Хувиргал

Зорилго.Эхийн хураах,дэлгэрүүлэх хувиргалыг танин мэднэ.

Зорилт.Эхийн гол санааг олж утгыг оновчтой хураана,утга төгөлдөр дэлгэрүүлж ,зохион найруулах чадвараа ахиулна

Эхийг дэлгэрүүлэх ба хураах хувиргал

Хураах (нэгж хасах) Тулгуур үгсээр гол санааг гарган,ярьж бичихийг хэлнэ.

Дэлгэрүүлэх (нэгж нэмэх) Хэлний нэгж бүрийн утгыг тодотгон, өргөжүүлэхийг хэлнэ.

Өэлүн эхӨэлүн эх , Мэргэдийн нутгаас олж авсан Хүчү нэрт хөвүүн ба Тайчуудын бэсүдийн нутгаас олж авсан Хөхөчү, Татаарын нутгаас олж авсан Шихихутуг, Жүрхиний нутгаас олж авсан Борохул энэ дөрвөн хөвүүнийг гэр дотроо асарч байв. Өэлүн эх хөвүүддээ өгүүлрүүн : “Эднийг өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэв.

Өэлүн эх Мэргидийн Хүчү , Тайчуудын Хөхөчү, Татарын Шихихутуг, Жүрхиний Борохул нарыг гэртээ асарч, “ Эднийг өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэв.

Ухаантай төрсөн Өэлүн эх Мэргидийн нутагт орхигдсон Хүчү нэрт хөвүүн, Тайчуудын бэсүдийн нутгаас олж авсан Хөхөчү, Татарын нутагт орхигдсон байсан Шихихутуг, Жүрхиний нутгаас олж авсан Борохул нэртэй хөвүүдийг өөрийн гэртээ нялх багаас нь гарыг нь ганзаганд хөлийг нь дөрөөнд хүргэхээр асран , хайрлан хүмүүжүүлж байв. Өэлүн эх өөрийн хөвүүддээ ийнхүү өгүүлрүүн: - “ Эдгээр хөвгүүдийг хаан хөвгүүд та нарт өмөг түшиг болгон өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэж хэлэв.

Ховдог хэрээнэг ховдог хэрээ байжээ. Нэгэн өдөр хэсүүчилж яваад бүдүүн салаа мөчрийн хооронд зассан үүрэнд харцага өндөглөж байхыг харж гэнэ. Харцагыг хоолонд явахыг хүлээж модны оройд нууглдан суув. Харцага ч нисэн одож гэнэ. Хэрээ хоёр өндгийг хулгайлж авчран өөрийнхөө өндөгнүүдтэй хамт дарж орхижээ. Хальсаа цоолж гараад ангаахайнууд нь өссөөр л байв гэнэ. Дэгдээхий болоод ирмэгц хэрээний дэгдээхийнүүд харцаганы хоёрх дэгдээхийний мэдэлд орж гэнэ. Сүүл сүүлдээ харцаганы хоёр дэгдээхий хэрээний дэгдээхийг нэг хоёроор нь цувуулан барьж идэж гэнэ. Бүр давраад хэрээнд өөрт нь халджээ. Хэрээ хамаг хүч хөдөлмөрөө гарган барьсан тохитой сайхан үүрэндээ байхын нөхцөлгүй болоод амь зулбан өөр газар очиж гэнэ.

Үг.Муу үг мохоо хутга.Мохоо ч гэсэн хутга хойно хуруу эсгэнэ.Хуруу эсгэхэд зүрх зүсэгдэнэ.Үгэнд зүсүүлсэн зүрхний шарх аньдаггүйг хэн ч үл анзаарна. Муу үг мохоо хутганаас дор юмсанжээ.

Муу үг мохоо хутга.Мохоо ч гэсэн хуруу эсгэнэ.Үгэнд зүсүүлсэн зүрхний шарх аньдаггүй.Муу үг мохоо хутганаас дор.

Хутга хурц,мохоо янз бүр байна.Муу үгийг мохоо хутгатай адилтгадаг.Мохоо ч гэсэн хутга хойно хуруу эсгэнэ.Хуруу эсгэхэд зүрх зүсэгдэнэ.Харин Үгэнд зүсүүлсэн зүрхний шарх аньдаггүйг хэн ч үл анзаарна. Муу үг мохоо хутганаас дор юмсанжээ.Муу үг модон улаатай гэдэг.

Өсөхөөс сурсан үндэсний хэлорхиж болшгүй соёл мөн.

Зааны тугалыг эмээ нь өсгөдөг

Зааны гэр бүлд шинэ төл мэндэлмэгц ах дүү төрөл саднаараа нийлж өсгөдөг гэнэ.ялангуяа эмэг эхийн хариуцлага өндөр болно.Тэрбээр тугалыг эхийнх нь

хамт асрахын зэрэгцээ амьдралд сургадаг байна.Бас түүний дотны анд нөхөр нь болж ,зав л

гарвал эрхлүүлэхийн зэрэгцээ хамтдаа тоглоно.Хэрэв гэр бүлд эмгэнэлт явдал тохиолдож бяцхан тугал өнчирөхөд хүрвэл нагац эгч нарынх

нь нэг түүнийг өөрийн хүүхэд болгон үрчилж авах нь бий.Эмээ нь зээгээ дагаад эгчийнд нь

хамтдаа амьдрахаар очдог байна.

“Агт морьд буй цагт морь олдоно.Гүрэн улс буй цагт гоо хатад олдоно.Харин өвгөдийнхөө газар нутгаас өчүүхэн төдийг ч харьд өгч үл болно.Газар бол улсын үндэс” хэмээн Модун Шаньюй хаан сургажээ.

Цаст уулын цагаан баавгайЦагаа болоход бууж ирнэ.

Эхийг дэлгэрүүлэх ба хураах хувиргал

Хураах (нэгж хасах) Тулгуур үгсээр гол санааг гарган,ярьж бичихийг хэлнэ.

Дэлгэрүүлэх (нэгж нэмэх) Хэлний нэгж бүрийн утгыг тодотгон, өргөжүүлэхийг хэлнэ.

Өэлүн эхӨэлүн эх , Мэргэдийн нутгаас олж авсан Хүчү нэрт хөвүүн ба Тайчуудын бэсүдийн нутгаас олж авсан Хөхөчү, Татаарын нутгаас олж авсан Шихихутуг, Жүрхиний нутгаас олж авсан Борохул энэ дөрвөн хөвүүнийг гэр дотроо асарч байв. Өэлүн эх хөвүүддээ өгүүлрүүн : “Эднийг өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэв.

Өэлүн эх Мэргидийн Хүчү , Тайчуудын Хөхөчү, Татарын Шихихутуг, Жүрхиний Борохул нарыг гэртээ асарч, “ Эднийг өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэв.

Ухаантай төрсөн Өэлүн эх Мэргидийн нутагт орхигдсон Хүчү нэрт хөвүүн, Тайчуудын бэсүдийн нутгаас олж авсан Хөхөчү, Татарын нутагт орхигдсон байсан Шихихутуг, Жүрхиний нутгаас олж авсан Борохул нэртэй хөвүүдийг өөрийн гэртээ нялх багаас нь гарыг нь ганзаганд хөлийг нь дөрөөнд хүргэхээр асран , хайрлан хүмүүжүүлж байв. Өэлүн эх өөрийн хөвүүддээ ийнхүү өгүүлрүүн: - “ Эдгээр хөвгүүдийг хаан хөвгүүд та нарт өмөг түшиг болгон өдөр үзэх нүд, шөнө сонсох чих болгоё” гэж хэлэв.

Муу үг мохоо хутга.Мохоо ч гэсэн хуруу эсгэнэ.Үгэнд зүсүүлсэн зүрхний шарх аньдаггүй.Муу үг мохоо хутганаас дор.

Хутга хурц,мохоо янз бүр байна.Муу үгийг мохоо хутгатай адилтгадаг.Мохоо ч гэсэн хутга хойно хуруу эсгэнэ.Хуруу эсгэхэд зүрх зүсэгдэнэ.Харин Үгэнд зүсүүлсэн зүрхний шарх аньдаггүйг хэн ч үл анзаарна. Муу үг мохоо хутганаас дор юмсанжээ.Муу үг модон улаатай гэдэг.

Өсөхөөс сурсан үндэсний хэлорхиж болшгүй соёл мөн.

Зааны тугалыг эмээ нь өсгөдөгЗааны гэр бүлд шинэ төл мэндэлмэгц ах дүү төрөл

саднаараа нийлж өсгөдөг гэнэ.ялангуяа эмэг эхийн хариуцлага өндөр болно.Тэрбээр тугалыг эхийнх нь

хамт асрахын зэрэгцээ амьдралд сургадаг байна.Бас түүний дотны анд нөхөр нь болж ,зав л

гарвал эрхлүүлэхийн зэрэгцээ хамтдаа тоглоно.Хэрэв гэр бүлд эмгэнэлт явдал тохиолдож бяцхан тугал өнчирөхөд хүрвэл нагац эгч нарынх

нь нэг түүнийг өөрийн хүүхэд болгон үрчилж авах нь бий.Эмээ нь зээгээ дагаад эгчийнд нь

хамтдаа амьдрахаар очдог байна.

“Агт морьд буй цагт морь олдоно.Гүрэн улс буй цагт гоо хатад олдоно.Харин өвгөдийнхөө газар нутгаас өчүүхэн төдийг ч харьд өгч үл болно.Газар бол улсын үндэс” хэмээн Модун Шаньюй хаан сургажээ.

Цаст уулын цагаан баавгайЦагаа болоход бууж ирнэ.

Хураах (нэгж хасах) Тулгуур үгсээр гол санааг гарган,ярьж бичихийг хэлнэ.

Дэлгэрүүлэх (нэгж нэмэх) Хэлний нэгж бүрийн утгыг тодотгон, өргөжүүлэхийг хэлнэ.

Гэрийн даалгавар : Сурах бичгийн 29-р хуудас “ Дасгал № 31, 32

Дүгнэлт