အရငးအျမစမား ဆးရႈးေစျခငး စသညတ႕ ျဖစႏငသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာငျဖစေပၚသည ေလထညစညမးမႈသည အထး သျဖင ပစးရမဖြယျဖစသည။ ဘလပေျမမ ထတလႊငလကသည အမႈန႕မားေၾကာင ၾကးမားေသာ ကနးမာေရးျပနာမား ျဖစေစႏငသည။ ထ႕အျပင ဘလပေျမထတ

8 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

2 ibid

လပျခငးသည ရာသဥတအေျပာငးအလ၏ အဓကတြနးအား တစခလညးျဖစသည။ စြမး အငအေျမာကအမားသးစြရျခငးေၾကာင ဘလပေျမထတလပျခငးသည ကမၻာလးဆငရာ ကာဗြနဒငေအာကဆဒ (CO2) ထတလပမႈ၏ (၅) ရာခငႏႈနးမက ထတလြတသည။2

ဤစာတမးငယျပစေရးသားတငျပျခငးအားျဖင ျမနမာႏငငအတြငးႏငနယစပ တေလာကမတငးေနထငေနၾကေသာေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမားအၾကား ဘလပေျမ ထတလပျခငးေၾကာင ေနာကဆကတြသကေရာကမႈမားႏငပတသက၍ အသပညာ တငဆကေပးရန KESAN အေနႏငရညရြယသည။ ေဘးဒဏသငလမႈအသငးအ၀နး အေနျဖင ၎တ႕၏အေျခခအခြငအေရးမားကခခကာကြယႏငရန၊ ၎တ႕ပငဆငေသာေျမယာကကာကြယေစာငေရာကရန၊ သဘာ၀အရငးအျမစမားပကစးျခငးႏင အျမတထတခ ရျခငးမကာကြယေစာငေရာကႏငေစရနအတြကမမတ႕ေမာလငသည။ ထသ႕ေဆာငရြက ျခငးအားျဖင လမႈအသငးအ၀နးမားသညဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားမ ထြကေပၚလာမညေဘး ထြကဆးကးမားက ထထေရာကေရာကေလာနညးေစေအာင ေဆာငရြကႏငၾကမညဟ မမတ႕ ယၾကညပါသည။ ယခလမးညႊနခကမားသည ကရငျပညနယအတြငးရ လမႈအ သငးအဝနးမားအတြကသာရညညြနးေသာလညး ကမၻာႏငျမနမာႏငငအ၀မးရဘလပေျမ ထတလပမႈေၾကာင ေဘးဒဏသငျပညသမားအတြကလညး ဆကႏြယအကးရမညဟ မမတ႕ ေမာလငပါသည။

9ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

လေတာေတာမားမားက ဘလပေျမႏငအဂၤေတဟေသာ ေ၀ါဟာရက ေဒြးေရာ ယကတင ေခၚေ၀ၚေျပာဆၾကေသာလညး ေရာေရာေထြးေထြးမမတသငေပ။ ဘလပေျမ ဆသညမာ အဂၤေတျပလပရာတြင ပါ၀ငသညအရာတစခသာျဖစသည။

ဘလပေျမဆသညမာ ေခာမြတႏးညေသာအမႈန႕ျဖစၿပး ထးေကာက၊ ရြ႕ႏငႏနး ေကာက စသည ကနးၾကမးပစၥညးမားမ ထတလပထားေသာ ေရာေႏာအမႈန႕ တစမးျဖစ သည။ ဘလပေျမသည ပမနအားျဖင မးခးေရာငျဖစသည။ သ႕ေသာ အျဖေရာငဘ လပေျမအမးအစားလညးရသည။ ပမနအားျဖင ေစးပၾကးသည။

အဂၤေတ ျပလပရနအတြက ဘလပေျမက ေရ၊ သ၊ ေကာကစရစတ႕ ေရာေမႊၿပး ေကာကတးကသ႕ မာေကာလာေအာင ေျခာကေသြ႕ေစသည။ အဂၤေတက လေနအမ၊ စာသငေကာငး၊ ေဆးရ၊ တတား၊ ရးအေဆာကဥး၊ ကနတကၾကးမား၊ လမး၊ ေရကာတာ စသျဖင အေျခခအေဆာကအဥးမားတညေဆာကရာတြင အသးျပသည။

ကမၻာအ၀မး အေျခခအေဆာကအဥး ဖြ႕ၿဖးမႈ ျမနျမနဆနဆနလအပခကေၾကာင ကမၻာအ၀မးတြင ဘလပေျမႏင အဂၤေတ၀ယလႏႈနးသည လငလငျမနျမနျဖင ျမငတက ေနသည။

• အဂၤေတသည ေရၿပးပါက ကမၻာေပၚတြင ဒတယအသးအမားဆး အရာထတချဖစ သည။3

• (၂၀၅၀) ခႏစတြင ကမၻာအ၀မးဘလပေျမထတလပမႈသည တစႏစလင တနခန (၃)

ဒမ (၇) ဘလယအထရလာမညဟ ခန႕မနးထားသည။4

ဘလပေျမဆသညမာ မညသညအရာနညး။ 1

3 Adam, D. “The unheralded polluter: cement industry comes clean on its impact.” The Guardian, 2014.4 ibid

10 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

(၂၀၁၂) ခႏစတြင ျမနမာႏငငအ၀မးစကရးမားမ ခန႕မနးေျခ ဘလပေျမတနေပါငး (၂) ဒမ (၂) သနးခန႕ ထတသည။ လအပခကအရ တန (၇) သနးရေနျခငးေၾကာင ျမနမာႏငငသည ထငးႏငအျခားတငးျပညမားမဘလပေျမမားတငသြငးၿပး ေစးကြက လအပခကက ျဖညဆညးခသည။5 “ယခကသ႕ထတကနႏင လအပခကကြာဟမႈသည ႏင ငျခားရငးႏးျမပႏသမားအတြက စတလႈပရားဖြယျဖစသည။” ဟ ကမၻာလးဆငရာဘလပ ေျမမဂၢဇငးတြင ေလလာအကျဖတသတစဥးက ေရးသားသည။6 စးပြားေရးျပျပငေျပာငး လမႈေၾကာင ျမနမာႏငငတြင ေဆာကလပေရးလပငနးသည ဖြ႕ၿဖးမႈအရဆးလပငနး က႑တစချဖစေနသျဖင7 ေစးကြကတြင ဘလပေျမလအပခက လငလငျမနျမနတးျမင လာႏငသည။ ျပညတြငးထတဘလပေျမသည ႏငငျခားမတငပ႕သည ဘလပေျမ ထကပေစးသကသာသည။ ထ႕ေၾကာငရငးႏးျမပႏသမားသည ျပညတြငးဘလပေျမ ထတလပမႈခ႕ထြငေရးက ဥးစားေပးေဆာငရြကေနၾကသည။ အဓပၸါယမာ ႏငငအ၀မးရ ေနၿပးသားဘလပေျမ စကရ (၁၅) ရအားတးခ႕ျခငး သ႕မဟတ အဆငျမငျခငး၊ စကရ အသစမားတညေဆာကျခငးႏင ထးေကာကတးေဖၚရနအတြက လပပငခြငေလာကျခငး၊ စသညမားေဆာငရြကေပမည သ႕မဟတ ေဆာငရြကလကရေနသည။8 တရတႏငင၊ အႏၵယႏငငႏငထငးႏငငမ ကမၸဏမားသညလညး ႏငငအႏ႕အျပားတြင စကရမားတည ေဆာကရန စစဥေနၾကသည။

ျမနမာႏငင၏ တးမားလာေသာ ဘလပေျမလပငနး2

5 “Myanmar: Offering Opportunities” World Cement, 2013.6 Perilli, D. “Movers in Myanmar” Global Cement, November 2014.7 Htun, T. “Developers push for production materials to be made locally” Myanmar Times, December 2014.8 “Myanmar: Offering Opportunities” World Cement, 2013.

11ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အေထြေထြအကဥးခပ

ဘလပေျမက ထးေကာက၊ သ၊ ရြ႕ ႏင ႏနးေကာကအနညးငယျဖင ျပလပသည။ ၎ကနၾကမးမားက ကမၻာေျမမကႏာျပငမ တးေဖၚထတယၿပး ထခြအပေပးေသာ စကရ သ႕ ပ႕ေဆာငသည။ ေအးသြားသညအခနတြင ႏးညေသာအမႈန႕မားအျဖစ ေျခမြသည။ ေနာကဆးထတကနျဖစေသာ ၎ဘလပေျမအမႈန႕မားက အဂၤေတထတလပသမားထသ႕ ျပနလညေရာငးခသည။

အေသးစတထတလပျခငးလပငနးအဆငဆင

ေကာကကငးတးျခငး

ေကာကကငးဆသညမာ သဘာ၀သယဇာတမားျဖစေသာ ထးေကာက၊ ေကာက တးႏငႏနးေကာကမားက အႀကးစားေျမတးစကၾကးမားျဖင တးေဖၚထတယေသာ ကငးတစကငးျဖစသည။ ဘလပေျမထတလပျခငး၌ အဓကပါ၀ငရသညပစၥညးျဖစသည ထးေကကကထတယရာတြင ေျမၾကးမ ေကာကမားက ေဖါကခြေရးပစၥညးမားအသးျပ၍ ေဖာကခြယရသည။ ေဖာကခြၿပးေနာက ေျမေကာစကၾကးမားႏင ထရပကားမားေပၚသ႕ တငကာ ဘလပေျမစကရသ႕ သယယပ႕ေဆာငၾကသည။

ဘလပေျမျပလပရနအတြက ထးဓာတ၊ ဆလကြန၊ သတဓာတ ႏင သဓာတ စသညအဓကျဒဒစငမားပါဝငသည သ ႏင ရြ႕အနညးငယထညရန လအပသည။ ထအရာ မားကလညး သတတးေဖာျခငးမတစဆင ရရႏငသည။

ဘလပေျမက မညသ႕ ထတလပသနညး။ 3

12 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ႀကတခြျခငး

ဘလပေျမစကရ သ႕ကနၾကမးပစၥညးမားေရာကသညႏင ေကာကကငးမ ရရေသာ ထးေကာကႏင ႏနးေကာကမားက ခပေသးေသးျဖစရနၾကတခြရမည။ ေကာကတးမားက ပထမၾကတခြစကထထညၿပး ေဘစေဘာ ေဘာလးအရြယအထ ႀကတခြယသည။ ထ႕ေနာက ဒတယၾကတခြစကထထည၍ သးလကမ ပတလညထက မရညေသာ အပငးကေလးမားအျဖစ ထပမၾကတခြသည။

ေရာေႏာျခငး/ အမႈန႕ေျချခငး

ေရာေႏာေပါငးစပျခငးလပငနးအဆငဟ လသမားေသာ ေရာေနာျခငး/အမႈန႕ ေျချခငးအဆငသည “ဖ” သြငးရနအတြက ကနၾကမးပစၥညးမား ျပငဆငသည။ ထခြ ထားေသာေကာကတးမားက သလးမားထညထားေသာလညေနေသာ ဆလငဒါပၾကတ စကထသ႕ ထညသြငးသည။ သလးမားက ေကာကစမားက အမႈန႕ျဖစသြားေအာင ေခမြ လကသည။ ေရာေႏာျခငးလပငနးအဆငတြင ေကာကမးေသြးျပာ သ႕မဟတ သရငးက သ႕ေသာ ျဒပသတမားက ထးေကာကႏင တစခါတစရ ေပါငးထညေပးရသည။ စကရအ ေနႏင “အစ” သ႕မဟတ “အေျခာက” အသးျပသည လပငနးအဆငဆငအေပၚမတည၍ သတစမားက ၾကတစကထတြင ေရႏငေသာလညးေကာငး ေရမပါ၍ေသာလညးေကာငး ၾကတခြႏငသည။ အေျခာကလပငနးစဥသည စြမးအငအသးျပမႈ အေကာငးဆးျဖစေသာ ေၾကာင ကမၻာေပၚတြင လအသးအမားဆး ျဖစသည။

အပေပးျခငး

ေရာေႏာထားေသာ ကနၾကမးပစၥညးမားက အပေပးျခငးသည ဘလပေျမထတ လပျခငး၏ အဓကကေသာ လပငနးအဆငျဖစသည။ ေရာေႏာထားၿပး ပစၥညးမားက ဆလငဒါပလညေနေသာ မးခဖထသ႕ထညသည။ မးခဖသညအခငး (၁၂) ေပသ႕မဟတ ၎ အထကရၿပးအရညေပ (၅၀၀) သ႕မဟတ ထထကမကရသည။ မးခဖမားက သႏင တညေဆာကထားၿပး မးခအတမားႏင ကာထားသည။ ေကာကမးေသြး သ႕မဟတ အျခားေလာငစာမားႏငအပေပးသည။ မးခဖလညေနသညႏင တၿပငနကေကာကခြစ မားအထကျပန ေအာကျပန (၄) နာရခန႕ၾကာေအာင လညထားေပးသည။ အပေပး

13ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

သညေနရာတြင အပခနသည (၁၅၀၀) ဒဂရဆပစရပစအထရၿပး ေကာကခြစမား အရနျပငးျပငးႏင ေလာငကြမးကာ ခရမးရငေရာငမခရမးႏေရာင၊ ထမတစဆင လေမၼာ ေရာငသ႕ ေျပာငးသြားသည။ ကနၾကမးမားေလာငကြမးမႈႏငအတ ထးေကာကမ ကာဗြန ဒငေအာကဆဒဓါတမား ထြကလာသည။ ထးေကာကဓာတျပျခငးဟ ေခၚသည။ ေနာက တစဆငအျဖစ အရညပေဆာငခအဆငက ေဆာငရြကရသည။ ထအဆငတြင ကန ၾကမးမားလး၀အရညေပာ၀ငသြားျခငးမရ တစစတတစပငးသာ အရညပေဆာငခသ႕ ျဖစေစရန အပထပေပးျခငးျဖစသည။ ထ႕ေနာက ကနၾကမးမားက ေခာ (Clinker - ကလစခန) ဟ ေခၚေသာေဂၚလလးအရြယခပမာမာဖနေလးကေလးမားအျဖစ ေပါငးစပလကသည။ ေခာ လမားက အေအးခနးထ ထညအေအးခသည။

ေနာကဆးအဆင အမႈန႕ေျချခငး

ေအးသြားေသာ ေခာလး (Clinker) မားက ဂစပစအမႈန႕အနညးငယထည ေရာသမ သည။ ၎အမႈန႕သည ေရႏငေရာလကသညႏင အေခာသတအဂၤေတထတကနရရမည အခနက သတမတေပးသည။ ေခာလးမားက ပထမႏငဒတယအမႈန႕ေျခစကမားႏင တစ ဖနထပထညေခမြျပနသည။ ပထမအမႈနေျခစကက ေခာလးမားက သမႈနမားအျဖစဖ ေခလကၿပး ဒတယအမႈန႕ေျခစကက ဂမႈန႕ကသ႕ႏႈးညသြားေအာင ထပမေခမြသည။ ထ႕ ေနာကေနာကဆးထတကနမားက စလဟေခၚေသာ ၾကးမာေျခာကေသြ႕ေသာစညမားတြင ထညသြငးသမးဆညးၿပး ေစးကြကအတြက ျပငဆငသည။

14 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဘလပေျမထတလပျခငး

ထးေကာက

တး

ယရရရာေနရာ

ကနတ

ငယာဥ

ထးေကာက

အၾကမးထ

ခြထားေသ

ာထးေကာက

ေၾကညကစြာထ

ေၾကထားေသ

ာထးေကာက

ေျမ

(သ႕မဟတ

) ေက

ာကတးစက

ၾကတငအ

ပေပးစက

ၾကတခြစက

(၁)

ၾကတခြစက

(၂)

ရႊ႕၊ထးေကာက ႏငသ

သ

ရႊ႕

ကလစခနေခၚ

မေၾကတေၾကအမႈန႕

(သ႕မဟတ

) အတးေလးမား မးေပါငးဖ

လအပေသာက

နၾကမးအားအခးက

ကေရာစပ

ေပးေသာစက

ျပနလ

ညအသးျပ

ထားေသ

ာအပ

ဂစပဆပေကာက

သတ

အမႈန႕ေျခစက

ကလစခနက

အေအ

းခေပးေသာစက

ကနၾကမးအားလးအားအခးက

ကေရာစပေပး

ေသာ စက

ႏငအမႈန႕ေျခစက

ထပပးထားေသ

ာဘလပေျမ

ဝယသဆသ႕

ပ႕ေဆ

ာငျခငး

15ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဤအခနးတြင ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာငး သကရမားႏငရပပငးဆငရာ သဘာ၀ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈမားအပါအ၀င သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက ေလလာတငျပသြားမည။ ယခအခနးတြင သဘာ၀ပတ၀နးကင ညစညမးမႈႏငေျမအသးျပမႈ၏သကေရာကမႈမားက အဓကထားတငျပသြားမည။ ဘလပ ေျမမးေပါငးဖအား အပေပးရနအတြက ပါဝငလပေဆာငေနကျဖစသညစြန႕ပစပစၥညးမား အား ေလာငစာအျဖစအသးျပျခငးႏင အႏရာယရေသာအဆပျဒပစငမားစြန႔ပစျခငးမား ေၾကာင ထပေလာငးျဖစေပၚေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈမားႏငပတ သက၍ အကယတဝနးေဆြးေႏြးတငျပထားေသာအခကအလကမားက အခနး (၆) တြင ၾကညရႈႏငသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင ကမၻာလးဆငရာရာသဥတအေျပာငးအလအေပၚ သကေရာကမႈ ရငးလငးျပခကက အခနး (၇) တြင ၾကညပါ။

အဓကကေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈမားတြင

• အမႈန ႏင ျပဒါး စသညအရာမားေၾကာင ေလ၊ ေျမ၊ ေရမားညစညမးျခငး• အသဆညျခငး၊ တနခါမႈမားေၾကာင ပကဆးျခငး၊ ကနးမာေရးထခကမႈမား• သတတေဖၚျခငး သ႕မဟတ စကရမားက စြန႔ပစပစၥညးမားက စနစတကစမျခငးမရပါက

ညစညမးမႈမားျဖစေစျခငး• သတတးေဖာျခငးမ သစေတာျပနးတးျခငး၊ သကရမားတညေနရာ ေပာကဆးျခငး

ႏင ေျမၿပျခငး• ထးေကာကမား၏ မရငးပစအရေသာလညးေကာငး ေဂဟစနစအရေသာလညး

ေကာငး တညရမႈကပကျပားေစျခငး

ေလ၊ ေျမ ႏင ေရ ညစညမးမႈ

ဘလပေျမစကရမားသည စကရပတလည၀နးကငတစ၀က သဘာ၀ပတ၀နး ကငအတြက အႏရာယရညစညမးပစၥညးမားစြာထတလႊတသညဟ လသမားသည။

သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား 4

16 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဤေနရာတြင ထတလႊတသညညစညမးပစၥညးမားက အစဥအလကခေရးမညဆလင အလြနရညလားေသာစာရငးတစချဖစသြားမည။ ထ႕ေၾကာင လသအမားဆးႏင အႏရာယ အရဆးညစညမးပစၥညးမားအေၾကာငးကသာ အကဥးခပတငျပသြားမည ျဖစသည။ ညစ ညမးပစၥညးအမားစသည ကနဥးအဆငတြင ေလထထသ႕သာေရာကသြားေသာလညး မားေသာအားျဖင ေနာကဆး၌ အနးတစ၀ကရေျမၾကး သ႕မဟတ ေရထသ႕ ေရာကရ သြားသည။ ထ႕ေၾကာင ကြႏပတ႕၏ေဂဟစနစအတြငးရ လသားမားအျပင သကရအရာ အားလး၏ကနမာေရးအတြက ေနာကထပၿခမးေျခာကမႈမားျဖစေစသည။

ဘလပေျမစကရမ ထြတလႊတေသာအဆပသငဓာတေပါငးမားစြာ သညဓာတ ေပါငးျပျခငး ဓာတျပမႈေၾကာင တရစၦာနႏင လသားကနးမာေရးက အထးအႏရာယေပး သည။ ဥပမာ ေကာကမးေသြး (သ႕မဟတ) ေလာငစာအျဖစအသးျပေသာ စြန႔ပစပစၥညး မားတြင ပါ၀ငေသာ ျပဒါးဓာတ ပမာဏ အနညးငယေၾကာငပင မာကရအဆပသငမႈျဖစ ႏငသည။ ျပဒါးသည မးခးမတစဆင ေလထသ႕ ေရာကရသြားၿပး ေရေငြ႕တြငေပာ၀င၍ အနးတစ၀ကတြင မးအျဖစ ရြာခႏငသည။ ထနညးျဖင ျပဒါးမားသည ေခာငးမား၊ ျမစမား၊ ေရကနမားအတြငးသ႕ေရာကရသြားၿပး ငါမားစားသးေသာအစာမတစဆင ကယတြငး သ႕၀ငေရာကသြားမည။ အစာကြငးဆကအဆငဆင (ငါၾကးၾကးကငါးေသးေသးကစား သးျခငး)မတဆင ျပဒါးအဆပမားစၿပလာသည။ ထ႕ေၾကာင အေကာငႀကးၿပးသကတမး ရညေသာငါးမားကစာသးျခငးျဖင လသားမားအတြက အႏရာယရေစႏငသည။ အထး သျဖင ကယ၀နေဆာငအမးသမးမားအတြက ပ၍အႏရယျဖစႏငသည။

ဖန/ အမႈနအမႊားမား

သးျခားပစတစခအျဖစတညရေသာဘလပေျမဖန (ေလထတြင ေမာေနေသာ အစအနမား) သည ဘလပေျမစကရလပငနး၏ “အျမငသာဆးညစညမးပစၥညး”တစ ချဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၄ငးက စကရမထြကေပၚလာၿပး တေရြ႕ေရြ႕ထြက လာေသာမးခတမမားသဖြယ ျမငေတြ႕ႏငသလ၊9 ေျမျပငေပၚတြငကလာသညကလညး ျမငေတြ႕ႏငသည။ အမႈနမားသည ထတလပေရးလပငနးအဆငဆငမတစဆင ထြက ေပၚသည။ ေကာကတးျခငး၊ သယယပ႕ေဆာငျခငး၊ ကနၾကမးမားသေလာငျခငး၊ ဖးသြငး

9 Edwards, P. “Global cement emission standards.” Global Cement Magazine, 2014.

17ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အပေပးျခငး၊ အေအးချခငး၊ ၾကတခြျခငး စသညအဆငတငးတြငျဖစသည။10 အမႈန မားက ကာလရညၾကာစြာရသြငးမပါက ဆးရြားေသာ အသကရႈလမးေၾကငးဆငရာေရာ ဂါမားရႏငသည။ ဘလပေျမအမႈနမား သစရြကမားအေပၚ တငသျဖင ေဘးပတ၀နး ကငရ သစပငမား၊ အသးအႏပငမားသည ၎တ႕လအပသည ေနေရာငပမာဏမရႏင ေတာသျဖင သစပငမားအတြကပါ အႏရာယရေစသည။ ထးေကာကမႈန႕သည အကစစ ဓာတေပာ၀ငေသာေျမၾကးအတြက ေျမၾသဇာတစမးျဖစသည။ သ႕ေသာ အယကာလငး ျဖစေနေသာ ေျမၾကး (ဆားဓါတေပာဝငရေနၿပးသားျဖစေသာေျမၾကး) မားအတြက ဆားဓါတပမာဏကပမားေစႏငသျဖင ၎ေဒသအတြငး သးႏအမးအစားေရြးခယစကပးႏင မႈအတငးအတာက အကန႕အသတ ပျဖစေစသည။

ကာဗြနမ(န)ေအာကဆဒ (CO)

ကာဗြနမ(န)ေအာကဆဒဓာတသညဘလပေျမထတလတျခငး၏ အပေပးျခငးအ ဆင၌ ဖထမထြကေပၚလာသည။ CO သည အေရာငမရ၊ ရန႕မရေသာ ဓာတေငြ႕တစမးျဖစၿပး ေလထထေပာဝငမႈမားပါက လႏငတရစၦာနမားအတြက အဆပျဖစေစသည။11 ေလထထ CO ေပာဝငတညရမႈနညးသညတငေအာင နလး သ႕ မဟတ အဆတကနးမာေရးခ႕ယြငး ခကရႏငေနသမားအတြက အႏရာယရသည။ ေလ ထထသ႕ CO ဓာတထတလႊတမႈေၾကာင ကမာၻေျမျပငအျမငေပအနးအဇးလႊာတညရမႈက ျဖစေစသည။12 (ေအာကတြငၾကညပါ။)

ဆလဖာဒငေအာကဆဒ (SO2 )

ဘလပေျမထတလပရာတြင အသးျပသည ထးေကာကက ေကာကမးေသြး မားစြာႏငအတ အလြနျမငမားေသာအပခနႏင ေလာငကြမးေစသညအခါတြင ဆာလဖာ အဆပသငဓာတမား တစခါတစရထြကလာတတသည။ စကဘာေခၚအလြနေစးၾကးေသာအထးသန႕စငေရးကရယာမားက စကရမား၏မးခးထြကေသာ ေခါငးတငမားတြငမတပဆငပါက ၎အဆပသငဓာတမားသည ဆလဖာဒငေအာကဆဒဓာတအျဖစ ေလထအတြငးသ႕ ေရာကရသြားမညျဖစသည။13 SO2သည တမထအတြငးရေရႏငေပါငး

10 Abdul-Wahab, S. “Impact of fugitive dust emissions from cement plants on nearby communities.” Ecological Modelling, 2006.11 “Carbon Monoxide” U.S. Environmental Protection Agency.12 “Cement Manufacturing Enforcement Initiative.” U.S. Environmental Protection Agency.13 Edwards, P. “Global cement emission standards.” Global Cement Magazine, 2014.

18 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စပလကပါက အကစမးအျဖစရြာခေစႏငသျဖင SO2 သည အကစစမးရြာျခငး၏အဓက အေၾကာငးရငးမားအနက တစချဖစသည။ ၎တမမားမ ရြာခေသာအကစစမးမားသည သစေတာႏငေရ၏ေဂဟစနစက အားနညးေစျခငး၊ ပကစးေစျခငးႏငထရလြယေသာ အငးစကမား၊ ဖား၊ ငါး ႏင သစပငၾကးမားကပင ေသေစႏငသည။ အကစစမးသည အ ေဆာကအဥးမား၊ ရပတမားႏင ေမာေတာကားမားကပါပကစးေစသညဟ သရထား သည။14

ႏကထရဂငေအာကဆဒ (NOX)

ဘလပေျမမးေပါငးဖမားအတြက ျမငမားေသာအပခနအသးျပရျခငးေၾကာင ႏင ထရဂငေအာကဆဒ စစညးမႈက ျဖစေစသည။သာမနအားျဖင NOx ဟ ရညညႊနေခၚေလ ရသည။ ႏထရဂငသည မလအားျဖင ေလထမေသာလညးေကာငး၊ မးေပါငးဖကအပးေပး ရနအတြကအသးျပေသာ ေလာငစာမေသာလညးေကာငး ထြကသည။ သ႕ေသာ NO (သ႕မ ဟတ) NO2 အေနျဖင ထြကသည။15 SO2 ကသ႕ပင NO2 သည အကစစမးရြာေစႏငၿပး အသကရႈျခငးႏငေဂဟစနစျပနာမားျဖစေစႏငသည။ NO2 သည ေလထအတြငးရ အျခားဓာတေဗဒမားႏငဓာတျပၿပး အဇးဓါတေငြ႕အလႊာက ျဖစေပၚေစသည။ အဇးဓါတ ေငြ႕အလႊာႏငပတသကၿပး ေအာကတြငေဖၚျပထားသည။ SO2 ႏင NO2 သည ပနးနာရင ကပနာ သ႕မဟတ ေခာငးဆးရငကပနာမားကသ႕ေသာ အသညးႏင အဆတေရာဂါမား ျဖစေစႏငသညဟ မတသားထားသည။16

အဇးဓါတေငြ႕အလႊာ (O3)

သဘာ၀ေကာငးကငထကတြင ရေသာ “ေကာငးမြနေသာ” အဇးလႊာမားႏငမတပ ကမာၻေျမျပင အျမငေပအနးတြင ထြကရေသာအဇးလႊာက “မေကာငးေသာအဇး” အ ျဖစမတသားထားသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လ႕ကနးမာေရးအတြက အႏရာယ ရေသာေၾကာငျဖစသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင အဓကညစညမးမႈျဖစေစ သညအရာမားအနကတချဖစသည ႏကထရဂငေအာကဆဒ (NOx) သည ဘလပ ေျမ

14 “Acid Rain” U.S. Environmental Protection Agency, 2014.15 “Alternative Control Techniques Document – NOx Emissions from Cement Manufacturing” U.S. Environmental Protection Agency, 1994.16 “Effects of Acid Rain - Human Health”, U.S. Environmental ProtectionAgency, 2012. http://www.epa.gov/acidrain/ effects/health.html

19ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စကရမစြန႕ထတလကေသာညစညမးဓါတပစၥညးမားျဖစသည Volatile Organic Com-pounds (VOCs) ေခၚ အခနးအပခန၌ပင အေငြ႕ျပနလြယေသာ (သ႕မဟတ) ေလထထလြယ ကစြာအေငြ႕ျပနေရာကရႏငေသာ သဘာဝဓါတျဒပေပါငးမားႏင ေနေရာငတြငဓာတျပျခငး ျဖငအဇးကျဖစေပၚေစသည။ ေလထထအဆပါ ကမာၻေျမျပငအျမငေပအနးအဇးလႊာ၏ ပ မာဏစစညးမာျပားလာသညႏငအမ လသားတြငအဆပေရာဂါကျဖစေစႏငၿပး ႏနယ ေသာသဘာ၀ေပါကပငမားက ပကစးေစသည။

ျပဒါး (Hg)

ကမၻာတစ၀နး ေလထထျပဒါးထတလြတညစညမးမႈအားလး၏ (၁၀) ရာခင ႏႈနးသည ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာငျဖစသည။17 ျပဒါးသည အဆပဓာတပါ၀င မႈမားေသာ၊ ေငြေရာငေတာကပေသာ၊ ေလးလေသာသတစျဖစသည။ ျပဒါးသည ကေလးႏငအရြယ ေရာကသမား၏အာရေၾကာစနစကပကဆးေစၿပး ျပငးထနစြာ နာမ ကနးမႈ၊ ေသဆးမႈႏင ကယအဂၤါခ႕ယြငးေမြးဖြားမႈမား ျဖစေစသည။ ဘလပေျမ စကရ မားအနးတစ၀ကေလထႏငေျမၾကးတြင ျပဒါးေပာဝငတညရမႈသညသာမန အဆငထက လြနကေနသညဟ ေလလာမႈမားတြင ေတြ႕ရသည။18 ထးေကာကမားတြငလညး ျပဒါး မားပါရၿပး မးေပါငးဖတြင ထးေကာကမားကအပေပးျခငးေၾကာင အဆပါျပဒါးမားသည ေလထထသ႕အေငြ႕ အျဖစ ေရာကရပ႕ႏေစသည။ ျပဒါးက ေကာကမးေသြးတြငလညးေတြ႕ရသျဖင ဘလပ ေျမစကရတြင ေကာကမးေသြးအားေလာငစာအျဖစမးရႈ႕အသးျပေသာအခါ ျပဒါးေငြ႕မား အားေလထထသ႕ ေရာကရေစသည။ Earth Justic (ကမၻာေျမတရားမတမႈ) ဟ အမည ရေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညး (NGO) ၏ အဆ အရ “ လကဖကရညဇြနးတစဇြနး၏ အပ (၇၀) ပတစပ သ႕မဟတ (၀.၀၀၂၄) ေအာငစ ပမာဏရေသာျပဒါးက ဧက (၂၀) ကယေသာေရကနထသ႕ထညလကျခငးအား ျဖင ကနအတြငးရငါးမားသည စားသးရနမလၿခဟ ေကာကခတခႏငသည” ဟ ဆသည။

17 “Mercury releases from the Cement Industry.” United Nations Environment Programme, 2014.18 Fukuzaki, N., Tamura, R., Hirano, Y. and Mizushima, Y. “Mercury emission from a cement factory and its infl u ence on the environment.” Atmospheric Environment, 1967.

20 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဟကဆာဗင ခရမယမ (Cr 6+)

ဘလပေျမစကရမားအနးတစ၀က ေနထငသ ျပညသမားသည အထးသျဖင Hexavalent Chromium ဓာတထတလြတမ ႈအေပၚ အထးစ းရ မ သင သည။ Cr6+ သည ကငဆာေရာဂါျဖစႏငေခ အလြနမားေသာ ခရမယမဓာတအမးအစားျဖစ သည။ ၎ေပာဝငေနေသာ ေရမတစဆင ရႈသြငးမျခငး သ႕မဟတ စားသးမျခငးမတဆင ကယအတြငးသ႕ ၀ငေရာကႏငသည။ ဘလပေျမစကရမားသည ဖနမႈန႕ပမားမတဆင Cr 6+ က ေလထထသ႕ ထတလႊတေစသညဟလညး သရထားသည။19

သပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတမား (Heavy Metals)

သပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတမားဆသညမာ သဘာ၀ပတ၀နးကင အတြက အဆပအေတာကျဖစေစေသာ သတပေဆာငခမားျဖစသည။ ျပဒါးသည ဘလပေျမစကရမားမထြကရေသာ သပသညးဆမားသည အဆပျပငးသတမားအနက လသအမားဆး တစချဖစ၍ ဇင (Zn) ခ (Pb) ႏင ကဒမယမ (Cd) မားသညလညး သပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတအမးအစားမားလညးျဖစကာ လ႕သဘာ၀ပတ ၀နးကငက ညစညမးေစၾကၿပး ေဂာဒနရဘလပေျမစကရတစရအနးနားပတဝနးကငတြင ၎တ႕အားပမာဏ ျမငျမငမားမားရသညက ေတြ႕ရရသည။20 ဘလပေျမစကရမားသည အာဆမနစဓာတ (As), နကယဓာတ (Ni), ခရမယမ (Cr) ႏင မဂၢနစစဓာတ (Mn)တ႕ က ေလထထထတလႊတသညဟ လသမားသည။21 ဘလပေျမစကရ၏ ေလညာဖကတြင လသနညးေသာ အဆပသငဓာတမားသည ေျမၾကးေပၚတြင သာမနအဆငထကပျမငမား ေနသညဟ ေနာကထပေလလာမႈတစခတြင ေတြ႕ခရသည။ ၎ဓာတမားမာ စယယမ (Cs)၊ အယပယမ (Eu)၊ လနသနနမ (La)၊ လတတယမ (Lu)၊ ရဒဒယမ Rb)၊ စကယဒယမ (Sc)၊ ဆမာရယမ (Sm)၊ တာဘယမ (Tb)၊ သရယမ (Th) ႏင ရကတာဘယမ (Yb)တ႕ပါ၀ငသည။ ၎တ႕က “ရားပါေသာကမၻာေျမ” (Rare earth) ျဒပစငမားဟ ေခၚ သည။ အခ႕ျဒပစငမားသည ေရဒယသတၾကြသျဖင အနးတစ၀ကတြင ရသညႏငပင

19 Wilson, J. “Plant said to emit toxic dust.” The Los Angeles Times, 2008.20 Al-Khashman, O. and Shawabkeh, R. “Metals distribution in soils around the cement factory in southern Jordan.” Environmental pollution, 2006.21 “Cementing a Toxic Legacy?” Earth Justice, 2008.

21ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အႏရာယရသည။ အနးတစ၀ကတြင မလၿခေသာ ဘရယမ (Ba) မား ရေနသညဟ ၎ေလလာခကကေတြ႕ရခသည။22

ဒငအဇင ႏင ဖရမမား

ဒငအဇင ႏင ဖရမမားသည အလြနအဆပျပငးေသာဓါတပစၥညးအႏြယမား အတြကရညညြနးေခၚ ဆေသာလသမားသည အမညမားျဖစသည။ ကငဆာေရာဂါ အပါအ၀င ဟမနးပကဆးျခငး၊ ကယ၀နေဆာင ကေလးငယမားအတြက အႏရာယျဖစ ေစျခငး၊ ကယ၀နေဆာငႏငသည အေျခအေနနညးပါးေစျခငး၊ လ႕ခႏၶာကယ ခခအားက ပကစးေစျခငး၊ စသညဆး၀ါးေသာကနးမာေရးသကေရာကမႈမား ျဖစေစသည။23 ဒငအ ဇငႏငဖရမမားသည စြန႕ပစပစၥညးမားက ေလာငစာအျဖစအသးျပေသာ ဘလပေျမ မးေပါငးဖမားမ ထြကရသည။ (အခနး ၆ ကၾကညပါ)

ဗငဇငး (C6H6)

ဗငဇငးသည ဘလပေျမစကရအတြငး ေကာကမးေသြးေလာငစာမးရႈ႕အသးျပ ျခငးမေပၚထြကသည။ ဗငဇငးႏငထေတြ႕မႈမားပါက ကယလကထမႈငးေလးကနၿပးအခနမဟတအခါမဟတအပခငျခငး၊ ေခါငးမးျခငး၊ ေခါငးကကျခငးအျပင မကစ၊ အေရျပားႏင အသကရႈလမးေၾကာငးမားယားယျခငးတ႕ ျဖစႏငသည။ ေရရညထေတြ႕ပါက ကငဆာ၊ ေသြးႏငသကဆငေသာ ေရာဂါမား ႏင မးပြားကနးမာေရးျပနာမားျဖစႏငသည။24

ဟကဒရကလရစ အကစစ (HCL)

မသန႕စငေသာ ကလရငးပါဝငသညေကာကမးေသြးက မးရႈ႕အသးျပျခငး သ႕မဟတ ကလရငးေပာ၀ငရညကအသးျပျခငးတ႕မတစဆင ဘလပေျမစကရမားသည ဟကဒရကလရစ အကစစကထြကေပၚလာေစသည။ ၎ႏငထေတြ႕မႈမားပါက မကစ၊ ႏာေခါငး သ႕မဟတ အသကရႈလမးေၾကာငး ပး၀ငမႈမား ျဖစႏငသည။ ေရရညထေတြ႕ပါက အေရးျပားႏင အဆတေရာဂါမား ျဖစေစႏငသည။25

22 Bermudez, G., Moreno, M., Invernizzi, R., Pl’a, R. and Pignata, M. “Heavy metal pollution in topsoils near a cement plant: The role of organic matter and distance to the source to predict total and HCl-extracted heavy metal concentrations.” Chemosphere, 2010.23 “Dioxins and Furans” U.S. Environmental Protection Agency24 “Benzene” U.S. Environmental Protection Agency25 “Hydrochloric Acid” U.S. Environmental Protection Agency

22 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဘလပေျမစကရမ ထတလြတေသာသဘာ၀ပတ၀နးကငညစညမး ပစၥညးအကဥးခပ

ညစညမး ပစၥညးမား

ထြကရသညေနရာ ကနးမာေရးအေပၚ

ထခကမႈ ေဂဟစနစအေပၚ

ထခကမႈ အမႈနမား ထတလပအဆင

အားလးတြင အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါမား

သဘာ၀ေပါကပငမား ပကဆးေစသည။

ကာဗြနဒငေအာကဆဒ (CO)

ေကာကမးေသြးႏင ထးေကာကမားမးရႈ႕ျခငး

အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါမား

ဆလဖာဒင ေအာကဆဒ (SO2)

ဆာလဖာဓာတပါေသာ ေကာကမးေသြးႏငထး ေကာကမားမးရႈ႕ျခငး

အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါမား

အကစစမးေၾကာင အပကအဆးမား

ႏကထရပပေအာကဆဒ (NOx)

မးေပါငးဖမ NOxx အျဖစ ထြကရေသာႏထရဂငေလ

အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါမား

အကစစမးေၾကာင အပကအဆးမား

အဇနး (O3) NO2 သည VOCs ၊ ေနေရာင ျခညႏင ဓာတျပသည အခါ ျဖစေပၚလာသည။

အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါမား

သဘာ၀ေပါကပငမား ပကဆးေစသည။

ျပဒါး

ေကာကမးေသြးႏင ထး ေကာကတြငပါ၀ငေသာ ညညစညမးဓဓါတပစၥညး

အာရေၾကာပကဆးျခငး၊ အဂၤါမ စကေလးမား ေမြးဖြားျခငး

တရစာနမားအတြက အႏရာယျဖစေစသည။

ဟကဆာဗင ခရမယမ (Cr 6+)

ဘလပေျမအမႈနမားတြင ရတကသည။

ကငဆာ ေရမကႏာျပငေပၚတြင ညစညမးေစျခငး

ဒငအဇင ႏင ဖရမ ပလတစတစ စြန႔ပစပစၥညး မားက ေလာငစာအျဖစ မးရႈ႕ျခငး

ကငဆာ၊ မးပြားျခငး ဆငရာ ျပနာ။မား၊ ကယ ခစားစနစကဖကဆးျခငး၊ ဟမနးစနစဖကဆးျခင

တရစာနမားအတြက အႏရာယျဖစေစသည။

ဗငဇငး (C6H6) ႏင အျခား VOC’s မား

ေကာကမးေသြးမးရႈ႕ျခငး ကငဆာ၊ ေသြးႏင သက ဆငေသာ ေရာဂါမား ႏင မး ပြားကနးမာေရး ျပနာ မား

ေရ(ေေျမေပၚ) ကက ညစညမးေစျခငး၊ တရစာနမားအတြက အႏရာယျဖစေစျခငး

ဟကဒရကလရစ အကစစ (HCL)

ကလရငးပါဝငေသာ ေကာကမးေသြးကမးရႈ႕ အသးျပျခငး သ႕မဟတ ကလရငးေပာ၀ငရည အသးျပျခငး

အေရးျပားႏငအသကရႈ လမးေၾကာငးေရာဂါမား

ပပဏာမမားလင တရစၦာန မားအတြက အဆပသငေစျခငး

23ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စြန႔ပစပစၥညးမား

အပေပးျခငးအဆငဆငမတစဆင အဆပသငဓာတေငႊ႕ ႏင အမႈနမား ထြကသည အျပင ဘလပေျမစကရအနးတစ၀ကေနထငသမားသည ဘလပေျမစကရမ စြန႕ပစညစညမးပစၥညးအရညမားအား ေခာငး၊ ျမစ၊ ပငလယထသ႕စြန႕ထတေသာစနစမားႏငပတသက၍လညး စးရမသငသည။ အရညစြန႔ပစပစၥညးမားတြင အထကတြင ေဖၚျပခသည သပသညးဆမားေသာ အဆပျပငးသတပစၥညးမားအပါအ၀င အျခားအႏရာယရေသာ ဓါတပစၥညးမား ပါ၀ငႏငသည။ ေကာကကငးတးေဖၚျခငးအတြက အသးျပေသာယမး မားမကနရစခသည အမနယမႏကထရတ (NH4NO3) သည ေရထသ႕ေရာကသြားပါက ေရေနသတ၀ါမားအတြက အႏရယရသည။

အသညစညမးမႈမား

ၾကတခြစကမား၊ ပနကာမား၊ ေလ သ႕မဟတ ဓါတေငြ႕ဖသပစကမား ႏင ေရြ႕လား ၀န ခစက မားအျပင ေကာကကငးတးေဖာျခငးမားအတြက ေပါကကြယမးမားအသးျပၾကသျဖင ထြကေပၚလာသည အသညစညမးမႈသည ေနာကထပ အဓကျပနာတစချဖစသည။ အသညစညမးမႈဆသညမာ အပစကျခငးက အေႏာကအယကေပးေသာ၊ စကားေျပာျခငး က အေႏာကအယကေပးေသာ၊ စတကသကေအာကျဖစစရာ အသမားမသည ဆး၀ါး ေသာကနးမာေရးသကေရာကမႈမားအထျဖစေစေသာ အသမားဟ သတမတထားသည “မလလားေသာ သ႕မဟတ အေႏာငအယကျဖစေသာအသ” မားက ဆညသျဖစသညဟ အေမရကနသဘာ၀ပတ၀နးကငကာကြယေစာငေရာကေရးေအဂငစ (EPA) သတမတ ထားသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးမ ထြကေပၚလာေသာ ဆညသမားသည နားစည က ထခကေစသညအျပင အနးတစ၀ကေနျပညသမားႏင စကရလပသားမား၏အၾကားအာရ က ပကစးေစသည။ သ႕ေသာ ဆညသမတစဆင အျခားေသာ ကနးမာေရးထခကမႈမား လညး ျဖစေစႏငသည။

ကာလရညဆညသမားခစားရသ ျပညသမားသည ကနးမာေရးျပနာမားစြာ ရရႏငသည။26 အပေရးကပကေစျခငး၊ ဂနာမၿငမျဖစျခငး၊ ေသြးတးျခငး၊ ေခါငးမးျခငး၊

26 Stansfeld, S. and Matheson, M. “Noise pollution: non-auditory effects on health.” British Medical Bulletin, 2003.

24 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ေခါငးကကျခငး၊ အျငငးသနျခငး၊ စးရမေၾကာငၾကျခငး၊ ေလလာသငၾကားမႈ ခ႕ယြငးျခငး ႏင စတပါ၀ငစားမႈအားနညးျခငး စသညတ႕ ျဖစသည။

ဆညသညစညမးမႈသည သဘာ၀အသမားက ဖးအပလကေသာေၾကာငေတာ ရငးတရစၦာနမားအတြက အႏရာယရေစသည။27 အသားစားသတ၀ါတစေကာငအနး အနားတြငရမရက တရစၦာနငယမားအတြက ဆညသမားေၾကာင သႏငရနခကခသြား သလ အသားစားသတ၀ါမားအတြကလညး ၎အမလကေနသညသတ၀ါမားတညရ ေနသညေနရာက သႏငရနခကခသြားသည။ ဆညသညစညမးမႈသည တရစၦာနမား မတလကရနအတြက သ႕မဟတ အသားစားသတ၀ါမား၏ ေဘးအႏရာယႏငပတသကၿပး တငႀကသတေပးရနအတြက ၎တ႕အၾကားဆကသြယမႈက အေႏာငအယကျဖစေစသည။ ဥပမာ ကေနဒါႏငင ဘရယမသစေတာအတြငး ဆညေသာေရနႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႕ ထတ လပမႈေၾကာင အနးတစ၀ကရ ေတးၿမငကမားအတြက မတလကဖကမားရသညအေျခ အေနနညးပါးသြားသညကေတြ႕ရခရသည။28

တနခါမႈ ႏင ေျခာကျခားမႈ

ေကာကကငးတးေဖာေဖါကခြျခငးေၾကာင ကမၻာေျမတနခါျခငး ႏင အလြနၾကးမား ေသာကနတငကားၾကးမားသြားလာမႈေၾကာင ေကာကကငးအနးတစ၀ ကအမမား၊ အေဆာကအဥးမားက ပကစးေစသည။ တနခါျခငးႏင ေျမတနခါျခငးမားေၾကာငဆည သညစညမးမႈေၾကာငရသည သကေရာကမႈမားနညးတရရႏငသည။ ဆညသႏငတနခါမႈ မားသည ဒြနတြလာေလရၿပး လႏငေတာရငးတရစၦာနမားအေပၚ အေႏာကအယကျဖစ မႈမား ပၾကးမားေစသည။

သစေတာျပနးတးျခငး

ဘလပေျမစကရ၊ လမးမားႏင လပငနးကရယာမားအတြက သစပငမားခတ ပစရဖြယရႏငသည။ သ႕ေသာ ဘလပေျမထတလပေရးအတြကလအပေသာ ထးေကာက ကနၾကမးတးေဖၚျခငးသည သစေတာမားအတြက ပ၍ၾကးမားေသာ ၿခမးေျခာကမႈတစခ

27 Barber, J., Crooks, K. and Fristrup, K. “The costs of chronic noise exposure for terrestrial organisms.” Trends in ecology & evolution, 2010.28 ibid

25ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ျဖစသည။ တစခါတစရတြင အလြနမတေစာကေသာထးေကာကမားတညရမႈသည လသ ေရာကရန ခကခေသာေၾကာင သစေတာဧရယာအခ႕ႏင ရားပါးသစပငမားအတြက နား ခရာျဖစသကသ႕ ရားပါးတရစာနမားအတြကလညး နားခရာျဖစေစေသာ အလြနအေရး ႀကးသည ေနရာမားျဖစသည။ သတတးေဖၚျခငးမားေၾကာင ေတာျပနးတးမႈက ျဖစေစ သညအျပင ဇ၀ျဖစစဥမားက ေလာနညးေစျခငး၊ အစမးေရာငဖနလအမဓါတေငြ႕ ထတ လြတမႈရျခငး၊ ေရသသရာလညမႈစနစကအေႏာငအယကျဖစေစျခငး (အထးသျဖင ေရ ၾကးျခငး သ႕မဟတ ေရမားညစညမးျခငးကျဖစေစျခငး) ႏငေျမၿပမႈမား ပမားလာေစျခငး စသည ေနာကဆကတြသကေရာကမႈမားပါ ေတြ႕ရသည။29 သစေတာထြကပစၥညးမားႏင အသကေမြး၀မးေၾကာငးျပေသာေဒသချပညသမားအတြကပါ သစေတာျပနးတးျခငးမ ၾကးမားေသာေနာကဆကတြျပနာမားႏင ရငဆငရႏငသည။

သကရမား တညေနရာႏင ဇ၀ျဖစစဥ ဆးရႈမႈ

ဘလပေျမစကရႏင ၎ေကာကကငးမားတြက သစေတာမားတကရကမခတ သညျဖစရပမားတြငပင အျခားသကရမား၏တညေနရာဆးရႈးမႈမား ျဖစႏငေသးသည။ သစေတာမားပကဆးျခငး၊ အရြယပမာဏေသးငယသြားျခငးႏင သစေတာအရညအေသြး ပကဆးမႈ စသညလသားမား၏လပေဆာငမႈေၾကာင ေဂဟစနစအၾကးအကယေျပာငး လသျဖင ေတာရငးငကမား၊ တရစၦနမား၊ ငါးမား၊ သစပငမားစြာတ႕၏ တညေနရာမား ပကဆးဆးရႈးရသည။30 ဘလပေျမထတလပ ျခငးေၾကာင ေတာရငးတရစၦာနမား၏ တညေနရာမားအေပၚ အဆပါၿခမးေျခာကမႈသးမးစလး ျဖစေပၚေစႏငသည။ အထး သျဖင ေကာကကငးတးေဖာျခငးေၾကာင ထးေကာကဂ အသကမားက ပကဆးေစသည။ လငးႏ႕အသကမားႏင အျခားမညသညေနရာတြငမေနထငႏငျခငးမရသည အျခားသက ရသတ၀ါမားအတြက အခကအချဖစေစသည။31 မေလးႏငငရထးေကာက ကငးတစခ တြင မးစအသစသစပငမား၊ ပငကမား၊ ခရေပါငးမားစြာက မၾကာေသးမ ကေတြ႕ရ ခ သည။32 အလားတပင ျမနမာႏငငအတြငးထးေကာကမားတးေဖာျခငးေၾကာငအျခား ေနရာမားတြင မေတြ႕ရႏငေသာမးစတမားလး၀ကြယေပာကသြားႏငသည အႏရာယရ

29 “Deforestation.” WWF, 2014.30 “Habitat Loss.” NWF, 2014.31 Langer, W. “Potential Environmental Impacts of Quarrying Stone in Karst-— A Literature Review.” USGS, 2001.32 Juniper, T. “A tiny, rare snail in Malaysia has big consequences for global cement giant.” The Guardian, 2014

26 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

သည။ ငကမား၊ တရစၦာနမား၊ သစပငမးစေပါငးမားစြာတ႕သည ၎တ႕ေမြးဖြား၊ အပစက၊ စားေသာက၊ ၾကးထြားရနအတြက လၿခေသာလဏဂမား၊ ေတာငကမးပါးရမား၊ ေတာင ေစာငးမား၊ စကပးေျမမားႏင ထးေကာကအစငအခစဖြ႕မႈမားတြငသာ ေတြ႕ရေသာအမးအစားမးစေပါၾကြယ၀သညေဂဟစနစကလငေပါကမားက ရာေဖြမခေနထငလကရသညက ေတြ႕ရသည။

ေျမလႊာတကစားမႈျပနာ

ဘလပေျမထတလပျခငးႏငဆကႏြယေသာထးေကာကတးေဖာျခငးေၾကာင ေကာကတးေဖာျခငးေနရာ၏ ပထ၀အေနအထားႏင လပငနးလပေဆာငမႈစနစအေပၚ မတည၍ ဆး၀ါးေသာ ေျမလႊာတကစားပကဆးမႈက ျဖစေစသည။ ေရအသးျပမႈ၊ ေျမတး ျခငးႏင ေဖာကခြျခငး စသညအရာအားလသည ေျမလႊာတကစားမႈက ျဖစေပၚေစသည။33

ေျမလႊာတကစားခရမႈမားေၾကာင မၾကာခဏေျမၿပကျခငးႏငေရႀကးျခငးမား ပျဖစႏင သည။

ေျမမကႏာသြငျပငပကဆးျခငး

ဘလပေျမထတလပမႈအတြက ထးေကာကကငးတးေဖာျခငးေၾကာင အလြန ထးျခားဆနးကယေသာ ေတာငကမးပါးရမား၊ ေတာငမားႏငဂမားပါရေသာ ေနရာေပါငး မားစြာက ဖကဆးပစကာေျမမကႏာအသြငအျပငပစကအၾကးအကယ ေျပာငးလေစ သည။ သလြငျမစတေလာက ေရလႊမးေျမမားေပၚတြငေသာလညးေကာငး၊ ေဒါနေတာင တနးမတနသၤာရတငးႏင ထငးႏငငေတာငဖကပငးအထ ဆန႕ထြကေနသာေဒသတြင ေသာလညးေကာငး၊ ထးေကာကေၾကာငျဖစေပၚေနေသာ ေျမမကႏာသြငျပငအေနအ ထားႏငေတာငမားသည အလြနမကေစာကၿပး တစမထးျခားဆနးကယသညပစ၊ အ ေရာငႏငအလမားရၾကသည။

၎ထးေကာကအစငအခမားသည ယဥေကးမႈအရ၊ ကးကြယယၾကညမႈအရ၊ အႏပညာအရ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငေဒသခထးတမးအစဥအလာ ႏစခစလးအတြက တနးဖးရသည။ ေဒသတြငးရ ထးေကာကေတာငထပမားတြင ဘရားေစတမားတညထား

33 Langer, W. “Potential Environmental Impacts of Quarrying Stone in Karst-— A Literature Review.” USGS, 2001.

27ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကးကြယေလရၿပး ထးေကာကကမးပါးေစာငးမားရဂမားသည ကးကြယဆညးကပရာ ဘာသာေရးအတြက အေလးထားေသာ ေနရာမားျဖစေလရသညကလညးေတြ႕ရသည။ ထးေကာကေတာငထပမားႏင ထးေကာကအစငအခစဖြ႕မႈမား၏ အလတရားမားႏင တညရေသာသဘာ၀ပတ၀နးကငသည ခရးသြားလပငနးအတြက တနးဖးရသညအရာ မားျဖစသည။ ေကာကကငးတးေဖာရနအတြက ေတာငတစေတာငလး ေပာကကြယသြား ရကာ ထးျခားဆနးကယသည ၾကၤနအငမားႏင ျပညစေသာသဘာဝရႈခငး၏ လကရႏင အနာဂါတတနးဖးအားလးက ဖကဆးေသာျဖစရပမားစြာရသည။34

လမႈေရးအေပၚသကေရာကမႈမား 5

ဘလပေျမထတလပျခငးလပငနးေၾကာင ကရငေဒသအတြငးေနထငသျပညသ မား၏ လမႈစးပြားေရး၀နးကငအေပၚတြင လမႈေရးပငးဆငရာသကေရာကမႈမား ရႏင သည။ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင ေအာကပါ လမႈေရးပငးဆငရာသကေရာကမႈ မားျဖစေပၚႏငသည။

• ကနးမာေရးႏငေဒသချပညသမား၏လၿခမႈက ထခကျခငး• ေျမယာသမးဆညးမႈ• အစားအစာလၿခမႈ ေလာနညးလာျခငး• မရးဖလာအရငးအျမစအေျခခအသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈမားဆးရႈးသျဖင စးပြားေရးလ

ၿခမႈမား ေလာနညးလာျခငး• ထငးႏငေရသန႕ ရရမႈ နညးပါးလာျခငး• ယဥေကးမႈအစဥအလာမားဆးရႈးျခငး• ေႏာငယကမႈ သ႕မဟတ အၾကမးဖကပဋပကၡမား ျဖစေပၚလာႏငျခငး

34 ibid

28 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

လသားကနးမာေရး

ေကာကကငးမားအနး သ႕မဟတ ထတလပေရးစကရးမားအနးတစ၀က ေနထငသတစဥးခငးအရေသာလညးေကာငး၊ လမႈအသငးအ၀နးအရေသာလညး ေကာငး၊ ဘလပေျမစကရမားမျဖစေပၚေသာ ေနာကဆကတြဆးကးမားက ခစားရႏင သည။ အခနး (၄) တြင ကနးမာေရးပငးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏငပတသကၿပး မားစြာေဆြးေႏြးခသညအတငး ၎သည ေလ၊ ေျမ၊ ေရညစညမးမႈမားႏငလညးဆက ႏြယသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးႏငဆကႏြယေသာ ကနးမာေရးျပနာအမးအ စားမားက ေအာကတြငအကဥးခပမတဆကေပးထားသည။ ကနးမာေရးအေပၚသက ေရာကမႈမားသည ေအာကတြငေဖၚျပထားသညထကမက ရႏငၿပး ယခ ေဖၚျပခကမားသည ဘလပေျမစကရအနး အမားဆးႀကေတြ႕ရေသာ ကနးမာေရးျပနာမားျဖစသည။

အသကရႈလမးေၾကာငး

အသကရလမးေၾကာငးဆငရာေရာဂါမားသည လတစဥး၏ အသကေကာငး ေကာငးရႏငမႈက အေႏာကအယကေပးၿပး အျခားေရာဂါမားအနက ေလျပြနေယာငႏင ပနးနာရင ၾကပေရာဂါမားလညးပါ၀ငသည။ ဘလပေျမစကရအနးတစ၀ကတြင အသကရ လမးေၾကာငးဆငရာေရာဂါမားျဖစပြားႏငၿပး ဘလပေျမအမႈနမား၊ အဇးေငြ႕မားေၾကာင ျဖစေပၚေသာ ညစညမးေလမားရႈသြငးရသျဖင ပဆးေစနငသည။ ဘလပေျမစကရမ ထြကရေသာ အမႈနအမႊားမားႏင နးကပစြာေနထငေသာ ကေလးငယမားအတြက ပနးနာ ရငၾကပေရာဂါ ျဖစပြားမႈႏႈနးပျမငမားသညဟ ေလလာမႈတစခတြင ေတြ႕ခရသည။35

ထ႕အျပင ဘလပေျမအမႈနမားတြင ပမနအားျဖင ဆလကြနျဒပေပါငးက ေတြ႕ရၿပး ၎က မၾကာခဏရသြငးမရာမ လ႕အသကကေသေစႏငေလာကသညအလြနဆး၀ါးေသာ ဆလကစစဟေခၚေသာအဆတေရာဂါတစခက ျဖစေစႏငသည။36

35 Newcomb, P. and Cyr, A. “Conditions Associated with Childhood Asthma in North Texas.” ISRN allergy, 2012.36 Abdul-Wahab, S. “Impact of fugitive dust emissions from cement plants on nearby communities.” Ecological Modelling, 2006.

29ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကငဆာ

ဘလပေျမစကရမားမ ညစညမးပစၥညးမားႏင ထေတြ႕ရႈသြငးမပါက ကငဆာေရာ ဂါကးစကႏငသည။ ဥပမာ ဘလပေျမအမႈနမားရႈသြငးမေသာေၾကာင အဆတ၊ အစာအမ ႏင အသအမကငဆာေရာဂါမား ျဖစႏငသည အႏရာယရသည။37 ဟကဆာဗင ခရမယမ (Cr 6+) ပါ၀ငေသာအမႈနမားသည ကငဆာအတြက အထးအႏရာယမားသည။ အစာအမ ႏငစအကငဆာအမားဆးျဖစေသာ ဘလပေျမစကရလပသားမားသည Cr6+ ရႈသြငးမ ေသာေၾကာငျဖစသညဟ ေလလာမႈတစခအရ ေတြ႕ရရသည။38

ႏလးေသြေၾကာကဥးေရာဂါ (Cardiovascular)

နလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါသည ႏလးႏင ေသြးေၾကာမားႏငသကဆငသည။ အခနး (၄) တြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ဘလပေျမစကရမားမဆညသမားေၾကာင ေသြး တးေရာဂါဟေခၚေသာ နာတာရညေသြးတကျခငးက ျဖစေစသည။ ဘလပေျမစကရမ ထြကရေသာ ျပဒါးႏင ထေတြ႕ရႈသြငးမပါက ႏလးေရာဂါျဖစႏငသည။39 ဘလပေျမစကရမ ထြကရေသာညစညမးေငြ႕မားေၾကာင ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါရရၿပးေဆးရတကရသအေရအတြက တးမားလာေနၿပး အထးသျဖင ကေလးသငယမားတြငပျဖစမားသညဟ သေတသနတစခတြင ေဖၚျပသည။40

မးပြားျခငး

ဘလပေျမစကရမားမ ထြကရေသာျပဒါးႏင အျခားသပသညးဆမားေသာအဆပ ျပငးသတမားမားသည ကယအဂၤါခ႕ယြငးေမြးဖြားမႈမားမႈႏင ကယ၀နေဆာငစဥ မခငႏငရငေသြးမေရာဂါျဖစပြားျခငး (သ႕မဟတ) ယခငေရာဂါအခရရာကေန ကယဝနေဆာငစဥ ေနာကဆကတြ ေရာဂါျဖစပြားျခငးမားျဖစေစႏငသည။ ဘလပေျမစကရမားအနးေနထင ေသာအမးသမးမားသည လမေစကေလးေမြးဖြားမႈမားပျဖစပြားသညက ေလလာမႈမား တြငေတြ႕ရသည။41

37 Harley, J. “The Impact of Cement Kilns on the Environment.” groundwork, 2007.38 Koh, D., Kim, T., Jang, S. and Ryu, H. “Dust exposure and the risk of cancer in cement industry workers in Korea.” American journal of industrial medicine, 2013.39 “Cementing a Toxic Legacy?” EarthJustice, 2008.40 Bertoldi, M., Borgini, A., Tittarelli, A., Fattore, E., Cau, A., Fanelli, R. and Crosignani, P. “Health effects for the population living near a cement plant: an epidemiological assessment.” Environment international, 2012.41 Yang, C., Chang, C., Tsai, S., Chuang, H., Ho, C., Wu, T. and Sung, F. “Preterm delivery among people living around Portland cement plants.” Environmental research, 2003.

30 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အာရေၾကာ

ျပဒါးနငသပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတမားေၾကာင အာရေၾကာဆငရာ ျပနာမားက ျဖစေပၚေစႏငသည။ ေမြးကငးစကေလးမားႏင ကေလးငယမား၏ ဖြ႕ၿဖးၾကးထြားမႈမားက ဆးဆး၀ါး၀ါးထခ ကေစႏငသည။ “ျပဒါးပမာဏအနညးငယပင ျဖစသညတင ကေလးငယ၏ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ထခကႏငသည။ လမးေလာကတတမႈ ႏငစကားေျပာတတလာမႈမား ေနာကကျခငး၊ အာရစးစကမႈ တေတာငးအားနညးျခငးႏင ေလလာသငၾကားမႈမျပႏငျခငး စသညတ႕ျဖစေစသည။42 ျပဒါးအဆပဓာတသငေနသမ ခငမေမြးဖြားသကေလးတြင ဥးေႏာကပကဆးျခငးႏင မသားစအတြကျပစေစာငေရာက ရနလြနစြာခကခသည တစဘ၀စာအနးကပကသရနလအပေသာ ရပပငးဆငရာမသန စြမးမႈမား ျဖစေစႏငသည။ အရြယေရာကသမားတြင ျပဒါးကသ႕ေသာအာရေၾကာအဆပ အေတာကျဖစေစသညအရာမားေၾကာင ကတနကယငျဖစျခငး၊ မတဥာဏဆးရႈးျခငး၊ အျမငအာရဆးရႈးျခငး သ႕မဟတ အဆပသငမႈပမာဏပမားပါက ထထကမကပဆး၀ါးေသာ ေ၀ဒနာလကၡဏာ ျမငေတြ႕ရႏငသည။

လပသားလၿခမႈ

ဘလပေျမစကရတြင လပကငေသာလပသားမားသည အဆပသငဓာတမားႏင အလြနနးနးကပကပရေနျခငးေၾကာင အထကတြငေဖၚျပခသည ကနးမာေရးျပနာမား ခစားရႏငသည အႏရာယအထးရသည။ မေတာတဆျဖစမႈေၾကာင ရပပငးဆငရာ အနာ တရျဖစမႈမားလညး ၾကေတြ႕ႏငသည။

ေယဘယအားျဖင ဘလပေျမစကရတစတစရတြင ျမနျမနဆနဆနေရြ႕ေျပာငးရ ေသာ၊ အလြနပျပငးေသာ ကနၾကမးပစၥညးမားပါ၀ငသည။ လြငစငထြကၾကလာသညအစ အနမားေၾကာင မေတာတဆထခကမႈမားမအကာအကြယေပးႏငရန သငေတာေသာၾကတငကာကြယေရးအသးအေဆာငႏငလၿခမႈ၀တစမားရရန လအပသည။ ေကာကကငး တးျခငးတြငလညး လပသားမားအတြက အႏရာယရသည။ ေကာကကငးတးေဖာျခငးလပ ငနးအဆငတြင ထးေကာကတးေဖာရန ေဖာကခြေရးယမးမားအသးျပရသည။ သငေတာ ေလာကပတေသာ လၿခမႈစညးမဥးမားျပဌာနးျခငးႏင ၎အားလကနာအေကာငအထည

42 See footnote 35

31ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ေဖာျခငးသည အႏရာယမားေသာလပငနးခြငအတြက အထးအေရးႀကးသည။ ၎စညး မဥးမားက လကနာကငသးျခငးရမရကလညး ေစာငၾကညၾကပမတရမည။ သ႕ေသာ ျမနမာႏငငတြင လကရေဆာငရြကေနေသာသတတးေဖာျခငးလပငနးတစခလးႏငဘ လပေျမစကရလပငနးမားသည မတေသာလပခေပးရနပကကြကျခငး၊ လၿခမႈအဆငအ တနးေထာကပေပးရနမသကးကြနျပျခငးစသျဖင ၎၏လပသားမားကေစာငေရာကမႈ ပငးတြင အလြနညဖငးလသည။ လပငနးခြငမေတာတဆျဖစမႈမားေၾကာင မားစြာေသာ ဘလပေျမ လပသားမားအသကဆးရႈးေနၾကရသည။43 (၂၀၀၇) ခႏစ ရမးျပညနယပငး ပကေတာငသတတးေဖာေရးလပကြကတြင လပသား (၇) ဥး ေကာကၾကတစကအ တြငး မေတာတဆျပတကေသာေၾကာင ေသဆးခရသည။44 (၂၀၀၀) ခႏစတြငမငးစပတ ျမားသတတြငးတြင မငးလပသား (၃၀၀) ေကာေသးဆးခရသည။ အေၾကာငးရငးမာလ ထထပေသာမငးလပကြကေနရာအတြငးေဖာကခြပစၥညးမား သေလာငထားသညဂေဒါင မားအစလကအၿပလက ေပါကကြခေသာေၾကာငျဖစ သည။45 လၿခမႈသငတနး၊ ေဖာကခြမႈ မလပခင သတေပးဥၾသဆြသမား အသးျပျခငး၊ စာတမးမား ေကာငးမြနစြာတပထားျခငး၊ လၿခေသာသယယပ႕ေဆာငေရး၊ အႏရာယရေသာပစၥညးမားက လၿခစြာသးသးျခားျခား သေလာငျခငးႏငခငမာေသာ လၿခမႈစညးမဥးမားထားရျခငးျဖင အဆပါေဘးအႏရာယ ဆးမားက ေရာငလြႏငသည။ ဘလပေျမစကရလပသားမားသည စကယႏရားမားမ ဆညသမားေၾကာင အၾကားအာရခ႕ယြငးႏငသည။ မကႏာဖးစြပမားတပဆငျခငး၊ အႏရာယကငးဥးထတမားေဆာငျခငး၊ လၿခေသာမကမနမား၀တဆငျခငး၊ အပခလကအတ မား၀တဆငျခငးႏငနားအကာမား ၀တဆငျခငးစသျဖင ေကာငးမြနေသာလၿခမႈ၀တစ ေထာကပေပးျခငးျဖင လပသားမားအႏရာယရမႈက ေလာခႏငသည။46

အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈမားႏင အစားအစာလၿခမႈ

အစားအစာလၿခမႈဆသညမာ ျပညသမားအေနႏင ေစးႏႈနးသကသာေသာ၊ အဟာရရေသာအစားအစာက လလေလာကေလာက ၀ယယစားသးခြငရျခငးက ဆလ သည။ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင လယေျမမား သမးဆညးခရျခငး၊ ပတ၀နးကငညစညမးမႈေၾကာငအမေမြးတရစာနမားနာမကနးျဖစျခငး၊ ပတ၀နးကင ညစညမးမႈသည

43 Steinweg, T. “Cement Sector Scan.” SOMO, 2008.44 “Robbing the Future” Pa-Oh Youth Organization, 2009.45 Personal interviews with Shan and Ta-ang former mine workers, Images Asia, July 2005.46 “Training manual for risk assessment in the cement industry” Cyprus Worker’s Confederation.

32 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ေျမဆလႊာအတြငးေရာကရသြားၿပး သးႏမားအေပၚ ဆကလကကးစကျခငး သ႕မဟတ ျပဒါး ႏငအျခားအဆပဓာတမား ေရတြငေပာ၀ငသြားသျဖင ငါစားသးရနမလၿချခငး စသညမား ျဖစပြားပါက နးစပရာေကးရြာသားမား၏အစားအစာလၿခမႈအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမားျဖစ ေနၿပျဖစသည။ ကရငျပညနယ ဘလပေျမစကရမား အနးေနထငသ ေကးရြာသားမားသည ၎တ႕စကခငးမားအတြငး အမႈနမားကသျဖင သးႏမားပကဆးကနရသညဟ တငၾကား ခကမား ျပလပခသည။47 ထ႕အျပင သတတးေဖာမညသစေတာမားအတြငး သြားလာ ခြငကန႕သတလကၿပး သတတးေဖၚမႈေၾကာင ေနာငတြငလကပါျဖစေပၚလာမညသစ ေတာျပနးတးမႈမားေၾကာင ရြာသားမားအတြက တစဖကတစလမး၀ငေငြရႏငေသာ မႈခး၊ မးေသြးဖတ၊ ထငးေကာကသညအခြငအလမးက ရရႏငေတာမညမဟတေပ။

စကရတစရတညေဆာကျခငးေၾကာင ေဒသခလထမားအတြက အလပအကင ရရသည အကးေကးဇးရႏငသညဟ ဘလပေျမကမၸဏမားက ေျပာေကာငးေျပာလမမည။ ရရသည အကးေကးဇးသည အနညးငယသာျဖစၿပး အလပအကငအခြငအလမးအမား စသည ျပငပကြမးကငလပသားမားအတြကသာျဖစမညျဖစၿပး ေဒသခမားအတြကမာမ အလပအကငအခြငအလမးနညးပါးေလရကာ ေပးသညလပအားခမာလညးအလြနနညး ပါးသညကသတျပရန အေရးႀကးသည။ ဥပမာ တဗကလမးမားသည ဘလပေျမစက ရတစရတြင ျပငပတရတလမးမားအားလးနးပါးကသာခန႕အပသျဖင ဆႏၵျပေတာငးဆ ခဖးသည။48 ထ႕အျပင ဘလပေျမစကရမကမးလမးေပးမည အလပအကငအခြငအ လမးအေရအတြကသည ပတ၀နးကငညစညမးမႈ သ႕မဟတ ေျမယာသမးဆညးမႈ ေၾကာင ျပညသမားဆးရႈးရမည မရးဖလာအသကေမြး၀မးေၾကာငးလပငနးဆးရႈမႈ မားႏငႏႈငးယဥပါက အလြနနညးပါးသညက ေတြ႕ရမည။ ဥပမာ ရမးျပညနယရတရစ ေကာကမးေသြးစမကနးတြင ၀နထမးဥးေရ (၅၀၀) (အမားစသည အျပငမျဖစသည။) ခန႕ထားသည။ သ႕ေသာ စမကနးေၾကာင ေဒသချပညသေပါငး (၁၀၀၀) ခန႕ ၎တ႕အ သကေမြး ၀မးေၾကာငးမႈမားက ဆးရႈႈးခရသည။49

47 ၿမငကရငေကးရြာသားတစဥးႏင KESAN အငတာဗး။ ၂၀၁၄ ႏ၀ငဘာလ။48 Tashi, L., Tso, C. and Tenzin, K. “Hundreds of Tibetans Protest Land Seizure Over Gold Mining Activities.” Radio Free Asia, 2014.49 “အဆပသငမးတမမား” “ပအ႕၀လငယအဖြ႕အစညး။.” 2011.

33ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ယဥေကးမႈ

ကရငေဒသအတြငး ဘလပေျမစကရမား တညေဆာကျခငးေၾကာငယဥေကးမႈ အစဥအလာမားအပါအ၀ငမရ းဖလာအသကရငေနထငမႈပစမားက ေႏာငယကဖက ဆးႏငသည အႏရာယမားစြာရသည။ အထးသျဖင တငးရငးေဆးေဖာရာတြငအသးျပ သညသစပငပနးပငမားေပါကေရာကေသာေျမမား သ႕မဟတ အထြတအျမတထားေသာ ေနရာမားက သတတးေဖာျခငး သ႕မဟတ စကရတညေဆာကျခငးအတြကသမးယ မညဆပါက ရြာသားမားအတြက အသးျပခြငဆးရႈးသြားမညျဖစသည။ သတ တးေဖာျခငး ေၾကာင အေရးၾကးေသာ အေဆာကအဥးမား ပကဆးသြားႏငသည။ ဥပမာ ရမးျပညနယ အတြငး တရစေကာကမးေသြးတးေဖာမႈေၾကာင ေရးေဟာငးပထးေစတတစခ ပကစး ခရသည။50

ဘလပေျမစကရတညေဆာကျခငးႏင စကရလညပတျခငးအတြက ျပငပမ လေပါငးမားစြာ၀ငေရာကျခငးေၾကာင ေဒသချပညသလထ၏ တနဘးထားမႈမား၊ ကားမ မတကြျပားမႈတြငတနးတညမမႈမရမႈမားပမားလာျခငးႏင ေလာငးကစားမႈ၊ မးယစေဆး ၀ါးသးစြမႈ၊ အရကေသစာေသာကစားမႈ ႏင လငေရာငး၀ယမႈမား ပမားလာေစႏငသည။ ကရငျပညနယဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအနးတစ၀က ၎သကေရာကမႈ မားႏငပတသက၍ စနစတကမတတမးတငထားမႈမားရသည။ အထးသျဖင သတတးေဖာျခငးေဒသတစ ၀ကတြင လငလပငနးႏငမးယစေဆး၀ါး သးစြမႈမားျဖစပြားသည။51

ပဋပကၡ

ကရငျပညနယအတြငးရ ဘလပေျမစကရမားေၾကာင ေဒသတြငးပဋပကၡကပဆး ရြားေစႏငသည အေျခအေနမားရေနသည။ အထးသျဖင ျမနမာအစးရစစတပႏင အျခား လကနကကငအဖြ႕မားသည ရငးနးျမပႏမႈလပငနးတြင ပါ၀ငလာႏငသညအေျခအေန မားျဖစႏငသည။ တစခါတစရတြင ဖြ႕ၿဖးမႈစမကနးမားေၾကာင စစေရးအရခ႕ထြငျခငး၊ ေျမ သမးမႈမားပမမားျပားေစႏငသျဖင လကရေဆာငရြကေနေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအ ေပၚ အေႏာငအယကျဖစေစႏငသည။ ဘားအၿမ႕ေျမာကဖက တရတရငးႏးျမပႏသတစဥး စစဥေနေသာ ဘလပေျမ စကရတစရသည ၎ႏငမနးမေဝးတြင အစးရမအေကာငအထည

50 ibid51 “ကခငဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးအေတြ႕အႀကမ သငခနးစာ - ကခငဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ကြနယကအဖြ႕”

34 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

တခ႕ေသာ ဘလပေျမစကရမားသည မးေပါငးဖအတြက အသးျပသညေလာငစာ အမးအစားအေပၚမတည၍ အျခားစကရမားထကပ၍ အဆပသငေလထညစညမးေစ မညအရာမား ပထတလတႏငသည။ ပမနအားျဖငဘလပေျမစကရမားသည ေကာက မးေသြးက အဓကထား အသးျပၾကသည။ ေကာကမးေသြးေလာငစာသည သဘာ၀ ပတ၀နးကငက ထခကေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ SO2 ႏင ျပဒါးအစရေသာ ညစညမးမႈမားအျပင ကာဗြနဒ ငေအာကဆဒဓာတမားစြာက ထတလြတသည။ ထ႕ေၾကာင ကမၻာအ၀မးရာသဥတအေျပာငးအလ (ေနာကအခနးတြငေဆြးေႏြးမည ကလညး အားျဖစေစသည။ ေကာကမးေသြးပမာဥဏမားစြာ အသးမျပလ ျခငးႏင ေငြေျခြတာလျခငးေၾကာင ဘလပေျမစကရေတာေတာမားမားသည အစားထး ေလာင စာ “တြဖကအသးျပျခငး” ဟေခၚေသာ စြမးအငကအသးျပၾကသည။ ဘလပေျမ

ေဖၚရနစစဥလကရေနေသာ ဟတႀကးေရအားလပစစထတလပေရးစမကနး ႏင ဆကႏြယ မႈရေကာငးရႏငသည။ ၎ေရကာစမကနးေၾကာင တကခကမႈမားႏင ေရြ႕ေျပာငးမႈေပါငး မားစြာျဖစပြားခရသည။ ကမၻာအ၀မးေနရာမားစြာတြင ဘလပေျမထတလပျခငးလပငနး၌ ဆန႕ကငကန႕ကြကမႈမားက အၾကမးဖကဖႏပခေသာျဖစရပမားစြာ ျဖစပြားခသည။ သာဓ ကအားျဖင ဂြာတမာလာႏငငတြင Cementos Progresos ဘလပေျမကမၸဏ၀နထမးမား သည ဌာေနတငးရငးသားကန႕ကြကဆႏၵျပသမားက ေသနတႏငပစခတသျဖင လရစဥး ေသဆးခရသည။52 ပဋပကၡမားႏစေပါငးၾကာရညစြာတညရေနၿပး ဆန႕ကငကန႕ကြက သမားက အၾကမးဖကဖႏပၿဖခြငးသညသမငးေၾကာငးရေသာကရငျပညနယတြင ဂြာတ မာလာႏငငကသ႕အျဖစအပကမး ပျဖစႏငသည။ ရမးျပညနယတြင ပငးပကေတာငအ နးဘလပေျမစကရတညေဆာကရနလာထားေသာေနရာတစ၀ကအတြငး စစေရးတးခ႕ မႈမားေၾကာင ေဒသချပညသမားသည အၾကမးဖကမႈႏငအတငးအၾကပေငြေတာငးခမႈ မားခရႏငသညအေျခအေနတြင ရေနသည။53

6 စြန႕ပစအညစအေၾကးမား မးရႈ႕ျခငး

52 “Eight Indigenous People Killed in Guatemala Cement Factory Clash.” TeleSUR, 2014.53 “Robbing the Future” Pa-Oh Youth Organization, 2009.

35ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကမၸဏမားကအစမးေရာငစြမးအငမ၀ါဒဟ ေခၚေ၀ၚသတမတေသာလညးအမနမာမ ေကာကမးေသြးႏင အတအႏရာယရေသာစြန႔ပစမားက မးရႈ႕ျခငးပငျဖစသည။ အႏရာယ ရေသာ စြန႕ပစပစၥညးေလာငစာမးအျဖစအသးျပျခငးတြင စကရမထတေသာအဆပအ ေတာကသငပစၥညးမား သ႕မဟတ အႏရာယအရဆးပစၥညးအခ႕က မးအားေကာငး ေကာငးျဖင မးရႈ႕ျခငးျဖစသျဖင အျငငးပြားဖြယျဖစသည။ ေနရာေတာေတာမားမားတြင အဆပါစြန႔ပစပစၥညးမားအတြက အထးမးေပါငးဖမားထား ရသည။

ၿမ႕ေတာအမႈကမားစြန႕ပစရန ေစးေပါေပါနညးလမးအသးျပလသည ျမနစပယ (ၿမ႕ေတာစပင) မားအတြကမာမ ယခနညးလမးသည ၎တ႕အတြက ေကာငးေသာ နညးတစချဖစသည။ ေစးေပါေသာ စြမးအငအရငးအျမစရျခငးႏင ေကာကမးေသြးက ေလာ၍အသးျပရျခငးမတစဆင ေငြပထြကလာျခငးမားအတြကေၾကာင ဘလပေျမစကရ မားအတြက အလြနအကးအျမတရေသာ နညးလမးျဖစသည။ သ႕ေသာ ခြတေဆးမား၊ တာယာေဟာငးမား၊ ဆႏငဓါတစြန႕ပစပစၥညးမား၊ အမသတေဆး၊ သစတသစစ၊ သစ ေပါငးစႏငစကစမား၊ စြန႔ပစအမႈကမား၊ ေဆးဖကစြန႕ပစပစၥညးမား၊ အမသာအညစအ ေၾကးမား54ကမးရ ႈ႕ျခငးသည ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငအ တြက အႏရာယျဖစေစသည။ မးထသ႕ အငအားၾကးမားေသာဓါတပစၥညးေပါငးမားစြာပစ ထညျခငးေၾကာင မညသ႕ေသာဓါတဓါတျပမႈမားျဖစလာႏငသညက သရနမျဖစႏငပါ။

“စြန႔ပစပစၥညးမား မးရႈ႕ျခငးမတစဆင ဘလပေျမမးေပါငးဖမားသည စြန႕ပစပစၥညး ေလာငစာဖမားသာျဖစကနၾကသည။” ထ႕ေၾကာင စြန႔ပစပစၥညးေလာငစာဖအျဖစသးသန႕အသးျပေသာဖမားအတြက ထားရေသာစသတမတခက စညးမဥးမားႏငတညမႈ မရႏငေတာသညျပနာမား” ကမၻာအ၀မးေနရာမားစြာတြင ေတြ႕ရရသည။55 ေလ ညစညမးမႈစသတမတခကမရေသာ ျမနမာႏငငကသ႕ေသာ ႏငငမားတြင စြန႕ပစအ ညစအေၾကးမား မးရႈ႕ျခငး ႏင ဘလပေျမစကရတြင စြန႕ပစပစၥညးမားက ေလာငစာအျဖစ မးရႈ႕အသးျပျခငးတ႕ေၾကာင နးစပရာ ေဂဟစနစမားႏင လမႈအသငး အ၀နးမားအတြက အႏရာယျဖစေစႏငသည။

54 “Cement Kilns.” GAIA, 2014.55 Harley, J. “The Impact of Cement Kilns on the Environment.” groundwork, 2007.

36 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စြန႕ပစအညစအေၾကးမား မးရႈ႕ျခငးေၾကာင ျပဒါး၊ ခ၊ သျဖ56 ကသ႕ သပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတေငြ႕ ထတလြတမႈပမာဏမာ ျမငမားသည။ အခနး (၄) တြင ၎တ႕ႏငပတသကၿပး သကေရာကမႈမားက ေဖၚျပထားသည။

စြန႕ပစပစၥညးမားက မးရႈ႕အသးျပေသာဘလပေျမစကရမားသည ကလရငးႏင ပလစစတစေပါငးစပမႈေၾကာင ဒငအစငႏငဖာရငးဓာတျမငျမငမားမား ထတလြတသည။ ၎အဆပသငဓါတဓာတမားသည ေလ၊ ေရတ႕မတစဆင ေနရာေ၀းေ၀းသ႕ ေရာကရ သြားႏငၿပး သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငအစားအစာကြနယကအတြငး အလြယတကျပန႕ႏ႕သြား သည။ ဒငအစငႏငဖာရငးဓာတသည ကမၻာေျမေပၚရျပင အားအေကာငးဆး အဆပသင ဓာတမား အနကပါ၀ငသည။ ၎ဓာတမားေၾကာင မးပြားကနးမာေရးႏငက ေလးဖြ႕ၿဖးမႈ ျပနာမားျဖစေစႏငၿပး ဟမနးတညေဆာကမႈက အေႏာကအယကျဖစေစ သညအျပင ကငဆာေရာဂါျဖစေစႏငသည။ ထ႕အျပငကယတြငးခခအားစနစကပါ ထခကေစသည။57

56 Shah, D., Tangri, N., Tyler, B., Hlebarov, I. and Wilson, M. “Understanding Refuse Derived Fuel.” Global Alliance for Incinerator Alternatives, 2013.57 ibid

ျဖစေပၚလာေသာ ကနးမာေရးျပနာႏငရာသဥတေျပာငးလမႈမား (ပနးခ - ေစာေကာစးစး)

37ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အႏရာယရေသာစြန႕ပစပစၥညးမားက ေလာငစာအျဖစအသးျပေသာဘလပေျမမးေပါငး ဖမားသည ေကာကမးေသြးတစခတညးကသာအသးျပေသာ စကရမားထကဒငအစင ဓာတ (၈၀) ရာခငႏႈနး ပထတသညဟ အေမရကနအေျခစက EPA အဖြ႕ၾကးကထတျပန ေသာစာရငးတြင ေတြ႕ခရသည။58

ေဒသချပညသမား၏ ကနးမာေရးအေပၚ အႏရာယျဖစေစသညအျပင စြန႕ပစပစၥညးအားေလာငစာအျဖစအသးျပေသာ ဘလပေျမစကရမားေၾကာင စးပြားေရးလပ ငနးမားအတြကပါ အခကအချဖစေစႏငသည။ ဖြ႕ၿဖးဆတငးျပညအမားစတြင စြန႕ပစပစၥညးမားျပနလညအသးျပျခငးလပငနးသည ဆငးရသားလတနးစားအတြက ၀ငေငြရ လပငနးတစချဖစသည။ အေသးစားစြန႕ပစပစၥညးျပနလည အသးျပျခငးလပငနး သ႕မဟတ အမႈကေကာကသမားသည စြန႕ပစပစၥညးမားကသာ အဓကအားထားရၿပး အသကေမြး၀မးေၾကာငးအတြက ျပနလညေရာငးခရသည။ အမႈကမားအားလးက စၿပး ဘလပေျမစကရတြင ေလာငစာအျဖစမးရႈ႕အသးျပပါက ထသမားအတြက ၀ငေငြရနညးလမးမသြားမညျဖစသည။59

ရာသဥတသပၸ

ဘလပေျမလပငနး၏ အၾကးမားဆးသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈမားအနကတစခသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓာတပမာဏၾကးမားစြာ ထတလြတျခငး ျဖစသည။ ကာဗြနဒငေအာကဆဒသည ကမၻာရာသဥတအေျပာငးအလက ဖနတး သည ႀကးမားေသာအေၾကာငးခမားထမတစချဖစသည။ ကာဗြနသည “အစမး ေရာငဖနလအမဓာတေငြ႕” ျဖစသည။ ဆလသညမာ ကမၻာေလထအတြငးသ႕ ထတလြတ လကသညအခါတြင ၎သညေနမလာေသာအပဓါတကစယထားကာ ထမတစ

ရာသဥတအေျပာငးအလ 7

58 Harley, J. “The Impact of Cement Kilns on the Environment.” groundwork, 2007.59 Shah, D., Tangri, N., Tyler, B., Hlebarov, I. and Wilson, M. “Understanding Refuse Derived Fuel.” Global Alliance for Incinerator Alternatives, 2013.

38 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဆင ကမၻာၾကးကပေႏြးေစသည။ အခ႕ေသာ အစမးေရာငဖနလအမဓာတေငြ႕မား သည သဘာ၀ဓာတေငြ႕ျဖစၿပး ေကာငးမြနၾကေသာလညး အလြနမားပါကေလထ က ညစညမးေစၿပး အႏရာယျဖစေစသည။ သကရငေလာငစာမား (ေကာကမးေသြး၊ ေလာငစာဆႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႕) ကစြမးအငရရရနႏင သယယပ႕ေဆာငေရးအတြက မးရႈ႕အသးျပျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ သစေတာျပနးတးျခငးတ႕ ေၾကာငေသာ လညးေကာငး၊ ထအရာမားမတစဆင ကာဗြနဒ ငေအာကဆဒအမားစ ထတလြတ သည။ အထးသျဖင လြနခေသာႏစေပါငး (၅၀) ေကာအတြငး လသားမား၏မးရႈ႕ျခငး လပငနးမားေၾကာင ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓာတသည ေလထအတြငး အႏရာယ ရေသာအဆငအထ တးျမငလာခသျဖင ကမၻာၾကးပေႏြးလာရျခငးျဖစသည။ လြနခေသာ ႏစေပါငး (၁၃၀) အတြငး ကမၻာၾကး၏ ေယဘယအပခနသည (၀.၈) ဒဂရ ဆလစယပတး ခၿပး ဆကလကတးလာေနဆျဖစသည။ ရာသဥတစနစအတြငး အပခနတးလာမႈေၾကာင အသကဆးရ ႈးရသည ေဘးအႏရာယမား ၾကေတြ႕ေနရဆျဖစသည။ လကေတြ႕ သဘာ၀ေဘးဆးၾကးက ေရာငလြႏငရနအတြက ကမၻာလးဆငရာပးေႏြးမႈက (၂) ဒဂရ ဆလစယပေအာကတြင ထနးထားရမညဟသပၺပညာရငအမားစက သေဘာတသည။

ရာသဥတဆငရာ သကေရာကမႈမား

ကမၻာေျမပေႏြးမႈသည သကရအရာအားလး မခေနရေသာ၊ လ႕ကနးမာေရးမသည ကမၻာအ၀မးစးပြားေရးလပငနးမားအထ အားထားရေသာ သဘာ၀ၾကး၏ ေဂဟစနစက ဆးဆး၀ါး၀ါး ထခကေနၿပ ျဖစသည။ ရာသဥတေဖါကျပနမႈေၾကာင ျဖစပြားေသာသကေရာကမႈမားတြင ပငလယေရျမငတကလာျခငး၊ ကမးရးတနးေရၾကးျခငး၊ အခနပၾကာေသာ ပကစးမႈ ပမားေစေသာေတာမးေလာငျခငး၊ မၾကာခဏျဖစပြားၿပး ပ၍ျပငးထနေသာ အပလငးမား ျဖစေပၚျခငး၊ ဆငကလနး၊ တငဖနးစေသာ အလြနျပငးထနေသာ ရာသဥတေဖာကျပနမႈမား ျဖစေပၚျခငး၊ အခ႕ေနရာမားတြင ေရခမးေျခာက၍ အခ႕ေနရာမားတြင ေရႀကးျခငး၊ စားနပ ရကၡာထတလပမႈက အေႏာငအယကျဖစေစျခငး၊ ကမးရးတနးသႏာ ေကာကတနး မားပကဆးျခငး၊ ေရခေတာငႏင၀ငရးစြနးေဒသမားတြင ေရခမားအရညေပာျခငးႏငဇ၀ ျဖစစဥမားပကဆးဆးရႈးျခငး စသညသကေရာကမႈမား ပါ၀ငသည။

သမငးေၾကာငးအရ ၾကညပါက ခမးသာေသာတငးျပညမားသည ကာဗြနဒင ေအာကဆဒဓာတအမားဆး ထတလြငေသာႏငငမားျဖစၿပး ျမနမာႏငငကသ႕ေသာ ဆငးရေသာ တငးျပညမားသည ရာသဥတအေျပာငးအလ ေနာကဆကတြ အမားဆးခရ

39ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

မညသမားသာျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ေဘးအႏရာယအမားဆးၾကေတြ႕ရမညးတငး ျပညမားအနက တစချဖစသည။60 ျမနမာႏငငသ ႏငငသားမားသည ပအားေကာငးေသာ ဆငကလနးမနတငးႏင ေျမနမကမးရးတနးေဒသမားတြင ေရၾကးမႈမားဆကလကခရႏငဖြယရသည။ သဘာ၀ေဘးအႏရာယကေရာကမႈ ပမားလာၿပး စကပးေရးက႑ပကဆးလာသညႏငအမ ျပညသမားသည အျခားတစေနရာသ႕ မျဖစမေန ေရႊ႕ေျပာငးၾကရလမမည။ ရာသဥတအေျပာငးအလေလာနညးလာေစေရးသည ကရငျပညနယႏင ျမနမာႏငငတစ ႏငငလးအတြက ထပတနးဥးစားေပး အလပတစချဖစသငသည။ ။

ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ရာသဥတအေျပာငးအလ

ကမၻာအ၀မး ကာဗြနဓာတေငြ႕ထတလြတမႈ၏ အၾကမးဖဥး (၅) ရာခငႏႈနးသည ဘလပေျမထတလပျခငးမဟ မတတမးတငထားသည။ စကရတစရမ ဘလပေျမ မကထရစ တစတနထတလပသညအခနတြင ကြာဗြနဒငေအာကဆဒဓာတ မတထရစ တစတန အၾကမးဖဥးထြကရ သည။ ဘလပေျမမးေပါငးဖ အပေပးရန (၁၅၀၀) ဒဂရ

ေနေရာငျခညသည ေလထကျဖတေကာ၍ ကမာၻေျမမကႏာျပငကပေႏြးေစသည။ ထမအပဓါတသည အာကာသတ႕ ျပနလညတကသြားသည။

ထသ႕ျပနလညတကသြားေသာအပဓါတအမားစက အစမးေရာငဖနလအမဓါတေငြ႕ေမာလကးမားကစပယ ၿပး ဥးတညခကအဖကအဖကဖက သ႕ျပနလညထတလြတျခငးေၾကာင ကမာၻေျမမကႏာျပငႏငအႏမပငး ရေလထ (ကမာၻႏငနးေသာေလထ) က ပေႏြးေစသည။

60 “ျမနမာႏငငသ႕ၿခမးေျခာကေနေသာ ရာသဥတအေျပာငးလ.” DVB, (2012).

အစမးေရာငဖနလအမဓါတေငြ႕၏သကေရာကမႈ (ဓါတပ - အငတာနက)

40 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဆကလဆရပမကေသာအပခနအတြက အသးျပရေသာ ေကာကမးေသြးေလာငစာမကာ ဗြနအမားစထြကရသည။ ထ႕ေၾကာင စြမးအငအသးျပမႈထေရာကေစေရးအတြက အစမး ေရာငနညးပညာမားက စကရမားတြငအစားထးအသးျပျခငးျဖင ေလာခႏငလမ မည။ သ ႕ေသာယခအခနအထ ကာဗြနေလာချခငးသာ လပႏ င ေသးသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ဘလပေျမထတလပျခငးအေျခခအဆငျဖစေသာ ထးေကာကဓာတျပ ျခငးအဆငတြင ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓာတထတလြငေသာေၾကာင ျဖစသည။ထေခထား ေသာထးေကာကမား (ကယလဆယမကာဗြနနတ သ႕မဟတ CaCO3) ကဘလပေျမထတ လပရနေနာကဆးအဆငမေရာကခင ေခာ (Clinker - ခလစခန) ဟေခၚသည မေၾက တေၾကအမႈန႕ သ႕မဟတ ေဂၚလလးအရြယအလးမားျဖစသြားေအာင မးေပါငးဖတြင အပ ေပးသညအခါတြင ေအာကေဖၚျပပါအတငး ဓါတဓါတျပမႈျဖစကာ ကာဗြနဒငေအာကဆဒ က ထြကေပၚေစသည။

CaCO3 CaO + CO2(g)

အၾကမးဖဥးအားျဖင ဘလပေျမစကရမ ကာဗြနဓာတထတလြတမႈ အၾကမးဖဥး ၆၀ ရာခငႏႈနးသည ၎ဓာတျပမႈမ ထြကလာျခငးျဖစသည။61 ထတလပျခငးလပငနးအ ဆငဆင မကာဗြနညစညမးမႈျဖစေစႏငသည။ ထ႕အျပင သတတးေဖာျခငး၊ ထးေကာက ႏင အျခားသတမားသယယပ႕ေဆာငျခငးအတြက အသးျပရေသာ ေလာငစာ၊ ေကာက တးမားက အမႈန႕အျဖစထခြျခငးႏငအျခားထတလပျခငးလပငနးအဆငဆငမလညး ကာ ဗြနဒငေအာကဆဒဓာတ တနႏငခ၍ ထတႏငသည။

အရညအေသြးေကာငးမြနေသာ ဘလပေျမအေျမာကအမားထတႏငေသာ အျခားအစားထးနညးလမးမားမရေသးသေရြ႕ ၊ ကမၻာအ၀မးဘလပေျမ အလငအျမနလအပခက အလငအျမနမရပသေရြ႕၊ ဘလပေျမလပငနးသည ရာသဥတအေျပာငးအလအတြကအ ႀကးမားဆးေသာတြနးအားမားအနက တစခဆကလကျဖစေနမညသာျဖစသည။

61 Rosenthal, E. “Cement Industry Is at Center of Climate Change Debate.” The New York Times, 2007.

41ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဘလပေျမထတလပျခငးႏငဆကႏြယေသာ ျဖစႏငေခလမႈဆငရာႏငသဘာ၀ ပတ၀နးကငေဘးဆးသကေရာကမႈမားစြာရေနျခငးေၾကာင ယခအခနးတြင ေဒသချပည သမားအား ၎သကေရာကမႈမားေလာခႏ င သည နညးလမးမားႏငပတသက၍အႀက ျပတငျပသြားမည။ လမႈအသငးအ၀နးသည ပေကာငးမြနေသာဘ၀ရငသနရပတညမႈအတြကေဆာငကဥးေပးႏငေသာ နညးလမးမားစြာရသည။ အေကာငးဆးအေျခအေနမာ ေဘးအႏရာယရေသာစမကနးမားက ရပတန႕သငသည။ သ႕ေသာ အၿမတမးေတာမျဖစ ႏငေပ။ မရးဖလာဘလပေျမထတလပျခငးအား အျခားနညးလမးျဖငအစားထးအသး ျပရန စညးရ းတကတြနးျခငး၊ သမာရးကဘလပေျမစကရမားတြင အႏရာယေလာ ပါးေရးလပငနးမားလပေဆာငရနစညးရးတကတြနးျခငးႏင ႏငငတကာသဘာ၀ပတ ၀နးကငႏင လအခြငအေရးစခနစညႊနးမားကလကနာရန စညးရးတကတြနးျခငးသည ေနာကထပနညးလမးတစချဖစသည။

အစားထးနညးလမးမား

လတတေလာအခနတြင ကမၻာအ၀မး ေခတမ အစမးေရာင (သဘာ၀ပတ၀နး ကင ႏငလကေလာညေထြေသာ) ဘလပေျမထတယေနေသာ ကမၸဏေပါငးမားစြာရသည။ ၎စမကနးမားက သာမနဘလပေျမထက သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင လ ကေလာ ညေထြေသာ ဘလပေျမထတကနျဖစဖ႕ ရညရြယသည။ အဂၤေတအေဆာကအဥးတည ေဆာကမႈအတြကလညး ယၾကညစတခရသည။ အစားထးဘလပေျမထတလပျခငး သည ထးေကာကပမာဏမားစြာ အပေပးရျခငးက ေရာငကဥ၍ ကာဗြနထတလြတမႈ ေလာကသြားေစရန ရညရြယသည။ ေဒသခသဘာ၀ပတ၀နးကငမား အဆပသငမႈ ပနညးသြားေစႏငသည။ အစားထး အစမးေရာင ဘလပေျမထတလပျခငးသာဓကမား တြင ေအာကပါနညးလမးမားပါ၀ငသည။

• ပငလယေရေနသတ၀ါမား အခြမာမားတညေဆာကသညပစက နမနာယ၍ပငလယ ေရႏင တေကာျပန ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ေပါငးစပအသးျပျခငး62

8ေဘးဆးသကေရာကမႈမားက ေလာနညးေစျခငး

62 Fialka, J. “Can ‘Green Cement’ Make Carbon Capture and Storage Obsolete?” The New York Times, 2010.

42 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

• ထးေကာကအစား မးျပာပ (ေကာကမးေသြးစကရမထြကရေသာ စြန႕ပစပစၥညး) က အသးျပ၍ ေခာလးမားရယျခငး63

• ထးေကာကအသးျပမႈ ပမာဏေလာနညးေစရန ဘလပေျမထတလပမႈ ပေသနညး တြင ကယလဆယမ - ဆလကာ အခးေလာသးျခငး64

• ကာဗြနထတလပမႈမရေသာ၊ ျပနလညအသးျပႏငေသာ ဘလပေျမထတကနရႏင သည ထးေကာကအစား မဂၢနဆယမဆလကတ (ဒလမကေကာက) ကအသးျပျခငး65

• ကာဗြနဓာတစပယေသာ Hemcrete ဟေခၚေသာ အစားထးဘလပေျမစကရ တည ေဆာကျခငး66

အစားထးဘလပေျမထတျခငးအတြက အထကတြငေဖၚျပသညထကမားစြာရ ေသးသည။ သ႕ေသာ အထကေဖၚျပပါနညးလမးမားအပါအ၀င နညးလမးအမားစသည စမးသပအဆငတြငသာ ရေသးသည။ အဆပါ အစမးေရာင ဘလပေျမထတထပျခငးနညး လမးမားျဖင ကမၻာအ၀မးဘလပေျမလအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငမညေလာ သ႕မဟတ စးပြားေရးအရလကေတြ႕ကမက ဆသညႏငပတသက၍ ေမးခြနးမား ကနေနေသးသည။ အဆပါနညးလမးမားမ ေဒသတြငးသဘာ၀ပတ၀နးကငက ထခကေစသည မညသ႕ေသာ ညစညမးပစၥညးမားထတလြငႏ ငသညကလညး ရငးရငးလငးလငး မသရေသးေပ။ ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးအေနျဖင ၎တ႕ေနအမအနး ပမနဘလပေျမထတလပျခငးက ဆန႕ကငပါက သစလြငေသာ၊ သဘာ၀ႏငကကညေသာနညးလမးမားျဖင လပေဆာငရန တြနအားေပးႏငသည။

အႏရာယေလာချခငး

ေဒသတစခတြင ပမနဘလပေျမထတလပျခငးအျပင အျခားအစားထးနညး လမးမရသညအေျခအေနျဖစေနပါက သဘ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈသကေရာကမႈမားက ေလာခႏငသညနညးလမးမားရသညက နားလညထားရနအေရးႀကးသည။ ဆလသည မာ သကေရာကမႈပမာဏ သ႕မဟတ ဆး၀ါးမႈက ေလာချခငးျဖစသည။

63 Amato, I. “Green cement: Concrete solutions.” Nature, 2013.64 Chandler, D. “How to make stronger, ‘greener’ cement.” MIT News, 2014.65 Rosenwald, M. “Building a Better World With Green Cement.” Smithsonian Magazine, 2011.66 “What is Hempcrete?” American Lime Technology.

43ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အကယ၍ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကက ဆကလကလပေဆာငရေတာမညဆပါက ဘလပ ေျမထတျခငးေၾကာငျဖစေပၚလာႏငသည ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေလာခႏငေသာ ခညးကပမႈ (၄) သြယရသည။ (၁) ေရာငလြျခငး၊ (၂) ေသးငယေအာင ျပလပျခငး၊ (၃) ေလာေၾကးေပးျခငးႏင (၄) ေဘးသငသဘာ၀ပတ၀နးကင ျပနလညျပစပးေထာငျခငး တ႕ျဖစသည။ သတတးေဖာျခငးႏငထတလပမႈလပငနးအဆးတြင သငေလာေသာျပန လညထေထာငျခငးမားလညး ရသငသည။ သဘာ၀ပတ၀နးကငအေျပာငးအလအဆင တစခ၏အဆးသတတြငလညး လအပေသာအႏရာယေလာချခငးနညးလမးမားေဆာင ရြကသငသည။ လပငနးအဆးသတျခငးသညႏစေပါငးမားစြာ ၾကာႏငသညတင စမထား သငသည။ အထးအေရးၾကးဆးမာ ဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးအစမစ၍ ဘ႑ာေငြလာထားသတမတ ထားသငသည။

၁။ ေရာငလြျခငး

ေရာငလြျခငး ဆသညမာ ဘလပေျမစကရမားႏင ေကာကကငးမားက အျခား အစားထးေနရာသ႕ ေျပာငးေရြ႕ျခငး သ႕မဟတ သငေလာေသာ နညးပညာမား အသးျပ၍ လမႈေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငသကေရာကမႈမားပယဖကျခငးက ဆလသည။ ၎ နညးဗဟာအား စမကနအစပငးအဆငတြင အသးျပပါက ပထေရာကသည။ ေရာငလြ ျခငးခညးကပမႈတြင ေအာကပါနညးလမးမားပါ၀ငႏငသည။

က။ သဘာ၀ပတ၀နးကင သ႕မဟတ လမႈအသငးအ၀နးအရ ပကဆးလြယေသာ ေနရာမားတြင စမကနးအေကာငအထညေဖၚမႈက ခြငမျပျခငး။ ဥပမာ အထြက အျမတထားေသာေနရာမား၊ ရားပါတရစာနမား ရသညေနရာမားက ဆလသည။ ၎ေနရာမားက ေဘးမေနရာမား (သ႕မဟတ) အမားျပညသပင သစေတာေနရာမားအျဖစ တရား၀ငအသအမတျပရေအာင ေဆာငရြကျခငးျဖင ၎ေနရာမားတြင သတတးေဖာျခငးမ အကာအကြယေပးႏငသည။

ခ။ ဘလပေျမမးေပါငးဖအတြက အဆပအေတာကစြန႕ပစပစၥညးမားက ေလာငစာအျဖစ အသးမျပရန။

၂။ ေသးငယေအာငျပလပျခငး

ေသးငယေအာငျပလပျခငး ဆသညမာ ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ တညေဆာကျခငးႏင လပငနးလညပတသညအဆငမားအတြငး လမႈေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငေဘးဆး

44 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

သကေရာကမႈမားက ေသးငယေအာင ေဆာငရြကသည နညးလမးမားက ဆလသည။ ၎နညးဗဟာအတြက ေရရညကာလသကေရာကမႈမားက ၾကတငရာေဖြခန႕မနးထား ရမည။ ေသးငယေအာငေဆာငရြကျခငး မဟာဗဟာေအာကတြင ေအာကပါအခကမား ပါ၀ငသည။

က။ စမကနးအရြယပမာဏက ေလာချခငးခ။ ထးေကာကမားကသာ သးသန႕တးေဖာၿပး ျပဒါးႏငဆာလဖာဓာတပါ၀ငမႈနညး ေသာေကာကမးေသြးႏင အပေပးျခငးဂ။ ေရစစအတမား သ႕မဟတ SO2 စကာမား စသညနညးပညာမားအသးျပ၍ ေလထအတြငး ညစညမးပစၥညးထတလြငမႈ ေလာနညးေစျခငးဃ။ အကယ၍အဆပသင စြန႕ပစပစၥညးမား မးရႈ႕ရမညဆပါက တကေသာစညးမဥး မား၊ ေစာငၾကညမႈမား ရရနလအပသည။ သငေလာေသာ စကာမား၊ ေရစစမား ႏငသန႕ စငေသာယႏရားမား တပဆငရန အလြနအေရးၾကးသည။ အဆပ သင မးေလာငျပာမားက လၿခစြာ ထနးသမးသငသည။

၃။ ေလာေၾကးေပးျခငး

ေလာေၾကးေပးျခငးက ေဘးဆးသကေရာကမႈမားအတြက ေလာေၾကးေပးရန ႏငေရာငလြ၍မရေသာ ေရရညသကေရာကမႈမားအတြက ကစားေပးရန ေနာကဆးအသး ျပရေသာ နညးလမးျဖစသည။ ၎ခညးကပမႈတြင ေအာကပါအဆငမားပါ၀ငသည။ က။ အပကအဆးမား (အသကေမြး၀မးေၾကာငးဆးရႈးမႈ၊ ၀ငေငြရလမးဆးရႈးမႈ စသ ျဖင) အတြက ေငြေၾကးအေလာေပးမႈ

ခ။ ေဘးသငေဒသခ လမႈအသငးအ၀နးအတြက ရပပငးဆငရာ အေဆာကအဥး အသစမား ေဆာကလပေပးျခငး (ဥပမာ အမ၊ ေဆးရ၊ လၿခေသာေရေထာက ပေပးမႈ ႏင စာသငေကာငး စသျဖင..) ဂ။ ေျပာငးေရြ႕ျခငးအတြကကညျခငး၊ ေျမအစားထးေပးျခငး သ႕မဟတ တနဘးည မေသာ အသကေမြး၀မးေၾကာငးအရငးအျမစမားေပးျခငး ႏငအသကေမြး၀မး ေၾကာငးအလပ သ႕မဟတ အသကေမြး၀မးေၾကာငး သငတနးမားေပးျခငး

45ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

၄။ ေဘးသငသဘာ၀ပတ၀နးကင ျပနလညျပစပးေထာငျခငး

ေဘးသငသဘာ၀ပတ၀နးကင ျပနလညျပစပးေထာငျခငး ဆသညမာ ဥပမာ သတတးေဖာထားေသာ ေနရာေဒသအား လပငနးစစဥကတညးက သးသန႕ဖယထားေသာ ေျမေပၚတြင သစေတာမားျပနလညစကပးျခငး၊ ငါးမားျပနလညေမြးျမျခငး၊ သဘာ၀အ ေလာကနားခရာေနရာမား ျပနလညျပစေပးျခငး ျဖစသည။

ႏငငတကာစသတမတခကမား

ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာငျဖစေပၚလာမည သကေရာကမႈမားနညးသထက နညးေစရန စညးရးတကတြနးသညအခါတြင ႏငငတကာစသတမတခကမားက ကးကား ၍ကြႏပတ႕၏ေတာငးဆတငျပခကက တရား၀ငသကေသျပႏငသည။

၁။ ပတ၀နးကငညစညမးမႈစသတမတခကမား

ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကင ထြကရလာေသာညစညမးပစၥညးမားႏင ပတ သက၍ ႏငငတကာအေနႏငသေဘာတညထားေသာ စသတမတခကမားမရေသး ေသာလညး အဆပသငစြန႕ပစပစၥညးမးရႈ႕ျခငးႏငပတသကေသာ စသတမတခကမား အကး၀ငႏငသည။ တငးျပညေတာေတာမားမားတြင ၎တ႕ကယပငစသတမတခက မားရသည။ ေယဘယအားျဖင ဘလပေျမစကရမားမ ထတလြငသည ေလထညစညမးမႈ မားက အၾကမးအားျဖင ေအာကပါအတငး သတမတထားသည။67

• အမႈနအမႊားမား100mg/Nm3

• ဆာလဖာဒငေအာကဆဒ (SO2): 200 - 500mg/Nm3

• ႏကထရေအာကဆဒ (NOX): 500 - 1000mg/Nm3

• ျပဒါး (Hg): 0.05 - 0.10mg/Nm3

၂။ လမႈေရး ႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာစညးမဥးမား

တငးျပညေတာေတာမားမားတြင ဘလပေျမစကရ (သ႕မဟတ) ေကာကကငး အစရေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးၾကးမားမစခင သကဆငရာကမၸဏသည သကေရာကမႈ ေလလာမႈတစခေဆာငရြကရနလအပၿပး လၿခမႈဆငရာ ေဆာငရြကခကစာတမးမာက ျပနလညသးသပရန တငျပရသည။ ေအာကတြင နမနာမားေဖၚျပထားသည။ ၎လပ

67 Edwards, P. “Global cement emission standards.” Global Cement Magazine, 2014.

46 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ငနးစဥ၏အစတအပငးအျဖစ ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးႏင ေဆြးေႏြးတငပငသငသည။ ကနဥးေလလာမႈမား၌ တခါတရတြင အေရးႀကးေသာကစၥရပမားက ေျဖရငးေပးႏငျခငး မရသညတင လထအတြကတနးဘးရေသာ ထတေဖၚေျပာဆခြငအခြငအေရးတစချဖစ ႏငသည။ ကေၾကာငးမလစြာပင ျမနမာႏငငတြင ကနဥးေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရန၊ ေဒသခမားျပညသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးရန၊ သေဘာတညခကရယမည စညးမဥးလ အပခက မရေသးေပ။

သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင လမႈဆငရာသကေရာကမႈေလလာဆနးစစ ခက (EIA ႏင SIA သ႕မဟတ ESIA)

EIAs သည စမကနးေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက စနစတက ေလလာသးသပရနျဖစၿပး SIA’s သည လမႈဆငရာႏင လမႈအသငးအ၀နးဆငရာျဖစႏငေခ သကေရာကမႈမားက ေလလာသးသပရနျဖစသည။ ၎တ႕ႏစခစလးကေပါငးစညး၍ ESIA တစခတညးအျဖစ ေပါငးစညးႏငသည။ ယခငအ ေျခအေနတြငျမနမာႏငင၏ ဥပေဒေဘာငအရ ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကတစခအတြက EIA အ တညျပရယရန မလအပေပ။ ထ႕ေၾကာင ျပညသလထ၏ သေဘာဆႏၵႏင မကကညေသာ ပြငလငးျမငသာမႈမရသည စမကနးမား၊ ပကဆးမႈကဥးတညေသာ စမကနးမားျဖစ သြားၾကသည။ သ႕ေသာ ျမနမာႏငင၏လတတေလာအေျခအေနတြင EIA စညးမဥးမၾကမး ေရးဆြျခငးလပငနးအဆငတြင ေရာကရေနၿပျဖစသည။ ေယဘယအားျဖင EIAs, SIAs ႏင ESIAs မားသည ေအာကပါ အေလအထေကာငးမားက လကနာသငသည။ • စမကနးစတငရန ဆးျဖတခကမားမခမတခင ျပနလညသးသပျခငး ေဆာငရြကျခငး• သးျခားလြတလပေသာ အတတပညာရငမားႏင ေဆာငရြကျခငး• ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးႏင ေကာငးမြနေသာ အၾကေပးေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာင

ျခငး• လထမ ထညသြငးစဥးစားႏငရန ပြငလငးျမငသာေသာလပဟနႏငအခနမ ထတျပန

ေပးျခငး• စမကနးအတြက ျဖစႏငေခအစားထးနညးလမးအားလး၏ သကေရာကမႈမားက စစ

ေစေစေလလာျခငး• အႏရာယေလာချခငး လပဟနမား၏ ထေရာကမႈမားက စစေစေစေလလာျခငး

အေၾကာငးမလစြာပင ေနရာေတာေတာမားမားတြင EIAs သည ဟနျပသာ ျဖစခၿပး

47ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စမကနးအား ပယဖကျခငး၊ ဖကသမးျခငး တစစတစရာေဆာငရြကျခငး အလဥးမရပ ေဘးအႏရာယရေသာ စမကနးမားက တရား၀ငအသအမတျပေနၾကသည။ ေလလာခက မားကၾကညပါက အရညအေသြးညဖငးျခငး၊ လ႕၀ကခကမား ထနးသမးထားျခငး သ႕မဟတ သတငးအခကအလကမား ထနခနထားျခငးမားႀကမဖနမားစြာေတြ႕ရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အေရးႀကးေသာေမးခြနးမားက ေမးရန ေရာငလြချခငးေၾကာင ျဖစသည။ သ႕ထတငေအာငပင ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမားသည ၎တ႕အေပၚ သကေရာကမႈရသည ဘလပေျမထတျခငး သ႕မဟတ အျခားစမကနးမားဆငရာ EIA ႏင SIA ေလလာခကမတမား ေတာငးခရန အေရးႀကးသည။ ၎စာရြကစာတမးမားမ ရရမည သတငးအခကအလကမားက စညးရးတကတြနးေရး အေထာကအကျပမားအျဖစအ သးျပႏငသည။ ထ႕အျပင ေကာငးမြနေသာ EIA သ႕မဟတ SIA မရသည အေျခအေန တြင ေဒသချပညသမားသည ၎တ႕ကယပင “ေအာကေျခအဆင EIA ” က ေဆာငရြက ႏငသည။ စမကနး၏ျဖစႏငေခသကေရာကမႈမားအား ေဒသခဗဟသတက အသးျပ၍ မတတမးတငျခငးျဖစသည။ ၁။ ဇ၀မးျပားမႈ ထနးသမးေစာငေရာကေရးအစအမမား (BAP)

ထးေကာကတးေဖာျခငးႏင ဘလပေျမထတယျခငးေၾကာင ေဘးဆးသက ေရာကမႈမား ေလာနညးေစရနအတြက ဘလပေျမကမၸဏမားအေနျဖင ဇ၀မးျပားမႈထနး သမးေစာငေရာကေရးအစအမမား (BAP) လပေဆာငသငသညဟ သဘာ၀ထနးသမး ေစာငေရာကေရး ႏငငတကာသမၼဂ (IUCN) အႀကျပထားသည။68 BAP သည သက ဆငရာေဒသအတြငး သကရမားႏငပတသကေသာအခကအလကမားက စနစတက ေကာကယမညအစအစဥမားခမတျခငး၊ ၎တ႕က ထနးသမးမည ခငမာေသာလပငနးမား ကညဖနတညးေပးျခငးႏင စမကနးေနရာတြင ဇ၀မးျပားမႈအေပၚ သကေရာကမႈမားက ဆကလက ေစာငၾကညၾကပမတျခငးမားက လပေဆာငသည။ ေရေ၀ကနးတနးမား (Watershed) တစေလာကအပါအ၀င စမကနးေနရာတြင ေဂဟစနစအရ ဆကႏြယမႈ ရေသာ ေနရာအားလးက BAP အေနႏင တာ၀နယေဆာငရြကသငသည။ လမးမား ေဖာကလပျခငးေၾကာင ထခကေသာ ေနရာမားအတြကပါ ေဆာငရြကသငသည။ IUCN ၏ အဆအရ BAP သည လပကြကေရြးခယသညအဆငအတြငး အႏရယရမႈ ေလလာဆနး စစျခငး၊ စမကနးလပငနးမားေဆာငရြကေနစဥ သကေရာကမႈမားေလာချခငးႏင စမ ကနးအၿပးေနာက ျပနလညထေထာငေရးလပငနးအစအမမားအပါအ၀င စမကနးအ ဆငအားလးတြင ဇ၀မးျပားမႈထနးသမးေစာငေရာကေရးအတြက မဟာဗဟာမားဖနတး ေပးရနျဖစသည။

68 “Biodiversity management in the cement and aggregates sector” IUCN, 2014.

48 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

၂။ လြတလပေသာ၊ တငႀကေဆာငရြကေသာ၊သေဘာတညမႈ ရယျခငး (FPIC)

FPIC သည ကမၻာကလသမဂၢ ဌာေနတငးရငးသားမား အခြငအေရးဆငရာ ေၾကျငာစာတမး (UN – DRIP) ပါ ႏငငတကာဥပေဒတြင ျပဌာနးထားေသာ လ႕အခြငအေရး ပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငက (၂၀၀၇) ခႏစတြင လကမတေရးထးခသည။

မမ၏ေဒသအတြငး ဘလပေျမစကရ သ႕မဟတ လမႈဆငရာႏင သဘာ၀ပတ ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈ ေဘးထြကဆးကးမားျဖစေစႏငေသာ အျခားဖြ႕ၿဖးမႈစမကနး မားႏငပတသကၿပး အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသားမားမ သေဘာတလငတသည၊ သေဘာမတလငသေဘာမတႏငပါဟ၍ စမကနးစစဥသမားအား ၎တ႕၏သေဘာ ထားကေပးႏငေသာ အခြငအေရးရသငသည သ႕မဟတ ရရမညက ဆလသည။ ဆးျဖတ ခကခခြင ရ သလမႈအသ ငးအ၀နးသည ၿခမးေျခာကခရျခငး၊ ဖအားေပးခရျခငး သ႕မဟတ ေခါငးပျဖတခရျခငးမကငးေ၀းရမညဟ ဆလရငးျဖစသည။ ထ႕အျပင စမကနး စစဥသမားႏငရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင ၎တ႕အစအစဥမားက စမကနးအေကာင အထညေဖာမႈမစခင ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးထသ႕ သတငးေပးၿပး သတ႕ထမအႀကျပ ခကမားရယသြားရနလညးလအပသည။

ဘလပေျမစကရတစရ တညေဆာကျခငးက ဟန႕တားရန သ႕မဟတ ၎၏ သကေရာကမႈမားက ေလာခရနအတြက FPIC သည ေဒသချပညသမားအတြကအ သး၀ငဆး နညးလမးတစချဖစသည။ သ႕ေသာအစးရမားသည ႏငငတကာေၾကျငာစာ တမးတြင လကမတေရးထးသေဘာတထားသညပစႏင ျပညတြငးဥပေဒမားတြငေရးသား သညပစ သ႕မဟတ လကေတြ႕ကငသးရာတြင မတျခားနားမႈမားစြာရသည။ သ႕ေသာ ကမၻာကလသမဂၢေၾကျငာစာတမးတြင ျပညသလထအားသတငး အခကအလကေတာငး ခခြငႏင ၎တ႕သေဘာထားမားက ေလးစားအသအမတျပခြငစသည အခြငအေရးမား ေပးထားသည။

ဘလပေျမစကရတညေဆာကျခငးအား ကာကြယဟန႕တားရနႏင၎၏သက ေရာကမႈမားက ေလာခရန အငအားအၾကးဆးနညးလမးမာ လမႈအသငးအ၀နးတစခ လးအေနႏငစေပါငးေဆာငရြကျခငးပင ျဖစသည။ ဘလပေျမကမၸဏမားႏငထေတြ႕ ဆကဆရပ၊ အကယ၍ ေဒသခလမႈအသငးအ၀နး၏ ေတာငးဆခကမားက ကမၸဏ

လမႈအသငးအ၀နးအတြကမဟာဗဟာမား9

49ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကလကခေဆာငရြကျခငးမရပါက ဆးျဖတခကခမတျခငးက လႊမးမးႏငသညသတငးအ ခကမားက ယခအခနးတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။

စမကနးဖြ႕ၿဖးေဖာထတသမားႏင ထေတြ႕ဆကဆျခငး အဆငမား69

၁။ မညသက ဘလပေျမစကရ တညေဆာကရန စစဥေနသညက စစမးပါ။၂။ စစဥသထမ သတငးအခကအလကေတာငးခပါ။၃။ စကရတညေဆာကမညသက တရား၀ငခြငျပထားေသာပါမစ (ခြငျပစာ)အပါ အ၀င အျခားသကဆငရာ သတငးအရငးအျမစမားအားလးမသတငးအခက အလကမား ရယပါ။၄။ လမးညႊနခကတြင ေရသားထားခကမားမအျပင အလားတစမကနးမး ရငဆင ခရေသာအျခား လမႈအသငးအ၀နး၏အေတြ႕အၾကမားမားႏင ၎တ႕မညသ႕ ေအာငေအာငျမငျမင ဆန႕ကငကန႕ကြကႏငခပမားက ေလလာမတသားရယပါ။၅။ သငလမႈအသငးအ၀နးႏင ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပပါ။၆။ စမကနးစစဥသမားႏင လမႈအသငးအ၀နးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပပါ။ ၇။ သးျခားလြတလပေသာ အၾကေပးမႈမား ရယပါ။၈။ စမကနးစစဥေဆာငရြကသမားႏင ဆကသြယေရးမျပတေစရန ထနးသမးထားပါ။

ဘလပေျမ ကမၸဏ တစခ၊ ရငးႏးျမပႏသတစဥး သ႕မဟတ အစးရအရာရတစဥး ႏငေတြ႕ဆေဆြးေႏြးသညအခနအတြငး ေမးသငေသာေမးခြနးနမနာမား

ေယဘယသတငးအခကအလက

• ကမၸဏအေနႏင လထမ သတငးအခကအလက အလြယတကရႏငရန မညသ႕ ေဆာငရြကေပးႏငမညနညး။

• ယခဘလပေျမ ကမၸဏထမ မညသက အကးေကးဇးရရမညနညး။ မညသညပစႏငရ မညနညး။ ဘလပေျမမားက မညသညေနရာတြင ေရာငးခမညနညး ႏင အဂၤေတ အျဖစ မညသညေနရာတြင ေရာေႏာမညနညး။

• ကမၸဏမ သမးယခေသာ ေျမမားအတြက ရြာသရြာသားမားတြင တရားမတေသာ ေလာေၾကးရႏငခြငရပါသလား။

• သတတးေဖာျခငး သ႕မဟတ စကရလညပတျခငးမတစဆင ထခကအနာတရျဖစ မႈမား၊ ကနးမာေရးျပနာရခသမားအတြက ေကာငးမြနစြာ ေလာေၾကးရပငခြင

69 Adapted from Oxfam’s guide to Free Prior and Informed Consent

50 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ရပါသလား။ • ဘလပေျမကမၸဏမ ထြကရလာမည အႏရာယအဆပဓာတသငပစၥညးမား ေလာခ

ရန မညသညနညးပညာမား အသးျပပါမညနညး။ • ဘလပေျမကမၸဏသည ၎၏ မးေပါငးဖက မညသ႕ အပေပးသနညး။ ေကာကမးေသြး

လား။ အဆပသငစြန႔ပစပစၥညးမားအပါအ၀င စြန႕ပစပစၥညးမားက အသးျပပါသလား။ • ကမၸဏအေနႏင ထးေကာကႏင အျခားကနၾကမးပစၥညးမားထတယရန ရညရြယ

ထားသည ေနရာျပေျမပ ေပးႏငပါသလား။

သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား

• စကရတညေဆာကျခငးေၾကာင ေျမမကႏာသြငျပငအေပၚ မညကသ႕ သကေရာကမႈ မားရသနညး။ ျမစေရစေၾကာငး ေျပာငးသြားပါသလား။ သဘာ၀တည ေနရာမား ပကဆးသြားပါသလား။ သဘာ၀ပတ၀နးကငညစညမးေစပါသလား။

• ကမၸဏအေနျဖင ေဒသတြငး ပတ၀နးကငအတြငး ျပဒါးညစညမးမႈမျဖစေစရန ကာ ကြယဟန႕တားသည အစအစဥရပါသလား။

• ကာဗြနထတလြတမႈေလာခႏငသည အစအစဥႏင ကမၻာအ၀မးရာသဥတအေျပာငးအ လအေပၚ သကေရာကမႈအားေလာခႏငသည အစအစဥရပါသလား။

• ကမၸဏေၾကာငျဖစလာမည စြန႕ပစပစၥညးမားႏငပတသက၍ မညသ႕စမရနအစအ စဥရပါသနညး။ အညစအေၾကးမားက မညသညေနရာတြင စြန႕ပစမညနညးႏင ၎စြန႕ပစေနရာအနးတစဝကတြင ညစညမးမႈမရေအာင မညသ႕ေဆာငရြကမညနညး။

• ဇ၀မးျပားမႈထနးသမးေရးႏငပတသက၍ မညသ႕ စမေဆာငရြကမညနညး။ သတ တးေဖၚၿပးေနာကတြင သဘာ၀တညေနရာမားက ျပနလညထေထာငျခငး၊ ပကဆး မႈမားက ထနးညရန အျခားေနရာတြင သဘာ၀တညရမႈမားက ထနးသမးထားရန အစအစဥရပါသလား။

လမႈေရးအေပၚသကေရာကမႈမား

• ေဒသခရြာသားမား၏ လယေျမမား သ႕မဟတ သစေတာမား သမးယခရၿပးေနာက ရြာသားမား၏ အသကေမြး၀မးေၾကာငးအတြက မညသညအခြငအလမးမားရသနညး။

• စကရႏငအနးတစ၀က ေနထငသမား၏ ကနးမာေရးႏင အသကေမြး၀မးေၾကာငးအ တြက ေလာေၾကးရပငခြငရပါသလား။ မညသ႕ေသာေလာေၾကးေပးမႈမား ျဖစမည နညး။

51ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

• ဆညသမား၊ ကနးမာေရးဆငရာစးရမခကမားႏင အျခားေသာသကေရာကမႈမား ႏငပတသက၍ မေကနပခကႏငတငၾကားမႈမားကေျဖရငးေပးရန မညသညလပငနး ယႏရားမး ထားရပါမညနညး။

• စကပးသးနမား ပကစးေစျခငး၊ အမားျပညသႏင ေတာရငးတရစာၦနမားက စတဖ စးမႈမားျဖစေစသည ဆညသႏင အမႈနအမႊားမားက မညသ႕စမေဆာငရြကမညနညး။

• သတတးေဖာျခငးႏင ေကာကကငးလပကြကမားတြင အသးျပေသာေဖာကခြေရး ပစၥညးမား၏ေဘးအႏရာယနညးပါးေစရန မညသ႕ေဆာငရြကမညနညး။

• ဘလပေျမကမၸဏအေနႏငလမႈအသငးအ၀နးအတြက အလပအကငအခြငအေရး မညမဖနတးေပးမညနညး၊ မညသညအလပအကငမး စစဥေပးမညနညး။ ျပငပ လမားထက ေဒသချပညသမားက ဥးစားေပးခန႕အပရနအစအစဥရပါသလား။

• လထအသငးအ၀နး၏ဆးရႈးမႈမားအတြက စာသငေကာငး၊ ေဆးေပးခနး သ႕မဟတ လထအသငးအ၀နးအသကေမြး၀မးေၾကာငးအေထာကအပ စသညထပေလာငး၀န ေဆာငမႈမားက ကမၸဏအေနႏငေဆာငရြကေပးရန အစအစဥရပါလား။

သဘာဝပတဝနးကငႏငလမႈေရးဆငရာထခကမႈမား (ပနးခ - ေစာေကာစးစး)

52 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

စညးရးတကတြနးေရးလပငနး

အကယ၍ စမကနးအေကာငအထညေဖၚသႏငေဆြးေႏြးေသာအခါ လခငေသာရ လဒမရပါက၊ စမကနးသည လထအသငးအ၀နး၏ေကနပမႈဆန႕ကငဖကသ႕ ဥးတည ေနသညဆပါက စညးရးတကတြနးေရးလပငနးလပေဆာငသငၿပဟဆႏငသည။ ေဒသ ခအစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား သ႕မဟတ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားက သငလ ထအသငးအ၀နးက လႈပရားမႈအတြကပစေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးအ တြက ကညေဆာငရြကေပးႏငသည။ ျဖစႏငေခအဆငအခ႕က ေအာကတြငေဖာျပလက ပါသည။

ေအာကပါအေၾကာငးအရာမားက သေတသနျပပါ။

• ဘလပေျမကမၸဏႏင ၎၏ရငးႏးျမပႏသမား။ အျခားေဒသမားတြင ၎တ႕လပငနး သကေရာကမႈဆးကးမား ျဖစေပၚချခငးရမရ။

• စမကနးႏငသကဆငေသာ ဆးျဖတခကမားႏငပတသကႏငသည အာဏာပငမားႏင ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား၏ေျပာဆသမအားလးက ေသခာစြာမတတမးတငပါ။ ျဖစ ႏငပါက ပါမစ(ခြငျပစာ)၊ ကနထရကစသညတရား၀ငခြငျပခကစာရြကစာတမးမတ မားရေအာင ၾကးစားပါ။

• ေဒသချပညသလထ၏ အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈ သကေသအေထာကအထားမား၊ ေဒသတြငးအလအပကရကကးထားေသာဓါတပမားအပါအ၀င စမကနးလပေဆာင ပါက ေပာကကြယဆးရႈးသြားႏငသည ေဒသတြငးသဘာ၀ပတ၀နးကငႏငသကဆင ေသာသတငးအခကအလကမားက စေဆာငးပါ။

• စမကနးႏငဆကႏြယေသာ မဒယာ (ေရဒယ၊ ပႏပ၊ ဗြဒယ) မားတြင ေဖၚျပသမ အား လးက မတတမးတငပါ၊ မကေျခမျပတေစာငၾကညပါ။

• ဇ၀မးျပားမႈစစတမးမားေကာကယရနႏင စကရ သ႕မဟတ သတတးေဖာျခငးေၾကာင ျဖစႏငေခၿခမးေျခာကမႈမားက တြကခကႏငရန သဘာ၀ေတာရငးထနးသမးေစာင ေရာကေရးပညာရငမားက စညးရးပါ။

အသပညာျမငတငေပးပါ။ သငလမႈအသငးအ၀နးအေပၚ ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာႏင သည သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈဆငရာ သကေရာကမႈမားအေၾကာငးက အသပညာျမင

53ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

တငေပးပါ။ သငစးရမခကက မတေဆြသငယခငး၊ မသားစ၊ ယၾကညရေသာလမႈအ သငးအ၀နးေခါငးေဆာငမား၊ ေကာငးဆရာ ဆရာမမား၊ လပေဖာကငဖကမားက ေျပာ ျပပါ။ သတငးအခကအလကစာရြကစာတမးမား ျပငဆငေရးသားျဖန႕ေ၀ျခငး၊ ေဆာငးပါး ေရးသားျခငး သ႕မဟတ ေရဒယတြင ေဆြးေႏြးေျပာဆျခငးမားျပလပပါ။ ဘလပေျမထတ လပျခငး၏ စမကနးဆးကးအေၾကာငး လအမားပသေလ တာ၀နမဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးမားရပ တန႕ေရးလပငနးတြင သငႏငအတအမားပါ၀ငလာမည ျဖစသည။

စာေရးသားျခငး သ႕မဟတ သေဘာထားတငျပျခငးျပလပပါ။

စမကနးႏငပတသက၍ ဆးျဖတခကခႏငသည အာဏာရေသာကမၸဏကယ စားလယမား၊ ေရြးေကာကခအရာရမားထသ႕စာေရးသားျခငး သ႕မဟတ သေဘာထား တငျပျခငးျပလပပါ။ သငလမႈအသငးအ၀နးသည ၎တ႕လကတေလာ ေဆာငရြကေန ေသာအစအစဥမားက ကန႕ကြကေၾကာငးျပသပါ။ ထလပငနးမား ပေကာငးမြနေအာင ကမၸဏအေနႏငေဆာငရြကသငသညကစၥရပမားက အေသးစတအႀကျပတငျပပါ။ သင တငျပခကက အေထာကအကျပေစမညသကေသအေထာကအထားမားျပသႏငရန ျပင ဆငထားပါ။

မဒယာႏင ဆကသြယပါ။

ျပညနယအဆင၊ ႏငငေတာအဆင သ႕မဟတ ႏငငတကာအဆင သတငးမဒယာ မားႏငဆကသြယကာ သငလမႈအသငးအ၀နး၏ ျပငပသ႕ သတငးျဖန႕ေပးပါ။ အငတာဗး မားေပးပါ။ စတ၀ငစားေသာ သတငးေထာကမားက ေနာကခသမငးအခကအလကမား ေပးပါ။ သ႕မဟတ သတငးစာရငးလငးပြလပပါ။ သတငးစာမားက ကမၸဏက ၎တ႕အျပအမမားေျပာငးလအာငဖအားေပးမည။

စတနးလညလညဆႏၵျပပါ။

လမႈအသငးအ၀နး၏ အသက ၎တ႕ မျဖစမေန နားေထာငရမညဟေသာ အခကက ကမၸဏက ျပသရနအတြက စတနးလညလညဆႏၵျပ ပါ။ လမားမားပါေလ ပေကာငးေလ ျဖစသည။ ကမၸဏရးခနးဆသ႕ခတကျခငးအပါအ၀င ဘလပေျမထတ လပျခငးေၾကာင သ႕မဟတ သတတးေဖာျခငးေၾကာင လတစဥးဥးဆးဆး၀ါး၀ါး ထခက ခရျခငး သ႕မဟတ အသကဆးရႈးခေသာ ၿငမသကစြာမးထြနးပြကငးပပါ။ သငသတငးစ

54 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကားက အႏပညာျဖငေဖၚျပပါ။ ေဒသချပညသမားအား ၎တ႕၏စးရမခကမားက မန႕ခြနးတြင ထညသြငးေျပာခငးပါ။ စးတနးလညလညဆႏၵျပပြမားသည မဒယာ၏စတ ၀ငစားမႈႏင ႏငငတကာလႈပရားတကၾကြသမား၏ေထာကခအားေပးမႈက ဆြေဆာငႏင သည။ သ႕ေသာ သတထားပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ အစးရ သ႕မဟတ ကမၸဏသည အၾကမးဖကၿဖခြျခငး ၊ ဖမးဆးျခငးမား ျပလပႏငသည။

ႏငငတကာ၏ အားေပးပါဝငမက ေတာငးပါ။

သငသတငးစကားကလပသရႏငရန ႏငငတကာ၏အားေပးပါဝငမႈက ရယပါ။ သငလႈပရားမႈက ေထာကခအားေပးႏငေသာႏငငတကာ အနဂအ (အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး)မားႏင ဆကသြယပါ။ ဘလပေျမစမကနးက ဆန႕ကငေျပာဆသမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားရပါက လ႕အခြငအေရးေစာငၾကညေရးအဖြ႕ သ႕မဟတ ႏငငတကာလြတၿငမးခမးသာခြငအဖြ႕မားသ႕ ဆကသြယပါ။ သဘာ၀ပတ၀နး ကငအဖြ႕မားျဖစေသာ ကမၻာ ေျမမတေဆြမားအဖြ႕ (Friends of Earth) သ႕မဟတ Greenpeace ကသ႕ေသာ အဖြ႕မားႏင ဆကသြယပါ။ သတ႕၏ အကအညကရေအာငဆြေဆာငႏငပါက အစးရႏငကမၸဏတ႕အား ၎တ႕၏အျပအမမားေျပာငးလသြားေစရန ႏငငတကာၾသဇာက အသးျပႏငသည။ သ႕ ေသာ သတထားပါ။ ႏငငတကာလႈပရားသမားအေနျဖင သငလႈပရားမႈသည စေပါငးလပ ငနးျဖစၿပး လပငနးေအာငျမငမႈအားလးက ၎တ႕ကသာ လက၀ါးႀကးအပကာအျမတမ ထတဖ႕နားလညရမညျဖစၿပး ေဒသခေခါငးေဆာငမားသညသာ လႈပရားမႈ၏ရညမနးခက ႏငလပငနးမားက ထနးေၾကာငးရမညသမားျဖစသညဟ ၎တ႕နားလညရမည။

စးပြားေရးလပငနးအား ေႏာငယကဟန႕တားျခငး

အကယ၍ မညသညအရာမ လပ၍မရေတာသညအေျခအေနေရာကပါက စးပြား ေရးလပငနးအား ေႏာငယကဟန႕တားျခငးနညးနာက သငထညသြငးစဥးစားေကာင စဥးစားႏငသည။ ဘလပေျမစကရသြားရာလမးက ပတထားျခငး၊ အသမးခရသညေျမေပၚမ ထြကခြာေပးရန ျငငးဆနျခငး သ႕မဟတ ဘလပေျမစကရအလပသမားမားအား ေဘးဒဏ သငလမႈအသငးအ၀နးေထာကခေသာ ဆႏၵျပမႈမားျပလပရနစညးရးျခငး စသညတ႕ ေဆာငရြကႏငသည။ ၎မဟာဗဟာမားသည သငသတငးစကား တမဟတခငးျပန႕ႏ႕ သြားႏငေသာ အလြနထေရာကသည နညးလမးမားျဖစေသာလညး အႏရာယမားေသာ၊ ဥေပဒႏငဆန႕ကငေသာ လပငနးလညးျဖစသည။ အကယ၍ စမးသပၾကညမညဆပါက လညး ကမၻာကေစာငၾကညေနသည အေျခအေနျဖစေစရန အေရးႀကးသည။

55ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ျဖစရပမနေလလာျခငး 1010

70 Noreen, N. “‘Majority’ oppose cement factory in Hpa-an.” DVB, 2014.71 “Responsible Investment in the Cement Industry: Still a Long Way to Go.” The Institute of Public and Environmental Affairs, 2013.

ကမၻာအ၀မးရ ေဒသချပညသမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမားသည ၎တ႕ေဒသ အတြငးတာ၀နမ ဘလပေျမထတလပျခငးက ခခေတာလနလာခၾကသည။ ေအာက ေဖၚျပပါ ျဖစရပမနေလလာမႈတစခတြငလညး ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာ ႏငသည သကေရာကမႈႏင ၎သကေရာကမႈမားက ေသးငယေအာငျပလပႏငခသည မဟာဗဟာ လကေတြ႕ျဖစရပမနက တငျပထားသည။

ျဖစရပမနေလလာျခငး။ ၿမငကရငေကးရြာ၊ ကရငျပညနယ၊ ျမနမာႏငင

၂၀၁၄ ခႏစ ဧၿပလတြင ေဒသချပညသမားသည ဘားအၿမ႕အနး ၿမင ကရငေကးရြာတြငျမနမာႏငငဆငရာ ဂေတာငဘလပေျမကမၸဏ (MJCCL)ကျပလပမည ဘလပေျမစကရတညေဆာကမညအစအစဥက ကန႕ကြကဆႏၵ ေဖာထတခသည။70 MJCCL သည တနရနဂေတာင (Tangshan Jidong) တ ရတႏငငတကာကမၸဏႀကး၏ ျမနမာႏငငဆငရာဌာနခြျဖစသည။ ကမၻာတြင နပါတ (၆) အႀကးဆးဘလပေျမလပငနးက ပငဆငသည။ တရတႏငငအတြငးရ ဂေတာငကမၸဏ၏ဘလပေျမစကရမားသည သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာစညး မဥးစသတမတခကမားက ႀကမဖနမားစြာခးေဖာကေနေသာ၊ ဓါတအစငအ ခမားက ခြငျပထားသညထက (၅) ဆ ပ၍ထတလြငေနေသာ ကမၸဏျဖစ ေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။71 စစတပၾကးစးေသာ ကရငျပညနယအစးရသည ကရငအမးသား အစညးအရး (KNU) ကယစားလယတခ႕ႏငအတ စမကနးက ေထာကခခသည။

56 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ၿမငကရင ရြာသရြာသားမားသည အနးပတ၀နးကငရ ၿမငကေလး ေကးရြာအနးတြင တညေဆာကထားေသာ အစးရဘလပေျမစကရႏစရ၏ သကေရာကမႈမားက မကျမငကယေတြ႕သရၿပးျဖစသျဖင ဘလပေျမစကရ မား၏ဆးကးမားက သရထားၿပးျဖစသည။ ၎စကရမားမ ညစညမးေလ ထမားအေၾကာငးက ၿမငကရငေကးရြာသားမား ၾကားသၿပးျဖစသည။ “ဘ လပေျမအမႈေတြ ေလထမာျပန႕ကနေတာ အဆတေရာဂါရတလနာေတြအမား ၾကးပ။”72 စကရမဘလပေျမအမႈနမားလယကြငးထသ႕ကသျဖင ျမငကေလး ရြာသားမား၏အသကေမြးေၾကာငးအတြက အခကအချဖစေစသည။ ၎ေဒ သအတြငးရထးေကာကထတယျခငးေၾကာင ေရႀကးျခငး၊ သစေတာျပနးတး ျခငးႏငေတာရငးတရစၦာနအေကာငေရ နညးပါးလာျခငးတ႕ ျဖစေစသည။ ၿမင ကေလးဘလပေျမစကရသြားရာလမးႏင သတတးေဖာေရးအတြက လယ သမားမားထမ ေျမမားအတငးအဓမၼသမးယခေသာလညး ေလာေၾကးတစစ တစရာေပးချခငး မရေပ။

ၿမငကရငတြင ဂေတာငမေဆာကလပရန ရညရြယထားေသာစက ရသည ဘားအၿမ႕အနးတစ၀က ေလာေလာလတလတတညေဆာကရန ရညရြယထားသည တစခတညးေသာစကရမဟတေပ။ အစးရသည ဘလပ ေျမစကရ (၁၀) ရ တညေဆာကရန သေဘာတထားၿပးျဖစသညဟ ရြာသား မားသရသည။ ၎တ႕အနက လြနးညေကးရြာတြင အႏၵယႏငငမ Ultra Tech ကမၸဏက တညေဆာကမညစကရသည ေဒၚလာ သနး (၅၀၀) ကနကမည ျဖစသည။73 လြနးညေကးရြာသားမားသည ၿမငကေလးတြင ျဖစခသည အလားတျပနာမားျဖစလာမညက စးရမသျဖင (၂၀၁၄) ခႏစ မတလတြင ကမၸဏႏငေတြ႕ဆ၍ ၎တ႕ကန႕ကြကေၾကာငးက ထတေဖာေျပာဆခသည။ စမကနးဆကသြားမည၊ မသြားမညက ယခထရငးရငးလငးလငး မသရေသးပါ။

72 KESAN Interview with Mikayin villager, November 2014.73 “Residents Fight $500m Cement Factory Proposal” Karen News, 2014.

57ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

လြနးညေကးရြာမ ဆန႕ကငကန႕ကြကမႈက ၾကားသရၿပး သယဇာတတြငးထြကလပငနးေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည သဘာ၀ပတ၀နး ကငအေပၚသကေရာကမႈမားဆငရာအသပညာေပး လထအေျချပသငတနး မားမအသပညာမားကလညး ရရခေသာၿမငကရငေကးရြာသရြာသားမား သည ၎တ႕ေကးရြာအနးဘလပေျမစကရတစရတညေဆာကမညက ၾကား သရသညႏင ဆန႕ကငကန႕ကြကသညလႈပရားမႈက စတငစညးရးခသည။ ဧၿပလ (၂၈) ရကေန႕ စမကနးစညးရးေရးမးမားႏငျပလပသညအစညးအ ေ၀းတြင လေပါငး (၁၀၀၀) ေကာတကေရာကခၿပး၊ စမကနးတာ၀နရသမားက ဘလပေျမစမကနးေၾကာင သဘာ၀ပတ၀နးကငညစညမးမႈမရဟ အခငအ မာေျပာဆခသည။ ကမၸဏ၏စကားက မယၾကညသျဖင သေဘာတည ခကတြင ရြာသားအမားစက လကမတေရးထးရန ျငငးဆနခသည။ သဘာ ၀ပတ၀နးကငညစညမးမႈႏငေျမသမးမႈမားႏငပတသကၿပး စးရမခကမား က ထတေဖၚျပသခသည။ ရလဒအျဖစ စကမႈလကမႈဒ၀နႀကးက လႊတ ေတာသ႕တငျပရာတြင စမကနးေရ႕ဆကဖ႕အတြက ကမၸဏသည ေဒသခ ပတ၀နးကငေကးရြာမားမ ျပညသမား၏ေထာကခမႈရယရန လအပသည ဟ တငျပခသည။ စမကနးေရ႕ဆကသြားသင မသြားသငသည ေဒသခ ျပညသမား၏ ေနာကဆးဆးျဖတခကသာျဖစသညဟ KNU က သေဘာ တထားသညဟ ေျပာဆမႈမားရသည။ သ႕ထတင ေဒသချပညသမားက စမကနးက ေထာကခေၾကာငး၊ ၎တ႕သတထတရန အသးျပမညေျမသည ေဒသချပညသမားအတြက အသးမ၀ငသညေျမျဖစေၾကာငးႏင ျပငပမလ မားကေျမာကထးပငေကာလပေနသညဟ ကမၸဏကေျပာဆေနဆျဖစသည။74 ၿမငကရငေကးရြာသရြာသားမား၏အဆအရ သတတးေဖာမညေတာငသည သတ႕၏ မးေသြးဖတ၊ မႈေကာကသညေနရာျဖစသျဖင ထေနရာသည ၎တ႕ ၏အသကေမြး၀မးေၾကာငးအတြက အေရးႀကးေသာအရာ ျဖစသည။

74 Noreen, N. “Chinese fi rm claims Hpa-an locals support cement factory project.” DVB, 2014.

58 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ဂေတာငကမၸဏက စမကနးအတညျဖစပါလင ပညာေရး၊ ကနး မာေရး၊ အလပအကငအခြငအလမး၊ ေရ၊ လပစစႏငလမး ေဖာကေပးမညဟ ကတျပထားသည။ သ႕ေသာ ၎ကတက၀တမားက ေဒသချပညသမားအား စမကနးက ေထာကခရန အျပညအ၀ နားခႏငျခငးမရေပ။ “ရြာက ခနးမဆတာ ကမတ႕ဘာသာေဆာက၊ ကယေငြန႕ကယ လဒါနးခတာပါ။ ဘယကမၸဏ ကမကမတ႕အတြကလာေဆာကေပးတာမဟတပါဘး။ လမးဆလညးက ယ ဟာကယေဆာကတာပ။ ဒေတာငက ကမတ ႕ဘ းဘြားမဘေတြ ပငဆင ခတာျဖစတအတြက ဒါကထနးသမးထားဖ႕ ကမတ႕ ကရငျပညသအားလးမာ တာ၀နရပါတယ။ သစပငဆတာ ခတလကရငျပနစကလ႕ရပါေသးတယ။ ဒ ေတာငက ၿဖလကမယဆရင ဘယေတာမ ျပနယလ႕မရေတာဘးပါဘ။ ဒါ ေၾကာင ကမတ႕ ဒ (ဘလပေျမစကရ)က ဆန႕ကငတာပါ။”75 ဟ အစညးအ ေ၀းတကေရာကခေသာေဒသခရြာသ နနးမမက ေျပာဆခသည။ ၿမငက ရငေကးရြာသားမားသည ၎တ႕ေဒသအတြငး ဘလပေျမတညေဆာကမႈ

75 Thaung, N. and Pawt, C. “People Power Wins – KNU and State Offi cials Let Villagers Have Final Say On Proposed Cement Factory.” Karen News, 2014.

မကရငေကးရြာ၌ ဘလပေျမထတလပမည ကမၸဏႏငလထမားေတြ႕ဆစဥ (ဓါတပ - KESAN)

59ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

က ကာကြယဟန႕တားရာတြင ယခအခနထေအာငျမငေနသည ပျဖစ သည။ သ႕ေသာ ဂေတာငသည အျခားစစညးမႈနညးသည ေကးရြာမားက ပစမတထားမညက စးရမေနၾကသည။ ၿမငကရငမတငခင ၎ကမၸဏသည နးစပရာရြာတစရြာတြင စကရတညေဆာကရန ႀကးပမးခသည။ သ႕ေသာ ေဒသခမား၏ကန႕ကြကမႈေၾကာင အဆငမေျပျဖစခရသည။ ယခအခနတြင ေနာကထပအျခားတစေနရာသ႕ ေနရာသစရာရန ေျပာငးေရႊ႕သြားၿပ ျဖစသည။

ျပနလညသးသပခက

ယချဖစရပမနေလလာခကတြင ဘလပေျမကမၸဏမားသည စမကနးတစခက သဘာ၀ညစညမးမႈမားမရေစရ ဟေသာအခကမသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးစမကနး မားအတြက ေငြေၾကးေထာကပေပးပါမညဟေသာ ကတက၀တမားေပးသညအထ စမကနးကအေကာငအထညေဖၚရန ၾကးပမးၾကသညက ေဖၚျပသည။ သ႕ေသာ အလား တကတက၀တမားႏငအတခါးသးေသာ အေတြ႕အႀကမား၊ သတငးအခကအလကေ၀ မျခငးမား၊ သငတနးမား၊ မမအခငးခငးအၾကားထထေရာကေရာကစစညးစညးရးမႈ မားမတစဆင ဘားအၿမ႕အနးတစ၀ကေကးရြာသားမားသည ေဘးထြကဆးကးေပးမည စမကနးသစမားကအနမ ဆ းလတတေလာအေျခအေနတြင ဟန႕တားႏ ငသညက ေတြ႕ရသည။

60 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ထးေကာကတးယေနစဥအတြငး ျမငရေသာမငးခြတးေဖၚမႈ (ဓါတပ - KESAN)

ရြာသရြာသားမျပလပေသာ အေသးစားထးေကာကထးယျခငးလပငနး (ဓါတပ - KESAN)

61ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ၿမငကေလးေတာငတြငေတြ႕ရေသာ ထးေကာကတးေဖၚေရး (ဓါတပ - KESAN)

ၿမငကေလးရြာတြငတညေဆာကလညပတေနေသာ ဘလပေျမထတလပေရးစကရ (ဓါတပ - KESAN)

62 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကၽြႏ ပတ႕သည သဘာ၀သယဇာတမားေပၚၾကြယ၀ေသာ ကမၻာၾကးတြငေန ထငေနၾကသည။ လေနအမမား၊ ေဆး၀ါးမား၊ အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈမား၊ ေလာင စာအတြကသစပငႏင၀ါးပငမားက ေရးယခငကပငအသးျပလာၾကရာ ယခအခနတြင နညးပါးလာေနသညက ေတြ႕ေနရပါသည။ မရးဖလာအေဆာကအဥးမား တညေဆာက ရာတြင အသးျပသညသဘာ၀ပစၥညးမားသည ကနကစရတပၾကးမားလာၿပး၊ ပ၍ လညး ရာရခကလာသည။ တစခနတညးတြင အစးရမားႏငလအမားသည ေငြက အခနတအတြငး၌ရရေရးကသာ အာရစကေနၾကသည။ ၿမ႕ျပမားသည လငလငျမနျမန ကယျပန႕လာၿပး၊ မးျမငအေဆာကအဥးမားႏင ျပညႏ႕လာေနသည။ ကယျပန႕ေသာ လမးမႀကးမား၊ ေရကာတာႀကးမားကလညး ေျမေနရာပ၍ယလာေနၾကသည။ ဘလပ ေျမႏငသကသ႕ေသာ ေဆာကလပေရးပစၥညးမားအတြက သတတးေဖာျခငးမားကပ၍ လအပလာေနသည။ သ႕ေသာ ၎ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားသည လအမားအတြကအကး ျဖစထြနးၿပး လအခ႕အတြကခမးသာမႈရေစႏငေသာလညး သဘာ၀ပတ၀နးကငေပၚတြင အသကရငမခေနရေသာသကရႏငအျခားသမားအတြက အလြနခကခမႈမား၊ ေဘးအႏ ရာယမား ျဖစေပၚေစႏငသည။ ဖြ႕ၿဖးမႈမားအား ျပညသလထ၏လအပခကမား ကျဖည ဆးရနအတြကလအပသည။ သ႕ေသာ အခ႕ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားသည အလြနအႏရာယ ရေသာေၾကာင လကခရန ခကသည။

အကယ၍ ေဒသအတြငးရသဘာ၀ေဂဟစနစသည ဆးဆး၀ါး၀ါးပကဆးသြား ပါက ေဂဟစနစအလပမလပေတာပ သကရမးစတမားတစခၿပးတစခ ေသဆးသြားမည။ ေနရာေတာေတာမားမားမ အသး၀ငေသာသစပငမား၊ ေျမဆလႊာေကာငးေသာေျမမား၊ ငါးမားႏငေတာရငးတရစာၦနမား လငလငျမနျမန ေပာကကြယသြားျခငးက ျဖစေပၚေစေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးသည အခနအဆ (ခနခြငလာ) ညမမႈမရေၾကာငးကေဖၚျပၿပး ေနာင ႏစမားစြာအထ တာရညခမညဖြ႕ၿဖးမႈျဖစမညမဟတ ဟေသာလကၡဏာ ျဖစသည။ ဘလပေျမထတလပျခငးလပငနးသည အထကေဖၚျပပါအခနအဆကြာဟမႈက ျဖစေစေသာ အဓက အစတအပငးျဖစသည။

ထးေကာကေတြ႕ရေသာေဒသမားသည အလြနေျမၾသဇာေကာငးေသာ၊ လယမား၊ သစၾကး၀ါးႀကးမားအတြက ေကာငးမြနေသာေနရာမားျဖစသည။ ေရရညခေသာအစား

1111 နဂးခပ

63ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ထးဖြ႕ၿဖးမႈပစမာ သစပငမားျပနစကျခငး၊ ထးေကာကေတာငအနးတစ၀က ကနးမာ သနစြမးေသာသစေတာမားႏငလယကြငးမားက ထနးသမးျခငးျဖစၿပး ကမၻာေျမေပၚတြင အကးမျဖစေသာ ကတတးေျမမားအျဖစ မထားခရနျဖစသည။ ကတတးေျမမားအျဖစ သ႕ေျပာငးလသြားႏငေသာ၊ ရာသဥတကေျပာငးလေစႏငေသာ၊ အကစစမးကျဖစေပၚေစ ႏငေသာသတတးေဖာျခငးႏငထတလပျခငးလပငနးစဥမားအေပၚတြင အမအချပေနျခငး အစား ဘသာ၀တရားထနးညမႈကထနးသမးထားျခငးအားျဖင လေနအမမားေဆာက ရနအတြကလေလာကေသာသစပငမား၊ ၀ါမား၊ ေလာငစာ၊ ေရေကာငးေရသန႕၊ ထြကႏႈနး ေကာငးေသာ လယေျမမား၊ ေတာရငးတရစၦာနႏငသားငါးေပါမားၾကြယ၀ျခငးမားက ရရ ႏငမညျဖစသည။

ယခသေတသနျပခကအရ ဘလပေျမထတလပျခငးသည အလြနညစညမးမႈ ရေသာ၊ အႏရာယရေသာ လပငနးတစချဖစေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ ေကာငးမြနေသာ သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႕ခြမႈမရပါက ထးေကာကကငးမား၊ ဘလပေျမစကရမားသည လသားႏင ေဂဟစနစကနးမာေရးအတြက အလြန႕အလြန အႏရာယရသည။ ထ႕အျပင ကရငျပညနယအတြငးရ ၾကးမားေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးတငးသည ေျမသမးမႈမားႏင လမႈ ေဘးထြကဆးကးမားျဖစေစႏငေသာ အႏရာယရသည။ ထ႕ေၾကာင ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခေဆာငရြကျခငးသည စမကနးအေကာငအထညေဖၚသတငးအတြက မရမျဖစ ပါရရမည အရာမားျဖစသည။ ကမၸဏမားသည ႏငငတကာစသတမတခကမားျဖစေသာ ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမားႏငတငၾကေဆြးေႏြးျခငး၊ ႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈ ေရးအေပၚသကေရာကမႈေလလာဆနးစစခကမားကမျဖစမေနလပေဆာငရမညျဖစသည။

ေဖၚျပပါ ႀကတငသတျပလပေဆာငခကမားရသညတင ဘလပေျမထတလပ ျခငးေၾကာင သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင ၎၏ တညေနရာမားက ၾကးမားေသာ ေရရညထခက မႈမား မလြမေသြျဖစႏငသည။ သဘာ၀ေျမမကႏာသြငျပငက ထာ၀ရပကစးျခငးမရပ ေျမေပၚမထးေကာကထတယရန မျဖစႏငပါ။ အလားတစြာပင ဘလပေျမစကရမအဆပ သငညစညမးပစၥညးထြကရမႈက လး၀ပယဖကရနမျဖစႏငေပ။ အဆပါေနရာအတြငးရ သစပငမား၊ တရစာနမား၊ ေျမဆလႊာ၊ ေရမားအေပၚ ထာ၀ရသကေရာကမႈရသြားမည။ ေဒသအတြငးေဂဟစနစေျပာငးလသြားပါက ထေဒသအတြငးရအသကရငေနထငသမား ၏ဘ၀ရငသနမႈပစလညး ေျပာငးလသြားမညဟ နားလညေမာလငထားရသည။ သက ဆငရာေဒသအတြငး ဘလပေျမထတျခငးအစအစဥမားမစခင ေဒသခလမႈအသငးအ၀နး အေနႏင ၎သကေရာကမႈမားကအျပညအ၀နားလညရန အေရးႀကးသည။ ယခလမး ညႊနအစရငခစာသည ဘလပေျမထတလပျခငးေၾကာငျဖစေပၚလာမည ေဘးထြကဆးကး

64 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

သကေရာကမႈမားအေၾကာငးက ကရငျပညသမားအျပင အျခားလမႈအသငးအ၀နးရ ျပည သမားအတြကပါ ဗဟသတေပးႏငမညဟ ေမာလငရပါသည။

ပထမဥးဆးအခကအေနျဖင ကမၸဏမားအားလးသည လ႕အခြငအေရးႏငသဘာ ၀ပတ၀နးကငကာကြယေရး ႏငငတကာစသတမတခကမားႏငအည ေဆာငရြကရနတာ ၀နရ သည။ သ႕ေသာ ဘလပေျမကမၸဏမားႏငႏငငေရးေခါငးေဆာငမားသည ၎ တာ၀နမားက လကနာရနပကကြကေလရသည။ ထ႕ေၾကာင ေဒသခလမႈအသငးအ၀နး အေနျဖင ၎တ႕၏အခြငအေရးကနားလညရနႏင ဘလပေျမကမၸဏမားအေနျဖင လမႈ ဆငရာႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ ေရရညတညတန႕ေရးတ႕က လပေဆာငလာၾက ေစရန မဟာဗဟာမားခမတေဆာငရြကရန လြနစြာအေရးႀကးသည။

ေနာကဆးအခကအားျဖင ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားတြငပါ၀ငေသာ ျမနမာႏငငအစး ရႏငအျခားပါ၀ငပတသကသမားအျပင တငရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားႏင ေဒသခေခါငးေဆာငမားအေနျဖင လမႈတရားမတမႈ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာတာရညခမႈႏငစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈအၾကား ဆကႏြယမႈကနားလညရန အေရးႀကးသည။ တစစတစဥး၏ ေဆာငရြကမႈသည အျခားသတစဥးအေပၚ ဆး၀ါးေသာေနာကဆကတြအကးဆကမား ရနငသည။ ဌာေနတငးရငးသားမား၊ လမႈအသငးအ၀နးမားအတြငးေနထငသျပညသ မား၏ေရႏငေလသန႕ ရရခြငအခြငအေရး၊ တညၿမေသာအသကေမြး၀မးေၾကာငးရရေရးအ ခြငအေရး၊ အသကရငေနထငသအားလးအတြကလအပေသာ သဘာ၀အရငးအျမစႏင ေဂဟစနစမားကအကာအကြယေပးခြင အခြငအေရးမားအပါအ၀င ရသငရထကသည အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာျခငးသည စးပြားေရးအရေသာလညးေကာငး၊ လမႈ ေရးအရေသာလညးေကာငး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငအရေသာလညးေကာငး ကနးမာ သနးစြမးေသာ၊ ခမးသာၾကြယ၀ေသာ ႏငငတစႏငျဖစေရးအတြက မရမျဖစလအပေသာ အရာျဖစသည။

“သဘာ၀ပတ၀နးကငက ကမတ႕ ဖကဆးလကရင ကမတ႕မာ လ႕အဖြ႕အစညးဆတာ မရေတာပါဘး။”

- မာဂရကမက -

65ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ခကဆစအဖြင

အကစစစမး။အကစစစမး။ ပမနမဟတ ခဥေသာ၊ အကစစဓာတပါေသာမး ျဖစသည။ ညစညမး ေသာေလာငစာမားမးရႈ႕ျခငးေၾကာင ထြကေပၚလာေသာႏကထရဂငဓါတေငြ႕ႏင ဆာလဖါ ေၾကာငျဖစေပၚေသာ ေလထညစညမးမႈ၊ စသညမားမတစဆင ျဖစေပၚသည။ သစပငမား၊ ငါးမား၊ ေရေနသတ၀ါမား၊ အေဆာကအဥးမားႏင လမားအတြက ေဘးအႏရယရႏငသည။

ပနးနာရငၾကပေရာဂါ။ပနးနာရငၾကပေရာဂါ။ ေလရႈေပါကမားေရာငယမးေစေသာ နာတာရညအသကရႈလမး ေၾကာငးေရာဂါ။ သလပသပါျခငး၊ ေခာငးဆျခငး၊ ရငဘတတငးၾကပျခငး၊ အသကရျမန ျခငး စသညလကၡဏာရပမားျဖစသည။

ဗငဇငးဓာတ။ဗငဇငးဓာတ။ ေလာငစာဆတြငပါ၀ငေသာ ဓာတျဒပေပါငးတစချဖစၿပး စကမႈလပငနး အဆငမားစြာမတစဆငထြကရသည။ ကငဆာေရာဂါႏငအျခားနာမကနးမႈမားက ပမျဖစ ေစႏငသည။

ဇ၀ဓာတေပါငးျပျခငး။ဇ၀ဓာတေပါငးျပျခငး။ ခႏၶာကယမ ျပနလညထတလြတသညပမာဏထကပၿပး ကယအ တြငးသ႕၀ငေရာကႏငေသာအဆပသငဓာတပါရသည ဇ၀သကရတစခအတြငး အဆပ ပမတးမားလာမႈ။

ဇ၀မးျပားမႈ။ဇ၀မးျပားမႈ။ ကြၽႏပတ႕ သဘာ၀ပတ၀နးကငတြငေနထငရငသနေသာ မတမးကြသည သစပငမား၊ တရစာနမား၊ ေသးငယေသာဇ၀သကရေပါငးမားစြာက ဆလသည။ ၎ တ႕သည ဒြနတြရငသနေနထငၾကၿပး ကၽြႏပတ႕အတြကအစားအစာ၊ ေဆး၀ါးအ၀တအစား၊ အးအမႏငစြမးအငအတြက အရငးအျမစမားေပးသည။ ေခာငးဆးရငကပနာ။ေခာငးဆးရငကပနာ။ ဆး၀ါးေသာ၊ နာတာရညေခာငးဆးျခငး၊ လညေခာငးနာျခငးမား ျဖစေစေသာအသကရႈလမးေၾကာငးေရာဂါျဖစသည။ ေလထညစညမးမႈေၾကာင ျဖစတတ သည။

ထးေကာကဓာတျပျခငး။ထးေကာကဓာတျပျခငး။ အပေပးျခငးဟလညး ေခၚသည။ ထးေကာကကအပေပးၿပး ကာဗြနဒငေအာကဆဒႏငကယလဆယမေအာကဆဒရယသညလပငနးအဆင ျဖစသည။

ကာဗြနမႏဆဒ (CO)။ကာဗြနမႏဆဒ (CO)။ အေရာငမရ၊ အန႕မရဓာတေငြ႕ျဖစၿပး ေလထထစစညးေပာဝငမႈပ မာဏမားပါက အဆပအာနသငအလြနမားသည။

66 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကာဆႏဂင။ကာဆႏဂင။ ကငဆာျဖစေစေသာ ဓတျပပစၥညး။

ဘလပေျမႀကတခြစက။ဘလပေျမႀကတခြစက။ ကနၾကမးပစၥညးမားက ႀကတခြေသာ သလးမားပါ၀ငသည လည ေနေသာ စလငဒါၾကး။

ေခာ (Clinker - ကလစခန)။ေခာ (Clinker - ကလစခန)။ ဘလပေျမထတလပရနေနာကဆးအဆငမေရာကခင ထတလပရရထားေသာမေၾကတေၾကအမႈန႕ သ႕မဟတ ေဂၚလလးအရြယအလးေလးမား။

အဂၤေတ။ အဂၤေတ။ သ၊ ေကာကစရစ၊ ေကာကခမာ၊ဘလပေျမအမႈန႕ ႏင ေရမားေရာစပထားေသာ အရာျဖစသည။ အေဆာကအဥးတညေဆာကရနအတြက ကယကယျပန႕ျပန႕ သးသည။

ေကာကခြစက။ေကာကခြစက။ ေကာကတးမားက ေသးေသးျဖစေအာင ၾကတခြေသာစက။

ဒငအစငမား။ဒငအစငမား။ သဘာ၀ပတ၀နးကငတြင ႏစေပါငးရညၾကာစြာတညရသညအလြနအဆပ ျပငးေသာဓာတပစၥညးမား အစအဖြ႕ ျဖစသည။

ေဂဟစနစ။ေဂဟစနစ။ ေဒသတစခအတြငးအသကရငေနထငေသာ သကရအရာမား စစညးေနထင ရနအတြကလအပေသာအရာအားလးက ေထာကပေပးသညသဘာ၀၏အစတအပငး မားျဖစသည။ လအပါအဝငသကရအရာအားလးအတြက မတညေသာအစားအစာမား၊ ခေအာငးရနမးပြားရနေနရာမားအပါအ၀ငအခနလအပခကႏငအညမတညေသာအရာ မားေပါငး စပထားရနလအပသည။

လပစစစကာ။လပစစစကာ။ ေလထအတြငးပါလာေသာအမႈနမားႏငအျခားေလထညစညမးအမႈနမား က လပစစဓါတအားအသးျပ၍ ဖယထတေသာအားေကာငးစကာ။

စကာအတ။စကာအတ။ ဘလပေျမစကရမားမ ညစညမးမႈေလာခရနအတြက ပမနအသးျပေလရ သညစကရသးေလစစစကာ။

မးျပာပ။မးျပာပ။ စြမးအငစကရတစရ သ႕မဟတ ဘလပေျမစကရတြင ေကာကမးေသြးေလာင ကြမးၿပး ကနရစသည အၾကြငးအကန။ ဘလပေျမျပလပရန ေရာေႏာပစၥညးအျဖစလညး အသးျပႏငသည။

ဖရမမား။ဖရမမား။ အခ႕ေသာ စကရလပငနးမားမ ထြကရေသာ အဆပသငဓာတပစၥညးအစ။

67ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

အစမးေရာငဖနလအမဓာတေငြ႕။အစမးေရာငဖနလအမဓာတေငြ႕။ အပစြမးအငက ေလာငထားႏငသည အာသသရေသာ CO2 ကသ႕ေသာ ကမၻာေျမေပၚရ ဓာတေငြ႕တငးကဆလသည။ အလြနမားပါက ကမၻာႀကးပ ေႏြးမႈႏငဆကႏြယေသာရာသဥတအေျပာငးအလမား ျဖစေစသည။

အမႈန႕ေျခစက။ အမႈန႕ေျခစက။ ကနၾကမးပစၥညးမားကႏးညေသာအမႈန႕ျဖစသြားေအာင ၾကတေခေပးသည စက။

ဂစပဆမ။ဂစပဆမ။ အဂၤေတအျဖစသ႕ကးေျပာငးႏငရနႏငမာေကာခငမာေစရန ဘလပေျမသ႕ ထပ ထညေသာသတတစမး ကယလဆယမဆလဖတဒဟကဒရဒ။

ဟကဆာဗင ခရမယမ (Cr6+)။ဟကဆာဗင ခရမယမ (Cr6+)။ သပသညးဆမားေသာအဆပျပငးသတ ခရမယမျဒပစင ပစတစမးျဖစၿပး ကငဆာေရာဂါျဖစေစသည။

ဟဒရကလရစ အကစစ (HCl)။ဟဒရကလရစ အကစစ (HCl)။ ၾကညလငၿပး အကစစဓါတအလြနမားေသာ အကစစ တစမး။

ေသြးတး။ေသြးတး။ ေသြးေပါငခန အၿမတးေနၿပး ဆး၀ါးေသာႏလးျပနာျဖစေစႏငေသာ နာတာ ရညကနးမာေရးအေျခအေန။

မးရႈ႕ဖကဆးျခငး။မးရႈ႕ဖကဆးျခငး။ အမႈကမားမးရႈ႕ဖကဆးျခငးႏင တစခါတစရတြင စြမးအငထတယျခငး။

မးေပါငးဖ။မးေပါငးဖ။ ဘပလပေျမစကရတြင ကနၾကမးပစၥညးမားကအပတကၿပး၊ ေခာ (clinker) မားထတေပးေသာ မးေပါငးဖ။

ထးေကာက။ထးေကာက။ ကယလဆယမကာဗြနနတဓါတျဖငျပလပထားေသာသတ။ ဘလပေျမလပ ရာတြင အဓကပါ၀ငေသာအရာ။ ျပဒါး။ျပဒါး။ သပသညးဆမားၿပး အဆပျပငးသညသတတစမးျဖစသည။ အခနးအပခနတြင အရညေပာႏငၿပး အပတငးကရယာမားတြင အသးျပသည။

ေလာချခငး။ေလာချခငး။ တစစတစခ၏ဆး၀ါးေသာအေျခအေနက ေလာခေသာလပငနး။

ႏကထရဂငေအာကဆဒ(NOႏကထရဂငေအာကဆဒ(NOX)NO)NO2 ႏင NO။ ႏင NO။ ႏကထရဂငႏငေအာကစဂငေလာငကြမး မႈေၾကာငထြကေပၚလာသည ေလထညစညမးမႈ။ ျမႏငအကစစမးရြာေစသည။

အဇနး (Oအဇနး (O3)။)။ ေျမျပငႏငနးကပသညကမၻာေျမမကႏာျပငအထက (၆) ကလမတာ ႏင (၁၀)

68 ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကလမတာအတြငးရေသာ ထရပစပးယားဟေခၚေသာ ေလထတြင ရသညအခါတြင လက အႏရာယျဖစေစေသာ ေလထညစညမးမႈဓာတေငြ႕တစမး။ NOx သည ေနေရာငျခညတြင VOCs ေခၚ အခနးအပခန၌ပင အေငြ႕ျပနလြယေသာ သ႕မဟတ ေလထထလြယကစြာအ ေငြ႕ျပနေရာကရႏငေသာသဘာဝဓါတျဒပေပါငးတ႕ႏငႏငဓါတျပၿပး အဇနးျဖစလာသည။

အမႈနမား (PM)။အမႈနမား (PM)။ အသကရႈမသညအခါ ႏလးႏငအဆတကအႏရာယရေစႏငေသာ ေလ ထတြင ျပန႕ေနေသာေသးငယေသာအမႈနမား။ ဘလပေျမအမႈနသည PM အမးအစား ျဖစသည။ ဆလကစစ။ဆလကစစ။ ဆလကာအမႈနမားရႈသြငးမျခငးမ ျဖစပြားေသာဆး၀ါးသညအဆတေရာဂါ။

ဆလဖာဒငေအာကဆဒ။ဆလဖာဒငေအာကဆဒ။ အန႕ဆး၍ အႏရာယရကာ ေလထညစညမးမႈကျဖစေစသည ညစညမးပစၥညးတစမးႈ။ အသကရႈလမးေၾကာငးေရာဂါႏင အကစစမးရြာသြနးမႈကျဖစ ပြားေစသည။VOCs (Volatile Organic Compounds)။VOCs (Volatile Organic Compounds)။ စကရမားမထတလြတလကသည အခနးအ ပခန၌ပငအေငြ႕ျပနလြယေသာ သ႕မဟတ ေလထထလြယကစြာအေငြ႕ျပနေရာကရႏင ကာ အျခားဓါတပစၥညးမားႏငလြယကစြာဓါတျပၿပးေလထညစညမးမႈကျဖစေစေသာညစ ညမးဓါတျဒပေပါငးမား။

တရားမတမႈက အားေကာငးေစျခငး

ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားဆငရာ လမႈအသငးအ၀နး လကစြ

ကရငသဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈေရးဆငရာလႈပရားမႈကြနယက

“တရားမတမႈက အားေကာငးေစျခငး။ ဘလပေျမထတလပျခငးႏင ၎၏သကေရာကမႈမားဆငရာ

လမႈအသငးအ၀နးလကစြ” သဘာဝပတဝနးကငစာတမးငယသညကြႏပတ႕အားဘလပေျမ

ထတလပျခငးလပငနးအဆငဆင၊ ၎မျဖစေပၚေစေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ ကနးမာေရးႏငလမႈအသငးအ၀နးအေပၚ

ထခကမႈမား၊ ထဆးကးသကေရာကမႈမားက မညသ႕ေလာခႏငျခငး၊ ႏငငတကာစသတမတခကမား၊ မမားအပါအ၀င

သတငးအခကအလကမား၊ ဆးျဖတခကခမတျခငးလပငနးစဥမားတြင ေဒသခလထ၏ပါဝငလႊမးမးမႈရရနအလ႕ငာ ဘလပေျမကမၸဏမားႏင

ေဒသခလမႈအသငးအ၀နးမားထေတြ႕ဆကဆရာတြင အကးရေစမည ထေရာကေသာမဟာဗဟာမား၊ စသညအေၾကာငး

အရာမားက ေရးသားေဖၚျပရငးလငးေပးထားသည။ ကရငျပညနယမ ျဖစရပမနေလလာမႈတစခအပါအဝင နညးပညာ

အေခၚအေ၀ၚမားက လြယလြယကကနားလညႏငရနအတြက စာအပ၏ ေနာကဆးအပငးတြင ခကဆစအဖြငမားကလညး

ထညသြငးေဖၚျပေပးထားသည။