UVOD

U ovaj trud se prikazuje istoriski razvoj infrastrukture u Makedonske šume, preciznije razvoj šumske patne mreže kao dominantni element šumske infrastrukture.

U trudu je napravjena analiza na momentalno stanje sa infrastrukturu.

Putem matematučki presmetki utvrđena je optimalna gustina šumske putne mreže.

Napravjena je analiza kako če se razvijati mreža šumskih puteva, odnosno kada se očekuje da se dostigne optimalna gustina šumskih puteva.

Predmet radaInfrastruktura u šumarstvo u Republici Makedoniju je

tesno povezana sa putnim soobračaju odnosno razvoj šumskih puteva. U ovaj momenat celokupni transport drvnih sortimenata se izvršava po šumsko kamionski putevima. Iz istoriskog konteksta u RM su se pojavili obidi za transport sa: splavarenje, riži, dugački fiksni žicari, transport sa željeznicom i drugo. Svi ovi obidu bili su neuspešni i ekonomski neisplatljivi.

Šuma u RM je tesno povezana sa planinskom regionu, nad 92 % od površine pod šume su u ridskom - planinskim regionama. Prosek vo RM 829 m.n.v.

Naklon terena u Republici Mekedoniju

Dominantni su tereni so naklon od 11-310 umereno strm teren, sljede vrlo strmi tereni >310 i najmanje zastupeni su tereni sa naklonom <110 blagi tereni. Prosečno vo RM 15,10

Geološka podloga je heterogena, tako srečemo razne forme silikata i karbonata. Dominantni počveni tipovi su: eutrični kambisol, distrični kambisol, renzina i drugo.

Uticaj planinske klime no i prodor mediteranske klime u korelaciju sa geološkom i pedološkom strukturu determiniruju pojavu vegetacije i biološkoj raznolikost. U RM generalno postoi zonalno postavjeni vegetaciski tipovi: najniže su šikare odnosno degradirani dabovi i gaberovi nasadi, sljede niskostebleni kvalitetni dabovi nasadi, nad njih zonalno dolaze niskostebleni bukovi nasadi, pa kvalitetni bukovi nasadi, na visoki planine srečemo nasadi od jelu i smrču a najvisoko su visoko planinski pasišta.

Sostojba sa šumama u Republici Makedoniju

Ukupna površina pod šumama i šumsko zemjište u Republiku Makedoniju iznosi 987.545 ha, od te površine šume se nalaze na 900.875 ha.

Spored forma uzgajanje nasada u šumi, dominiraju niskostebleni šumi na površini od 568.177 ha odnosno 63,07% od površine, visokostebleni šumi se nalaze na površini od 272.898 ha odnosno 30,29 % i najmanje zastupjeni su šikare koj zauzimaju površinu od 59.800 ha odnosno 6,64%.

Ukupna drvna masa u Republiku Makedonije iznosi 85.902.795 m3 sa prosečna drvna masa od 95 m3/ha i tekovni godišan prirast od 2,00 m3/ha.

Maksimalni godišan etat iznosi 1.094.815 m3/god. što pretsavlja 1,27 % od ukupne drvne mase, odnosno 61 % od ukupnog godišnjeg tekovnog prirasta.

Sostojba sa šumama u Republici Makedoniju

Vid na nasad Površina (ha)

Površina%

Drvna masa(m3)

Drvna masa(m3/ha)

Tekoven prirast

(m3)

Tekoven prirast(m3/ha)

Visokostebleni 272,898 30.29 54,118,283 198.31 1,030,181 3.77

Niskostebleni 568,177 63.07 30,954,768 54.48 747,300 1.32

Šikari 59,800 6.64 829,744 13.88 24,557 0.41

Ukupno 900,875 100.00 85,902,795 95.35 1,802,038 2.00

Sostojba so šumske putevi u Republici Makedoniju

U Republiku Makedoniju ima ukupno 13.263 km puteve koj se nalaze u šumi. Od ovih puteva 3.326 km su javne putevi, ostatak od 9.937 km su šumski putevi, ukupna gustina puteva iznosi 13,43 m/hа.

Najkvalitetni šumske puteve koj imaju kolovoz od asfalt ili makadam, prvenstveno imaju ulogu u povrzivanje urbane sredini sa šumskih sela, objekte u šumama ili da otvaraju velike šumske komplekse od šume i prestavjaju glavnu arteriju za transport (izvoz) drvnih sortimenata.

Ovi putevi smo gi nazvali Receptori [R], u največim slučaja ovi putevi spadaju u kategorii javnih puteva [Jp] koi su pod vlasništvo države, odnosno njih održava javno preduzeče Makedonija put.

Kvalitetni putevi - receptori

Jp – javni put , R – receptor , Kp - šumski kamionski put

Rkp

Rkp

Lkp

Jp

Kp

R

Kp

Koncept za rešenje gustina šumskih putevi

Na tako zvani Receptori se priklučavaju šumski kamionski putevi [Kp] koi se obicno postavjeni etažno u prostoru. Ovi putevi su investirani od strane JP Makedonski šumi. Ovo preduzeče vrši proektiranje, izgradnja i održavanje šumski puteva.

Uobicajno ovi putevi su tvrdi ili meki zemjeni putevi.

Metod rada

Osnovni principi pri opređivanje optimalne gustine su uzeti od teoretskom modelu za otvoranje sume, razrađen od (Akimovski, 1968)  Gustina šumski puteve se presmečuje po formilu (1):

[m/ha] (1)

Gkp - gustina šumski puteveLkp - dužina šumski puteveF - površina koja je predmet otvaranje

LkpGkpF

Optimizacija gustine kamionskih puteva Optimalna gustina šumski putevi se presmečuje kao

diferencijalni proračun, odnosno prvi izvod od ukupnih troškova koi nastaju pri transport drvnih sortimenata od seče do privremeno stovarište. Pri tome posebno je odredena optimalna gustina pri dotur drvnih sortimenata sa traktorom i sa konjima.

Osnovna formula (2) po koja se presmečuje optimalna gustina šumske puteve:

  (2)

Tsum – suma transportni trošoci od seca do privremeno stovarište Gkp - gustina šumski putevi

Optimizacija gustine receptora

Optimalna gustina receptora se dobija kao diferencijalna presmetka odnosno prvi izvod od ukupnih troškova za transport (izvoz) drvnih sortimenta od šume odnosno privremeno stovarište do potrošač, formula(3).

(3)

w - oddalečenost između receptoreTrsuma - trošoci za izgradnja receptore, trošoci za održuvanje receptore i trošoci za transport drvnih sortimenata po receptorima

0sumaDTrDw

sumaTr Tgr Tor Tir

Optimalna gustina šumski puteva u zavisnost od kolicine drvne mase koja če se iskoristiti za 100 godina

Drvna masa Animalijekonj

Adaptiran traktor

Q[m³/ha] za 100 god Gkp [m/ha]

50 8,4 8,2100 13,3 11,1200 20,1 17,1300 25,0 21,6400 28,9 25,1500 32,2 28,1600 35,1 30,7

3

Optimalna gustina šumskih puteva

U praksi nije moguče da se generalizira rešenije za optimalna gustina mreže šumskih puteva.

Najbolji pristup pri rešenje je da se za svako područje otvaranja zasebno izradi „generalni plan za otvaranje šumi“. U tom slucaju presmetke oko optimalne gustine bi pretstavljale samo alatka koja bi pomogla proektantu da izradi najbolje možno rešenje.

Za određene proekcije možemo da izvršimo i matematičke presmetke za optimalnu gustinu sumskih puteva.

Optimalna gustina šumski puteva u zavisnost od forma uzgaj nasada u R. Makedoniju

 Vid na nasad

 Etat

 Koristenje za 100 god.

Optimalna gustina Optimalna dužina puteva

konj traktor konj traktor

(m3/ha) (m3/ha) m/ha m/ha km km

Visokostebleni 2.29 229 21.3 17.8 5813 4858

Niskostebleni 0.80 80 12.2 10.9 6932 6193Šikari 0.25 25 6.0 6.4 359 383Sredno     14.5 12.7 13103 11433

Prosečna gustina šumski putevi pri dotur sa adaptiran traktor iznosi 14,5 m/ha, prosečna gustina pri dotur sa konjima iznosi 12,7 m/ha. Ova gustina se odnosi samo na etažno postavjeni kamionski putevi i direktno se povezuje sa fazom dotura šumskih sortimenata.

Na ovoj gustini moramo da dodamo i gustinu receptora koja iznosi od 3 до 7 m/ha u zavisnost od iskorisčena drvna masa.

Znaci potrebna gustina sumski puteva bi se dobila kao zbirod gustine šomskih puteva i gustine receptora.

Razvoj šumski putne mreže u Republici Makedoniju

Proekcija šumske putne mreže možemo da dobijemo kao trend koi proizlazi od analize razvoja šumske putne mreže od prošlosti do danas.

Spored Akimovski R. u 1966 godina gustina mreže šumski puteva iznosi 2,6 m/ha.

Sa razvoj stopanskih aktivnosti u šumi raste i mreža šumskih puteva.

Razvoj šumske putne mreže u Republici Makedoniju

 Godina

 

 Površina

Dolžina šum. put

Šumski putevi Javni putevi  Gkptvrdi meki asfalt tvrdi meki asfalt

ha km km km km km km km m/ha

1966 2,601979 905.653 2.922 1.206 1.716         3,231990 951.570 7.808 562 6.228     1.018   8,211999 953.430 9.687 1.157 5.244 187 606 676 1.817 10,162012 958.721 10.882 1.256 6.043 355 663 543 2.023 11,352015 987.545 13.263 1.346 8.185 406 675 556 2.095 13,43

Razvoj putne mreže kao trend od dosadašno građenje šumski puteva

Iz tabele se vidi da gustina šumski puteva stalno raste i dostiže nivo od 13,43 m/ha u 2015 godine.

Iz podataka u tabeli lako se može izvuči trend porasta gustine šumske patne mreže. To je urađeno sa formulom (4) odnosno linearnom zavisnost od gustine puteva i vreme u koje bi nastala određena gustina.

…………. (4)

Dobijeni rezultati su prestavjeni u grafikon.

406,437223477,0 XY

Razvoj putne mreže kao trend od dosadašno građenje šumski puteva

1960 1980 2000 2020 2040 2060 20800.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00Trend porasta - gustina puteva

stepen otvorenost

ravnenje funkcije

godina

m/h

a

Razvoj šumske putne mreže kao momentalna stopa građenje šumski putevi

Sredna stopa građenje šumski puteva u Republici Makedoniju u poslednih pet godina iznosi 182,5 kilometara na godinu.

Od ovu stopu dobijemo matematička proekcija za razvoj šumske putne mreže u idninu.

Dobijeni rezultati su prikazani u sledeći grafikon.

Trend porasta šumski puteva u zavisnost od stopa izgradnja novih puteva

2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 205510.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

gustina šumkih puteva

godina

m/h

a

ZAKLUČI i DISKUSIJAŠumska infrastruktura u Republici Makedoniju je vrzana sa

razvoj šumski putevi koi se grde u planinskim regionama gde dominantno se nalazi šuma. Pritome radi se o teški uslovi u koi se grade šumski putevi a potencijal šume je relativno mal u odnosu na drvnu masu koja iznosi prosečno 95 m3/ha i prosečan tekovni godišan prirast od 2 m3/ha,

Razvoj šumske infrastrukture je pod uticaj javnih puteva koj se grade u šumskim predelima kao i izgradnja puteva koi su direktno vezani za normalno stopanisuvanje sa šumama.

U Republiku Makedonije ima ukupno 13.263 km puteva koj se nalaze u šumi. Od ovih puteva 3.326 km su javne putevi, ostatak od 9.937 km su šumski putevi, ukupna gustina puteva iznosi 13,43 m/hа.

ZAKLUČI i DISKUSIJA

Prosecna gustina šumske putevi u Republici Makedoniju pri dotur sa adaptiran traktor iznosi 14,5 m/ha, prosečna gustina pri dotur sa konjima iznosi 12,7 m/ha. Pri što ova gustina se odnosi samo na etažno postavjeni kamionski putevi.

Na ovoj gustini moramo da dodamo i gustinu receptora koja iznosi od 3 до 7 m/ha u zavisnost od iskoriščena drvna masa.

Razvoj šumsku putne mreže je presmetan kao: trend od dosadašnjo građenje šumski puteva odnosno kao trend od momentalna stopa građenje šumski putevi.

Izgradnja novi putevi kao neophodna mera za razvoj šumarstva u RM i ostvarivanje

optimalna gustina šumski putava