IŞIK VE SES

Işık ve ses• Işık ve ses, görmemizi ve duymamızı sağlayan iki farklı enerji

türüdür Tıptan haberleşmeye, sanayiden uzay teknolojisine kadar her alanda yararlandığımız bu enerji şekilleri hayatımızı kolaylaştıran iki unsurdur.

IŞIK

• Gözümüze gelerek cisimleri görmemizi sağlayan enerji ışıktır. Bazı cisimler ışık yaydıkları için bazıları da ışığı yansıttıkları için görünür. Ay ve gezegenler Güneş'ten gelen ışığı yansıtırlar. Kendileri ışık vermeyen görülmeleri için başka ışık kaynaklarının aydınlatmasına gerek olan cisimlere aydınlatılmış cisimler denir.(ayna , ay, gezegenler vb ).Çevresine ışık veren cisimlere de ışık kaynağı denir. Işık kaynakları;

• 1. Doğal Işık Kaynakları: kendiliğinden etrafına ışık yayan ışık kaynaklarıdır.(Güneş, yıldızlar,ateşböceği gibi)

• 2. Yapay Işık Kaynakları: Enerji aldığında ışık veren ışık kaynaklarıdır.(Mum, ampul,gaz,lambası gibi)

• Işık doğru yolla yayılır. Işığın doğru yolla yayılması sonucunda Güneş tutulması Ay tutulması ve gölge meydana gelir . Işığın yayıldığı ince ışık demetine ışık ışını denir.

• Saydam Olmayan(opak) Maddeler:Işığın geçmesine izin vermeyen maddelerdir. Taş sıra insan tahta vb. Opak olan bu maddeler ışık ile etkileşime girdiğinde şekillerine uygun gölgeler meydana gelir. Opak maddelere gelen ışık ya yansıtılır ya da soğurulur.(emilir)

• Saydam Madde: Işığın tamamını geçiren maddelere saydam madde denir. Cam, su ,hava ,ince naylon vb. Bu maddelerin üzerine ışık düştüğünde ışığın tamamını geçirdikleri için gölge oluşmaz.

• Yarı Saydam Maddeler: Işığın bir kısmını geçirip bir kısmını yansıtan maddelerdir. Buzlu cam, yağlı kağıt vb. Işık bu maddeler üzerine düştüğünde yarı gölge oluşur.

• Bir cismin görülebilmesi için;• *Cisim etrafa ışık yaymalıdır.• *Cisim başka kaynaktan aldığı ışığı yansıtmalıdır.

• IŞIK HIZI: Işığın bir saniyede aldığı yola ışık hızı denir. Işık hızı havada 300 000 000 m/s dir. Işık hızı ortamın cinsine bağlıdır.

• YANSIMA Işık ışınlarının bir yüzeye çarparak geri dönmesine yansıma denir. Işığın yansıması yüzeyin rengine ve cinsine bağlıdır. Açık renkli olan yüzeylerden ışık çok yansır. Koyu renk yüzeylerden az yansır.

• YANSIMA KANUNLARI:

• 1. Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali aynı düzlem içindedir.• 2. Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.• 3. Normal doğrultusunda gelen ışınlar(ışın yüzeye dik gelirse) geldiği

doğrultu üzerinde geri döner.

SES• Ses; maddelerin moleküllerinin titreşmesi ile oluşan bir dalga

hareketidir. Ses bir enerji çeşididir. Titreşen her cisim ses üretir. Ses çıkaran cisimlere ses kaynağı denir. Çevremizde pek çok ses kaynağı vardır. Bir kaynaktan çıkan ses çevreye dalgalar halinde yayılır. Bu aynen suya atılan bir taşın oluşturduğu gittikçe genişleyen halkalara benzer.

• Sesin yayılması için maddesel bir ortama gerek vardır. Ses boşlukta yayılmaz. Katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılır.(Işığın boşlukta da yayıldığını unutmayalım.)Sesin yayılma hızı ile ortamın sıcaklığı arasında bağlantı vardır

• Katı cisimlerin molekülleri birbirine yakın oldukları için titreşen bir tanecik çabuk olarak yanındakileri de titreştirir.

• Sıvılarda tanecikler arasında biraz boşluk olduğundan, titreşen taneciğin diğerlerini titreştirmesi katılardan daha yavaş olur.

• Gazlarda ise titreşen taneciğin başka bir taneciğe ulaşıp titreştirmesi daha uzun zaman alır

Işık ve ses

Morpa Kampüs Fen ve Teknoloji Dersi Ses Boþlukta Yayýlmaz De.mp4

• 1. Sesin Siddeti:Titreşim şiddeti sesin şiddetini belirler.Ses kaynağına ne kadar yakın olursak ses o kadar kuvvetli duyulur.Kaynağa ne kadar uzaksak ses o kadar hafif duyulur.Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür.

• 2. Sesin Yüksekliği:Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına sesin frekansı denir. Frekans, sesin yüksekliğinin ölçüsüdür.Frekanslar yükseldikçe ses incelir alçaldıkça ses kalınlaşır.Kadın seslerinin frekansı erkek seslerine göre daha yüksektir.Frekans birimi hertz (Hz) dir.Ses kaynakları çok hızlı titreşirse ince ses, az titreşirse kalın ses çıkarır.

• Titreşen telin frekansı şunlara bağlıdır:

• * Telin boyuna(uzunluğuna) (Telin boyu arttıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.)

• * Telin kalınlığına (Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.)

• * Telin gerginliğine (Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir.)

• * Telin cinsine

• 3-Sesin Tını:Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır.Seslerin kaynağını cins olarak ayırt etmemize yarayan özelliğe tını denir.

• Sesinyayılması= Ses kaynağından çıkan ses dalgalarının, bir engele çarptıktan sonra tekrar geldiği ortama geri dönmesine denir.

• Yansıyanses=Çarptığı ortama göre sesimizde küçük değişikler olabilir kulağımıza gelen bu sese yansıyan ses denir.

• Sesbilimi=Sesin yayılması, soğurulması, madde ile etkileşimi ve canlılar üzerindeki etkileri ile ilgilenen bilim dalına ses bilimi (akustik) denir.

• Sesinsoğrulması=Ses dalgası çarptığı ortamda enerjisini kaybeder ve ilerleyemez ise bu olaya sesin soğrulması denir.

• Sesyalıtımı=Bir mekândaki sesin iç ortamdan dışarıya yada dış ortamdan içeriye geçişini engellemek için yapılan uygulamalara ses yalıtımı denir.

• Dağınıkyansıma=Cismin yüzeyi pürüzlü ise yüzeye gelen ışınlar yüzeyden farklı yönlere yansırlar.

• Düzgünyansıma=Işığın etkileştiği cismin yüzeyi düz, pürüzsüz ve cilalanmış (parlatılmış) ise, birbirine paralel olarak gelen ışınlar yüzeyden yine birbirine paralel olacak şekilde yansır.

• Ses=Ses, bir cismin başka bir cisme çarpması, değmesi ya da sürtünmesi sonucu oluşan titreşimin yarattığı gürültüdür.

• Isık=Isık, görmemize olanak veren bir enerji biçimidir

• Isıkhızı: Isığın bir saniyede aldığı yola ısık hızı denir