Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri

ETİK KURUL ÇEŞİTLERİ VE GÖREVLERİ

Levent Sabah, Ahmet Atılgan, Yahya Çin, Mahmut Birincioğlu

3 Kasım 2016

Bilim Etiği ve Araştırma Yöntemleri Ders Sunumu – Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri


ETİK KAVRAMI NEDİR?

MÜHENDİSLİK ETİĞİ

BİLGİSAYAR ETİĞİ

MİMARLIK ETİĞİ

PEYZAJ MİMARLIĞI ETİĞİ

TOPRAK ETİĞİ

HAYVAN ETİĞİ

TARIM VE GIDA ETİĞİ

ETİK KURUL NEDİR?

ETİK KURULLARIN TÜRLERİ

ÖRNEK ETİK KURUL İNCELEMELERİ Amasya Üniversitesi Etik Kurul Yönergesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Senato’sunun 08.02.2013 Tarih ve 249 Sayılı Toplantı Tutanağı

2

SUNUM PLANI



Etik sözcüğünün temeli yunanca ethos kelimesine dayanmaktadır. Yunanca’dagenellikle bir kişinin esas yeri yurdu, kaldığı yer, ikamet ettiği ev bark, memleketdemektir. Sözcüğün karşılaştığımız diğer anlamları; alışkanlıkları, geçmişten gelenbirikimleri, insan davranışının alışıldık, bildik tarzlarını, hayatın belli alışkanlıkları,töreleri, adetleri vb. kapsar (Atayman, 2004, s.11).

Akarsu’ya göre (1998) etik; bir etkinlik alanı olarak felsefenin bir dalı, bir ahlakfelsefesi alanı; ahlaki olanın özünü ve felsefesini araştıran bir felsefe etkinliğidir.

İnsanın kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaki sorunlarını ele alıp inceler (Aydın,2003, s.13).

Cevizci (2003, s.5) ise etiği; neyin iyi ve doğru, neyin kötü ve yanlış olduğunuaraştıran, insan hayatının gerçek amacının ne olması gerektiğini soruşturan, ahlaklıve erdemli bir yaşayışın hangi unsurları içerdiğini irdeleyen felsefe dalı olaraktanımlamaktadır.

3



Etik eğitiminin amaçları da kısaca;

İnsanlar tarafından gerçekleştirilen uygulamaların ahlaki boyutlarını ön plana çıkarabilme,

Bireylere etik düşünme ve etik karar verebilme yeteneklerini kazandırabilme,

İyi niyetli insanlar yetiştirebilme,

İnsanı sevmeyi öğretebilme (Pieper, 1999, s.18 ),

olarak belirtilebilir.

Çocukluktan beri, anne, baba ve öğretmenlerimiz tarafından toplum tarafından kabul edilendoğrular ve toplum tarafından kabul edilmeyen, hatta cezalandırılan tipte davranış çeşitleribizlere öğretilmiştir. İnsanlığın bir sorumluluğu olarak, bizler doğru kararlar vermeliyiz veetik ilkeler çerçevesinde doğru işler yapmalıyız. İşler kötüye gidecek olursa, kötü gidişinsorumluluğunu üstlenebilecek cesarete sahip olabilmeliyiz. Ancak insanoğlu yüzlerce yıldırbelli dönemlerde kötü gidişlere engel olamamıştır. Bu nedenle, etik ikilemlerle karşılaşma veetik kararlar alma yeni kavramlar değildir (Wong, 1995, s.180).

4



Mühendislik bir yönetme biçimidir veya yöntemin kendisidir. Mühendislik yönetimive yöntemi de mesleki kavrayışa, yüklediği kamusal sorumluluğa ve bunların ortayaçıkardığı etik değerler ile davranışlara uygun olmalıdır.

Etik yapısal ve içerik olarak üçe ayrılabilir.

1- Genel etik

2- Meslek etiği

3- Görev etiği

5



Mühendislik etiği bu bağlamda meslek etiği içinde yer almaktadır. Görev etiğiniyerine getirenlerin mesleklerinin onurunu da ayakta tutacakları kuşkusuzdur.Örneğin, mühendis, görev etiğinin bilinciyle olaylara yaklaştığı takdirde, aynızamanda meslek bilinciyle ilkeleri doğrultusunda hareket etmiş olmaktadır.Mühendislik mesleğindeki gelişmeler, gereksinimler, mesleki etik kurallarına dayeni kurallar getirmiştir.

Dünya Mühendisler Birliği’nin 5 Ekim 1977 ’de yapılan toplantısında, mühendisliketiği şöyle belirtilmiştir: “Mühendisler, mühendislik mesleğinin, doğruluğunu,onurunu ve değerini, insanların rahat yaşaması için bilgi ve becerilerini kullanarak,dürüst ve tarafsız olarak halka ve kendi işlerine sadakatle hizmet ederek, kendidisiplinlerinin mesleki ve teknik saygınlığını arttırmaya çalışarak yüceltir vegeliştirirler”.

6



Temel mühendislik etik ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Mühendisler;

1. Mesleki görevlerini yerine getirirken, toplumun güvenliğini, sağlığını ve refahını en önde tutacaklardır.

2. Toplum yaşamının güvenliğini, sağlığını ve refahını; yapıları ve makineleri vs. mühendislik kurallarına,kararlarına uygun tasarlamak zorunda olduklarını bilmelidir ve tasarılarını belirlenmiş standartlara uygunolacak şekilde yapmalıdırlar[1*].

3. Sorumlu oldukları sistemlerin kullanış biçimlerini halkın anlayacağı dilde açıklamalıdır. Halkın sağlığınıtehdit edebilecek bulguları tespit ettiklerinde bağlı bulundukları şirketi bilgilendirmeli ve halkın tarafındaolmalıdır.

4.Üretim veya üretim sistemlerinin kontrolü yapılmamış, güvenilirliği sağlanmamış, veya tasarım onukullanan halka zarar verecek ise bu durumu yetkiliye bildirmek zorundadır[1*].

5. Üretim veya sistemin güvenliğini ve performansını etkileyecek değişimlerin veya düzenlemelerinonayını vermeyecektir[1*].

7

1*) Aslıhan Ulutaş “MÜHENDİSLİKTE ETİK”, Bildiriler Kitabı



6. Sadece kendi uzmanlık alanlarındaki hizmetleri vermelidirler.

7. Kendi ihtisas alanlarının dışında eğitim ve deneyim gerektiren bir etkinliği kabul edebilirlerfakat projenin kendi uzmanlık sınırına kadar çalışmalıdırlar. Projenin aşamalarında uzmanlarlaişbirliği, onlara danışma veya onlardan yararlanma sağlanmalıdır.

8. Kendi uzmanlık alanları dışında veya doğrudan kendilerinin kontrolü altında hazırlanmamışherhangi bir mühendislik planı, projesi veya belgeyi imzalamayacaklarıdır[1*].

9.Yalnızca objektif ve gerçek resmi raporlar yayınlayacaklardır.

10. Herhangi bir mahkeme veya komisyonda teknik şahitlik yapıyorlarsa; görüşlerini kendileriniilgilendiren yeterli, doğru ve teknik bilgileri oldukları konularda yapmalıdırlar[1*].

11. Mesleki konularda, her işveren veya müşteri için güvenilir vekil olarak davranacaklar ve çıkarçatışmalarından kaçınacaklardır.

12. Hizmetlerinin geçerliliği konusunda mesleki itibarlarını oluşturacak ve diğerleriyle haksızrekabete girmeyeceklerdir.

8

1*) Aslıhan Ulutaş “MÜHENDİSLİKTE ETİK”, Bildiriler Kitabı



13. Mesleğin doğruluğunu, onurunu ve değerini yüceltmek ve geliştirmek için çalışacaklardır.

14. Kendi değerlerini arttırmak için mesleğinin onurunu ve dürüstlüğünün tehlikeye atacak heradımdan uzak durmalıdırlar[1*].

15. Mesleki gelişmelerini kendi kariyerleriyle devam ettirecekler ve kendi kontrolleri altındakimühendislerin mesleki gelişmeleri için olanaklar sağlayacaklardır[2*].

Tüm mesleklerde olduğu gibi mühendisler de mesleklerini yaparken gerek karar alma sürecinde,gerekse kararlarını uygulamaya koyma ve sonuçlandırma aşamalarında, öncelikle sahibi olduklarımesleğin bilimsel kural ve yasalarına uymak zorundadırlar. Bir mühendisin tasarlama, planlamave uygulama aşamalarında bilimin gereklerini yerine getirmesi zorunludur. Projelendirmesafhasında yapılabilecek (kasıt dışı) hatalar, ahlaki hata değil bilimsel hata olacaktır. Mesela; birelektrik mühendisinin kablo kesit hesabını yanlış yaparak düşük kesitte kablo seçmesi tamamenmeslek kurallarına karşı yapılan bir hatadır.

Doğruluğuna inanılan projelerin uygulanması aşamasında ise, uygulama ve denetim sürecindegörev alan elemanların, projenin kapsamına ve içeriğine uymak yükümlülükleri vardır[3*].

9

1*) Aslıhan Ulutaş “MÜHENDİSLİKTE ETİK”, Bildiriler Kitabı2*) Kaltakcı, M.Y., Büyükyıldız, M., Yılmaz, Ü.S.,Etik Kavramı ve Mühendislikteki Önemi

3*) Elektrik Mühendisleri Odası Etik Komisyonu, Mühendislik ve Etik, II. Elektrik Elektronik Bilgisayar Mühendislikleri Eğitimi Sempozyumu, Samsun, 2005.



ACM (Associationfor Computing Machinery), mühendisler için genel etik kurallarınıaşağıdaki gibi sıralamıştır.

1- Toplum ve insanlığın refahı için çalışmak

2- Başkalarına zarar vermekten kaçınmak

3- Dürüst ve güvenilir olmak

4- Ayrımcılığa karşı tavır almak

5- Telif ve patent haklarına saygılı olmak.

6- Entelektüel haklara saygılı olmak

7- Mülk haklarına saygılı olmak

8- Gizliliğe saygılı olmak

10



Mühendislikte temel amacın çözüm olduğu düşünülürse, yanlış çözüm sunma yerine, doğruçözümün ortaya konması etik gerekliliktir. Kamunun güvenliğini, saflığını ve refahını korumagörevini üstünde barındıran mühendisler, iş hayatlarında sık sık çelişkili durumlarlakarşılaşırlar. Bu durumda teknik ya da ahlaki kararları vermekte zorlanırlar. Tüm değeryargılarını, tecrübelerini ortaya koyarak çözüme ulaşmaya çalışırlar.

Mühendislerin, sadece işverene karşı olan etik sorumluluğu eskilerde kalmıştır. Teknolojininbaş döndürücü hızla geliştiği günümüzde, günlük yaşamdaki birçok faaliyetten mühendissorumlu tutulmaktadır. Mühendislik açısından sorumluluklar, birçok etik kural ilebelirlenmiştir. Toplumun yaşam tarzını belirlemek, yeni ürünler ve hizmetler sunmak, buanlamda yaşama yön vermek gibi görevlerin sahipleri olan mühendislerin, etik konusundaeleştirilmeleri de doğaldır. Bu eleştirilerden de çözüme gitmek yine kendilerinin görevidir.Bu anlamda da mühendislik etiği yerine, kendini yetiştirmeyen ve yenilemeyen mühendisitartışmak gerekmektedir. Bu teoride en iyi mühendis olarak kabul edilenler, en karmaşıkhesapları yapanlar değil, mühendislik özelliklerini erdemli bir biçimde sürdürenlerdir[1*,2*].

11

1*) Kamanlı, M., Kaltakcı, M.Y., Onüçyıldız, M.,Etik ve Mühendislik

2*) Müezzinoğlu, A., Mühendislikte Etik, Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı 423, s.20-22, 2003.



Sonuçta Mühendisler hem günümüzde kendi toplumlarındaki ve dünyanın başkayerlerindeki yaşayanların, hem de gelecek nesillerin sağlık, güvenlik ve refahını dadikkate alarak hizmet vermeli ve eğitilmelidirler. Aynı zamanda İnsan sağlığını,refahını arttırırken çevre koşullarını bozabilir veya değiştirerek küreselekosistemlerde öyle değişmelere yol açabilirler ki, bu gelecekteki nesillerin zarargörmesi anlamına gelebilir. Mühendislik etiğinin oluşmasının temel nedeni insanolduğu kadar çevrenin de insanlar kadar önemli olduğu bilinmelidir. İnsan sağlığınıve refahını ön planda tutarken aynı zamanda gelecek nesiller için yaşanabilir birDünya bırakılmalıdır.

12



Etik kavramı çok eski bir kavram olarak bilinmesine rağmen, bilgisayar etiği bilgisayarınicat edilmesinden sonra ortaya çıkmış bir kavramdır. Bilgisayar etiği kavramınınanlaşılabilmesi için öncelikle etik kavramının tam olarak anlaşılması gerekmektedir

Bilgisayar bilimi ve bilgisayar teknolojisi, 70 yıl öncesi gibi bir zaman sürecinde doğmuş,zaman içerisinde büyümüş ve gelişmiştir. Etik kavramının doğuşu ise milattan öncesinedayanmaktadır.

Bilgisayar etiği, bilgisayarların etik kullanılmasıyla ilgili bir konudur. Hukuk kuralları kesinkurallar koyarak yanlış ve doğru ayırımı yapmaya çalışsa da her durumun doğruluğunuveya yanlışlığını gösterecek kuralları ortaya koyamaz. Bu durum teorik olarak mümkünolsa bile pratik olarak asla mümkün değildir. Bu durumda insanların ilgili meselelerüzerinde etik düşünmeleri büyük önem kazanır.

13



Endüstri devriminden sonra insanlık tarım toplumundan sanayi toplumuna geçmiş ve busüreçte hızlı-verimli üretim kavramı ortaya çıkmıştır. Sanayileşme sürecinde teknoloji büyükönem kazanmış ve şirketler otomasyon sistemlerini kullanmaya başlamışlardır.

Bu süreçte gelişen teknolojiye bağlı olarak mühendislik alanında da ilerleme görülmüştür.1937 yılında Harvard üniversitesinden Howard Aiken ilk otomatik hesap makinesini (MARK-I), 1946 yılında Pennsylvania Üniversitesinden J. Presper Eckert ilk işlevsel bilgisayar olan 30ton ağırlığındaki ve saniyede 5.000 işlem yapan bilgisayar devriminin başlangıcı kabul edilenENIAC’ ı (Electronic Numerical Integrator And Computer) üretmiştir (ARL, 2006).

1947’ de transistörün bulunması, 1958’de tümleşik devrelerin icadı ve 1969’ da internetinortaya çıkarılmasıyla bilgisayar devrimi tüm dünyaya yayılmıştır (Computer History 1900’s,2006). Bilgisayarlar günümüzde her türlü işlemi yapabilecek şekilde programlanabilmekte,bir çok farklı amaçla, bir çok farklı alanda ve bir çok farklı mekanda kullanılmaktadır.

Bilgisayarlar pek çok alanda yaşamı kolaylaştırsa da, etik anlamda fikri mülkiyet, erişim,gibi bazı yeni problemlerin oluşmasına neden olmuştur. Bilgisayarla ilişkili suçlarda görülenartış, bilgisayarlara ilişkin etik anlamına gelen bilgisayar etiği kavramını ortaya çıkartmıştır.

14



Günümüzde bilgisayarların evlerde, okullarda, ofislerde, fabrikalarda, mağazalardakullanımı sıradan bir hale gelmiştir. Büyük miktarda bilgiler çok değişik amaçlar ilebilgisayarlarda saklanıp, tekrar geri getirilebilmektedir (Rosenberg, 2004, s. 1). Bilgisayarteknolojilerinde yaşanan büyük gelişmeler, bilgisayarlara ilişkin etik sorunların da ortayaçıkmasına neden olmuştur. Bilgisayar etiği ile ilgili olarak Mason’a (1986) göre,

Bilgi çağının 4 etik sorunu olan

Gizlilik,

Mülkiyet,

Doğruluk ve

Erişim

bağlamında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların bir kısmı hukuki ve etik olmadığı gibi, birkısmı da hukuki olduğu halde etik değildir. Ancak bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümüoldukça zor ve karmaşıktır. Kallman ve Grillo (1996) bu zorlukları şöyle ifade etmektedir(Mollavelioğlu, 2003, s.22):

15



İletişimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı bireyler arasındaki ilişkilerideğiştirmiştir. Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etikboyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.

Elektronik bilgi, kağıt üstünde olan bilgiden daha fazla kırılgandır. Çünkü,elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide dahaçok açıktır.

Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik sorunları güncel sorunlarhaline gelmiştir.

Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye erişebilirliğin korunmasına yönelikçabalarla, bilgi paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler çatışmaktadır.

16



Bilgisayar kullanmanın hemen hemen bir zorunluluk olduğu çağımızda ister istemez bu sorunlarlakarşılaşıyoruz. Karşılaşın zor ve karmaşık problemlerden dolayı insanların bilgisayar etiğihakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir.Yoksa bu sorunlar toplumda büyük yaralar açabilir.

Örneğin 26 Nisan 1999’da ortaya çıkan CIH (Chernobyl) virüsü Türkiye’de hava limanlarındaki,radyo-televizyon istasyonları ve bankalardaki bilgisayarlardaki bilgilerin silinmesine neden oldu.Güney Kore’de yaklaşık 300,000 bilgisayar CIH virüsünden etkilendi ve $250 milyon dolarınüstünde zarara neden oldu. Birleşik Arap Emirliğinde bir bakanlığa ait bilgisayarların da içindeolduğu ,ülkedeki bilgisayarların %10’dan fazlası virüsten zarar görmüştür. Hindistan’da 30,000den fazla bilgisayar zarar görmüş ve milyonlarca dolar değerindeki bilgiler kaybolmuştur. Çin’de360,000’den fazla bilgisayar CIH virüsünden etkilenmiştir.(Vibert, 1999, s.1) İsrail’de CIH virüsübinlerce bilgisayarı etkileyen bir felakete dönüşmüş ve ülkenin finans kurumları ve internet servissağlayıcıları da felaketten etkilenmişlerdir. Mısır’da şirketler; çalışanlarını, bilgisayar sistemlerininfelce uğraması nedeniyle evlerine göndermiştir. Norveç’te ise 2000 bilgisayar virüstenetkilenmiştir (BBC News, 1999). Dünyanın bir çok yerinde insanlar bu felaketten etkilenmiş vefarklı amaçlarla bilgisayarda sakladıkları bilgilerini kaybetmişledir.

Verilebilecek örnek sayısının arttırılabilmesine rağmen, bu örnek bilgisayar etiği konusununönemini vurgulamak ve küresel etkisini gösterebilmek için yeterli görülmüştür.

17



Yaşanan bu tür olaylar bizlere, bilgisayar etiği kavramının zor, çelişkilerle dolu vekarmaşık bir yapısı olduğunu göstermiştir. Bilgisayarla etkileşen veya gelecekteetkileşecek insanların belirlenen küresel ölçülerde davranmaları gerekmektedir. Buamaca ulaşmanın şüphesiz ki en verimli ve en etkili yolu; ilgili kişilere bilgisayar etiğieğitimin verilmesidir.

18


MİMARLIK ETİĞİ

Mimarlığın ilgi alanı insanoğlunun yaşamını sürdüreceği fiziksel çevreyi, onunfiziksel, fonksiyonel, ekonomik, kültürel sosyolojik ve estetik ihtiyaçlarını gözönünde bulundurarak tasarlama ve inşa etme uğraşıdır. Dolayısıyla insan, ahlakiarayışını gerçekleştirebilmesi için öncelikle fiziksel bir varlık olarak yaşamınısürdürebilmelidir. Bu doğrultuda da bir takım temel ihtiyaçlarını gidermesigerekmektedir. Bunların başında beslenme, barınma gibi fizyolojik ihtiyaçlargelmektedir. Bu doğrultuda ahlaki bir varlık olmaktan önce fiziksel bir varlık olarakdünyaya gelen insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için onun, barınma gibi birtemel fizyolojik ihtiyacının giderilmesi gereklidir. İnsanın iyi ve doğru yaşama adımatması için gerekli bu en temel ihtiyacından birinin karşılanması ile ilgili olanmimarlık, bir bilim ve sanatı olmasının ötesinde etik bir uğraşı olmasının ilk nedeninitanımlamaktadır. Bununla birlikte çeşitli görüşler de mimarlığın amaç ve hedefleriile ilgili etik derinliği destekler yöndedir.

19


MİMARLIK ETİĞİ

Bazı görüşler yapı üretim süreci olarak mimarlık pratiğinin kendiliğinden bir takımetik değerler taşıdığını ifade etmektedir. Wasserman ve diğ. (2000). Mimarlığınetik ile ilişkisini şu şekilde belirtmiştir: “Binaların neden yapıldığını düşünelim?işveren’in umutları, amacı ve niyeti nedir? Bu genelde , bir şeyin geliştirilmesi,niteliklileştirilmesi ya da yeni olarak yaratılması ile ilgilidir; örnek olarak okul, kilise,toplum ya da ofis kulanı: daha çok insana misafir etmek için daha büyük yapılar, yada günümüze uygun hale getirilmek için yenileştirilenler ya da daha iyiyi, dahagüzeli, daha rahatı, daha kullanışlı alana sahip olan yeni olarak yapılanlar. Nedeninşa ettiğimiz genelde gelecekte daha iyiyi yapmak arzusuyla alakalıdır. Bu aynızamanda etik bir standarttır ki, etik girişimler bizi neyin iyi olduğunu neyin doğruolduğunu ayırt etmemize yardım eder”. Wasserman bu tanımlaması ile mimarlık ileetiğin iyiyi arayışı konusunda ortak noktasına değinmektedir. Kuşkusuz mimarlıkinsanoğlunun yaşadığı fiziksel çevrenin en iyiye ulaşması hedefiyle icraedilmektedir.

20


MİMARLIK ETİĞİ

Mimarlık unvanını kullanmaya hak kazananların, profesyonel olarak yürüttükleri mimarlıkmesleği pratikleri, Weisman’ın da tanımıyla, inşa edebilme gücüne sahip olanların yapmışoldukları işlerin kaydıdır (Weisman, 1992, s. 2). Mimarlık mesleğinde, bu inşa edebilmegücünün -ya da daha geniş olarak iktidar ve sermaye ile iş birliği içinde elde edilenyapabilme gücünün- birikmesi ve bu yapabilme gücünün toplumsal, politik, ekonomik vekültürel faktörlerle etkileşim içinde olması kaygılara neden olmaktadır. Tam da bu nedenle,bu gücü sınırlandırabilecek ve yönlendirebilecek etik çerçeveler gerekmektedir (Sadri,2010).

Mimarlığın moral misyonunun 1970’lerde Jane Jacobs ve Robert Venturi’nin modernizmhareketine karşı yaptıkları eleştirilerle sorgulandığını ifade eden Spector (2001), mimarlıktason dönemlerdeki toplumsal sorumluluk anlayışının çöküşüne dikkat çekmektedir. Spector,mimarlığın ahlaken bozulma ve demoralize olma sürecindeki diğer etkenleri ise, toplumbilimcilerin mesleki ahlakın meşruluğunu sorgulamaları ve dekonstrüksiyon düşüncesinintasarım ve ahlaki değerler arasındaki ilişkiyi inkar edişi olarak açıklamaktadır (Spector, s. VIII,IX).

21


MİMARLIK ETİĞİ

Mimarlık alanında mesleğin sınırlarının dışına çıkarak, mimarlığın insanlığa karşısorumlulukları temelinde geliştirilen yeni hareketler bir taraftan güçlenmekteyken,diğer taraftan mimarlık mesleği modern döneme göre daha apolitikleşmiş vedemoralize olmuştur. Bu da ciddi bir çelişkinin ortaya çıkışına sebebiyetvermektedir. Mimarlık etiği açısından bakıldığında, bu çelişki etik başlığı altındahazırlanan çoğu etik belgelerin, etiğe aykırı ve değerlere zarar verici içeriklerineyansımaktadır. Mimarlık mesleğini ve meslek sınırlarını sorgulamayı reddeden vemimarların kolektif sorumluluklarını göz ardı eden mimarlık etiği anlayışlarınınortaya koydukları etik belgeler incelendiğinde, bu belgelerin asıl amacının mesleğinimajını iyileştirme ve piyasa payını koruma olduğu anlaşılmaktadır (Sadri, 2010).

22


MİMARLIK ETİĞİ

Günümüzün mesleki etik belgeleri ve davranış kurallarına bakılırsa, çoğu meslekietik belgesinde mimarlar işverene karşı, mesleğe karşı ve meslektaşlara karşısorumlu tutulmaktadırlar. Spector’un (2005) da söylediği gibi, buradan anlaşılan şuki, bu belgeler mesleğin yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin yerinegetirilmesindeki meslek üyelerini değil, mesleğin sınırlarını denetlemeyeçalışmaktadır. Üyelerini denetlediği durumda da, üyelerin görevlerini kötüyekullanmalarını değil, üyelerin birbirlerine karşı sorumluluklarını denetlemektedir .

23


MİMARLIKTA MESLEK ETİĞİ BELGELERİ ÖRNEKLERİ

24


BRİTANYALI MİMARLAR KRALİYET ENSTİTÜSÜ’NÜN MESLEKİ DAVRANIŞ KURALLARI

Britanyalı Mimarlar Kraliyet Enstitüsü (Royal Institute of British Architects – RIBA)2005 yılında üyelerinin davranışlarında uymaları gereken ilkeleri Mesleki DavranışKuralları (Code of Professional Conduct) başlığıyla yayınlamıştır. Bu kurallar meslekidavranış konusunda üç ilkeden, bu ilkeleri destekleyen mesleki değerlerden ve builkelerin uygulanmalarını açıklayan kılavuzdan oluşmaktadır. Mesleki DavranışKurallarının üç ilkesi, “dürüstlük” (integrity) “yeterlilik” (competency) ve “ilişkiler”(relationships) başlıkları altında açıklanmaktadır (RIBA, 2005).

25


AMERİKAN MİMARLAR ENSTİTÜSÜ’NÜN ETİK VE MESLEKİ DAVRANIŞ KURALLARI

Amerikan Mimarlar Enstitüsü (American Institute of Architects – AIA), üyelerinin meslekiuygulamalarda uymalarını istediği kuralları 2007 yılında Etik ve Mesleki Davranış Kuralları(Code of Ethics & Professional Conduct) başlığında güncellemiştir. Bu belgede meslekiuygulamalarda ve davranışlarda üyelerin peşinde olmaları gereken özel amaçlar olarak etikstandartları ve uyulması zorunlu olan ve ihlali, Enstitü’nün disiplin konusu olabilecekdavranış kurallarını içermektedir (AIA, 2007). Bu ilkeleri şu şekilde sıralayabiliriz.

Genel sorumluluklar

Kamuya karşı sorumluluklar

Yeterlilik, çıkar çatışmalarından kaçınmak, samimiyet, dürüstlük ve gizlilik

Kişisel sorumluluklar

Meslektaşlara karşı sorumluluklar

Çevreye karşı sorumluluklar

26


MİMARLIK HİZMETİ SUNANLAR İÇİN AVRUPA DEONTOLOJİK BELGESİ

2005 yılında, Lüksemburg kentinde oluşturulan Avrupa Mimarlar Kurumu (TheArchitects’ Council of Europe - ACE) Genel Kurulunda kabul edilen MimarlıkHizmetleri Sunanlar İçin Avrupa Deontolojik Belgesi (European Deontological Codefor Providers of Architectural Services), Avrupa ülkelerinde mimarlık alanında etikkurallar konusunda rehberlik sağlamayı amaçlamaktadır. Mimarlar yerine mimarlıkhizmetleri sunanlar teriminin kullanıldığı bu belgede, mimarlık hizmetleri sunanlarınyükümlülükleri, genel yükümlülükler, topluma karşı yükümlülükler, işverene karşıyükümlülükler ve mesleğe karşı yükümlülükler olarak dört maddedeaçıklanmaktadır (ACE, 2005).

27


UIA MUTABAKAT METNİ’NİN ETİK VE DAVRANIŞ KONUSUNDA ÖNERİ KILAVUZU

Tam ismi Mimarlık Pratiği için Tavsiye Edilen Uluslararası Profesyonellik StandartlarıKonusunda UIA Mutabakat Metni (UIA Accord on Recommended InternationalStandards of Professionalism in Architectural Practice) olan bu belgenin ilk baskısı1996 yılında Uluslararası Mimarlar Birliği (Union Internationale des Architectes -International Union of Architects – UIA) Konseyi Meslek Pratiği Komisyonutarafından yayınlandı ve Barselona kentinde toplanan UIA Genel Kurulu’ndaonaylandı. Mutabakat metninin giriş bölümünde bu metnin, uluslararası mimarlartopluluğunun kamu yararına en iyi hizmet edecek standartları ve uygulamalarıtarafsız bir şekilde belirlemek üzere yürüttüğü ortak bir girişimin ürünü olduğubelirtilmektedir. Bu metin, profesyonelliğin ilkeleri, politika konuları, bir mimardaaranan temel koşullar, mesleki etkinliğin kapsamı, mesleki uygulama şekilleri,mimarlık meslek kuruluşlarının rolü ve etik ve davranış gibi başlıklarda, mimaripratiğinin özelliklerini, yetki ve sorumlulukları ve uygulama şekillerini genel olaraktanımlamaktadır (UIA, 1999).

28


MİMARLAR ODASI’ NIN TASLAK METNİ

2008 Yılında TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi bünyesinde oluşturulan etikkurul Mimarlık Alanında Deontolojik Kodlar başlıklı bir taslak metin hazırlamıştır. Bumetin Uluslararası Mimarlar Birliği’nin (Union Internationale Des Architectes [UIA])ve Avrupa Mimarlar Konseyi’nin (The Architects› Council of Europe [ACE]) meslekietik belgelerinden ve TMMOB Mimarlar Odası Mimarlık Mesleğini Uygulama,Mimarlar Arası Dayanışma, Mimarlık Şeref ve Haysiyetini Koruma Yönetmeliği’ndenyararlanarak oluşturulmuştur (TMMOB, 2008). Bu belge mimarların dört faklıyükümlülüğüne yer vermektedir.

Genel Yükümlülükler

Mimarların topluma karşı yükümlülükleri

Mimarların işverene karşı yükümlülüklerine

Mimarların mesleğe ve meslektaşlarına karşı sorumlulukları

29


PEYZAJ MİMARLIĞI ETİĞİ

Peyzaj mimarlığı mesleğinde de değinilen etik ve ahlak kurallarına uygun olarak endoğru biçimde uygulanması başka mesleklerle doğru ilişkiler kurulabilmesi meslekiçeriği ve sınırlarının yeterli biçimde algılanması hedeflenmektedir.

Bu hedeflerde mesleğin etik kurallar çerçevesinde izlenmesi ve denetlenmesiülkemizde peyzaj mimarları odası tarafından takip edilmektedir.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Peyzaj Mimarları Odası, Türkiye sınırlarıiçinde meslek ve sanatlarını uygulamaya yasal olarak yetkili olup, meslekietkinliklerde bulunan peyzaj mimarlarını örgütü içinde toplayan, tüzel kişiliğe sahip,kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur.

Mesleğe ilişkin ülke, kamu, toplum ve birey yararına etik kurallar çerçevesindeönerilerde bulunur ve çalışmalar yapar. [1*].

30


MESLEKİ AMAÇLAR :

Oda tarafından yayınlanan yönetmelikte belirtilen mesleki bazı amaçlar : [2*].

Peyzaj mimarlığı alanında üretilen peyzaj plan, tasarım, proje ve uygulamalarının, nitelikolarak gelişimini sağlamak amacıyla yönetmelik, şartname ve standartlara uygunluğunudenetlemek, planlama, tasarım ve projelendirme sürecinde meslek mensupları arasındahaksız rekabeti önlemek.

Meslek onurunu ve üye haklarını korumak.

Peyzaj mimarlığı hizmetlerine ilişkin olarak, bu dalda faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlarınkanuni düzenlemeler doğrultusunda çalışmalarını tescil etmek, denetlemek, izlemek vebuna ilişkin belge, ödül, uyarı, ceza ve benzeri iş ve eylemlerde bulunup serbest meslekmensuplarının çalışmalarının sicilini tutmak.

Mesleğin uygulaması sürecinde üyelerin karşılaşacakları kanun dışı ve haksız her türlüdavranışa karşı önlemler almak ve yargı yoluna başvurmak, taraf olmak, bilirkişilik,eksperlik, danışmanlık ve benzeri hizmetlerde bulunmak.

31


Peyzaj mimarlığı eğitimi alan öğrenciler ile ilgili olarak, Oda örgütlenmesi içindeyer alan peyzaj mimarlığı öğrenci üye komisyonları aracılığı ile; yaz okulları, gençlikkampları ve staj olanaklarının geliştirilmesi, mesleki deneyim kazanmaları vebenzeri konularda çalışmalar yapmak, öğrenci proje yarışmaları düzenlemek,

Ülke içinde ve dışında tüm resmi, özel kuruluşlar ve meslek grupları ile işbirliğiyaparak kuram ve uygulama alanında mesleğin gelişmesini sağlamak üzere hertürlü etkinlikte bulunmak

Meslek ile ilgili yasa, kararname, yönetmelik, tebliğ ve şartnamelerin hazırlanmasürecinde etkin çalışma yapmak ve bu amaçla ilgili tüm kurumlarla işbirliği içindebulunmak,

Toplumda peyzaj mimarlığı kültürünün korunmasını ve geliştirilmesini sağlamakve bu doğrultudaki başarılı çalışmaları özendirmek

32


MESLEKİ ETİK KODLAR :

UIA (Uluslararası Mimarlar Birliği) ve ACE (Avrupa Mimarlar Konseyi) tarafındanyayınlanan; Peyzaj Mimarlığı mesleki faaliyetleri için geçerli yükümlülüklerikapsayabilecek etik kurallar : [3*].

Bağımsızlık, tarafsızlık, mesleki gizlilik ve dürüstlük kurallarını koşulsuz benimseyerekmesleğin saygınlığını korumakla ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü tutum vedavranıştan kaçınmakla yükümlüdür.

Topluma, işverenlerine, meslektaşlarına ve ürettiklerini kullananlara, bilgi ve birikimiyle,mesleki sorumluluk ve görev anlayışı ile hizmet vermelidir.

Sözleşme öncesi görüşmelerde bulunurken, aynı iş veya hizmet için başka bir meslektaşıtarafından önerilen ücreti dikkate alarak, daha önce yaptığı ücret önerisinde buna göredeğişiklik yapmamalıdır.

Mümkün olan en yüksek tasarım kalitesine ulaşarak, yalnızca çevreyi iyileştirmek içindeğil, aynı zamanda bu çevre içindeki yaşam ve yaşama ortamı kalitesinin sürdürülebilir birşekilde iyileştirilmesi yönünde çaba göstermelidir.

33


Kendisini veya mesleki hizmetlerini hiç bir zaman doğruluktan uzak veya yanıltıcıbiçimde sunmamalı veya tanıtmamalıdır. Başkalarının da bu tür davranışlardabulunmasına izin vermemelidir.

Mesleğini icra ederken eserinin içinde yer alacağı kentin kimliğini, bütünlüğünü,görünümünü zedeleyecek çözümlerden kaçınmalı, her bir yapının kent bütünüiçindeki öneminin bilincinde olarak çözümler üretmek konusunda sorumludavranmalıdır.

Emeklerinin karşılığını, yalnızca ilgili hizmet veya iş sözleşmesinde belirtilenücretler ve primler kapsamında almalıdır.

İşverenlerine ve güncel veya gelecekteki kullanıcılara bağımsız ve tarafsızönerilerde bulunmalıdır.

Şikayetlere zamanında ve nazik bir şekilde, yazılı olarak cevap vermelidir.

34


İşvereni iş sözleşmesinde yer alsa da almasa da- anlaşmazlıkların çözümündekullanılabilecek yöntemler hakkında bilgilendirmelidir .

Bir işi alabilmek için özendirici herhangi bir teklifte bulunmamalıdır.

Müşterilerinin işlerinin mahremiyetine saygı göstermeli ve gizli bilgileri müşterininönceden izni olmadan kimseye açıklamamalıdır.

Mesleki etkinliklerini bağımsızlık, tarafsızlık, gizlilik, dürüstlük, doğruluk ve adaletilkeleri çerçevesinde gerçekleştirmelidir.

Ortakları ve çalışanları için uygun bir çalışma ortamı sağlamalı, onlara emeklerininkarşılığını adil bir şekilde vermeli ve mesleki gelişmelerini olanaklı kılmalıdır. 1*) http://www.peyzaj.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=156

2*) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/01/20060115-1.htm

3*) www.mimarlarodasiankara.org/dosya/etikkodlar.doc

35

http://www.peyzaj.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=156

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/01/20060115-1.htm

http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/etikkodlar.doc


TOPRAK ETİĞİ

Toprak etiği, insanın, biyotik topluluğun “sade bir üyesi” olduğu anlayışını ifade eder. İlk defaAldo Leopold tarafından kullanılan bir kavramdır. Aldo Leopold, çevre etiği ve doğal yaşamıkoruma alanlarında 20. yüzyılın en etkili bilim insanlarındandır. Leopold, toprak etiğikavramıyla, günümüze kadar gelişen tüm etik sistemlerin sadece insan merkezli olduğunuvurgulayarak toprağı da içine alacak yeni bir etik önerir. Toprak etiğini, topluluğun sınırlarınıyalnız insan değil, karaları ve suları, bitki ve hayvanları, yani tüm toprağı kucaklayacakşekilde genişletmek olarak tanımlar. Leopold, her şeyden önce, toprağa salt ekonomikdeğer verilmesinden vazgeçilmesi gerektiğini savunur. Ona göre, bütünüyle ekonomiknedenlere dayalı doğa koruma sistemlerinde temel bir eksiklik vardır: toprak topluluğununüyelerinin büyük bir çoğunluğunun ekonomik değeri yoktur! Doğa korumayı ekonomiksebeplere dayandırmak ancak ekonomik açıdan faydalı türleri ve toprakları korumaya yarar.Oysa toprağın sağlıklı işleyişi için, insana faydası olsun ya da olmasın (ticari değeri olsun yada olmasın) ekosistemin tüm unsurlarına ihtiyaç vardır. Sadece ekonomik çıkar güden birdoğa koruma sistemi, toprak topluluğu içindeki ticari değeri olmayan, ama aslında otopluluğun sağlıklı işleyebilmesi için gerekli olan unsurları göz ardı etmeye ve devre dışıbırakmaya eğilim gösterir. Bunu engellemenin tek yolu, tüm ekosistemi koruyacak dahabütüncül bir etik sisteminin ortaya çıkmasıdır.

36

Kaynak : http://toprak.tema.org.tr/web_20002_1/neuralnetwork.aspx?type=1635


HAYVAN ETİĞİ

YABAN HAYVANLARI İLE YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ARAŞTIRMACILARINUYMASI GEREKEN ETİK KURALLAR

Yaban hayvanlarının bilimsel amaçlı deneylerde kullanılması gerektiği durumlarda,araştırıcıların çalışmalarını temel etik kurallara uygun olarak gerçekleştirmelerigerekmektedir. Bu kurallar şu şekilde özetlenebilir:

Herhangi bir arazi çalışmasına başlamadan önce araştırıcı, üzerinde çalışacağı türü vetürün bulunduğu habitatı-nişi çok iyi şekilde tanımalı, hayvanın yakalanma vemarkalanmaya karşı hassasiyeti ve esaret koşullarındaki ihtiyaçlarını bilmelidir.

Araştırmanın, çalışılan popülasyon ve çevre üzerindeki etkileri değerlendirilmeli veyaratılabilecek olumsuz etkiler mümkün olduğunca azaltılmalıdır.

Uygulanan metot ile devam eden çalışmanın sonuçları arasındaki senkronizasyon sürekliolarak kontrol edilmeli ve gerektiği zaman metot, çalışmanın seyrine göre yenidenmodifiye edilebilmelidir.

Araştırıcı, hayvanların yakalanması, barındırılması, veya araştırma teknikleri ile ilgiliuyguladığı yenilikleri/değişiklikleri yayınlamalıdır.

37


HAYVAN ETİĞİ

AÇIKLAMA: İlk dört madde araştırmacının bilgi toplamasını ve hayvaninözelliklerini iyi tanımasını gerektirmektedir. Çalışılacak hayvan bir laboratuvarhayvanı olmadığı için özellikleri bilinmeyebilir. Araştırma bunun üzerinde yapılıyorolabilir. Örnek: Hayvanın işaretlenmesinde, markalama yöntemi olarak kullanılanboya, üreme rengini kapatarak, dişinin erkeğini bulmasını zorlaştırabilir veyaengellerse, popülasyon sayısı değişecektir. Benzer bir durum, yapılan markalamapredatörün işini kolaylaştırıyorsa gene sayı değişecektir. Örnekler çoğaltılabilir. Bunedenle araştırmacı hem hayvanı iyi tanımalı hem ekosistem içerisindeki yerini iyibilmeli ve yaptığı çalışma popülasyon ve/veya ekosistemde değişmeye yolaçıyorsa metodunu değiştirebilmelidir.

38


HAYVAN ETİĞİ

Araştırıcı, hayvanları doğadan uzaklaştırmadan önce, çalışılan taksonunpopulasyon durumunu bilmelidir (kural olarak tehlike veya tehdit altındakitaksonlar, koruma amaçlı yapılan çalışmaların dışında herhangi bir amaçlabulundukları alandan uzaklaştırılamaz veya bir yerden başka bir yere taşınamaz).

Çalışma için gerekli hayvan sayısı her bir çalışma için farklı olmakla birlikte,araştırıcı kullanacağı hayvan sayısını en az indirgemelidir.

39


HAYVAN ETİĞİ

AÇIKLAMA: Bazı tipteki çalışmalar; geniş bir coğrafik alanda yeni bir türünsergilediği varyasyonların incelenmesi gibi, doğadan çok sayıda örnektoplanmasını gerektirdiği halde çoğu kez toplanan hayvan sayısı bir popülasyonunsadece küçük bir bölümünü oluşturur. Çalışma için uygun sayıda örnek toplanması,hem gelecekteki gereksiz tekrarlarla popülasyona verilecek zararı hem dearaştırıcının zaman ve emeğinin boşa gitmesini engeller. İstatistikçilerle yapılanbilgi alışverişi uygun örnek büyüklüğünün belirlenmesinde yardımcı olabilir.

40


HAYVAN ETİĞİ

Yakalanan veya doğadan toplanan arazi hayvanları predasyon ve ekstrem sıcaklıklara maruzbırakılmamalı, gereğinden fazla ellenmemelidir. Yakalama için kullanılan malzemeler düzenli olarakkontrol edilmeli ve çalışılan türe özgü olmalıdır.

Çalışılan hayvanın stres durumu ve ağrı çekmesi engellenmeli, yara alma ve ölüm riski mümkünolduğunca azaltılmalıdır.

Aksi zorunlu olmadıkça, acı veya ağrıya neden olabilecek uygulamalar sırasında hayvana uygun birsedatif veya analjezik verilmelidir.

Canlının ağrı çektiği veya yara aldığı durumlarda tedavisi en iyi koşullarda ve insanca yapılmalıdır.

Ağrı veren veya acıya neden olan uygulamalar esnasında veya uygulamanın sonunda hayvanlaraötanazi uygulanmalıdır.

Herhangi bir nedenle ölümlerin gerçekleştiği durumlarda örneklerin müze koleksiyonuna dahiedilmek üzere hazırlanması önerilmektedir.

41

Yararlanılan Kaynaklar:Live Animal Capture and Handling Guidelines for Wild Mammals, Birds, Amphibians & Reptiles. Standarts for Components of British Columbia’sBiodiversity No.3. Prepared by Ministry of Environment, Lands and Parks Resources Inventory Branch for theTerrestrial Ecosystems Task Force Resources Inventory Committee. December 4, 1998 Version 2.0http://www.etikkurul.hacettepe.edu.tr/hdek/yaban.php


HAYVAN ETİĞİ

42

Kaynak : http://cu.dergipark.gov.tr/download/article-file/25384


HAYVAN ETİĞİ

43

Kaynak : http://cu.dergipark.gov.tr/download/article-file/25384



Tarım ve gıda sözcükleri giderek daha fazla “yan yana” kullanılmaya başlandı. Günümüzdesıkça duymakta olduğumuz “tarladan çatala” tanımlaması tarım ve gıdanın bir sistem vesüreç olarak bütünselliğini güzel bir biçimde ifade ediyor. Bu süreç yediklerimiziniçtiklerimizin tarımsal faaliyet yoluyla üretiminden (birincil üretim) tüketimine kadar olanyolculuğun tüm aşamalarını içeriyor. Toprağın hazırlanması, tohumun ekilmesi, tarımsalüretim faaliyetlerinin sürdürülmesi, ürünlerin toplanması, taşınması, derecelendirilmesi,işlenmesi, ambalajlanması, depolanması, dağıtımı, ticareti, satılması ve son tüketicininsofrasında yer alması bu sürecin başlıca aşamaları olarak sıralanabiliyor.

Tarım ve gıda sistemi son yıllarda insanların yeterli, dengeli ve güvenli beslenmeleriyleolduğu kadar, üretim ve tüketimin insani ve toplumsal boyutlarıyla ve doğal kaynaklarlailişkisi açısından da gündeme geliyor. Aslında insanoğlunun başka hiçbir faaliyeti, tarım vegıda kadar kendi yaşamını etkilemiyor ve doğal kaynaklarla bu ölçüde etkileşim içindebulunmuyor. Bu anlamda; sürdürülebilir tarım, açlıkla mücadele, gıda hakkı, adil ticaret,tarım işçilerinin çalışma koşulları, gıda egemenliği, aile çiftçiliğinin korunması, gıdayolsuzlukları, tarım toprakların amaç dışı kullanımı, toprak gaspları, toprak erozyonu, sukirliliği, biyoçeşitlilik kayıpları, iklim değişikliği ve benzeri konuların gündemde önemli yeralması son derece doğaldır.

44



Tarım ve gıda yaşamımızın çok içinde olduğu için hepimiz ikisine de yakınız.Ancak, etik için aynı şeyi söyleyebilir miyiz? Etik kavramı ilk bakışta (a) birazgizemli, (b) biraz yasağa dayalı, yani yapmayın etmeyin diyen, (c) çokça da sadecealan uzmanlarının içeriğini ve kapsamını bildiği bir kavram olarak gözüküyor.

Oysa hepimiz; tarım ve gıda politikalarını belirleyenler, tarımsal girdi üretim veticareti yapanlar, tarımsal ürünleri yetiştirenler, bu ürünleri işleyenler, dağıtımağının her aşamasındaki insanlar, satış zincirinde yer alanlar ve tabii ki tüketiciler,tarım ve gıda sistemiyle bağlantılı olarak etik ikilemlerle karşı kaşıya kalıyoruz,kararlar alıyoruz, tutum geliştiriyoruz, davranışlarda bulunuyoruz. Bunlarla ilgiliaşağıda bazı örnekler verdik. Hepimiz aynı zamanda birer tüketici olduğumuzdan,bu örnekleri sadece tüketici kimliğiyle verdiğimiz kararlar ve tercihler arasındanseçtik.

45



ÖRNEK 1: Kimimiz vejetaryen olarak yaşıyoruz; yani et yemiyoruz. Eğer bu kararı,eti sağlıklı bir yiyecek olarak görmediğimiz ya da tat ve lezzet açısındansevmediğimiz için alıyorsak ortada etikle ilgili bir durum yok demektir. Ancak,vejetaryen olmayı; bugün egemen olan fabrika hayvancılığını protesto etmek,hayvan hakları ve hayvan refahı açısından et tüketimine karşı olmak nedenleriyleseçenler etik bir karar almışlar ve ahlaki bir pozisyon belirlemişler demektir.

46



ÖRNEK 2: Organik/Ekolojik ürünler satın alan, kendilerinin ve ailelerininbeslenmelerini bu ürünler temelinde gerçekleştiren tüketicilerin bu tercihleri;kimyasal ilaç ve suni gübre kullanımına ve mono kültür üretime dayananendüstriyel tarımın biyolojik çeşitliliği yok ettiği, toprakları tahrip ettiği, sularıkirlettiği, küresel ısınmayı artırdığı düşüncesine ve doğayı koruma amacınadayanıyorsa; davranışlarının temelinde etik bir kaygı söz konusudur. Buolumsuzlukları görmekle birlikte; aynı konuda “endüstriyel tarım olmazsa 7,5milyar insanı nasıl besler bu dünya? Endüstriyel tarıma karşı olmak aslında açlıktanyana olmak demektir” diye düşünenler de başka bir etik duruşun sözcülüğünüyapıyorlar. Söz konusu olumsuzlukları ortadan kaldırarak dünya nüfusunu beslemeidealine ulaştığımız gün insanlık için önemli bir aşama gerçekleşmiş olacaktır.

47



ÖRNEK 3: Günümüzde süpermarket raflarında dünyanın her yerinden gelmişmeyve ve sebzeler bulunuyor. Bazı kimseler bunları bol bol tüketecek ekonomikgelire sahip olmalarına karşın, daha çok yerel ve mevsimlik ürünleri tercih ediyor,uzaklardan gelen ürünleri çok nadir olarak satın alıyorlar. Eğer bu davranışuzaklardan, başka kıtalardan gelen ürünlerin nakliye ve depolama yoluyla doğayayeni bir yük yarattığı kaygısından geliyorsa ya da yerel üreticinin desteklenmesidüşüncesine dayanıyorsa kuşkusuz etik bir davranış söz konusudur. Öte yandan “oülkelerdeki insanlar ancak bu meyve ve sebzelerin başka ülkelerde tüketilmesisayesinde okula gidebiliyorlar ya da sağlık hizmeti alabiliyorlar. O ülkelerinekonomilerinin ayakta kalması için bu tüketim şart.” derseniz o da “etik birsöylem”.

48



ÖRNEK 4: Daha çok kahve ve kakao tabanlı yiyecek ve içeceklerin bir kısmınınüstünde “adil ticaret” damgası bulunuyor. Bu ürünler yoksul ülkelerde yoksulüreticiler ve tarım işçileri tarafından yetiştiriliyor. Adil ticaret damgası, o ürünetüketicinin ödediği paradan emeğe adil bir pay ayrıldığını ve yoksul üreticilerin veişçilerin sömürülmediğini gösteriyor. Alışverişinizde küresel anlamda adil ticaretidesteklemek ve dolayısıyla tarımda emek sömürüsüne karşı durmak için adilticaret damgalı ürünleri tercih ediyorsanız bu etik bir davranıştır.

49



Bütün bu örneklerde etik tercihler yer alıyor. Peki, bir tercihi etik tercih yapan nedir? Bu sorunun yanıtını üç altbaşlıkta açıklamaya çalışalım.

(a) Değerlere dayalı olma:

Alınan kararlarda, yapılan tercihlerde “değerler” söz konusu olduğunda etik alanındayız demektir. Genellikle sözkonusu değerler arasında bir çatışma olmadıkça etik bir karar verme sürecinden geçmekte olduğumuzu farketmeyiz. Ancak bazen kararlarımızın hangi değerlere dayandığı sorgulanır. Sokrates’in Üçlü Filtresi’nde olduğugibi; tercihlerimiz gerçeklik, iyilik ve yararlılık açısından değerlendirilir. Kararlarımızın geçerliliğini ve doğruluğunusavunmamız; eylemimizi temellendirmemiz istenir. Uygulamalı etikte bu temellendirme başlıca üç bağlamdayapılır:

Esenlik (wellbeing): Alınan kararlar insanların ve hayvanların sağlığı ve refahı için iyi midir?

Özerklik (autonomy): İnsanların tarım ve gıda konusundaki özerkliklerinin ve ahlaki sorumluluklarının sınırlarınedir?

Adalet (justice): Alınan kararlar herkes için adil mi?

Değerlerin evrensel temelleri olmakla birlikte, ifade ediliş biçimleri içinde yaşanılan toplumla ilişkilidir vetoplumsal kabuller çoğu kez bir uygulamayı doğru ya da yanlış olarak tanımlamamızın nedenini oluşturur. Ancaketik bilince ve etik açıdan eleştirel düşünme duyarlılığına sahip bireyler toplumsal kabulleri de sorgulayabilirler. Buniteliklere sahip bireyler topluma değerleri ifade edebilmeleri için yeni biçimler önerebilirler.

50



(b) Tartışılabilir olma:

Bazı düşünürler mutlak etik ilkeler öne sürseler de, insanoğlu mutlak iyiyitanımlama çabasında sona ulaşamamıştır. Hangi değerin öncelikli olduğu ve hangiilkelerin ötekiler için feda edilebileceği konusunda ciddi görüş ayrılıkları vardır. Etiktercihler değerlere ve ilkelere dayalı oldukları için bu görüş ayrılıklarındandoğrudan etkilenirler; bu nedenle de tartışılabilir, itiraz edilebilir kararlardır.Özellikle farklı değerler arasında çatışma ortaya çıktığında bu zorunlu gerilim dahada belirgin hale gelir. Hayvan refahının ya da adil ticaretin yanında olmak,arkasında durmak kolaydır. Ancak bizler çoğu kez çatışan (yarışan) değerlerarasında, örneğin kalkınma ile eşitlik arasında ya da hayvan refahı ile açlıklamücadele arasında değerlendirmeler yapmak ve zor kararlar vermek durumundakalırız.

51



(c) Sonuçların sorgulanması:

Etik tercihler yapılırken farklı uygulamaların yaratacağı sonuçlar üzerinde özenledüşünülmelidir. Değer çatışmaları ile ilgili kararlar alırken daima bir değeri başka bir değerikorumak adına harcamak söz konusudur. Böylesi bir değer harcama çoğu kez uzun vadelikestirimler yapmayı da içerir. Sözgelimi, modern tarım teknikleri bize daha ucuz üretim yapmaolanağı veriyor; daha fazla kişiyi, daha ucuza doyurabileceğiz, ama bunu daha uzun yıllarsürdürebilmek mümkün mü, yoksa gelecek kuşakların haklarına mı el koyuyoruz?

Etik, belli değerleri tutucu bir biçimde ve her koşulda desteklemek değildir. Tarım ve gıda ileilgili farklı ve zaman zaman çatışan değerleri ele almak, öncelikle bu değerlendirmeyi yaparkengerçekliğin sınırları içinde bulunmayı, yani bilgi sahibi olmayı gerektirir. Uygulamalı etikalanında bir değerin korunmasını önermek etmez; onun nasıl korunacağını da ortaya koymakgerekir. Belirli durumlar için verilen kararları genellemek ise daha büyük bir duyarlılık vesorumluluk bilinciyle gerçekleştirilmesi gereken bir çaba, etik açıdan oldukça iddialı bireylemdir. Bu nedenle etik alanında çalışanlar kaba bir ahlakçılığı kuşkuyla karşılarken,genelleme yapma konusunda sakınımlı olmayı bir erdem olarak kabul ederler.

Kaynak : http://www.target-prj.org/bizden-size/

52


ETİK KURUL NEDİR?

Bu tür kurulların temel amacı

İnsanlıkla ilgili değerleri korumak,

Bilimsel bilgi üretimi ve bunun sonuçlarıyla ilgilenmek,

Sağlıkla ilgili yasalar hazırlanırken tavsiyelerde bulunmak,

Etiksel ilkelerden yola çıkılarak yasa yapılması durumlarında etkin rol oynamak,

Etik konusu ile ilgili tartışmaları halk arasında başlatmak

Bilimsel gelişmelerin neden olduğu tehlikelerin farkına varan bir toplumyaratılmasına katkıda bulunmaktır.

53


ETİK KURULLARIN TÜRLERİ

Etik kurulları, onları oluşturan üyelerine, bulundukları kurumlara ve işlevlerine göre sınıflandırmakolasıdır. Kimi görüşlere göre ise merkezi etik kurulları, yerel etik kurulları sınıflaması yapılmaktadır.

Örneğin ülke genelinde Sağlık Bakanlığı düzeyinde bir genel etik kurul kurulmasını, buna bağlı olarak bazıbölgelerde ve illerde yerel etik kurullar oluşturulması görüşünü benimseyenler vardır. (1*,2*).

Etik kurullarla ilgili sınıflandırmayı şöyle yapabiliriz.

Genel Etik Kurullar:

Bilimsel araştırma ve inceleme kurulları,

Klinik araştırma etik kurulları,

Danışmanlık kurulları,

Hastane etik kurulları,

Üniversite etik kurulları.

vb

54

1*) Fred R : «Hospital Medical Ethics Committees A rewiew of TheirDevelopment», Ethics Committees», JAMA, 253 : 2693-2697, 1988.

2*) Karakaya H «Hastane etik kurulları ve Türkiye'de kurulabilme koşullan», A.Ü.T.F. Deontoloji ve Tıp Tarihi AnabilimDalı Doktora tezi, 1992.


ÖRNEK ETİK KURUL İNCELEMELERİ

Amasya Üniversitesi Etik Kurul Yönergesi

Karadeniz Teknik Üniversitesi Senato’sunun 08.02.2013 Tarih ve 249 Sayılı Toplantı Tutanağı

55


AMASYA ÜNİVERSİTESİ ETİK KURUL YÖNERGESİBİRİNCİ BÖLÜM; AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK VE TANIMLAR Amaç

Madde 1 – (1) Bu Yönergenin amacı; Amasya Üniversitesi bünyesinde kurulan Etik Kurulun oluşumunu,görevlerini ve çalışma esaslarını düzenlemektir.

Kapsam

Madde 2 – (1) Bu Yönerge, Amasya Üniversitesinde görev yapan akademik ve idari personelin, öğrencilerinve hizmet veren ve alan bütün kişilerin her türlü bilimsel araştırma ve etkinliğini, üniversite künyesiyleyayınlanmak üzere hazırlanan tüm çalışmalarını, eğitim-öğretim, hizmet ve toplumsal sorumlulukfaaliyetlerini, birimlerin kendi içinde ya da birbirleri ile olan birimler arası ilişkilerini kapsar.

Dayanak

Madde 3 – (1) Bu Yönerge; Bu yönerge, 25.05.2004 tarih ve 5176 sayılı “Kamu Görevlileri Etik KuruluKurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna” ve 13.04.2005 tarih ve 25785 sayılıResmi Gazetede yayımlanan “Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ve Başvuru Usul ve Esasları HakkındaYönetmeliğe” ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 14 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.Ayrıca İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve bilim etiğine ilişkin olarak Türkiye Cumhuriyetininimzaladığı uluslararası bütün antlaşmalar bu yönergenin hukuksal dayanağının evrensel boyutunuoluşturmaktadır

56


AMASYA ÜNİVERSİTESİ ETİK KURUL YÖNERGESİ - TANIMLAR

Tanımlar

Madde 4 – (1) Bu Yönergede geçen;

a) Üniversite: Amasya Üniversitesi’ni,

b) Rektör: Amasya Üniversitesi Rektörü’nü,

c) Senato: Amasya Üniversitesi Senatosu’nu,

ç) Birim: Amasya Üniversitesi’ne bağlı tüm akademik ve idari birimleri,

d) Mensup: Amasya Üniversitesi akademik ve idari personeli ile öğrencilerini,

e) Etik Kurul: Amasya Üniversitesi Etik Kurulunu,

f) Başkan: Amasya Üniversitesi Etik Kurul başkanını,

g) Üye: Amasya Üniversitesi Etik Kurul üyesini,

ğ) Bilim Alanı: Sağlık, Fen ve Sosyal Bilimleri,

h) Sekretarya: Amasya Üniversitesi Etik Kurul Sekretaryasını ifade eder.

57


İKİNCİ BÖLÜM; ETİK KURUL, GÖREV VE YETKİLERİ ETİK KURULUN AMACI

Madde 5 – (1) Etik Kurulun amacı; Amasya Üniversitesi bünyesindegerçekleştirilen araştırma, yayın, eğitim-öğretim, toplumsal sorumluluk ve hizmetfaaliyetlerinde etik ilkelere uyumun sağlanması ve aykırı uygulamalarındeğerlendirilmesidir.

58


ETİK KURULUN OLUŞUMU

Madde 6 – (1) Etik Kurul; sağlık bilimlerinden, fen bilimlerinden ve sosyalbilimlerden eşit sayıda olmak üzere, Senato tarafından seçilen toplam dokuzöğretim üyesinden oluşur.

(2) Etik Kurul üyelerinin üçü, her biri ayrı bilim dallarından olmak üzere, emekliöğretim üyeleri veya başka bir üniversitede görev yapan öğretim üyeleri arasındanseçilebilir.

(3) Senato tarafından ayrıca her biri ayrı bilim dalından üçer olmak üzere toplamdokuz yedek üye seçilir.

59


ÜYELERİN GÖREV SÜRELERİ, ÜYELİĞİNİ SONA ERDİREN HALLER

Üyelerin Görev Süreleri

Madde 7 – (1) Etik Kurul Üyelerinin görev süresi üç yıldır.

(2) Görev süresi dolan üye, iki dönem daha seçilebilir. Görev süresi dolmadan boşalan üyelik görevini, yerine geçtiğikişinin süresini tamamlamak üzere, aynı bilim alanında seçilen yedek üye üstlenir.

Üyeliğini Sona Erdiren Haller

Madde 8 – (1) Etik Kurul Üyelerinin süreleri dolmadan, herhangi bir nedenle görevlerine son verilemez.

(2) Etik Kurul üyeliği yalnızca şu hallerde sona erer:

a) Görev süresinin tamamlanması,

b) Yazılı istifa beyanı,

c) Yurt dışı görevi, sağlık sorunu gibi gerekçelerle kesintisiz bir şekilde altı ayı aşan bir süreyle Etik Kurul toplantılarınakatılanamayacağının anlaşılması,

ç) Bir takvim yılı içinde mazeretsiz olarak üç toplantıya katılmaması,

d) Etik kurallara aykırı davranıldığının sabit olması.

60


ETİK KURULUN YAPISI, ETİK KURUL SEKRETARYASI

Etik Kurulun Yapısı

Madde 9 – (1) Etik Kurul ilk toplantısını en kıdemli öğretim üyesinin başkanlığındayapar ve üyeleri arasından üç yıllık süre için bir başkan, bir başkan yardımcısı ve biryazman seçer. Etik Kurul başkanlığı görevi sadece bir dönem yürütülebilir.

(2) Başkanın yokluğunda, başkan yardımcısı Etik Kurula başkanlık eder. Herhangibir nedenle üye sıfatını kaybeden başkanın görevini, yeni başkanın seçileceği ilkKurul toplantısına kadar başkan yardımcısı yürütür. Bu suretle göreve gelenbaşkan selefinin görev süresini tamamlar.

Etik Kurul Sekretaryası

Madde 10 – (1) Etik Kurulun sekretarya hizmetlerini yerine getirmek üzere gereklipersonel, mekan, araç ve gereç ihtiyacı Rektörlük tarafından karşılanır.

61


ALT ETİK KURULLAR

Madde 11 – (1) Gerekli görmesi halinde Etik Kurul, akademik araştırma ve yayın,eğitim-öğretim, sosyal yaşam ve ilişkiler, ayrımcılık ve çevre gibi konulardafaaliyet göstermek üzere alt etik kurullar oluşturulmasına karar verebilir.

(2) Aynı şekilde sadece sağlık bilimleri, fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarındaveya ilgili birimlerde faaliyet göstermek üzere alt etik kurullar oluşturulabilir.

(3) Alt etik kurulların kuruluş, işleyiş ve uygulamaları, bu Yönerge esas alınarakhazırlanacak diğer yönergelere göre yürütülür.

62


UZMAN VE KOMİSYONLAR

Uzman ve Komisyonlar

Madde 12 – (1) Gerekli görmesi halinde Etik Kurul, bağımsız uzman görüşlerindenyararlanabileceği gibi, uzmanlardan oluşan komisyonlar da kurabilir. Görüşünebaşvurulan uzmanlar ya da oluşturulan komisyon, ilgili dosya hakkındahazırladıkları raporu öngörülen sürede Etik Kurula sunar.

63


ETİK KURULUN GÖREV VE YETKİLERİ (AMASYA ÜNİVERSİTESİ)

Madde 13 – (1) Etik Kurul, işbu Yönergenin uygulanmasını sağlamaya yönelikolarak her türlü çalışmayı yürütmekle görevli olup, bu amaçla her türlü kararı almahak ve yetkisine de sahiptir.

(2) Bu çerçevede Etik Kurulun başlıca görev ve yetkileri şunlardır:

a) Etik ilkeler konusunda Üniversite mensuplarını bilgilendirmek.

b) Etik değerlerin ön plana çıkarılması, etik bilincin arttırılması ve etik yaşamkültürünün kurumsallaşması için eğitici faaliyetler düzenlemek, etik konusuylailgili bilimsel araştırma ve yayın yapılmasını teşvik etmek.

c) Yönerge kapsamına giren her türlü etik sorunun tanımlanması ve çözümüneyönelik çalışmalar yapmak veya yaptırmak, karar almak, görüş bildirmek.

64


ETİK KURULUN GÖREV VE YETKİLERİ (AMASYA ÜNİVERSİTESİ) DEVAM…

ç) Etik kurallara aykırılığa yönelik somut iddiaları incelemek ve bir sonucabağlamak.

d) Somut olayların incelenmesi için komisyonlar kurmak, uzman görüşünebaşvurmak.

e) Üniversite bünyesinde alt etik kurulların kurulmasına karar vermek, kurulacakalt etik kurulların çalışma alanlarını belirlemek, bu kurullarda görev alacak kişilereyönelik gerekli eğitim desteğini vermek.

f) Alt etik kurullar arasında eşgüdümü sağlamak, gerektiğinde hakemlik yapmak.

g) Alt etik kurulların uygulamalarının Üniversitenin benimsemiş olduğu temel etikilkelerle bütünleşmesine yönelik çalışmalar yapmak ve önerilerde bulunmak.

ğ)Yıllık raporlar hazırlayarak Rektörlüğe sunmak.

65


ETİK KURULUN GÖREVLERİ (KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ, EK-4: KTÜ SENATO’SUNUN 08.02.2013 TARİH VE

249 SAYILI TOPLANTI TUTANAĞI )

Madde 7-. Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurullarınıngörev ve sorumlulukları şunlardır:

a) Karadeniz Teknik Üniversitesi tarafından kısmen veya tamamen desteklenen veyaüniversite mensuplarınca gerçekleştirilen bilimsel araştırma ve yayınların, önerilenler vesonuçlananlar dahil olmak üzere, etik normlara uygun yürütülmesini sağlamak

b) Etiğe aykırı davranışları, Rektörlüğün talebi üzerine incelemek ve rapor hazırlamak

c) Gerektiğinde uzman veya danışman görüşü almak, ilgili kişilerle yazışmalar yapmak vebilgi istemek

d) Gerekli durumlarda, inceleme komisyonu oluşturmak ve bu komisyonların hazırladığıraporları inceleyerek sonuçlandırmak

e) Sonuçlanan ve karara bağlanmış olan araştırma ve yayın etiğine aykırı davranışlarınRektörlük aracılığı ile ilgililere duyurulmasını sağlamak

66


ETİK KURULUN GÖREVLERİ (KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ, EK-4: KTÜ SENATO’SUNUN 08.02.2013 TARİH VE 249 SAYILI TOPLANTI TUTANAĞI )

f) Hakkında değerlendirme yaptığı, karar aldığı ve görüş verdiği tüm etik konular vesorunlarda hassasiyet ve gizlilik içinde çalışmak ve ilgili tüm bilgi ve belgeleri saklı tutmak

g) Etiğe aykırı davranışı incelerken, bilgi veren, incelenen ve incelemelere yardımcıolanlara karşı eşit, saygılı, önyargısız, duyarlı ve adil davranmak

h) Araştırma, yayın, akademik etik konularında etik dışı davranışların ortadan kaldırmasıamacıyla ilgili birim, kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yaparak eğitici faaliyetlerindüzenlenmesi yönünde Rektörlüğe önerilerde bulunmak

i) Üniversite akademik personeli, lisansüstü eğitim öğrencileri ve tıpta uzmanlık öğrencileriiçin bilimsel araştırma ve yayın etiği kursları düzenlemek, bu kurslara ilişkin eğitimiprogramlamak

j) Bilimsel araştırmaların etiğe uygun yürütülmesi için ilkeleri belirlemek, geliştirmek vegerektiğinde değişiklik önerisinde bulunmak

67


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ; KURULA BAŞVURU VE İNCELEME, BAŞVURU KONUSU VE ŞEKLİ

Madde 14 – (1) Yönerge kapsamında, Sekretarya aracılığıyla Etik Kurula yapılacakbaşvurular yazılı olabileceği gibi, tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü veya elektronik imzalıolarak da gerçekleştirilebilir. Başvuranın kimlik bilgileri Etik Kurul üyeleri dışında gizlitutulur.

(2) Etik ilkelere aykırılık iddiasına konu olan bir davranış nedeniyle başlatılan bir yargılamaveya yürütülen bir disiplin soruşturması, Etik Kurulun inceleme ve karar verme yetkisiniortadan kaldırmaz. Bununla birlikte Etik Kurul yapacağı incelemeyi, yargılama veyasoruşturmanın sonuçlanmasına kadar erteleyebilir.

(3) Daha önce Etik Kurul tarafından incelenip karara bağlanmış bir başvuru konusunda yenikanıtlar gösterilmedikçe bir daha başvuru ve inceleme yapılamaz.

(4) Bilim Etik Kurulu tarafından etik kurul formları güncellenmiş olup; 15.06.2016 tarihiitibariyle yapılacak olan başvurularda güncel etik kurul karar formlarının konulmasıgerekmektedir.

68


BAŞVURU USULÜ

Madde 15 – (1) Başvuru dilekçesinde, başvuruyu yapan kişinin adı, soyadı,yerleşim yeri, iş adresi, -varsa- diğer iletişim bilgileri ve T.C. kimlik numarası ileimzası bulunur. Anılan bilgileri içermeyen, sahte kimlik bilgileri ile yapılanbaşvurular incelenmeye alınmaz.

(2) Dilekçenin okunaklı ve anlaşılır olması yeterlidir. Başvurunun Etik Kurulkayıtlarına geçtiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.

(3) Dilekçede, etik ilkeye aykırı davranış iddiasına ilişkin bilgiler açık ve ayrıntılıolarak belirtilir; iddia, kişi, zaman ve yer belirtilerek somutlaştırılır. Eldebulundurulan her türlü belge dilekçeye eklenir; tanık ve diğer delillere işaret edilir.

69


BAŞVURULARIN KABULÜ VE İNCELENMESİ

Madde 16 – (1) Başkan yapılan tüm başvuruları, değerlendirilmek üzere EtikKurulun yapacağı ilk toplantının gündemine alır. Birimler ve Rektörlük de, somutbazı olayların değerlendirilmesi için Etik Kurula dosya gönderebilir.

(2) Yapılan başvuruların usul bakımından kabulü ve değerlendirmeye alınmasıyetkisi münhasıran (yalnızca) Etik Kurula aittir. Usulüne uygun olmadığı içinincelemeye alınmayan başvurular, mümkün olduğu takdirde başvuru sahibineyazılı olarak bildirilir.

(3) Etik Kurul incelemesini en geç üç ay içerisinde tamamlar ve nihai raporunuhazırlar. Bu süre, başvurunun kayda alındığı tarihte başlar. Gerek görülmesihalinde Etik Kurul bu süreyi bir defaya mahsus olmak üzere üç aya kadaruzatabileceği gibi, bazı başvuruların incelenmesini üç ay süreyle erteleyebilir.

70


RE’SEN İNCELEME

Re’sen İnceleme

Madde 17 – (1) Etik Kurul, herhangi bir şekilde bilgi sahibi olduğu ve görev alanı içerisinde bulunan bir etik ihlaline yönelik re’sen inceleme de başlatabilir.

(re:sen) esk. 1. Kendi başına, kendiliğinden. 2. Bağımsız olarak, kimseye bağlı olmaksızın, TDK

71


DÖRDÜNCÜ BÖLÜM;KURULUN ÇALIŞMA DÜZENİ, RAPORTÖRE TEVDİ

Madde 18 – (1) Etik Kurul, hakkında inceleme kararı verdiği her dosya için üyelerarasından bir raportör görevlendirir.

(2) Belirli bir dosyanın etik açıdan incelenmesiyle görevlendirilen raportör,gerekçelerini yazılı olarak bildirmek suretiyle bu görevden çekilebilir.

(3) Raportör, Sekreterya aracılığıyla Amasya Üniversitesine bağlı tüm birimlerdenve kişilerden dosyayla ilgili doğrudan yazılı bilgi alabilir. Bu bilgi ve belgeler EtikKurul inceleme dosyasında saklanır.

(4) Raportör, bir ay içerisinde incelemesini tamamlayarak, yorum ve önerisini deiçeren yazılı raporunu Etik Kurula sunar.

(tevdi:) esk. Verme, bırakma.

72


DOSYA ÜZERİNDEN İNCELEME

Madde 19 – (1) Kurul ilke olarak tüm değerlendirmelerini dosya üzerinden yapar.Bununla birlikte ihtiyaç duyduğunda ilgili kişilerden yazılı ya da sözlü bilgi alabilir.Etik ihlali gerekçesine dayalı olarak hakkında başvuruda bulunulan kişiye, yazılıolarak konuyla ilgili açıklama yapma hakkı tanınır. Açıklama hakkının kendisinebildirildiği tarihten itibaren iki hafta içinde geçerli bir mazereti olmaksızın yanıtvermeyen kişi, açıklama hakkından feragat etmiş sayılır. Bu durumda Etik Kurulmevcut bilgi ve belgelere dayalı olarak değerlendirme yapar.

(2) Etik Kurul ayrıca gerekli gördüğü durumlarda ilgili kişileri toplantıda dinlemeküzere davet de edebilir. Kişilerin bu daveti kabul etmesi durumunda yapılanoturumda yalnız davetlilere yönelik sorular sorulur ve yanıtlar kaydedilir.

(3) Etik Kurul, faaliyetinde tamamen bağımsız olup, yapılan başvuruları yalnızcaetik ilkelere uygunluk açısından inceler ve karara bağlar.

73


TOPLANTI VE KARAR ALMA USULÜ

Madde 20 – (1) Etik Kurul, olağan gündemini görüşmek üzere ayda en az bir defa toplanır.Kurul gerektiğinde, başkanın çağrısı üzerine olağanüstü olarak da toplanabilir.

(2) Üyeler, kendileriyle ilgili veya ilişkili bulundukları gündem maddelerine ilişkinmüzakerelere katılamaz ve oy kullanmazlar.

(3) Toplantı kapalı usulde yapılır. Üyeler, inceleme konusu dosyaların içeriğini Kurultoplantısı dışında başkaları ile tartışamaz ve dosyaların içeriği hakkında bilgi veremez.

(4) Kararlar üye tam sayısının üçte ikisinin aynı yöndeki oyu ile alınır. Oylamada hiç bir üyeçekimser oy kullanamaz.

(5) Alınan karar gerekçeleri ile birlikte yazılarak, toplantıya katılan üyelerin tamamıtarafından imzalanır. Karşı oy kullanan üyeler, şerh gerekçelerini yazılı olarak kararaekleyebilirler.

74


KARARLAR ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEM, GİZLİLİK VE SAKLAMA ,YAZIŞMALAR

Kararlar ÜzerineYapılacak İşlem

Madde 21 – (1) Etik Kurul’un kararları tespit niteliğindedir. Kararlar hakkında her türlüaçıklama Rektörlük tarafından yapılır.

Gizlilik ve Saklama

Madde 22 – (1) Etik Kurulda yapılan tüm incelemelerde gizlilik esastır. Kurula sunulandosyalardaki belgelerin gizliliğinin ve güvenliğinin korunmasından Sekreterya sorumludur.

(2) Etik Kurulun inceleme dosyası, içindeki tüm belgeler ve yazışma örnekleri ile birliktesüresiz saklanır.

Yazışmalar

Madde 23 – (1) Etik Kurul inceleme ve değerlendirmeleri sırasında başka kurum vekuruluşlarla yapması gereken tüm yazışmaları, doğrudan Sekretarya aracılığıyla yapar.

75


BEŞİNCİ BÖLÜM ;SON HÜKÜMLER, HÜKÜM BULUNMAYAN HALLER

Hüküm Bulunmayan Haller

Madde 24 – (1) Bu Yönergede hüküm bulunmayan hallerde; ilgili diğer mevzuat hükümleriuygulanır.

Yürürlük

Madde 25 – (1) Amasya Üniversitesi Senatosunca kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 26 – (1) BuYönerge, Amasya Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür.

Üniversitemiz Senatosunun 09.02.2012 tarih ve 2012/36 sayılı kararı ile kabuledilmiştir.

Üniversitemiz Senatosunun 15.06.2016 tarihli ve 2016/51 sayılı Kararı ile 14.maddeye4. fıkra eklenmiştir.

76


TEŞEKKÜRLER

77

Presentations & Public Speaking

Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri