حل مسئله

گردآورنده : جنیدی

ی ) نظریهگانیه (آموزشی

با ستایش پروردگار

مقدمه

در طول تاری!خ آموزش و پرورش ح!ل مس!ئله همواره یکی از هدف هایو معلمان های خواسته از یک!ی و آمده م!ی ب!ه شمار آموزش!ی مه!م

والدین کسب توانایی حل مسئله از سوی دانش آموزان بوده است.

روانشناس!ان و نظری!ه پردازان مختل!ف همواره بر اهمی!ت فعالیت هایوابسته به حل مسئله در ایجاد یادگیری مفید و موثر تاکید داشته اند.

خواهیم گانی!ه دیدگاه در مهارت ای!ن بررس!ی ب!ه مجموع!ه ای!ن در پرداخت.

تعریف مسئله

با توان�د نم�ی ک�ه میشود روبرو موقعیت�ی ب�ا یادگیرنده زمانیک�ه اس�تفاده از اطالعات و مهارتهای�ی ک�ه در آ�ن لحظ�ه در اختیار دارد به

. آن موقعیت سریعاً پاسخ دهد

وقتی یادگیرنده هدفی دارد و هنوز راه رسیدن به آن را نیافته است …

مواجه شده است.مسئله …میگوییم وی با یک

مسئله ) حل (Problem Solvingتعریف

به منج�ر ک�ه دان�ش و مهارتهای�ی کاربرد و تشخی�ص پاس�خ درس�ت یادگیرنده ب�ه موقعی�ت ی�ا رس�یدن او به

هدف مورد نظرش میشود.

ئله�ل مس�لی ح�ر اص�ن عنص�ت دانش بنابرای�و کاربسدر موقعیتهای تازه است.مهارتهای قبالً آموخته شده

گانیه دیدگاه در مسئله حل

( گانی�ه نظ�ر یادگیری 1985از مسئله ح�ل قاعده ی ( نام گرفته است.سطح باالتر

های قاعده ترکیب از یادگیرنده نظری�ه، ای�ن طب�ق ساده ، قاعده های سطح باالتری درست میکند. ک�ه این

خود منجر به حل مسئله میشود.

مثال :

ه ویژه�ی فرد ب�ئله ، یادگیری های قبل�ل مس�ن در ح�بنابرایقواع�د ی�ا اص�ولی ک�ه قبالً آموخت�ه اس�ت بای�د ب�ه طریق تازه

با هم ترکیب شوند.

مثال: فرض کنید یادگیرنده در درس جبر برای اولین بار با ای زیر روبرو میشود:مسئله

برای حل این مسئله باید دو قاعده یا دو اصل زیر را قبالً آموخته باشید:

یعن�ی جم�ع آ�ن عدد با nضرب ی�ک عدد در اص�ل اول << دفعه nخودش

یعن�ی ضرب آن عدد در rهرعدد ب�ه توان اص�ل دوم << دفعهrخودش

بعد از ترکیب این دو اصل ، اصل سطح باالتری به صورت زیر

به دست می آید:

برای ضرب دو عدد اص�ل س�طح باالتر << باید یکدیگ�ر نماهای مختل�ف در ب�ا مشاب�ه آ�ن دو عدد را ب�ه تعداد حاص�ل جمع نماهای

آنها در هم ضرب کنیم.

(Transfer Of Learning)حل مس!ئله به عنوان ا!نتقال یادگیری

، میدانند.انتقال یادگیری را نوعی حل مسئله گروهی از دانشمندان تاثیر یادگیری های قبلی بر یادگیری های بعدی :منظور از انتقال یادگیری یک فرآیندی در ی�ا عملکرد بریادگیریه�ا قبل�ی یادگیریهای نتای�ج آ�ن ازطری�ق ک�ه

موقعیت تازه تاثیر می گذارد.

مثال انتقال یادگیری:

دانش آموزی که تایپ کردن با ماشین تحریر را یاد گرفتهاین مهارت را به تایپ کردن با صفحه کامپیوتر انتقال

میدهد.

Identify( تشخیص(مسئله

Difine( تعریف(مسئله

Explore( راه کشف(حل

Act( راه روی عمل(حلها

Look Back( و عقب به نگاه(ارزشیابی

حل مسئله

در مرحله 5

IDEAL

1 -Identify) ( مسئله تشخیص

ئله�ل مس�تین گام در ح�صنخس�ئله یا درک و تشخی�مس مسئله است.یافتن

)یعنی یادگیرنده متوجه بشود که مسئله ای وجود دارد.(

ن مسائل�ی یافت�ا در پ�د ت�انها عادت کنن�ه انس�برای اینکباشن�د، بای�د ب�ا تفک�ر انتقادی بار بیاین�د و ای�ن کار نیاز به

یادگیری دارد.

2 -Define) مسئله ) بازنمایی و تعریف

ب و صرفنظر�ن اطالعات مناس�تلزم یافت�ئله مس�ف مس�تعریکردن از جزئیات نامربوط است.

ن توسط�ی آ�ف و بازنمای�ه تعری�ئله ب�ت مس�ه )طرح( درس�ارائیادگیرنده کمک میکند.

و مثال ها کلم�ه ابتدا بای�د فرد داس�تانی ی�ک مس�ئله ی در :فعال اش ذهنی های بع�د طرحواره ت�ا بفهم�د را ه�ا جمل�ه

شودو سرانجام کل مسئله را درک کند.

3 -Explore) مسئله ) حل راه کشف

کشفراه حل

روش اکتشافی

بارش مغزی

استدالل قیاسی

تحلیل وسیله-هدف

روش الگوریتم

روش الگوریتم ( مراحل پیاپی )

برای رسیدن به هدفگام به گام یک روش مناسبند.تعریف شده و مشخص بیشتر برای مسائلحل کردن مسائل ضرب و تقسیم

وصل کردن قطعات مختلف یک دوچرخه تازه با استفاده از مثل :کتابچه ی راهنما

: تحلیل وسیله-هدفالف روش اکتشافی<<

موقعیت مورد نظر(هدفشناسایی( فعلیموقعیتشناسایی ) شناسایی آنچه باید انجام گیرد )وسیله

: استدالل ب روش اکتشافی << استقرایی

ی، مهندسان مثال�اخته شدن زیردریای�س از س�پ :جنگی های کشت�ی چگون�ه ک�ه افتادن�د فک�ر ب�ه

را دریا قع�ر در آنه�ا و موقعی�ت میتوانن�د حضور بدن مکانیزم از منظور این برای کنند. تعیی�ن سورنا اختراع ب�ه و کردن�د اس�تفاده ه�ا خفاش

)ردیاب صوتی( موفق شدند.

ت آشنای�ک موقعی�مشابهیادگیرنده از ی ب�ا مس�ئله برای ح�ل آ�ن مس�ئله استفاده

میکند.

: بارش مغزی)فکرکاوی(جروش اکتشافی <<

های حل راه تولی�د ی و شیوه متنوع متفاوت

برای یک مسئله در یک زمان معین

Brain Storming

Brain Storming

ه دانش آموزان مثال�اله ای را ب�معلم مس : آنان میخواه�د ک�ه هرچه از ارائ�ه میده�د و راه ح�ل ب�ه ذهنشان میرس�د بگویند. پیش از ارائه ی تمام راه حل ها به وسیله ی دانش از اظهارنظری گونه هی�چ کالس آموزان دیگردیگر آموزان دان�ش ی�ا معل�م س�وی

.درباره آنها ابراز نمیشود

مغزی ) بارش (Brain Stormingمراحل

تعریف مسئله

تولید هر چه بیشتر راه حل برای مسئله

تصمیم گیری در مورد معیاری برای داوری درباره ی راه حل بالقوه

استفاده از! این معیارها برای انتخاب بهترین راه حل

4 -Act )عمل کردن بر روی راه حل های کشف شده و پیش

بینی نتایج(

انتخاب یک راه حل ) مثال الگوریتم یااکتشافی یا استقرایی (

عمل کردن بر روی آن راه حل پیش بینی نتایج ) پیش از اجرای راه حل ها

بهتر است آن را پیش بینی کنیم(اجرا

5 -Look Back )نگاه به عقب و ارزشیابی نتایج فعالیتها(

وارسی شواهد برای تایید درست بودن راه حل وجواب مسئله

مثال : وقتی که به عقب برمیگردیم و راه حل مسئلهرا امتحان میکنیم.

کسب شرایطحل مهارت

مسئله

شرایط درونی

های مهارتذهنی

اطالعات کالمی

یافته سازمانراهبردهای

شناختیشرایط بیرونی

شرایط کسب مهارت حل مسئله

شرایط درونی

.1 : ذهن!ی های که مهارت مفاهیم�ی و اص�ول قواع�د، یادگیرنده به منظور حل مسئله باید آنها را بداند.

س�ازمان یافتگ�ی طرحواره ها اطالعات کالم!ی س!ازمان یافت!ه : 2.که فهم مسئله و بررسی راه حل را ممکن سازد.

یادگیرنده را قادر میس�ازد تا اطالعات و راه!بردهای شناخت!ی : 3.حل برای کوش�ش در و کن�د انتخاب را مناس�ب مهارتهای آنه�ا استفاده از مس�ئله تص�میم بگیرد ک�ه چ�ه وق�ت و چگون�ه

کند.

شرایط بیرونی

آموزش ها و راهنمایی های کالمی که شخص برای حل مسئلهدریافت میکند.

مثال مطرح کردن سوالهایی که یادآوری قواعد مربوط را تحریککنند.

منابع

( . شرایط یادگیری و نظریه ی 1373گانیه ، رابرت )آموزشی، انتشارات رشد

( روانشناسی پرورشی نوین ، 1391سیف ، علی اکبر )انتشارات دوران