Mülteci Sorunu ve Feminist Çözüm Önerileri

Mülteci Sorunu

ve Feminist Çözüm Önerileri

Mülteci Sorunu ve Feminist Çözüm Önerileri

• Mülteci Kavramı ve Mülteciliğin Tarihi

• Mülteciliğin Uluslararası Hukuktaki Yeri

• Dünyada Mülteci Sorunu

• Türkiye’de Mülteci Sorunu

• Mülteci ve Kadın Olmak

• Mülteci Sorununa Feminist Çözüm Önerileri

Sunum Planı


Mülteci kavramı günümüzde çoğunlukla sığınmacı olarak kullanılan ve çok genel bir şekilde, kendi hükümetleri ya da diğer bir hükümet tarafından baskı altında oldukları, olumsuz şartlara sürüklendikleri için başka hükümetlere sığınan insanları tanımlamak için kullanılmaktadır. Birleşmiş Milletler bünyesinde imzalanan 28.07.1951 tarihli Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme’de, mülteci “Irkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen her şahıs” olarak tanımlanmaktadır.

Mülteci Kavramı


Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı, Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme ile 16.12.1996 tarihli Ek Protokol’den yola çıkarak mülteciliği,

“Bir kişinin yabancı bir devletin ülkesine, diplomasi temsilciği ya da konsolosluk binalarına, savaş gemileri ya da devlet uçaklarına girerek kendi devletince ya da başka bir yabancı devletçe kendisine karşı yapılan baskılardan ya da yasal kovuşturmalardan kaçmasını ve bu açıdan sığınmak istediği devletin güvencesini elde etmesini belirtmektedir” şeklinde tanımlamaktadır.

Mülteci Kavramı


Mülteciliğin Tarihi

Mültecilik hukuksal bir tanım olarak yaklaşık 60 yıldır var olsa da göçmenliğin ve sığınmacılığın tarihi iktidarın tarihiyle paralel bir seyir izlemiştir. Yabancı topraklardan baskı ve zulüm sebebiyle kaçan insanların korunması, insanlık tarihi kadar eski bir olaydır.

Bu özelliğe dair referanslar, Ortadoğu’daki Hititler, Antik Yunanlılar, Babiller ve Asurlular gibi en büyük imparatorlukların geliştiği dönemlerde, yani 3.500 yıl önce, yazılmış metinlerde bile yer almaktadır.



Tarihi eskilere uzansa da mülteci sorunu gelişen süreçte yok olmamıştır. Öyle ki günümüzde sorun tam anlamıyla çözülememiş ve her geçen gün büyümektedir. Aradan geçen bunca yıla rağmen, özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra insanlık ciddi bir mülteci sorunu ile yüz yüze kalmıştır. Vatanlarından edilen insanların, mültecilerin sayısı her geçen yıl artmaktadır.



Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin kurulduğu 1951 yılında, yaklaşık 1 milyon mültecinin, Komislerliğin yetki alanına dahil olduğu tahmin edilmektedir.

Bugün bu sayı, Birleşmiş Milletler Orta Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Örgütü tarafından ilgilenilen 2.5 milyon mülteci ve ülkesinde yerinden edilmiş 25 milyondan fazla insana ek olarak, tahminen 17.5 milyon mülteciye ulaşmış durumdadır.



Mülteci sorunu küreselleşme ile yeni bir boyut kazanmış, bu süreçte o da küreselleşmiştir. Günümüzde mülteciliğin, zorunlu göçün belirgin özelliği sadece gittikçe daha küresel bir hal alması da değildir. Günümüzde gerçekleşen göçler, bir tercih değil zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Daha doğru bir ifadeyle artık göç, yerinden olmaya (edilmeye) karşılık gelmektedir.

Göçün değişen tabiatı, zorla yerinden edilmeye tekabül etmiştir. Mültecilik, sığınmacılık, yerinden edilenler, vatansızların ortaya çıkışı bir tesadüf değildir ve tam da bu gerçekliğe işaret etmektedir.


Mülteciliğin Uluslararası

Hukuktaki YeriMültecilerin koruma altına alınması düzenlemeleri özellikle Milletler Cemiyeti döneminde gerçekleştirilmiş, bunu Birleşmiş Milletler örgütü çerçevesindeki koruma önlemleri izlemiştir.

Bu çerçevede günümüzde evrensel nitelikteki tek antlaşma Birleşmiş Milletler bünyesinde imzalanan 28.07.1951 tarihli Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme ile 16.12.1996 tarihli Ek Protokol’dür.

Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 14.12.1950 tarih ve 429 (V) sayılı kararıyla toplanan Konferansta kabul edilmiş, 28.07.1951 tarihinde Cenevre’de imzalanmış ve 43. maddeye uygun olarak 22 .04.1954 tarihinde yürürlüğe girmiştir.



Hukuktaki YeriSığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme’nin 1. Maddesi’nde Sözleşmenin “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen” her bir kişiye uygulanacağı kaydedilmektedir.



Hukuktaki YeriSözleşmenin 1. Maddesi’nin F Bendinde ise şu

kişilerin mülteci sayılamayacağı belirtilmektedir: • Barışa karşı suç, savaş suçu veya insanlığa karşı suç

gibi suçlar için hükümler koyan uluslararası belgelerde tanımlanan bir suç işlediğine;

• Mülteci sıfatıyla kabul edildiği ülkeye sığınmadan önce, sığındığı ülkenin dışında ağır bir siyasi olmayan suç işlediğine;

• Birleşmiş Milletler’in amaç ve ilkelerine aykırı fiillerden suçlu olduğuna; dair hakkında ciddi kanaat mevcut olan bir kişi hakkında uygulanmayacaktır.



Hukuktaki YeriSözleşme, sahip oldukları temel hakları içermek üzere, mültecilere uygulanacak usullerin asgari standartlarını ortaya koyar. Aynı zamanda, mültecilerin hukuki statülerini belirler ve kazanç getiren iş ve refah hakları, kimlik kartı ve seyahat belgeleri konusunda, vergi yükünün uygulanabilirliği ve yeniden yerleşme amacıyla kabul edildikleri başka bir ülkeye varlıklarını aktarabilme hakları meselesinde düzenlemeler yapar.

Sözleşme, mültecilerin sınır dışı edilmelerini ya da zorla geri gönderilmelerini yasaklar. 33. maddede anlaşmaya taraf olan hiçbir devlet bir mülteciyi, ırkı, dini, tâbiiyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatı ya da özgürlüğü tehdit altında olacak ülkelerin sınırlarına, geri göndermemeyi veya iade etmemeyi garanti eder.



Hukuktaki YeriSığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme, 1951 yılına kadar uzanan olayları kapsamakta ve sonrasına ilişkin bir yaptırımda bulunmamaktadır. Sözleşme hazırlanırken mülteciliğin sadece II. Dünya Savaşı’na özgü bir durum olduğu yanılgısına düşülmüş, ancak bunun böyle olmadığı kısa sürede anlaşılmıştır. Bu çerçeved Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1967 Protokolü imzalanmıştır. 1967 Protokolü, Sözleşmesinin uygulamasını yeni mülteciler, diğer bir ifadeyle, 1 Ocak 1951’den sonra gerçekleşen olaylardan ötürü mülteci olan insanları kapsayacak şekilde, Sözleşme tanımına uygun olarak uzatmıştır. 1 Nisan 1992’den itibaren 111 Devlet 1951 Sözleşmesi'ne ve 1967 Protokolü’ne taraf olmuştur.



Hukuktaki YeriSığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme ve 16.12.1996 tarihli Ek Protokol’le birlikte bölgesel ve devletlerarasında imzalanan özel anlaşma ve protokoller de bulunmaktadır.

Ancak genel olarak gerek devletin, gerekse bireyin sığınma hakkına ilişkin durumu incelendiğinde uygulanan uluslararası hukuktaki ana ilkeye göre bir devletin yabancıların ülkesine girmesi ve ülkede kalmasın konusunda tek yetkili olduğu görülmektedir. Bu ana ilkeye uygun olarak bir devletin yabancılara ülkesinde sığınma hakkı tanıyıp tanımaması o devletin uluslararası yükümlülükleri ve ulusal mevzuatı çerçevesinde değerlendirilecek bir konudur.


Dünyada Mülteci Sorunu

Dünya üzerinde 2011 yılı Aralık ayı verilerine göre toplam 10 milyonun üzerinde mülteci ve sığınmacı bulunmaktadır.

Mülteci ve sığınmacıların ülkelerine bakılacak olursa, Afganistan 2.644.400 kişiyle birinci sırada gelmekte, onu sırasıyla 1.428 kişiyle Irak, 1.077.000 kişiyle Somali, 500.000 kişiyle Sudan, 491.500 bin kişiyle Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 414.600 kişiyle Myammar, 395.9000 kişiyle Kolombiya, 337.800 kişiyle Vietnam, 252.000 kişiyle Eritre ve 205.400 bin kişiyle Çin izlemektedir. Türkiye bu tabloda 15. sırada yer almaktadır.



Dünyadaki mülteci ve sığınmacı sayısı her geçen gün artar, hatta 2011’de rekor bir arışta imza atarken, ülkelerini terk etmek zorunda kalan mülteci ve sığınmacılara kucak açan ülkeler de çoğalmaktadır.

Her ne kadar yetersiz olsa da birçok ülke Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ile birlikte mültecilere ev sahipliği yapmaya çalışmaktadır. Bu ülkelerin başında Pakistan gelirken, onu sırasıyla İran, Suriye, Almanya, Kenya, Ürdün, Çad, Çin, Etiyopya, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Tanzanya takip etmektedir.



Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin 2011 yılı raporuna göre sadece 2011 yılında yaklaşık 800 bin kişi ülkelerini zorla terk etmek zorunda bırakılmıştır.

Raporda özellikle Libya, Suriye, Sudan, Somali ve Fildişi Sahilleri'ndeki çatışmalar nedeniyle yüz binlerce kişinin komşu ülkelere sığındığı vurgulanırken, yıl içerisinde en fazla mülteci alan ülkelerse Pakistan ve İran olarak sıralandı. Almanya ise ağırladığı 571.700 mülteci ile en çok mülteci kabul eden gelişmiş ülke olarak kendini gösterdi.



Mülteci ve sığınmacılara birçok ülke kucak açarken, aslında onların “istenmeyen insanlar” olarak görüldüğü de bir gerçek.

Öyle ki yaşanan birçok olay bu saptamayı doğrular nitelikte. Libya’da NATO destekli operasyonların da yapıldığı iç savaş sürecinde ülkelerinden kaçan Libyalıların yaşadıkları bu noktada önemli ve güncel bir örnek. Avrupa Konseyi 2012’nin Mayıs ayında küçük bir teknedeki 63 Libyalı mültecinin ölümü ile ilgili raporunda NATO'nun yardıma gitmediğini belirtti. Sadece 9 kişinin sağ kalabildiği olayda mülteci teknesi 15 gün Akdeniz'de bekledikten sonra yakıtı bitmiş ve Libya’ya geri sürüklenmişti.





Yaşanan bu olay şüphesiz ki buzdağının görünen küçük kısmıdır.

Ancak bu örnek bile tek başına mültecilerin nasıl da “istenmeyen insan” olduklarını gözler önüne sererken, insan hakları ve demokrasi uğruna askeri operasyonlar yapan kurumların aynı insanların “açlıktan ölmelerine” seyirci kalıp kalmadığı sorusunu da akıllara getirmiştir.


Türkiye’de Mülteci Sorunu

Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de bir mülteci sorunundan söz edilebilir. Gerek coğrafi konumu, gerekse de kültürel yakınlığı nedeniyle Türkiye’ye Yakın Asya ve Orta Doğu ülkelerinden yoğun bir mülteci ve göçmen akını bulunmaktadır.

Bu mültecilerin büyük bir bölümü Türkiye üzerinden Avrupa’ya gitmek istemekte, geri kalan kısmı ise hayatlarına Türkiye’de devam etmek arzusu taşımaktadır.



Türkiye Avrupa’ya uzanan bir köprü gibi olması nedeniyle yasadışı göçün yoğun olduğu ülkelerden bir tanesidir.

Öyle ki Dışişleri Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de 1995 ila 2012 yılları arasında yakalanan yasadışı göçmen sayısı 900.000’i geçmiştir. Yasadışı göçün ülkemizde “örgütlü şebekelerce” düzenlenmesi de dikkat çekmiştir. Türkiye’de 2010 yılında 32.667, 2011’de 44.415, 2012’de 42.690 yasadışı göçmen yakalanmıştır.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Türkiye Ofisi’nin verilerine göre 2013 Şubat ayı itibariyle Türkiye’de yasal olarak 19.749 mülteci, 13.932 sığınmacı olmak üzere toplam 33.681 mülteci ve sığınmacı bulunmaktadır.



Türkiye’ye gelen mülteci ve sığınmacıların uyruklukları dikkate alınırsa ;

13.365 kişiyle Irak birinci, 8.855 kişiyle Afganistan ikinci, 6.730 kişiyle İran üçüncü ve 2.643 kişiyle Somali dördüncü sırada yer almaktadır.

Bunların dışındaki ülkelerden Türkiye’ye gelen toplam mülteci ve sığınmacı sayısı ise 2.088’dir.



Türkiye’deki 32 bin mülteci ve sığınmacının yarıya yakınını kadınlar oluştururken bunların da önemli bir kısmı 0-17 yaş arasındaki çocuklardır.

31.01.2013 İtibariyle Türkiye’deki Mülteci ve Sığınmacıların Yaş, Cinsiyet ve Geldikleri Ülkelere Göre Dağılımı

Yaş 0-4 5-11 12-17 18-59 60 ve ÜstüTOPLA

M

Ülke / Cinsiyet K E K E K E K E K E

Irak 569 645 924 1.024 652 807 3.264 4.498 282 317 12.982

Afganistan 360 366 689 829 616 1.123 1.901 2.545 59 86 8.574

İran 156 152 237 304 207 276 2.083 3.063 100 105 6.683

Somali 71 93 150 152 159 194 595 616 14 5 2.049

Diğerleri 124 160 142 159 111 152 701 1.040 17 12 2.618

TOPLAM K/E 1.280 1.416 2.142 2.468 1.745 2.552 8.544 11.762 472 525

TOPLAM 2.696 4.610 4.297 20.306 99732.90

6



Türkiye, Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi’ne ve 1967 Protokolü’ne taraftır.

Türkiye Sözleşmeyi 24 Ağustos 1951 tarihinde imzalamış ve 29 Ağustos 1961 tarihinde ihtirazi kayıtla onaylamıştır. 359 Sayılı Onay Kanunu 5 Eylül 1961 gün ve 10898 Sayılı Resmi Gazete’de "Bu sözleşmenin hiçbir hükmü, mülteciye Türkiye’de Türk uyruklu kimselerin haklarından fazlasını sağladığı şeklinde yorumlanamaz" şeklindeki ihtirazi kayıtla yayınlanmıştır.



Türkiye, Birleşmiş Milletler Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi ve Göçmen Kaçakçılığı ile İnsan Ticareti’ne ilişkin ek protokollerini de 2000 yılında imzalamıştır. Bu Sözleşme ve ekleri 18 Mart 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde onaylanmıştır.

Birleşmiş Milletler Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi’nin Eki “Göçmen Kaçakçılığı Protokolü’ne” uyum çerçevesinde de çok sayıda yasal önlem alınmıştır.

Türkiye yasadışı göçle mücadele için uluslararsı işbirliğini de geliştirmeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede Geri Kabul Anlaşmaları imzalanmıştır.



Bu anlaşmalar ülkeleri yasadışı göçe karşı önlem almaya teşvik eden, yasadışı göçmenlerin insan onuruna yakışır şekilde ülkelerine gönderilmelerini sağlayan etkin bir araçtır.

Türkiye yasadışı göçle mücadele çerçevesinde, kaynak ülkelerle Geri Kabul Anlaşmaları yapılmasına önem atfetmektedir; bugüne kadar, Bosna-Hersek (2012), Kırgızistan (2003), Moldova (2012), Nijerya (2011), Pakistan (2010), Romanya (2004), Rusya Federasyonu (2011), Suriye (2001), Ukrayna (2005), Yemen (2011) Yunanistan (2001) ile geri kabul düzenlemeleri imzalamıştır.



Komşu ülkelerden gelen yabancılara ev sahipliği konusunda oldukça başarılı olan Türkiye’de sorunlar da yok değildir. Günümüzde hem hukuk hiyerarşimizde konuya biçmiş olduğumuz dar mevzuat, hem kolluktaki uygulamacılarda görülen konuya ilişkin bilgisizlik ve “yabancıya” dair tahammülsüzlük, toplum olarak konuya kör ve sağır oluşumuz nedeniyle mülteci ve sığınmacılar gündemde yeteri kadar yer bulamıyorlar. Çok ciddi sayılabilecek rakamlara ulaşan bir nüfus hareketi Türkiye’de bu sorunu sıcak bir şekilde yaşarken ve Türkiye’de özellikle bazı illerde bu sorun sadece dar çerçevede bazı ilgilileri “uğraştırırken” konu Türkiye kamuoyunun gündeminde yeteri kadar taşınamamaktadır.


Mülteci ve Kadın Olmak

Mülteci ve sığınmacıların yaşadıkları sorunlarda tıpkı erkekler gibi kadınlar da önemli bir paydaştır.

Birleşmiş Milletler verilerine göre günümüzde mültecilerin yüzde sekseni kadınlar ve çocuklardan oluşmaktadır.



Kadınların kendilerine has özellikleri nedeniyle bu süreçte erkek sığınmacı ya da mültecilere kıyasla çok daha olumsuz etkilendikleri söylenebilir. Tüm mülteciler gibi kadınların da menşei ülkelerine dönmeye zorlanmaya karşı korunmaya; silahlı çatışma veya şiddetin diğer türlerine karşı güvenliğe; açıklanmayan ve sebepsiz yere uzatılan gözaltından korunmaya; kendilerine yeterli sosyal, ekonomik ve yasal haklar tanıyan hukuki statüye, gıda, barınak, giyecek ve tıbbi bakim gibi temel ihtiyaçlara erişmeye ihtiyaçları vardır.

Ancak bunlara ek olarak, mülteci kız ve kadınların daha farklı korunma ihtiyaçları da bulunmaktadır. Kız çocuklarının ve kadınların kullanılmaya, cinsel ve fiziksel istismara, sömürüye, mal ve hizmetlerin dağıtımında ayrımcılığa da karşı korunmaları gerekir.



BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne göre mülteci ve sığınmacı kadınlar, erkeklerden farklı olarak şu sorunlarla da karşı karşıyadır: • Mülteci kadınlar kaçışları öncesi ve esansında fiziksel

ve cinsel saldırı ve istismara,• Sığınma ülkesinde fiziksel ve cinsel saldırı ve istismara,• Eşlerinin istismarı ve terk etmesine,• Cinsel sömürüye ve fahişeliğe zorlanmaya,• Kişi olarak tanınmamaya ve belge eksikliğine,• Geri dönüşlerinden sonra fiziksel ve cinsel saldırı ve

istismara maruz kalabilmektedirler.



Yine BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne göre bazı kadın ve mülteciler diğerlerine göre daha savunmasız durumda bulunmakta ve bu nedenle daha fazla korumaya ihtiyaç duymaktadır. Cinsiyete dayalı şiddete daha açık durumda olan bu kişiler şöyle sıralanmaktadır: • Refakatsiz ve tecrit edilmiş tek kadınlari• Yalnız aile reisi kadınlar,• Cinsek şiddet kurbanı kadınlar,• Eşcinsel kadınlar,• Ruh sağlığı bozuk ve travmatik mülteciler,• Refakatsiz kız çocukları ve koruyucu aileye verilmiş

çocuklar,• Gözaltındaki veya benzeri durumdaki kadınlar.



Mülteci ya da sığınmacı durumundaki kadınların, erkelere nispeten daha dezavantajlı konumları yaşanan olaylarla da doğrulanmaktadır. Ne yazık ki Türkiye’nin hemen yanı başında bir insanlık trajedisine sahne olan Suriye’de de en olumsuz etkilenenler kadınlar ve kızlar olmuşlardır. Mülteci ve sığınmacı durumuna düşen kadınlar, çok kötü şartlarda yaşam mücadelesi vermek zorunda kalmışlardır.



Suriye’de yaşanan iç savaşı en yakından takip eden isimlerden birisi olan gazeteci Hediye Levent, ülkede bulunan ya da komşu ülkelere sığınmacı ya da mülteci olarak kaçan kadınların durumunu şu şekilde anlatıyor:

“Suriye’de güvenlik açısından da kadınların durumu çok iyi değil. Çoğu çocuklarıyla ortada kalmış durumda. Maddi zorluklar nedeniyle evleri yok bunların. Böyle olup, fuhuşa itilen kadınlar var. Tecavüze uğrayan çok sayıda kadın var. Ayrıca ailesi öldüğü için ortada kalan kız çocukları var, on iki on üç yaşlarında… Bu kızlar alelacele evlendiriyorlar. Hatta haberlere de yansıyor, Ürdün’de Suudi Arabistan’daki adamlara üçüncü dördüncü eş olarak satılan, sonrasında başına ne geleceği bilinmeyen çocuklar var.”


Mülteci Sorunun Çözümünde Feminist

YaklaşımlarMülteci sorunu, Feministler için önemli bir çalışma alanı haline gelmiştir.

Günümüzde mülteci ve sığınmacıların yaklaşık yarısı kadınlardan oluşmaktadır.

Buna karşın bu süreçte kadınlar göz önünde bulundurulmamakta ve genel olarak Feministler de bu durumu değiştirerek, kadınların da erkeklerle eşit şekilde ve özel durumları da göz önünde bulundurularak incelenmesi gerektiğini savunmaktadırlar.



YaklaşımlarFeminist çalışmaların Mülteci Sorunu ve Kadınlara ilişkin üç genel kabule sahip olduğu söylenebilir:

1. Sığınma konusuyla ilgili var olan uluslararası ve ulusal yasal düzenleme erkek egemen bir rejimin özelliklerini taşımaktadır ve bu durum sığınmacı kadınlar için olumsuzluklar yaratır.

2. Sığınmacı kadınlar, sığınma durumundan erkeklere göre daha fazla olumsuz etkilenirler.

3. Sığınmacı kadınlar homojen bir grup oluşturmazlar, bundan dolayı sığınma durumunda kadınların deneyimleri farklılık gösterir.



YaklaşımlarBugün literatüre bakılırsa; 1884 yılında Ravenstein’in “kadınların erkeklerden daha çok göçmen oldukları” tespitine karşın, kadınların göç sürecindeki konumları ve durumları özel olarak ele alınmamış ve kadınlar göç sürecinde daha çok bağımlı kişiler olarak ve aile içindeki konumlarına (eş, anne, genç kız) göre değerlendirilmiştir.

Göç kavramsallaştırmaları incelendiğinde, temelde ekonomik göçle ilgili açıklamalar geliştirildiği görülmektedir. Bu kuramlara göre göç her zaman daha iyi istihdam olanakları ve daha iyi yaşam koşullarını barındıran yerlere hareket etme konusunda verilen rasyonel kararlarsonucu gerçekleşir. Kadınlara ise önceden göç etmiş olan erkek eşi takip eden ve göçe katkı veren kişiler olarak bakılmış ve pasif bir rol biçilmiştir.



YaklaşımlarOysa kadınların mülteci ya da sığınmacı olma süreçleri pasif değildir. Öte yandan kadınların mülteci, sığınmacı olma nedenleri erkeklerden farklılıklar da taşıyabilmektedir:

Kadınlar da bütün sığınmacılar gibi, baskı zulüm ve korku içinde oldukları için kaçmaktadır. Ancak kadınlar, erkeklerden farklı olarak 1951 Sözleşmesi’nde özel olarak yer verilmeyen toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık, sosyal ve kültürel önyargılardan kaynaklanan baskı ve zulüm, geleneklerle ilişkili bedensel ve ruhsal sağlıklarını bozan zarar verici uygulamalar, cinsel istismar, cinsel şiddet, aile içi şiddet gibi esas olarak kadın olmalarından kaynaklı zulüm ve baskılardan kaçmak için de ülkelerini terk etmek ve başka bir ülkeye sığınmak zorunda kalırlar



YaklaşımlarMÜLTECİLİK HAKKINDA FEMİNİST ÇALIŞMALAR:

Göç konusunda yapılan ilk feminist çalışmalar irdelendiğinde 1970’lerden itibaren feminist göç araştırması içinde bazı araştırmaların erkek ve kadın göçü arasındaki simetrilere (örneğinkadınların ilişki ağlarının erkek göçmenlerin ve akrabaların ilişki ağlarıyla paralel olduğu), kadın göçünün özel yanlarına -örneğin göçün özgürleştirici yanına ya da seks işçilerine- odaklanıldığı görülmektedir.

Göç alanındaki ilk feminist araştırmalar “kadınların katkı verici olduğu” bir yaklaşımı izlemiştir.



Yaklaşımlarİkinci aşamada göçün özgül kadın boyutlarını analiz etmek için ‘kadın duruş noktasına’ (feminist standpoint) başvurulmuştur.

Toplumsal cinsiyetin göç kararını yapılandırdığı gibi göç sürecini de yapılandıran bir kategori olmaya başladığı fark edilmiştir. Dikkate değer bir eleştiri, kadın kategorilerinin evrensel olduğunu kabul etmeyen beyaz ve Batılı olmayan kadınlardan gelmiştir.



YaklaşımlarBu eleştiri üçüncü bir aşamaya geçilerek, kadınların ırk, sınıf ve etnisite gibi farklılıklara göre değiştiği ve yapılandığı gerçeğinin fark edilmesine yol açmıştır. Kadın deneyimi çoğulculuk ile yer değiştirmiştir.

Feministler bu üçlü aşamanın gerçekleşmesiyle birlikte 1951 Sözleşmesi’ndeki “sığınmacı” tanımını eleştirmişlerdir.

Bu tanımın, erkek kişiyi tarif ettiğini, kadınların deneyimlerine özel yanıt vermediğini ortaya koymuşlardır.



YaklaşımlarÇözüm önerileri içerisinde mülteci ve sığınmacı kamplarında kalan kadınların durumlarının iyileştirilmesi boyutu da yer almaktadır.

Bu çerçevede öne sürülen çözüm önerilerinden bazıları şunlardır:

• Kampların menşei ülke sınırlarına yakın mesafede ya da güvensiz alanlarda kurulmasından kaçınmak;

• Temel hizmet ve imkanların mülteci kadınların saldırıya maruz kalmayacakları biçimde düzenlenmesini sağlamak, koruyucu önlemleri almak ve gereçleri sağlamak;

• Kadınların hizmet ve tesislerden faydalanırken saldırılara açık olmaması için alandaki temel hizmet ve tesislerin kolay erişilebilir yerlere kurulmasını temin etmek;





• Kadın komitelerinin oluşturulmasını teşvik etmek;• Kendileri için uygun olan ve kadınların, üreme

sağlığı da dahil olmak üzere sağlık hizmetlerine eşit şekilde erişimini sağlayan sağlık programlarının tasarımına mülteci kadınları da dahil etmek;

• Kadın mültecilerin sağlık görevlisi olarak işe alınmalarına ve eğitilmelerine yönelik programlar geliştirmek;





• Mülteci kadınların gıda, sağlık ve eğitim programlarına katılımı konusunda erkeklerle eşit imkanlara sahip olmalarını temin etmek;

• Güvenliklerinin nasıl iyileştirilebilecegi konusunda kadınlarla konuşmak, kendi güvenliklerini etkileyen konularda kararlara dahil etmek;

• Refakatsiz kadın ve kızlara ve yalnız başına aile reisliği yapan kadınlara, kendilerine danışarak özel barınak sağlamak ve bu kişiler için yeterli güvenliği temin etmek.

Mülteci Sorunu

ve Feminist Çözüm Önerileri

SON


Kayakça• BBC, Avrupa Konseyi: NATO mültecilere yardım etmedi, http://

www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/03/120328_nato_failedtoaid.shtml

• BUZ, Sema, Göçte Kadınlar: Feminist Yaklaşım Çerçevesinde Bir Çalışma, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, Ekim 2007

• Birleşmiş Milletler, İHYKİnsan Hakları Bilgi Kitapçığı No. 20, www.ihop.org.tr/dosya/BB/BM_Bilgi_Kitapcigi_20-Multeciler.doc

• Euro News, Mülteci Sayısında Rekor Artış, http://www.youtube.com/watch?v=dVN9w_Ec9ms

• Euro News, Mülteci Krizi NATO’nun Başını Ağrıtıyor, http://tr.euronews.com/2011/05/11/multeci-krizi-nato-nun-basini-agritiyor

• PAZARCI, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Ankara: Turhan Kitapevi, 2007

http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/03/120328_nato_failedtoaid.shtml



http://www.ihop.org.tr/dosya/BB/BM_Bilgi_Kitapcigi_20-Multeciler.doc

http://www.ihop.org.tr/dosya/BB/BM_Bilgi_Kitapcigi_20-Multeciler.doc

http://www.youtube.com/watch?v=dVN9w_Ec9ms

http://tr.euronews.com/2011/05/11/multeci-krizi-nato-nun-basini-agritiyor




Kayakça• PALABIYIK, Adem ve Yunus Koç, Zorunlu Göç ve Fakirliğin

Diğer Adı: Mülteciliğin Dünya’da ve Türkiye’deki Gelişimi (2004 - 2007), http://eecon.info/papers/314.pdf

• UNHCR, Mülteciler/Sınırı Aşan İnsanlar, http://www.unhcr.org.tr/?page=72

• UNHCR, 2011 Year Book, Chapter 2: Population Levels and Trends, http://www.unhcr.org/516286589.html (10.04.2013)

• UNHCR Türkiye, 2012 Türkiye İstatistikleri, http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/istatistik_subat_tr.pdf (09.04.2013)

• UNHCR Türkiye, Tüm Mültecilerin Yaşadığı Koruma Sorunları Kadınlar Tarafından da Paylaşılır, http://www.unhcr.org.tr/?page=15 (11.04.2013)

• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Yasadışı Göçle Mücadelesi, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa

http://eecon.info/papers/314.pdf

http://www.unhcr.org.tr/?page=72

http://www.unhcr.org/516286589.html

http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/istatistik_subat_tr.pdf

http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/istatistik_subat_tr.pdf



http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa

http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa

News & Politics

Mülteci Sorunu ve Feminist Çözüm Önerileri