Eğitim ve Öğretimle İlgili Temel Kavramlar

EĞİTİM VE ÖĞRETİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Yrd. Doç. Dr. Bilal DumanMuğla Üniversitesi

KAZANIMLAR Eğitim ve öğretim ile ilgili temel kavramları

açıklar. Eğitim ve öğretimdeki temel kavramları

kavram öğretimi yaklaşımlarına göre açıklar. Bilişsel yönden kavram öğrenme ve

öğretiminin nedenlerini gerekçelendirir. Eğitim ve öğretimle ilgili kavramlar, ilkeler ve

genellemeler arasındaki benzerlik ve farklıkları nedenlerine dayalı olarak açıklar.

2

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim

İle İlgili Temel K

avramlar

KAZANIMLAR Eğitim ve öğretimle ilgili temel ilkeleri

analiz eder. Eğitim ve öğretimle ilgili kuramları

örnekler vererek açıklayabilir. Eğitim ve öğretimle ilgili temel ilkeleri

sınıf ortamında uygular.

3

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

GİRİŞ Uygarlığın ve medeniyetin temelini

oluşturan bilimsel zihniyet ve bilimsel yöntemlerdir. Bilimsel yöntemler öğrenme ve öğretmeyle ilgili kavramları içerir.

Bu bölümde eğitim, öğretim, öğrenme, yaşantı, davranış gibi eğitim ve öğretimle ilgili temel kavramları irdeleyeceğiz.

4

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrencilerin akademik başarılarının büyük ölçüde öğretmenlerin alan bilgisine ve kullandıkları metodolojiye bağlı olduğu vurgulanır.

Olguların, kavramların, ilkelerin ve genellemelerin öğrenme ve öğretilmesi farklı düzeylerde ve farklı stratejilere göre yapılandırılması öğrenmeyi kolaylaştırır.

5

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Uslamlama ve çıkarsama başka bir söylemle tümevarım ve tümdengelim akıl yürütmenin iki temel biçimidir.

Doğadaki olayların nedenselliğinde olduğu gibi akademik, gündelik, toplumsal ve psikolojik hayattaki belirli koşulların belirli davranışlara yol açtığına dair belirli yasalar saptanmıştır ve saptanır.

6

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Anlamak, açıklamak ve bir sonuca varmak nihayetinde öğrenmek için sistematik yollar izlenmelidir.

Kavramsal öğrenme bilimsel ve bilişsel düşünmenin ve öğrenmenin temelini oluşturmaktadır.

7

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İNSAN İnsan bio-kültürel ve sosyal bir varlık olarak

(Ertük, 1994) tanımlanır. Eğitim sisteminin en temel öğesidir. İnsan hem özne, hem de nesne durumdadır (Sönmez, 2004).

İnsanın tanımı değişince, eğitime yüklenen amaç da değişebilir. İnsanın tanımı, “arke nedir?” sorusuna verilen yanıta göre değişmektedir (Sönmez, 2004).

8

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İnsanı anlamlı kılan bütün davranışsal örüntüleridir.

Davranışsal örüntüleri ise kalıtım, çevre etkileşiminin sonucundaki ortaya çıkan zekâ, beklenti, ilgi, dikkat, merak, güven, gereksinimler, doğa olayları, kültür, tutum, geçmiş yaşantılar-hazır bulunuşluk durumları, değerler, bilgiler, o anki oluşan uyarıcılara karşı verilen tepkimelerle ilişkili olarak organizmanın bir dizi hareketlerdir.

9

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

SİSTEM NEDİR? En az bir hedefi gerçekleştirmek üzere

uygun ve değişik öğelerden oluşan dirik bir örüntü olarak tanımlar (Sönmez, 2004).

Sistem, ortak bir amaç doğrultusunda etkileşimde bulunmakta olan bileşenler ya da öğeler takımı olarak tanımlanır (Açıkgöz, 1996).

10

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bir sistemin amacı; hangi pozitiflerin bireylerin öğrenme keyfinin korunmasına yardımcı olduğunu belirlemek ve bu pozitifleri kurum içerisindeki tüm bireylere yaymak olmalıdır.

11

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM Eğitim ve öğretim sistemlerinin en

önemli amacı öğrencilerde öğrenirken eğlenme duygusunu yerleştirmek ve bu süreci değişikliklerle karşılaştıklarında bile sürdürmelerini sağlayacak özellikleri kazanmalarını sağlamaktır. Bugün birçok okulda eksik olan, işte bu öğrenme sevgisi ve tutkusudur (Langford ve Cleary,1999).

12

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

NEDEN TEMEL KAVRAMLARI ÖĞRENİYORUZ? Öğrenme bilincini oluşturmak için Düşünme yeteneğini geliştirmek için Etkili ve verimli bir iletişim için Problem çözme ve muhakeme için Stratejik ve aksiyolojik planlar ve

operasyonları geliştirip uygulayabilmek için

Kritik süreçlerin belirlenmesi, iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve analistçi bir yapıya sahip olabilmek için

13

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

NEDEN TEMEL KAVRAMLARI ÖĞRENİYORUZ? Zihinsel süreçleri geliştirmek için; İnsanın iç

ve dış uyaranların tamamı zihinsel süreçlerde yorumlanıp değerlendirilerek bir karara varılması ve bu kararın temel kavramlarla özetlenmesi ya da gruplanmasından dolayı… bu çerçeveden zihinsel süreçler son derece önemlidir.

İnsan davranışlarını anlama, açıklama ve tahmin edebilme için…

Değişimi Yönetmek ve Yaşamak için Eğitim, öğretim ve öğrenmenin aktivasyonu

için. 14

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

EĞİTİM (EDUCATİON, TRANİNG, TALİM) Eğitim, bireyin davranışlarında kendi

yaşantısı yoluyla kasıtlı ve istendik değişmeler meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1994).

Eğitim, bir cemiyette yetişmiş neslin, yetişmekte olan nesiller üzerindeki etkisidir (Gökalp, 1992).

Eğitim, insanları belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir (Fidan, 1986).

15

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Eğitim, yaşam süreci boyunca istendik yönde davranış değişikliğini gerçekleştirme ya da oluşturma sürecidir.

Okulda yapılan kasıtlı, planlı ve kontrollü olarak yapılan eğitime formal eğitim, gelişigüzel ve bireyin içinde yaşadığı tüm çevrede yapılan plansız eğitime ise informal eğitim denir.

16

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Formal Eğitim, kültürleme sürecine dayanan planlı, kasıtlı eğitimdir.

Örneğin: Elifnaz’in Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümünden mezun olması.

17

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İnformal Eğitim ise kasıtlı kültürleme sürecine göre fakat rastlantı sonucu, plansız olarak yapılan eğitim türüdür.

Örneğin: Nuri Kağan’ın Hukuk Fakültesine gitmediği halde hukukla ilgili bazı temel kitapları, süreli yayınları okuyarak, hukukla ilgili tüm temel kavramlar bilgisine sahip olması gibi…

18

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

EĞİTİM

Formal eğitimplanlı

İnformal eğitimKendiliğinden, rasgele, palan ve programsız

Örgün Belli yaş grupları, aşamalı ve kademeli

okullarda yapılır

Yaygın İlgi ve gereksinimlere

kademeli değildir.

İlköğretim Halk eğitim Hizmet içi eğitim

Ortaöğretim

Üniversite 19

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KÜLTÜR Kültürel değerler ve normlar bireylerin toplum

içinde birbirlerine benzer davranışta bulunmalarını sağlayarak toplumun bütünlüğünün korunmasına yardımcı olur (Erden, 1998: 63).

Kültür, insanların birbirleriyle ve çevreleriyle etkileşimlerinin örgütlenik ve birikik ürünleridir. Kültür bir toplumun yaşama biçimidir (Sönmez, 2006).

Freud, kültür ve uygarlığı bir gerçeğin iki yüzü şeklinde algılar. 20

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KÜLTÜRLEME: İçinde yaşanılan toplumun kültürel

değerlerin bireye kazandırılması sürecidir.

Toplumun, bireyleri kendi kültürünün istek ve beklentilerine uyacak şekilde etkilemesi ve değiştirmesine “kültürleme” denir (Fidan ve Erden, 1992).

21

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KÜLTÜRLENME Bireyin içinde yaşadığı kültürdeki özellikleri

kazanmasına kültürlenme denir (Ertürk, 1989).

22

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KÜLTÜRLEŞME Kültürel yayılma süreciyle gelen maddi ve

manevi öğelerle, başka kültürden insan ve grupların, belli bir kültüre girmesi ve karşılıklı etkileşim sonucu her ikisinin de değişmesidir (Demirel, 2005).

23

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kültür Ürün

Kültürleme Süreç

Kültürlenme Sentezleme

Kültürleşme karşılıklı etkileşme ve değişme

Kültürlenmede yeni bir sentezleme vardır. Kültürlemede yoktur. Kültürlemede var olanların kazandırılması vardır. Kültürleşmede karşılıklı etkileşim ve her iki tarafında etkileşerek bir değişimi vardır.

24

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kültürleme çeşitlerini birer örnekle açıklayalım

Zoraki kültürleme: Ana dili harici bir dili çocuklara istem dışı öğretmek.

Gelişi güzel kültürleme: Çocuğun anadilini hiç okula gitmeden evde ve sokakta öğrenmesidir.

Kasıtlı kültürleme: Anadili bilinçli, maksatlı ve kasıtlı bir yolla okulda öğretmektir. Buna da eğitim denir (Demirel, 2005).

25

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DÜŞÜNME Düşünme, mevcut bilgilerden başka bir

şeye ulaşma ve eldeki bilgilerin ötesine gitme şeklinde tanımlanmaktadır (Gole, Scribner, 1974: Akt.Özden 2000).

Düşünme beynimizin bir fonksiyonudur.

26

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DÜŞÜNME İLE DÜŞÜNCE Düşünme ile düşünce aynı anlamda

mıdır? Düşünme ve düşünce farklı anlamdadırlar

ve farklı kavramlardır. Düşünceyi meşrulaştıran düşünmedir. Düşünme olmasa düşüncede olamazdı. Düşünme insanoğlunun en büyük ayırıcı

yeteneklerinden biridir. Düşünce üretebilmede önkoşul

düşünmedir. Düşünce öğretimi mi düşünme öğretimi

yapılmalıdır? 27

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ANLAMA (UNDERSTANDİNG) Bilgi, beceri ve kavramları alma

kapasitesidir (Gardner, 1993). Anlama, bilgi, beceri ve fikirleri

kullanmayı ve uygun transformasyonu kapsar (Woolfolk, 1998).

Yeni bir durumda bilgi, beceri ve kavramları uygulamadır.

Eğer bir kimse başkalarının söylediklerini, düşündüklerini papağan gibi tekrarlıyorsa onun bireysel bir anlayışa sahip olduğunu bilemeyiz. 28

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KASITLILIK Belirli bir hedef-davranışların bireylere

(öğrencilere-insanlara) kazandırılması için öğrenen ve öğreten tarafından bilinen ve planlanmış, programlanmış öğretimsel uyarıcılarının bilinçli olarak kullanılmasıyla öğrenenin davranışlarını maksatlı değiştireme durumudur.

29

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İSTENDİK Birey, konu alan, çevre ve doğanın

belirleyici olduğu ve belli eğitim süzgeçlerinden geçen ve bireye kazandırılması öngörülen, birey tarafından da kendi yaşantısı yoluyla kazanmasını değer görülen niteliklerdir.

30

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

YAŞANTI Bireyin diğer bireylerle ve çevresiyle

etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir (Demirel, 2005).

Öğrenme ve öğretim kalıcı yaşantılar oluşturmak içindir.

Yaşantılar, öğrenme ve öğretme yaşantıları hem öğrenciyi hem de öğretmeni güdülemelidir.

31

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme yaşantılarının sürekli, verimli, eğlenceli, istendik, kalıcı, izli, anlamlı ve etkili

olabilmesi için bazı noktalara dikkat edilmelidir.

32

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme yaşantıları öğrencinin özelliklerine uygun ve gelişimi sağlayıcı nitelikte olmalıdır.

Öğrenme yaşantıları aşamalılık ve kaynaşıklık esasına uygun olmalıdır. Öğrenme yaşantıları birbirin tekrarı olmamalıdır.

33

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrencinin bir önceki öğrenme yaşantıları bir sonraki öğrenme yaşantılarını desteklemeli ve daha önceki edindiği öğrenme yaşantıları daha sonraki öğrenme problemlerini çözümde zihin açıcı nitelikte olmalıdır.

34

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme yaşantıları öğrencinin problem çözme, eleştirel, yaratıcı, yapıcı düşünme becerilerini bilimsel paradigmalara göre geliştirebilmelidir

Her öğrenme yaşantısı öğrencinin mantıksal ve zihinsel dünyasında bir zihin açıcı olarak güdülenmeyi sağlamalıdır.

35

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme yaşantıları disiplinler arası sürekliliği ve kaynaşıklılığı, utarlılığı sağlamalıdır.

Ne kadar çok, farklı ve zengin öğrenme yaşantıları gerçekleştirilirse o kadar çok farklı ve zengin bir bilişsel, duyuşsal, sezgisel ve devinimsel düşünme ve öğrenme kapasitesi artar.

36

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DAVRANIŞ Organizmanın etkiye karşı gösterdiği

tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etkidir (Sönmez, 2004; Demirel ve Kaya, 2006).

Bu tepkinin gözlenebilir ve ölçülebilir olması bilim açısından zorunludur.

Çünkü gözlenemeyen, ölçülemeyen davranışlar üzerinde bilimsel bir etkinlik yapılamaz (Sönmez, 2004).

37

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Canlı organizmanın davranışının en temel kaynağı kendi yaşamını sürdürebilmesi için temel fizyolojik ihtiyaçlarının karşılanması, korunması ve üremesidir.

Davranış, organizmanın gözlenebilen ya da gözlenemeyen, açık ya da örtük etkinliklerinin tümüdür. Örneğin konuşma, yazma, düşüme, kalbin çalışması vb. (Senemoğlu, 1997).

38

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DAVRANIŞ ÇEŞİTLERİ

Doğuştan Gelen Davranışlar

Geçici Davranışlar Sonradan Kazanılmış Davranışlar

(öğrenme, öğrenilen davranışlar, insan

davranışlarının çoğunluğu sonradan edinilen öğrenilen

davranışlardır)

İçgüdüselBüyüme, olgunlaşma sonucu olan oturma , kalkma, yürüme, ses çıkrama

Alkol, ilaç, hastalık vb. etkisiyle oluşan

davranışlar

Refleksif davranışlar

örneğin emme gibi

İstendik davranışlar

Planlı ve programlıEğitim ürünü davranışlar

Plansız rastgele oluşan davranışlar

İstenmeyen kötü kültürel şartlardaki oluşan davranışlar

Hatalı eğitim sonucu olaşan davranışlar

İstenmedik davranışlar

39

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

SÜREÇ Süreç bir amaca/hedefe ulaşmada birbirini

etkileyen ve tetikleyen katma değer sağlayan zaman dizimine ve bu dizimde geçen işlemlere denir.

Bir amaca dönük karşılıklı ilişki eylem ya da olayların tanımlanabilir bir akışıdır (Balcı, 2000).

Bir ürünün oluşumunda yer alan etkinlikler bütünü ya da belirli bir hedefe yönelik işlemler dizisidir (Demirel ve Kaya, 2006).

40

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

SOSYALLEŞME Kişinin belirli bir toplumun davranış

kalıplarının kişiliğe mal ederek o topluma ait bir kişi durumuna gelmesidir (Selçuk, 1996).

Bireyin, yalnızca biyolojik bir varlık

olmaktan çıkıp belli bir topluma ve belli kümelere bütünleştirilmesi sürecine toplumsallaştırma denir (Ozankaya, 1982).

41

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİREY-ÖĞRENCİ Öğrenci eylemlerinin öznesi olandır. Eğitimin temel öğesi öğrencidir-insandır. Eğitim, insanı bilişsel, duyuşsal,

davranışsal ve sezgisel açıdan hem kendine hem de çevresine ve yaşadığı topluma mutluluk vermeyi ve gelişimine katkı sağlamayı amaçlar.

42

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kalıtımsal özellikleri

Akran Grubu

Benlik Algılayışı

Ekonomik Durumu

Sosyo-Kültürel Durum

Yaşı

Cinsiyeti

Bedensel Algısı

Gereksinimleri ve beklentileri

IQ Zekâsı

EQ Zekâsı 43

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bireyin hazır bulunuşluğu büyüme ve olgunlaşmayla ilişkilidir.

Öğrenmeye hazır bulunuşluğu oluşturan olgunlaşma ve ön yaşantı kavramları ise öğrenme kuramlarının kullandığı kavramları açıklayıcı kavramlardır (Binbaşıoğlu, 1995).

44

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BENLİK Bireyin tercihleri, okul ve meslek seçimi,

kendisi ile ilgili olarak aldığı geleceğe yönelik kararlar, kişinin kendisine verdiği değer ve benlik algısından önemli düzeyde etkilenir (Özgüven, 2002).

Benlik kavramı hem öğrenme ürünü olan hem de öğrenmeyi etkileyen bir öğrenci özelliği olarak dikkatleri çekmektedir.

45

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETMEN Öğrenmeyi kılavuzlayan ve sağlayan kişidir. Öğretim mühendisidirler. Öğrenme ve öğretmeyi kılavuzlamak

bilimsel bir düşünüş gerektirir. Öğretmenin eğitim teorilerini psikolojisini

bilmesi öğrencilerinin öğrenmeleri ve kendi öğretim eylerini arasında nasıl bir bağ kuracığını, sınıfın gerçek bir dünyayı yansıttığını ve sınıfta geçekleşebilecek problemleri önleyici tedbirleri alabilmeyi olanaklı kılacaktır. 46

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Sınıfta öğretim liderliğini ve rehberliğini yapan öğretmenin hem kendini ve hem de öğretme-öğrenme süreçlerini kontrol edip geliştirebilmesi için Deming’in planla, uygula, kontrol et ve önlem al gereğini yap (PUKÖ) gibi temel çeviriminden-faktörlerinden yararlanması gerekmektedir.

47

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Hedef

sonuçlar

Varolan

durum

Öğretim

Yöntemleri

Hedefler

A

C

D

P

48

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Uzman, yaratıcı, eleştirel ve kolaylaştırıcı bir öğretmen, öğrenme-öğretme süreçlerini ve ortamlarında aşağıdaki kural ilke ve özellikleri bilir ve uygular.

Öğrettiklerinin ve öğreteceklerinin akademik hedef-davranışlarını-kazanımlarını bilir, tasarlar.

Alan bilgisindeki tüm konularda uygulananın etkili öğretim, izleme, kontrol, planlama ve değerlendirme, sınıf yönetimi ve iletişimine ilişkin ilke ve kurallara dair tüm genel ve özel öğretme stratejilerini bilir ve kullanır.

49

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Her sınıf düzeyine uygun müfredat materyallerini ve programlarını organize eder.

Özel öğrenciler için özel öğretim program ve stratejilerinin neler olabileceğini bilir özel öğrenciler için en uygun bireyselleştirilmiş öğretimi uygulayabilir.

50

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretim teknolojileri ve materyallerini öğrenme-öğretme süreçlerinde etkili ve verimli bir şekilde nasıl kullanacağının planlamasını yapar ve uygular.

Öğrencilerinin ilk dersten itibaren kültürel, ekonomik-psikolojik geçmiş yaşantılarını ve şimdiki özelliklerini, kişilik, akademik benlik algılayışlarını analiz eder ve öğretimi bu analizlere dayalı olarak tasarlar.

51

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Etkili, verimli, yaratıcı ve eleştirel bir sınıf ortamı hazarlar, öğrencilerin özelliklerin göre bireysel ya da işbirliğine dayalı çalışma takımları oluşturur.

52

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Ericson’un psiko-sosyal kuramında, çocuğun gelişim aşamalarındaki dönemler ve bu dönemlere dair gereksinimleri “güvene karşı- güvensizlik, özerkliği karşı-kuşku ve utanç, girişimciliğe karşı-suçluluk” gibi sıralanmıştır.

Bu dönemler ve gereksinimler çocuğun kişilik gelişiminde yaşayacağı önemli yaşantılardır. 53

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretmenin özellikleri ve görevleri sizce neler olmalıdır?

Siz nasıl bir öğretmen olmak istemezsiniz?

54

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ALGI(LAMA) Psikoloji ve bilişsel bilimlerde duyusal

bilginin alınması, yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelir.

Algı, insanların çevrelerinden duyu organlarına gelen ayrı ayrı uyarımları anlamlı bir biçimde örgütleyerek, duyumlarına anlam verme sürecidir (Erden, ve Akman, 2001).

55

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Duyumlar, duyular organları yoluyla edinilen basit-sade fizyolojik deneyimler ve olaydır, duyumda bir yorumlama, anlama söz konusu değildir.

Algılarsa basit öğelerden, uyaranlardan çağrışım yoluyla oluşturulan karmaşık ve psikolojik bir enerji ve yapılardır.

56

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Dış dünyanın gerçeklik bilgisini algısal durumumuz belirler. Duyular olmadan algıdan söz edilebilir mi?

Örneğin; şizofren ya da paranoyaklı bir kişinin gerçekliği algılayışıyla normal dağılım eğrisi içerisinde bulunan birinin gerçeklik algısı aynı olmayacaktır.

Hatta öğretmenin eğitim, öğretim algısıyla, eğitimle uğraşmayan birinin öğretim algısı farklı olacaktır.

57

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Algı, organizmanın-canlının yaşamı için nesne ya da olaylara dair bir bilinç halinin anlamlı, sistemli olarak bir tepkisi ve yorumlamasıdır.

Herhangi bir nesneyi bildiğimizi söyleyebilmemiz için o nesnenin tanımlamasını yapabilecek kadar duyum almalıyız.

58

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

FORMASYON-PEDAGOJİK ÖĞRETME ALGISI NEDİR?

Öğrenme-öğretme süreç ve ortamlarında aynı uyarıcı durumun, farklı öğrencilerde, farklı olarak algılanmasının temeli duyu organlarımızın yapısından, zekâ, çevre, ilgi, beklenti, ihtiyaç, güdü, dürtü, keşkeler ve geçmiş yaşantımızdan kaynaklanabilmektedir.

59

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretim ilke ve yöntemleri dersinde ise kavramların içleri doldurulmadıkça, tanımlamalar yapılmadıkça, kavramlar ilişkilendirilip öğrenilmedikçe öğretim yöntem ve ilkelerine dair “pedagojik öğretim algısı”ndan bahsetmek biraz zor olacaktır.

60

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bir öğretmen (adayı-öğrenci) tam bir pedagojik öğrenme-öğretme algısına sahip olmalıdır.

Öğrenmeyi öğrenme ve öğretmek için öğrenme ve öğretme algısını geliştirmek gereklidir.

Bir öğretmenin öğrenme ve öğretmeye dair “algısal seçiciliği” öğretmen olamayanlara göre daha farklı ve hassas olmak durumundadır.

61

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ALGIDA BELLEĞİN ROLÜ NEDİR? Belleğimizin okuma, yazma, konuşma,

dinleme, fizyolojik hareketler, olay, olgu ve nesnelerin algılanmasındaki rolü büyüktür.

Belleğimizde olan şeylerle karşılaştığımızda tanıdık olanlar çabuk algılanır.

Bunun için, öğrenme ve öğretimde öğretilenlerin daha tanıdık, kolay ve hızlı olabilmesi için süreçte gerçekleştirilecek her şey daha önce öğretilenlerle ilişkilendirilmeye çalışılır. 62

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kant'a göre, biz bazı şeyleri olduğu gibi değil, bizim istediğimiz biçimde görürüz. Çünkü algımıza etki eden faktörler vardır.

Dış ve iç dünyadaki uyaranlar bireyin biyolojik, fizyolojik, kültürel, ekonomik, sosyolojik, akademik, mesleki ve psikolojik yapısına, bulunulan zaman ve mekâna, koşullara, iklime, hastalık durumuna, geçmiş yaşantılarına göre algılamalar değişebilmektedir.

63

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ALGILAMA BİÇİMLERİ Öğretmenler,

öğrencilerinin dersle ilgili ön öğrenmelerini kontrol edip eksik ve yanlışları varsa önce onları tamamlamalarını sağlamalıdır.

O halde algılama biçimleri nelerdir?

Mekân Algısı

Zaman Algısı

Uzay Algısı

KoklamaAlgısı

TatmaAlgısı

DokunmaAlgısı

İşitmeAlgısı

GörmeAlgısı

Algılama Biçimleri

64

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ALGILAMA SÜREÇLERİ Gestalt kuramının ana çerçevesini

oluşturur. Seçici Dikkat (Selective attention), Örgütleme, Şekil-Zemin İlişkisi, Tamamlama (closure), Benzerlik (similarity), Yakınlık (Woolfolk, 1998) gibi algılama süreçleri öğreneni, öğreteni, öğretim etkinliklerin ve öğretim metodolojisini etkiler.

65

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

GESTALT KURAMINA GÖRE ÖĞRENME Tekrar etme, pratik yapma: hatırlananlar

algılananlardan kalan izlerdir. Yaşantının tekrarlanması önceki izlerin

yeniden düzenlenmesine, tutarlı ve anlamlı hale getirilmesine yardım eder.

66

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Güdülenme: Ödül ve cezanın davranış üzerindeki etkileri Gestalt psikologları tarafından da kabul edilmekle birlikte; Gestalt psikologları ödülün davranışı otomatik olarak, bilinçsizce güçlendirdiği görüşüne karşıdırlar.

Ödül davranışa ait olarak algılanır. Bir problemle karşılaşma organizmayı güdülemekte, ödül ve ceza çözümü onaylama ve onaylamama olarak işlev görmektedir (Woolfolk,1998; Yeşilyaprak, 2006; Ulusoy,2004; Selçuk,1996).

67

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

TANIM NEDİR? Bir kavramının niteliklerini eksiksiz olarak

belirtme ya da açıklama- tarife tanım denir (TDK,2005).

Bir nesnenin, özelliklerini kavramlarla açıklamaya tanım denir.

Tanım bir nesne ya da olgunun diğerlerinden ayırıcı ve benzer niteliklerini belirli bir gruplamaya dayalı olarak özgün olarak açıklamaya denir.

68

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

OLGU NEDİR? Bir takım olayların dayandığı sebep veya

bu sebeplerin yol açtığı sonuç, varlığı deneyle kanıtlanmış şeydir (TDK, 2005).

Olgular bilginin en somut, izole edilmiş, en küçük ve en gerçek parçacıklarıdır.

Olgular olmaksızın kavram ve genellemeleri kazandırmak mümkün değildir (Doğanay, 2005).

69

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM NEDİR? Nesnelerin veya olayların ortak özelliklerini

kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarımdır (TDK, 2005).

Benzer olan fikirleri, insanları, olayları, objeleri gruplandırmak için kullanılan bir sınıflamadır.

Kavramlar soyuttur gerçek dünyada yokturlar. Kavramlar yönetilebilir üniteler içerisinde bilginin çok geniş miktarlarını organize etmede bize yardımcı olur (Bruer,, 1973; Woolfolk, 1998). 70

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Olgular

Olaylar İnsanlar

Fikirler

Objeler/Nesneler

Kavram Türleri

Kavram Türleri

71

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Temel kavramlar öğrenilecek ve öğretilecek disiplin alanının öğrenilmesi ve öğretilmesinde vazgeçilemeyen bilgilerin ve düşünme becerilerinin yapı taşlarıdır.

Kavramlar zihnimizde var olan düşüncelerdir, kavramlar bilgi yaratma sisteminin parçalarıdır. Terimler veya benzer sözcükler kavramlarımızın adlarıdır. Bir kavramı sözcüklerle anlatan önermeye o kavramın tanımı deriz (Barth ve Demirtaş, 1997).

72

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bilgi patlamasıAnlam, anlaşılırlık ve filtreleme

Bilgi haritaları ve özetler

Bağlamsal noktalar ve Anahtar kavramlar Benzerlikler

ve farklılıkları tanımlama ve örneklendirme

Öğrenmeyi kolaylaştırma ve düşünceyi görselleştirme

Kişisel yeterlilikler sağlama ve değişim ve devamlılık

Neden Kavram Öğrenme Ve Öğretimi Gereklidir

73

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Semboller duyguların, düşüncelerin, sezgilerin ve eylemlerin hem özelliklerinin hem de kendilerinin göstergeleridir.

Semboller birer sözcüklerdir. Sözcükler ise olgulara anlam verirler. Sözcükler oluşturulmadan önce imajlar vardı.

74

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Anderson(1995) a göre “imajlar, bilginin görünüşü ya da yapısına, algılamaya dayanan temsillerdir”.

Biz imajları oluşturduğumuzda bilginin uzamsal yapısını ve fiziksel atıflarını yeniden yaratır ya da hatırlamaya çalışız (Wooolfolk, 1998).

75

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Sözcükler

Semboller

İşaretler

İmajlar

Kuram

Problem çözme

Genellemeler

İlkeler

Kavramlar

Olgular

Düşünme süreci

76

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İmajlar

İşaretler

Semboller

Sözcükler

Olay

Olgular

Kavramlar

İlkeler

Genellemeler

Problem çözme

Kuram

Düşünme

Sürecinin

Gelişim

Aşamaları

Problem

Çözme

ve

Öğrenme77

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRENME Bilişsel psikologların çalışmalarında anlam ve

anlaşılırlığın ilerletilmesi, düşünme becerilerinin öğretilmesi ve geliştirilmesi, bilgilerin ve duyguların belirli bir düzende hiyerarşiye konularak bellekte organize edilmesi gibi zihinsel yeteneklerin geliştirilmesi için kavram öğrenme birincil derecede önem kazanmaktadır.

Çünkü kavramlar öğrenilmekçe ve kavram kazanımı yaşantıya dönüşmedikçe, kavram yanılgılarına, düşünce ve düşünmede yanılgılara neden olacaktır.

78

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRENMENİN YARARLARI

KAVRAM ÖĞRENME VE ÖĞRETİMİNİN YARARLARI

İletişimi kolaylaştırır

Başarıyı artırırSonuç çıkarma & soruların kullanımı

Problem çözme ve muhakeme

Bilgiyi kişileştirme

Üst düşünme, planlama ve

görselleştirme

Daha karmaşık kavrayış,Gruplama & Adlandırma

79

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavram öğrenme

Kavram oluşumu(Genelleme yapma)

Kavram kazanımı(Ayırtetme)

80

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM OLUŞUMU Kavram oluşumunda, bellekteki bilginin

organize edilmesi gerekmektedir. Çocuklar yeni bilişsel yetenekler

kazandıklarında bunları kavramsal olarak harekete geçirme eğiliminde oldukları için dört yaşından itibaren çocuklarda kavram oluşturma yeteneğinde bir ilerleme görülmeye başlamaktadır (Üstün ve Akman, 2003).

81

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM KAZANMA Kavram kazanımı oluşturulan kavramı uygun kural

ve ölçütlerle sınıflara ayrıştırma işlemidir. Temelde kavram oluşturma farklıları benzerden

ayırarak, benzerlerden genelleme yapma işlemine dayanırken, kavram kazanma ayrıştırma işlemine dayanmaktadır.

Kavram oluşturma tanımsal bilgi, kavram kazanma ise, işlemsel bilgi ile ilgilidir (Ülgen, 2001).

82

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRETME Kavram öğretimi, kavram edindirme ve

kavram kazandırma olarak isimlendirilir. Kavram öğretimi ya da kavram kazanımı, bir

hipotezi test etme, düşünme becerilerini uygulama ve özel kavramları anlamada öğrencilere kendi bilgilerini yapılandırmayı sağlamanın yararlı bir yoludur (Joyce & Weil, 2003).

83

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavram öğretiminin temelinde öncelikle, evrendeki nesnelerin ortak özelliklerine göre sınıflamalar yapılmalıdır.

Kavram öğrenme ve öğretmede anlama, sınıflama, karşılaştırma, ayırt edici örneklendirmelere yer verilmelidir.

84

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRETME

Özel kavramlarMantıksal akıl yürütme- -Üst düzeyde düşünme

Ayrıt edici özelliklerin belirlenmesi

İletişim

Ortak özelliklerin belirlenmesi

Kavramın örnekleri

Kavram şeması

Kavramın adı

Kavramı ilişkilendirme

Kavramların doğası

Kavramın tanımı

Ayrıt edici olmayan özelliklerin belirlenmesi

85

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRETİMİNDE YAPILMASI GEREKENLER Öğrencilere öğretilmesi uygun ve gerekli olan

kavramların belirlenmesi, Belirlenen kavramların öğretmen tarafından

analiz edilmesi, Analiz edilen kavrama uygun öğretim

stratejisi ve materyallerin hazırlanması (Doğanay, 2003).

86

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRETİMİNDE; Anlam çözümleme tabloları (AÇT), Kavram ağları (KA) ve Kavram haritaları (KH) kullanılarak öğretim

görselleştirilebilmektedir.

87

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRENME VE ÖĞRETME ADIMLARI Kavram adı Özellikleri tanımlama; bir tanım verme

Hipotez oluşturma İlgili bilgileri toplama, analiz etme ve

yorumlama Özellikleri tanımlayan iyi ve benzer

örnekler verme Özellikleri fark ettiren iyi ve ayrıt edici

örnekler verme Kavramın ayrıt edici olmayan özelliklerine

ilişkin örnekler verme 88

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Olumsuz örneklere karşı olumlu örnekler verme Verilen örneklerin kavramı ve hipotezi kapsayıp

kapsamadığını tahmin etme Hipotezi değerlendiren bir kriteri kabul etme Uygulama sırasında ilişkisiz özellikleri ve örnekleri

genişletme Yeni örneklerin öğrenciler tarafından tanımlaması Öğrencilerin kendi örneklerini açıklamaları sağlamalı Tanımlanan özelliklerin öğrenciler tarafından açıkça

ifade edilmesini sağlanma… (bunun için bir kavram haritası yapısal anlam için yararlı olacaktır).

89

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM GELİŞTİRME Kavramlar soyut düşünce birimleri

olduğundan kavram geliştirmede; Genelleme Süreci, Ayırım Süreci ve Tanımlama Süreci olmak üzere bazı soyut ve zihinsel bir süreç yer almaktadır (Kaptan, 1999).

Bir kavramı nedir ve nasıl yapılır? Sözcükle anlatan önermeye o kavramın

tanımı denir.

90

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRENİLMİŞ YOLLARINA GÖRE KAVRAMLARIN SINIFLANMASI Kavram geliştirme ve değiştirme bilişsel bir

öğrenme biçimidir ve bu bilgilerin öğreniliş yollarına göre kavramlar üçe ayrılır;

Algılanan Kavramlar: algılamalarla oluşan kavramlardır.

Betimlemeli Kavramlar: gözlenebilir özelliklerinin özetlenmesiyle oluşan kavramlardır.

Kuramsal Kavramlar: zihinsel işlemelere dayalı oluşan kavramlardır

91

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavramsal Sınıflamalar

Algılanan kavramlar (apprehended

concepts)

Betimlemeli kavramlar (descriptive

concepts)

Kuramsal kavramlar(Thoeritical Concepts)

92

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavram öğretiminde çağdaş öğrenme-öğretme ilklerinin kullanılması öğretimi kolaylaştırırken öğrenmeyi de hızlandırabilir.

Kavram geliştirme, bilgiyi kişisel olarak yapısallaştırmadır.

Kavram Öğretiminde Daha Çok Üç Tür Genel Stratejiden Yararlanılmaktadır.

Tümevarım Stratejileri (Inductive Strategies)

Tümdengelim Stratejileri (Deductive Strategies)

Kavram Hiyerarşileri (Concept Hierarchies)

93

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavram Oluşumu Ve Kavram GeliştirmeSüreç Adım Öğretmen Öğrenci

Listeleme Öğretmen ya da öğrenciler bir konu ile ilgili maddeleri listeler

Bildiklerin ve gördüklerinizi anlatır mısınız?

Özel maddeleri listeler

Gruplama Öğrenci maddeleri gruplar Bu maddelerin hangisi birbirlerine aittir?

Maddeleri gruplayarak temel bir benzerlik bulurlar

İsimlendirme (Etiketleme)

Öğrenciler yeni tanımlanan gruplar için etiketler-isimlendirmeler yaparlar.

Öğrenciler tercihlerinin nedenlerini açıklarlar

Oluşturduğun bu grupları nasıl isimlendirirsin?

Neden onları birlikte gruplayacaksın?

Tüm maddeleri kapsayan özellikleri bir sözcükle açıklar

Bir grup içindeki maddelerinin genel karakteristiklerini tanımlar ve sözlerle açıklar

Yeniden gruplama

Öğrenciler maddeleri yeniden gruplandırır

Birden fazla gruplama yapabilir miyiz?

Farklı grupları aynı gruplar içerinde yerleştirebilir miyiz?

Neden onları aynı yolla grupluyoruz?

Farklı olan ilişkileri belirtirler

Ek ve daha farklı ilişkileri belirtirler

Sentezleme Genellemeleri oluşturarak ve verileri özetleyerek bilgiyi sentezlerler

Bütün bu gruplar hakkındaki şeyleri, bir cümle ile söylenebilir mi?

Özet bir ifade teklif edilir, öner

94

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Taba (1966) öğretme model ve stratejilerini öğrencilerin düşünmeyi nasıl öğrenecekleri üzerinde tasarlamış ve tanımlamıştır. Joyce ve Weil (2000:131) göre üç varsayım çerçevesinde Taba, yaklaşımını yapılandırmıştır.

Düşünme öğretilebilir (öğrencileri aktif süreçlemeye dahil ederek özellikle tümevarımsal usavurmayla düşünme öğretilebilir).

Düşünme birey ve veriler/ bilgiler arasında aktif bir transfer (işleme) sürecidir. Bu ilk önceleri Bruner’in kavram oluşumu ve kavram kazanımına dayanır).

Düşünme süreci tam öğrenmeyi meşrulaştıran sıralamayı kapsar.

95

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAVRAM ÖĞRETİMİ İÇİN BİR DERS PLANI ÖRNEĞİ Martorella’ nın Kavram Analizi ve Çoklu

Zekâ Kuramını Kullanarak İlköğretim 5.Sınıf Öğrencilerine “Memeliler”

Kavramının Kazandırılması Ders : Fen ve Teknoloji Sınıf :5/B Öğrenme Alanı: Canlılar ve Hayat Ünite No ve Adı :6, Canlılar Dünyasını

Gezelim, Tanıyalım

96

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kazanım : 4.1. Hayvanları bir omurgaya sahip olup olmaması açısından omurgalı ve omurgasız olarak sınıflandırır (BSB-5,6).

4.2. Omurgasız hayvanlara örnekler verir.

4.3. Omurgalı hayvanları balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olarak sınıflandırır (BSB-6) Omurgalı hayvan sınıflarının genel özelliklerini

açıklar. Öğretme Yöntem ve Teknikleri: Çoklu Zekâ

Kuramı 97

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÇOKLU ZEKÂ ETKİNLİKLERİ Sözel / Dilbilimsel Zekâ: Ses kaydı, ön bilgileri

yoklama, öğretmeni dinleme, tartışmaya katılma.

Görsel / Uzamsal Zekâ: Kavram haritasını tamamlama ve memelilerin resimleri.

Müzikal / Ritmik Zekâ : “Doğanın Senfonisi: Ormanlar” müziğini fon müziği olarak kullanma ve memeli hayvanların sesleri.

Mantık / Matematiksel Zekâ: Balık Kılçığı Diyagramı oluşturma.

98

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Sosyal / Bireyler arası Zekâ : “İnsan memeli bir canlı mıdır?” tartışmasına katılma.

Öze dönük / Bireysel Zekâ: Eğer ben memeli bir canlı isem… Cümlesini tamamlama.

Bedensel / Kinestetik Zekâ: Sesini duyduğun memeli canlının taklidini yapma.

Doğa Zekâsı : “Planet Earth” isimli doğa belgeselini izleme.

99

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

100

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Kavramın Adı: Memeliler (Sözel / Dilbilimsel Zekâ Etkinlikleri)

Kavramla ilgili olan sözcük ve sözcük grupları:

Yavrularını doğurma Sütle besleme Kıl Sıcakkanlı hayvanlar Akciğer solunumu

101

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

2. Kavramın Tanımı:Yavrularını doğurarak dünyaya getiren ve onları sütleriyle besleyen hayvanlar memeli hayvanlardır.

102

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

3. KAVRAMIN ŞEMASI

103

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

4.Kavramın Ayırt Edici Özellikleri: Yavrularını doğurarak çoğalırlar ve sütleriyle

beslerler. Akciğer solunumu yaparlar. Kalpleri 4 odacıklıdır. Birçoğunun vücudu kıllarla kaplıdır. Sıcakkanlı hayvanlardır.

104

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

5. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri:

Beslenme şekilleri farklılık gösterebilir. Otla beslenen, etle beslenen, hem otla hem etle beslenenler vardır.

Yaşadıkları alanlar farklılık gösterebilir. Havada, karada ve suda yaşayabilen türleri vardır.

Kemirici olanları da vardır.

105

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

6. KAVRAMIN ÖRNEKLERİ: (GÖRSEL VE MÜZİKAL ZEKA ETKİNLİKLERİ)

106

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

7. KAVRAMIN ÖRNEĞİ OLMAYAN DURUMLAR:

107

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrencilere memelilerle ilgili diğer bilgiler verilir. Beslenme Şekillerine ve Yaşadıkları Alanlara

Göre Memeliler: Beslenme şekillerine göre memeliler Otla beslenenler : at, inek, koyun, eşek… Etle beslenenler : kedi, köpek, kurt, aslan… Hem etle hem otla beslenenler : ayı… Memeliler karada, havada ve suda yaşayabilirler Uçan tek memeli, yarasadır. Yüzen memeliler ise balina, yunus ve foktur. Tavşan, sincap, fare ve kunduz kemirici

memelilerdir.108

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

MANTIKSAL/MATEMATİKSEL ZEKA ETKİNLİĞİ:

109

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öze dönük / Bireysel Zekâ Etkinliği: İnsanların memeli bir canlı olduğu sonucuna

ulaşan öğrencilerden, aşağıdaki cümleyi, öğrendikleri bilgiler doğrultusunda tamamlamaları istenir :

“Eğer ben memeli bir canlı isem,………….. Örnek: Eğer ben memeli bir canlı isem,

akciğer solunumu yaparım.

110

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bedensel / Kinestetik Zekâ Etkinliği: Etkinlik 1: Öğrencilere bazı memeli

hayvanların sesleri dinletilerek, duyduğu sese sahip olan memeli hayvanın taklidini yapmaları istenir.

Etkinlik 2: Öğrencilere “ doğurarak ve yumurtlayarak çoğalan canlıları ayırmaya dayalı” bilgisayarda hazırlanmış bir oyun oynatılır.

111

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Doğa Zekâsı Etkinliği: Öğrencilere “Planet Earth” isimli doğa

belgeseli izletilir.

Ölçme- Değerlendirme Etkinliği:Aşağıdaki tabloda omurgalı hayvanların genel özellikleri verilmiştir. Hangi özellik hangi omurgalı hayvana aitse, o kutucuğun içine (X) İşareti koyalım.

112

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Omurgalı Hayvanların Genel Özellikleri

Omurgalı Hayvanlar

Balıklar Kurbağalar Kuşlar Sürüngenler Memeliler

Kılları vardır. X

Kanatları vardır. X

Yavrularını sütle besler. X

Pullu sert derileri vardır. X X

Solungaç ile solunum yapar. X X

Yüzgeçleri ile hareket eder. X

Suda yaşar. X X X X

Tüylere sahiptir. X

Doğurarak çoğalır. X

Yumurta ile çoğalır. X X X X

Akciğer solunumu yapar X X X

Karada yaşar X X X X

113

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ZEKÂ NEDİR? İnsanın düşünme, planlama, gerçekleri

algılama, yargılama ve nedensellikten sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamıdır. Zekânın, önkoşulu düşünmedir.

Zekâ, bir kişinin; kendi kültüründe değerli bulan bir ürün ortaya koyabilme, yaratma yeteneği, kapasitesidir.

114

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİREYLER ARASINDAKİ ZEKÂ FARKLILIKLARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Genetik özellikler, beslenme, çevresel

koşullar, iklim, zenginleştirilmiş ortamlar, kullanılan yöntemler, içerik, stres ve tehdit koşullarının oluşması ya da oluşmaması gibi birden çok faktörler sayılabilir.

Bununla birlikte bireyler arasındaki zekâ farklılıklarına nörolojik açıdan incelenmesi gereklidir.

115

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ZEKÂ VE AKIL ARASINDAKİ FARK NEDİR? Zekâ, (intelligence) psikolojik

olaylara, algı ve hafıza, bellek yeteneğine, tutkulara, eğilimlere göre farlılıklar gösterir.

Zekâ, aklın etkinlikleri için gerekli olan verileri toplar.

Zekâ akıl için bir ön şarttır ve aklın kullanılması için gerekli olan realiteyi belirleyen potansiyeldir.

Zekâ veri toplayıcısı, akıl ise karar vericisidir.

Akıl

Zekâ

116

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİLGİ NEDİR? Bilgi, obje ile subje arasındaki bağlantı ve

bağlamdan üretilen insan aklının öğrenmenin bir ürünüdür.

İnsan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünü, insan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkeler bütünü, öğrenme araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, malumattır (TDK, 2005).

117

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İçeriği Oluşturan

Bilgi

OlguKavram

İşlem İlke Genelleme

Eğitimde program geliştirmenin öğelerinden birisi içeriktir. İçerik bir bilgi türlerinin sınıflamasıdır. Bu sınıflamada bilgi çeşitli kategorilerden oluşur. Amstrong (1980), Marzano (1988), Ramizowski (1981) gibi araştırmacılar içeriği oluşturan bilgiyi olgular, kavramlar, ilkeler, genellemeler, işlemler, gibi çeşitli kategorilerde ele alarak incelemişlerdir.

118

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİLGİNİN KAYNAKLARI Kaynak Otorite Geleneksel Uzman görüşü Kişisel deneyim Dokümanlar Bilimsel yöntem

119

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİLİMSEL METODUN AŞAMALARI NELERDİR? Araştırma problemini tanımlama- Araştırma problemini sınıflama- Araştırma problemini uygulama- Araştırma planını değerlendirme- Verileri yorumlama ve genelleştirme

120

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BİLİMSEL SÜREÇLER NELERDİR? Bilim adamlarının doğayı incelemede kullandıkları

becerilere ve düşünme süreçlerine bilimsel süreçler denir.

Bilimsel süreçler

Temel süreçler Gözlemleme, Sınıflama,

Ölçme ve sayıları kullanma, Uzay ve zaman

ilişkilerini kullanma, Yordama, Önceden

kestirme,

Deneysel süreçler Hipotez kurma ve yoklama, Değişkenleri belirleme ve kontrol etme, Yaparak (işe vuruk) tanımlama, Model

yaratma, Deney düzenleme ve yapma

Nedensel BecerilerÖnceden Kestirme,

Değişkenleri Belirleme, Verileri Yorumlama, Sonuç

Çıkarma 121

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Teknoloji: İnsanların isteklerini ve gereksinimlerini karşılamada doğayı modifiye ederek insanın yaratığı materyallerdir.

Psikoloji: İnsan ve hayvan davranışlarını ve davranışı etkileyen etmenleri inceleyen bilim dalıdır.

122

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM (TEACHİNG, INSTRUCTİON, TEDRİSAT): Öğretim, belli bir amaca göre gereken bilgileri

verme işidir (TDK, 1988). Öğrencinin gelişimine yardım eden bir süreçtir (Bruner, 1966, akt. Açıkgöz, 1996).

Öğretim, eğitimin okulda ve sınıf ortamında, planlı ve programlı ve örgütlenmiş bir biçimde yürütülen öğretme faaliyetlerinin tümüne denir (Varış, 1996; Küçükahmet, 1986; Erden, 1998).

123

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretim, öğrenmeyi öğretmek için sürekli bir iyileştirme ve geliştirme kavramlarını içerir.

Öğretim, çağdaş anlayıştaki bireyselleştirilmişliği, işbirliğini, çoklu zekâyı, yapılandırmacılığı, beynin işleyiş ve bellek sistemlerini önplanda tutarak öğrenmeyi sağlamak için gerekli etkinlikleri sürdürülebilir çerçevede alternatiflere dayalı projelendirme ve uygulama sürecidir.

124

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme-öğretme sürecinin en kritik yönü bu süreci yönetenlerin süreç hakkında yeterli ve etkin bir bilgi birikimine sahip olmasıdır.

Öğretim, okullarda yapılan planlı, programlı, amaçlı, kasıtlı, kültürleme-kültürlenmeye ve kültürleşmeye dayalı kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetleridir.

125

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM SÜRECİ ŞU KADEMELERDEN OLUŞUR: Okul öncesi eğitim İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim

126

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Düşünme göstergesi bir soru: Eğitim ve öğretim arasındaki en önemli fark nedir?

Cevap Eğitim bireyde davranış değişikliği meydana getirme süreci, öğretim ise bu davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecidir.

127

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETME (TEACHİNG) Öğretme kılavuz olarak bir öğrenmeyi

sağlama faaliyetidir (Bilen, 1999). Davranış değişikliğinin okulda planlı ve

programlı bir şekilde yapılması sürecidir (Demirel, 2005).

Öğretme, öğrenmeyi sağlama (kılavuzlama) faaliyeti ya da sürecidir (Ertürk, 1994; Erden, 1998).

128

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor gelişim, düzey ve kapasitelerine göre nelerin yapılıp yapılamayacağının analizine gidilmelidir. Örneğin öğrencini güdülenmişlik, beklenti, ihtiyaç, bilgi-ilgi, merak düzeyleri artırılmalıdır.

Öğretilecek şeyin (konu-bilgi, beceri, tutum, sezgi) belirlenmesi

129

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenilecek hedef, içerik, yöntem öğrencilerin düzeyine uygun hale olmalıdır. Öğretileceklerin bir hiyerarşisinin sınıflama ve sırlaması yapılmalıdır.

Öğretim etkinliklerinin bütünleşik ya da duruma göre tasarlanıp planlanması yapılmalıdır.

130

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Eğitim öğretim ve öğrenme ilişkisi

Eğitim Amaç = Öğrenmeyi gerçekleştirmektir.

Öğretim

131

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KURAM-(TEORİ) NEDİR? Olay, olgu ve nesneler arasındaki bağlamı

neden-sonuç ilişkileri çerçevesinde açıklayan ilkeler bütünüdür.

Başka bir deyişle de kuram, birbiriyle ilişkili olan olayı hipotezler kurarak ve bu hipotezleri araştırma tekniklerine dayalı olarak elde edilen verilere göre belirli analizlerle ve istatistikî yöntemlerle açıklanmasına denir.

132

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM KURMALARI Öğretim Kuramları, öğretmenlerin

öğretim eylemlerinin nedenleri ile öğrencilerin psikolojik ve davranışsal süreçlerinin sonuçları arasındaki ilişkilerle ilgili tüm etkinliklere denir (Landa, 1983, 63).

Yöntem ( Method )

Koşul ( Condition )

Çıktı ( Outcome )

Düzenleme Stratejileri

İletme Stratejileri

Yönetme Stratejileri

Bir öğretimKuramınınYapısı

133

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BRUNER’E (1966) GÖRE BİR ÖĞRETİM KURAMI TEMEL DÖRT BAKIŞ AÇISINI DİKKATE ALMALIDIR Öğrenmeyi açığa çıkarmalı. Öğrenciler

tarafından hazır bir şekilde kavranabilmesi için bilginin yapılandırılma yollarını açıklamalı.

Materyalleri sunmada etkili sıralamaları öngörmeli.

Ödül ve cezanın denetiminin nasıl olacağını açıklamalı; bilgiyi yapılandıran iyi metotlar, bilginin manipülasyonunu artırmalı, yeni söylemleri, önermeleri, ifadeleri türetmeli ve kolaylaştırmalıdır. 134

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETMENLER VE TASARIMCILAR ÖĞRETİMİ GELİŞTİRİRKEN, EVRENSEL BİR ÖĞRETİM KURAMINDA OLMASI GEREKEN AŞAĞIDAKİ DÖRT ÖĞEYİ DİKKATLİCE DÜŞÜNMELERİ GEREKİR (SCHOT VE DRİSCOLL, 1997; DRİSCOLL,2000):

Öğrencileri İstenilen öğrenme sonuçlarını-çıktılarını

içeren öğrenme görevlerini Öğretim metotlarını ve öğretim koşullarını

içeren öğrenme ortamlarını Öğrenmenin oluştuğu bağlamı ya da

referans çerçevelerini

135

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM TASARIMI Öğrenen ve gelişen örgüt ve kurumlar

bağlamında öğretim tasarımının genel amacını kalite ve mükemmellik öğrenim ve öğretimi gerçekleştirmek olarak belirtebiliriz.

Herhangi bir öğrenme-öğretim uygulamalarında etkili, kaliteli ve mükemmel sonuçlar, ürünler elde etmek için tasarım yöntemlerinin uygulanması gerekmektedir.

136

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM TASARIMINDA ÜÇ TEMEL FAKTÖR BULUNMAKTADIR

Hedef

DeğerlendirmeYöntem

137

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

PROGRAM Bireyde kalıcı iz bırakacak bir değişime

yol açmak üzere belli ilkelere göre düzenlenmiş "öğrenme yaşantıları" olarak tanımlar (Ertürk, 1995).

Gelecekle ilgili olmalıdır. Program esnek bir çerçeve özelliğinde olmasından dolayı bir süreci ifade ederken, somutlaşmış, uygulanan ve uygulanacak olduğu içinde bir üründür.

138

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

TAKSONOMİ NEDİR? İstendik davranışların basitten karmaşığa,

kolaydan zora, somuttan soyuta bir birinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı sıralanmasına denir (Sönmez, 2004).

Bir sınıflama yolu stratejisidir. Eğitim hedeflerini gruplayıp sınıflama gibi (Barth ve Demirtaş, 1997).

139

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

PROGRAM GELİŞTİRME: Bir eğitim programında

yer alan dört temel öğe arasındaki ilişkiler bütünüdür.

Program Geliştirme, eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür (Demirel, 2000).

İçerik Kapsam

Konular bütün

Eğitim durumlarıÖğrenme-öğretme süreci-yöntemler

Ölçme –Değerlendirme

Dönüt-düzeltme

Hedef- Davranış

140

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

HEDEF Hedef, yetiştirdiğimiz insanda bulunmasını

uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikteki istendik özelliklere hedef denir (Ertürk, 1994).

Hedef genel anlamıyla varılmak istenen noktadır (Sönmez, 2004).

Varış’a (1996; 94) göre amaçlar eğitim sürecinin temelini oluştururlar.

141

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İÇERİK Bir programın içinde bulunması gereken

konuların bütünü; program geliştirme açısından ise öğretilecek konuların düzenlenmiş bütünüdür.

Bir öğretim programının düzenlenmesinde öğretilecek alanın uzmanı ile program geliştirme uzmanı birlikte çalışmalı ve içeriği belirlemelidir.

142

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜREÇLERİ Öğrenme-öğretme süreçleri eğitim

durumlarıdır. Öğretmenin tek aktif olarak müdahale edebileceği, sanatını ya da öğretim mühendisliğini konuşturabileceği yegâne alandır.

Öğrencilerin başarı ya da başarısızlıkları, kimlik kazanma ya da kimliksizleşme, içsel ya da dışsal atıflara sahip bir kişilik özelliklerine kazanma ya da kaybetme durumlarının yaşanabileceği bir etkinlik alanıdır.

143

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

STRATEJİ Bir hedefe ulaşmak için uygulanan en genel

yaklaşımdır. Strateji genel olarak bir şeyi elde etmek için

izlenen yol ya da amaca ulaşmak için geliştirilen bir planın uygulamasıdır (Açıkgöz, 1996).

144

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Başka bir söylemle hedeflere nasıl ulaşılacağına, içerik sunumuna nasıl başlanacağına ve öğrencilerin nasıl bir etkilik ve aktivite bağlamında bilişsel, duyuşsal sezgisel ve psikomotor olarak yönlendirilip onlara rehberlik edileceğine dair çok önemli bir “karar verme” eylemidir.

145

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

YÖNTEM Hedefe ulaşmak için önümüzdeki engelleri nasıl

aşacağımıza dair belirlediğimiz ve takip ettiğimiz yoldur.

Öğretim materyalini sunmada, öğretim etkinliklerini yapılandırmada izlenen yolu ifade etme şeklidir.

Bazı ortam ve durumlarda koşullar değiştikçe öğrenme ve öğretme yöntemlerindeki geleneksel yaklaşımlar değişimi sürdürmek, değişime ayak uydurmak için yetersiz kalabilmektedir.

146

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

TEKNİK Uygulanıştır

(Teknik=Etkinlik=sınıfta yapılan her türlü eylem).

Bir öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütünüdür.

HedefStratejiYöntemTeknik

147

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖLÇME-DEĞERLENDİRME (SINAMA DURUMLARI) Sınama durumları, öğrencide gözlenmeye

karar verilen istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir.

Ölçme-değerlendirme faaliyetleri, istatistik, matematik hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

148

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

EĞİTİM PROGRAMI Gerek okul içinde gerek okul dışında, milli

eğitimin ve okulun amaçlarını etkinlikle gerçekleştirmek üzere düzenlenen içerik ve etkinliklerin uygun yöntem ve tekniklerle geliştirilmesine yönelik koordine çabaların tümü (Varış, 1996; 17).

Eğitim programı,”öğrenen, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir (Demirel, 2004).

149

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Oliva (1988), eğitim programı kavramının tanımı üzerine yapılan yorumlar arasında, ortak olanlardan en çarpıcı olanlarını şöyle sıralamıştır:

Konular listesidir. Ders içerikleridir. Öğretim materyalleri listesidir. Hedef davranışlar grubudur. Okul içinde ve dışında öğretilen her

şeydir. Okul personeli tarafından planlanan her

şeydir (Demirel, 2004). 150

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİM PROGRAMI Öğretim Programı, belli bir öğretim

basmağındaki okutulacak derslerin hedeflerini, hedeflerin kapsadığı davranışları, eğitim durumlarını, davranışların ne derece kazanıldığını gösteren sınama durumlarını kapsayan programa denir” (Senemoğlu, 2000).

151

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DERS PROGRAMI Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin

bireye nasıl kazandırılacağını gösteren, bireyin öğretimine yönelik etkinlikleri kapsamaktadır.

Dersin hedefleri, içeriği, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirmeye dair tüm etkinliklerin yer aldığı bir plandır.

152

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖRTÜK PROGRAM Ders dışı faaliyetlerin de düzenlendiği

programdır. Öğrencinin değişik ihtiyaçları karşılamayı ve yaratıcı yönlerini geliştirmeyi amaçlar.

Örneğin müze ve hastane ziyaretlerinin planlanması örtük programdır.

Örtük program, toplantılar, kıyafet düzenlemeleri, öğrenciyi izleme ve diğer bütün kültürel özellikleri aracılığıyla okulun öğrencilere dolaylı olarak öğrettiği her şeyi kapsamaktadır(Doğanay ve diğerleri, 2006). 153

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRENME; Bireyin, öğrencinin çevresiyle interaktif

etkileşimi sonucu olarak (insan) davranışlarında ya da potansiyel performansındaki kasıtlı, istendik ve sürekli değişime denir (Driscoll, 1994, 8-9).

Öğrenme kişinin bilgisinde ya da deneyimleri yoluyla davranışlarındaki sürekli ve kalıcı izli değişime denir (Mayer, 1982, 1040).

154

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme

Bilişsel öğrenme(Cognitive learning)

Bilgi, zihinsel akitiviteler, Gagne

ve D. Ausubel

Hatırlama,Düşünme,

Kavramlar, ilkeler, kanunlar, teoriler, planlama, plan,

proje ve problem çözme

TemsilcileriJ. Piaget, J. Bruner,

R.

Duyuşsal Öğrenme

(Affective learning)İnanç, niyet, hisler,

tutum, değerler

Devinişsel öğrenme

(psikomotor)Yüzme, bisiklete

binmeJimnastik yapma,

Sosyal öğrenmeler

Gözlem, taklitBandura, vygotdsky

spiritual

155

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Özetle ortak kavram “değişim”, “değişiklik” “yaşantı ürünü”, “ davranış değiştirme”, “bilgideki değişim”, “süreç” olduğu ortaya çıkmaktadır.

156

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bir Öğretmen-Eğitmen, (Öğretmen Adayı) Öğrenmeyle Neden Bu Kadar

Derinlemesine İlgilenmelidir? Gerekçesi Ne Olabilir?

157

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Nasıl öğrenildiğini öğrenme nasıl öğretileceğini öğrenme konusunda bir yol gösterici nitelik taşır.

Öğrenen kim? kim öğretecek? Öğrenmeyi nasıl kolaylaştırabiliriz?

Hangi faktörler öğrenme ve öğretmede etkilidir?

Hangi felsefe, strateji, yöntem, teknik, taktik, araç-gereçler ya da teknoloji nerede, ne zaman, nasıl ve kimler için ne kadar etkilidir?

158

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretim etkililiğinin artırılması nasıl gerçekleşir? Etkililikten kastedilen nedir?

Cevap Etkililikten kastedilen öğrenmenin kalıcı izli hatırlanmasını ve anında transferini gerçekleştirerek problem durumlarına çözüm olarak genellemesini yapmak.

159

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretimin verimliliğini artırmayı nasıl sağlarız? Verimlilikten kastedilen nedir?

Cevap Verimlilikten kastedilen, zamandır, süreçtir. Az zamanda çok ve hızlı iş, öğrenme gerçekleştirmektir. Öğrenmenin çabuk, kolay ve anlamlı olabilmesi için öğretimin bilimsel araştırma bulgu ve yöntemlerine dayalı olarak tasarlanıp geliştirilerek bilginin becerinin davranışların daha kısa bir zamanda öğrenilmesi ve öğretilmesidir.

160

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğretimin çekiciliğini nasıl artırabiliriz? Çekicilikten kastedilen nedir?

Cevap Çekicilikten kastedilen öğrencinin ilgisidir. Öğrencinin ilgisini çekmek için beklenti, uygunluk, ilişkili, güven, merak, başarı ve gereksinimlerini karşılayabilecek öğretim kuram ve etkinlikleri ile motivasyon strateji ve yöntemlerinin kullanılmasıdır.

161

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bilgiyi işleme kuramına göre her öğretilen davranış insan zihninde sekiz aşamalı evreden geçerek oluşur. Bunlar:

1. Güdülenme, 2. Farkına varma, 3. Kazanma, 4. Kodlama, 5. Hatırlama, 6. Genelleme, 7. Davranma, 8. Pekiştirme.

162

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Gagne, öğrenme ürünlerini aşamalı olarak olmak üzere beş grupta toplar (Gagne ve Briggs, 1979, 153–159; Gagne, 1987, 64)

Zihinsel beceriler, Sözel bilgiler, Tutumlar, Beceriler, Bilişsel stratejiler.

163

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

En karmaşık ve entelektüel öğrenme çeşidi olan problem çözme hiyerarşinin en başında, en basit öğrenme olan işaretle öğrenme (signal learning) hiyerarşinin en sonunda yer alır. Bu sekiz öğrenme kategorisi şunlardır:

8 Problem çözme (Problem solving)7 Kural öğrenme (Rule learning)6 Kavram öğrenme (Concept learning)5 Ayırt ederek öğrenme (Discrimination learning)4 Sözel öğrenme (Verbal learning)3 Zincirleme öğrenme (Chaining)2 Uyarım-tepki ile öğrenme (Stimulus-response learning)1 İşaretle öğrenme (Signal learning

164

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRENMENİN DOĞASINDAKİ FARKLILIKLAR NELERDİR? Özetle, öğrenmeye U-T bağlamında dışsal

uyartılara dayalı yaklaşanlar, zihinsel süreçlerin özelliklerini ön plana çıkararak yaklaşanlar, öğrenmede sosyal bağlamın model ve gözlemlemenin önemini üzerinde duran sosyaliteyi benimseyerek yaklaşanlar, daha çok kişinin kendisini nasıl algıladığına bakarak yaklaşanlar ve öğrenmeye beynin nasıl işlediğine ve öğrendiğine dair nöro-fizyolojik açıdan yaklaşanlar olarak sınıflandırmalar yapılır. 165

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Davranışçı öğrenme kuramları, öğrenmenin klasik ve edimsel sonuçları,

Bilişsel öğrenme kuramları, hafıza, zihin (bellek) ve akıl önemli bir rol oynamaya başlar. Zihnin, duyu organlarından gelen verileri alma, saklama, eski bilgi ve duyumlarla karşılaştırarak, birleştirip ayırarak yeni bilgiler öğrenir.

Duyusal öğrenme kuramları, duyuşsal kuramlar, öğrenmenin benlik ve ahlak gelişimi gibi duyuşsal sonuçlarıyla ilgilenir. Kişinin kendisini yeniden yaratması olarak nitelendirilebilecek öğrenme için davranış, duyuş ve zihnin birlikte değişmesi gereklidir.166

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Sosyal öğrenme kuramı, insan kendi tecrübelerinden değil, başkalarının bilgi ve tecrübelerinden faydalanarak, onları taklit ederek öğrenir.

Beyin temelli (Nöro-Fizyolojik) öğrenme kuramları, Öğrenme iki nöron arasındaki haberleşmedir. Bu kuram, beynin çalışma ilkelerine göre öğrenmeyi biyo-fizyolojik olarak açıklar.

167

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme

Davranışçı öğrenme.

Uyarıcı, Tepki , koşullanma, dışsal çevre ödül ceza , pekiştireç

Bilişsel öğrenmeZihinsel süreçler

Dikkat, algı, zeka, biliş,

bellek

Duyusal öğrenme,

sağlık benlik ve ahlak gelişimini

Sosyal öğrenme,modelleme, taklit,

gözlem

Beyin temelli (Nöro-

Fizyolojik) öğrenme,

beyin nasıl çalışır, nöron,

nörotarnsmitterler,

ÖğrenmeKuramları

168

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Öğrenmeyi etkileyen faktörler olarak; zekâ,

yetenek ve ilgi, uygun çevre şartları, motivasyon (güdüleme), dikkat, öğrenmeye hazır olma, dil, beklenti, ihtiyaç vs gibi faktörler sayılabilir.

169

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRENENLE, YÖNTEMLE, ORTAMLA VE MATERYALLE İLGİLİ FAKTÖRLER

Öğrenen ile İlgili Faktörler

Türe özgü hazır oluşOlgunlaşmaGenel uyarılmışlık hali ve kaygıGüdüEski yaşantılarDikkat

Öğrenme Yöntemi ile İlgili faktörler

Konunun yapısıZamanGeri bildirimÖğrenci aktivitesi

Öğrenme Malzemesi ile ilgili Faktörler

Algısal ayırt edilebilirlikAnlamsal çağrışımKavramsal gruplandırma

Öğrenme ortamı ile ilgili Faktörler

İletişim ve Etkileşimi sağlayıcı

Zenginleştirilmiş uyarıcılarla donanıkFerahlılık ve canlılık

170

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

PLANLAMA İstendik ve kasıtlı bir amacı-hedefi başarmak

için bilgi ve süreçten yararlanma, kendini yönlendirerek kendini kendini düzenleme, izleme, planlar, stratejiler ve yöntemler geliştirmeden oluşan ve bilişsel kontrolü sağlayan zihinsel bir süreçtir.

171

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

UYGULAMA Bilgi ve kavrama düzeyleri ve ötesindeki

aşamalardaki istendik ve kasıtlı olarak belirlenen hedefe ulaşmada kullanılan strateji yöntemlerin işe koşulmasına, etkinliklere denir.

172

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DEĞERLENDİRME Ölçme sonucu elde edilen verilerin önceden

saptanmış ölçütlere ne dereceye kadar uyduğu hakkında bir değer yargısına varmadır(Turgut, 1993).

Değerlendirmede en önemli temel kavram ölçmedir. O halde ölçme, objelere ya da bireylere, belirli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirlemek için, belirli kurallara uyarak sembolik değerler verme işlemidir(Arıcı 2001).

173

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Ölçüm

Ölçüt

Karar verme

DeğerlendirmedeÜç temel koşul

174

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme ve öğretmede öğrencinin ve öğretmenin yapması gerekenler

Öğrenme etkinliğinin Planlama, uygulama ve değerlendirme aşamalarında öğrencinin kendi kendine sorması gereken sorular.

Öğretme etkinliğinin her aşamasında öğretmenin kendi kendine sorması gereken sorular

Planlama1. Bu öğrenmenin temel amacı-hedefi nedir?2. Öğrenme hedeflerimi tanımlayabildim mi?3. Bu öğrenmeyi nasıl gerçekleştirebilirim?4. Bu öğrenmeyi gerçekleştirebilmem için nelere gereksinim

duymaktayım?5. Hangi strateji yöntem ve teknikleri ve materyalleri

kullanabilirim?6. Ne kadar bir zamanda içerisinde bu amacıma

ulaşmalıyım?7. Bu öğrenme görevi ya da ödevinde hangi güçlüklerle ve

sorunlarla karşılaşacağım ya da hangi problemler beni engelleyebilir?

8. Hangi bilgi, beceri ve tutuma sahibim? Bu öğrenme görevi, ödevi ya da çalışma için kendi kendimi nasıl motive edebilirim ve bu motivasyon düzeyimi artırarak nasıl sürdürebilirim?

9. Öğrenme görevi ya da çalışma için seçtiğin bilişsel, duyuşsal psikomotor stratejik planlama uygun bir yol mu ya da başka bir stratejik planlama yapmam gerekli midir?

Planlama1. Öğrenciler hangi öğrenme görevini, yapabilirler?2. Bu öğrenme görevinin başarılmasını nasıl saptayacağım?3. İstendik ve kasıtlı öğrenme ve yaşantılarını nasıl

tasarlayabilirim?4. Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri nelerdir bunları

nasıl saptayacağım?5. Öğretmek için hangi kaynaklara, araç-gereçlere

gereksinim duyulmakta ve ulaşılabilir olan olmayan kaynaklar nelerdir?

6. Öğretimi tasarlamak için materyalleri etkili bir şekilde kullanabilmek için ne tür bir bilgi beceri ve tutuma sahip olmam gerekiyor

7. Öğrencinin bilgi beceri ve psikomotor davranışlarını öğrenebileceği en iyi zenginleştirilmiş ortam hangisi olabilir?

8. Bu öğrenme görevinin başarılmasını nasıl saptayacağım?9. Öğreneme etkinliklerini nasıl bir sıralama, sınıflama

içerinde planlamalıyım?10. Öğrencilerin öğrendiklerini başka benzer ya da farklı

durumlarda kullanabilmelerine yardım edebilmek için neler yapılabilir?

175

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme etkinliğinin her aşamasında öğrencinin kendi kendine sorması gereken sorular


Uygulama1. Öğrenme görevi ya da çalışmasıyla ilgili olan planımı

uygulayabilmem için hangi koşulları sağlamalıyım ve neleri bir araya getirmeliyim?

2. Öğrenme stratejilerini uygulayabilmekte miyim? Bunu nasıl izlemeliyim?

3. Öğrenme planladığım gibi işliyor mu?4. Öğrenme için ne yaptığımın farkında mıyım?5. Öğrenme için yaptıklarımı anlıyor muyum? Benim için bu

yaptıklarım anlamlı?6. Öğrenme planımı uygularken başka kaynaklara, araç

gereçlere gereksinimim var mı ilave kaynak taramalı mıyım?

7. Önceki bilgilerime ek olarak neler öğrendim?8. Bilgi, beceri ve tutumlarımda bir değişiklik oluyor mu?9. Öğrenmenin oluştuğunu, kendi kendime yapılandırdığımı

söyleyebilir miyim?10. Öğrendiklerime benzer ve farklı birer örnek verebilir

miyim?11. Öğrenmeye adanmışlık düzeyinde devam edebilmek için

motivasyonumun sürdüğünü söyleyebilir miyim?

Uygulama:1. Deneyimden anlam oluşturmaya ilişkin ilgili öğretim

materyalleri hazır mı?2. Öğrencilere bilgi, beceri, duygu, düşünce ve kişisel

niteliklerin kazandırılmasına yardımcı olabilecek yaklaşımları ve materyalleri kullanıyor muyum?

3. Öğrenciler problemleri çözerken ve etkinlikleri uygularken zihinsel ve düşünme becerilerini geliştirmede onlara karşılaştırmalı (mukayese) ve örneklendirme metodunu kullanıyor muyum?

4. Öğrenme işlevini yerine getirirken öğrencilerin eleştirel düşünme, sorgulama, problem-çözme ve girişimciliğini ön plana çıkartan yaklaşımlar uygulayabilmekte miyim?

5. Etkinlikler, paylaşımcı ve işbirlikçi çalışma ortamlarında yansıtıcı düşünme becerilerine göre yürütülmekte midir?

6. Etkileşimli ya da gerçek materyalleri ya da gerçeği modelleyen materyaller hazır mı? Hangi materyaller uygulama gerektiriyor? Bunun için uygulamada kullanılmakta mıdır?

7. Giriş, keşfetme, açıklama, derinleştirme ve değerlendirme basamaklarına ilişkin uygulamalarda öğrenciler kendi yapılandırmalarını sürdürebilmekte midirler?

8. Öğrenme-öğretme süreç ve ortamında öğrencilerin motivasyon, dikkat, ilgi, başarı beklentilerini nasıl sürdürebilirim?

176

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Öğrenme etkinliğinin her aşamasında öğrencinin kendi kendine sorması gereken sorular


Değerlendirme1. Öğrenme hedeflerime nicelik ve nitelik olarak ulaştım mı?2. Öğrenme etkinliğini gerçekleştirirken belirlediğim ve tercih

ettiğim öğrenme stratejileri, yöntem, teknik ve taktikler işe yaramadığında neler düşündüm ve neler yaptım?

3. Öğrenme ve çalışmalarım sürecinde hangi güçlüklerle karşılaştım ve bu güçlüklerle baş ederken hangi stratejileri işe yaradı hangileri etkisiz kaldı?

4. Bu öğrenme ödevinde ve çalışmada edindiğim bilgi, beceri, tutum ve deneyimlerden başka zaman ve başka öğrenme, problem çözümünde ve çalışmalarda kullanabileceğim neler edindim öğrendim, kazanımlarım neler oldu?

5. Gelecekteki öğrenmeler ve araştırma ve çalışma becerilerim için şimdiki durumdan başka geliştirici öğeler ve mantıksal düşünme becerileri oluşturabildim mi?

Değerlendirme1. Bu çalışma ve öğretme etkinliklerinde öğrencilerin öğrenme

ödevini-eylemini, sürecini ve materyallerini hangi düzeyde ve ne kadar öğrendiklerini nasıl belirleyebilirim?

2. Bu ve gelecekteki öğrenme süreci, çalışma beceri ve alışkanlıklarıyla ilgili olarak öğrencilerim için ne tür motive edici, çözümleyici, yaratıcı, eleştirel, yapıcı ve zenginleştirici süreç, ortam ve etkinlikler gereklidir?

3. Süreci ve ürünü değerlendirirken kullandığım değerlendirme türü, materyalleri, öğrencilerin bütünsel başarılarını ölçmede beklenildiği ve istenilen ölçütler için yeterli midir?

4. Bu değerlendirme sonucunda ne tür öğrenme hedefleri, öğretim materyalleri, öğrenme ve öğretme stratejileri, etkinlikleri ve materyallerini geliştirebilirim?

5. Geliştirilecek materyaller hangi hedefleri ölçmede kullanılabilecek ve hangi öğrenme-öğretme zaaflıklarını ya da eksikliklerini giderici-tamamlayıcı öğrenme-öğretme etkinliklerinin yeni ve yeniden planlanmasına yardımcı olabilecek?

6. Her değerlendirme yeni bir hedef ve kazanımın planlanmasını öngörür. Bu çalışmada, değerlendirmede ne tür bir geliştirici bir kazanım öngörmektedir ya da öngörüyor mu? Yoksa geliştirici bir üst kazanımı öngörmüyor mu? Eğer öngörmüyorsa nasıl bir değerlendirme sürecini değerlendirmeliyim?

7. Değerlendirme, uygulamada ortaya çıkabilen sorunların çözümüne ne tür bir katkısı olmaktadır?

177

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

İçgüdü (İnstinct) Organizmada doğuştan var olan,

öğrenilmemiş belirli hareket biçimlerini yapmaya iten kuvvettir ( Arık, 1996).

Motivasyon Bir amaca yönelik davranışı yönlendiren

destekleyen ve enerji veren bir güçtür (Baron, 1992; Schunk, 1990; Egen ve Kauchak, 1999).

178

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bilişselfarkındalık süreci

Öğretmen ÖğrenciKanal Mesaj

Yöntem

179

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DERSİN “GİRİŞ” BÖLÜMDE YER ALAN “GÜDÜLEME” NASIL SAĞLANIR? Öğrenciye konunun önemi anlatılır. Öğrenci konuyu öğrenmede istekli hale

getirilir. Öğrenci konuyu öncelikle verme durumu

gelir. Öğrenciye konunun ne zaman, nasıl ve ne

şekilde yararlanacağını bildirme.

180

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DERSTE ÖĞRETMENİN İŞLEYECEĞİ BÖLÜMLER SIRA İLE NASILDIR? Dikkat çekme Güdüleme ( Motivasyon) Gözden Geçirme Geçiş Geliştirme Özetler Yeniden Güdüleme Dersi Bitiriş

181

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DERSİ BİTİRİŞTEKİ BİLİŞSEL, DUYUŞSAL VE PSİKO-MOTOR SONUÇLAR NELERDİR? Bilişsel Öğrenci ders bütünlüğünü kavrar Duyuşsal Öğrenciler psikolojik doyuma

ulaşır. Psikomotor Öğrenciler beceriyi

bütünüyle istenilen düzeyde kullanırlar.

182

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

PEKİŞTİREÇ İstendik davranışı oluşturmaya ve/veya

oluşan bir davranışın sıklığını artırmaya yarayan ödül ya da ceza niteliğinde uyarıcılardır (Ülgen, 1995).

Skinner göre pekiştireç; bir tepkiden (davranış) sonraki tepkilerin birincisine benzerliğini arttıran herhangi bir olay veya unsurdur (Akt: Kazancı, 1989).

183

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

KAYGI Öğrenmede etkili olan bir diğer etken ise

kaygıdır. Kaygı güçlü bir istek ya da dürtünün

gerçekleşmeyecek gibi göründüğü durumlarda ortaya çıkan tedirgin edici bir duygudur.

184

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DİKKATİ ARTTIRMA VE ODAKLAMAK İÇİN Uyumsuzluk, Çatışma Somutlaştırma Değişkenlik Eğlence Soru Katılım (Keller, J.M., 1987)

185

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

MERAK STRATEJİLERİ Yalnızca bilgi vermek yerine, öğretilecek

bilgiyi, kişisel duygusal yönleriyle ve güldürü öğeleriyle zenginleştirilmiş olarak sunma,

Anlaşılmaz ve karmaşık bilgiyi anlaşılır ve bilinen bilgi haline getirebilecek analojiler kullanma, örneğin; silah mı yoksa dedikodumu daha ölümcüldür?

Beklenmedik uyarıcı ya da algısal-kavramsal çatışmalar yaratma,

İpuçları vererek kolay bir problem sorma vb. gibi... 186

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİMDE İLİŞKİLENDİRME STRATEJİLERİ Hiç rastlamadığı bir problemi bile bireyin

günlük deneyimleri ile ilişkilendirerek sunma, Öğretilecek bilginin önemi ve nerede, hangi

amaçla kullanılabileceği konusunda bireyi bilgilendirme,

Çok kolay olmayan bir problem aracılığıyla, bireylerin güçlerini sınayarak neyi yapıp neyi yapamayacakları konusunda ipuçları verme.

187

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

BAŞARIDA GÜVENİ SAĞLAMA STRATEJİLERİ Bir bilginin, becerinin, performansın

öğretilmesinde nelere gereksinim olduğunu ve bu konuda ölçüt geliştirmesi gereğini duyumsatma,

Başarabiliyorum duygusunu ve güvenini kazanması için bireyin o etkinlik için kendini hazırlaması, tanıması sağlanmalıdır,

188

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Bireyin kendisi için uygun hedef belirlemesini isteme ve başarı gereksinimini ortaya çıkarmak için geribildirim verme,

Bireyin cesaretlendirilip, gerekli çabayı göstermeleri için yetenek ve çabanın başarıda önemeli bir gösterge olduğunu belirten geribildirimlerin ya da olumlu pekiştireçlerin verilmesi,

189

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

ÖĞRETİMDE DOYUM STRATEJİLERİ Bireylere, kazandıkları bilgi, beceri, tutum

ve davranışların ne işe yaradığını ya da ne tür sorunlara çözüm oluşturduğunu görebilmeleri için gerçek/sanal durumlarda kullanma olanağını verme,

Bireylerin öğrendikleri bilgi, becerileri, performansları, tutum ve davranışlarının değişik durumlarda kullanabilmeleri için yeniden düzenlemelerine yardım etme,

Geribildirim ve pekiştireçlerle bireyin neyi başardığını fark etmesini sağlama, çabanın başarıya etkisini gösterme 190

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi bireyin

davranışlarında kalıcı kendi yaşantıları yoluyla kasıtlı olarak istendik öğrenme ürünü olan bir süreci ifade etmez?

A. Kavram öğrenmeB. Alışkanlık edinme C. İçgüdüsel davranışD. Beceri edinmeE. Korkuyu öğrenme

191

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin gerçekleştiğinin önemli bir kanıtı olarak gösterilir?

A. Davranış değişikliğiB. Sınıf geçmeC. PekiştirmeD. GüdülemeE. Benlik değeri kazanma

192

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

3. Aşağıdaki davranışçı öğrenme kuramının temel kavramlarından hangisi farklı uyarılmalara farklı tepki verme şeklinde açıklanır?

A. Uyarıcıyı ayırt etmeB. Uyarıcıyı genellemeC. Koşullu tepkiD. Davranışın sönmesiE. Alışkanlık kazanma

193

Bilal D

UM

AN

- Eğitim

Öğretim


avramlar

Science

Eğitim ve Öğretimle İlgili Temel Kavramlar