1

BÖLÜM-3

EVAPORATÖR VE KONDENSERLERDE ARIZA BULMA

2

EVAPORATÖR

Evaporatör ısıyı absorbe eden

serpantindir. İçinden soğutucu

akışkanın geçirilerek buharlaştırılır.

İklimlendirme ve soğutma

sistemlerinde evaporatör genellikle

soğutulacak ortama yerleştirilir.

3

Evaporatör çeşitleri

A. DOĞAL HAVA SİRKÜLASYONLU

B. CEBRİ HAVA SİRKÜLASYONLU (ünit soğutucu)

C. SIVI SOĞUTUCU EVAPORATÖRLER

4

Doğal havalı evaporatörler

5

Cebri havalı evaporatörler

6

Kuru genleşmeli TGV beslemeli evaporatör

7

Boru ceket tipi sıvı soğutucu evaporatör (taşmalı)

8

Kuru genleşmeli boru ceketli evaporatör

A ve B: soğutucu akışkan giriş-çıkışı

C ve D: soğuk su giriş-çıkışı

9

Taşmalı evaporatörler

10

Şamandıra kontrollü taşmalı tip evaporatör

11

KARLANMA NEDENLERİ

•Düşük hava akışı

•Dolaşım havasındaki aşırı nem

•Arızalı genleşme valfi

12

HAVA AKIŞI DÜŞÜKTıkalı filtre

Fan kanatları eğilmiş

HAVA AŞIRI NEMLİSisteme dış hava sızıyor

Kapı çok sık açılıyor

GENLEŞME VALFİ ARIZASIKızgınlık ayarı yanlış

Valf kısmen tıkalı

EKSİK SOĞUTUCU ŞARJIGaz kaçağı mevcut

Sistemin şarj miktarı yanlış

KARLANMA NEDENLERİ

13

EKSİK SOĞUTMA KAPASİTESİ

1. Kısıtlı hava akışı

2. Tahrip edilmiş lamel kangalları

3. Kirlenmiş kangallar

4. Kangalın normalden küçük olması

14

EKSİK SOĞUTMA KAPASİTESİ

ÜNİTE SOĞUTMUYOR, AŞIRI ÇALIŞIYOR

Hava akışı yetersiz

Kangal lamelleri eğilmiş

Kirli veya karlı kangal

Kangalın küçük seçilmesi

Sistemde aşırı gaz

Sistemde eksik gaz

15

KOVAN VE KANGAL BORULU EVAPORATÖR ARIZALARI

•Akışkanı soğutmuyor

•Kovan kısmına gelen su basıncı yüksek

•Kovanda kaçak meydana geliyor

•Borularda kaçak meydana geliyor

16

TAŞMALI EVAPORATÖR ARIZALARI

A) SOĞUTUCU AKIŞKAN TARAFI (Sıvı yürümesi)

•Soğutma yükü çok arttığında,

•Damla tutucular tıkandığında,

•Ani yük değişmelerinde,

•Şamandralı valfin yanlış ayarlanmasında, ortaya çıkar.

B) BORU TARAFI (Aşırı yağ kaybı)

(Kaçaklar, kirlenmeler ve yüksek veya alçak basınç düşmeleri)

17

Taşmalı evaporatörde kompresöre sıvı yürümesinin önlenmesi

18

Taşmalı evaporatörlerde yağ dönüşü için kullanılan sistem

19

SIVI EVAPORATÖR ARIZALARI

ÜNİTE SOĞUTMUYOR, AŞIRI ÇALIŞIYOR

Evaporatörde sıvı kaçakları

Hatalı genleşme valfi

Sistemde aşırı yağ mevcut

Borular kısmında sızıntı mevcut

20

KONDENSER

Kondenser evaporatörün aldığı ısıyı uzaklaştırır. Serpantin olarak evaporatöre benzer.

Küçük boyutlu kondenserlerde serpantin üzerine hava üflenir ve hava soğutmalı olarak adlandırılır.

Büyük ticari ve endüstriyel kapasiteli kondenserlerde ise kondenser içinden su dolaştırılır ve su soğutmalı adını alır.

21

Kondenser tipleri

1. Doğal çekişli-statik (ev tipi soğutucular)

2. Mekanik çekişli-fanlı (Ticari ve endüstriyel soğutma uygulamaları)

3. Su soğutmalı

4. Evaporatif (Buharlaştırmalı)

22

Statik hava soğutmalı kondenserler

23

Dik tip mekanik havalı Yatık tip mekanik havalı

24

Çıplak borulu-fanlı tip Lamelli-fanlı tip

25

Levha (pleyt) tipi-fanlı kondenser

26

Düşey kondenser Yatay kondenser

27

Su soğutmalı kondenser tipleri

•İç içe borulu, koaksiyonel (düz, helezon

şekilli)

•Kangal borulu

•Kovan borulu (yatay, dikey)

28

Su soğutmalı kondenserler

Düz tip iç içe borulu Helezon tipi (koaksiyonel)

29

İç içe borulu kondenserler, geniş soğutucu akışkan borusu içinden su borusu geçirilmek suretiyle oluşmuştur. Su borusu soğutucu akışkandan ısı absorbe eder. Dış ortam havası dahi doğal taşınmalı olarak (konveksiyon) kondenserden ısı alır. Sıcak gaz buharı kondenserin üzerinden girer ve yoğunlaşmış sıvı, alttaki çıkışa doğru akar. Buna rağmen su her iki yönde akabilir. Soğuk suyun kondenserin altından giderek soğutucu akışına karşı yönde hareket etmesine “karşı akışlı sistem” adı verilir Su ve soğutucu akışının aynı yönde akmasına da “paralel akış” adı verilir.

30

Kangal borulu kondenser

31

Kangal borulu su soğutmalı kondenserler, 45000

Kcal/h kapasitenin üzerindeki paket tip iklimlendirme

sistemlerinde sıkça kullanılmaktadır. Bu tipler, bir

kaynaklı çelik zarf içine bir veya daha fazla su

kangalından yapılmıştır. Kanatlı veya çıplak boru

kangalı tiplerinin her ikisi de uygulanabilir. Kangal

borulu kondenserler dikey veya yatay şekilde

olabilmektedir.

32

Boru ceket tipi yatay kondenser

33

Kovanlı borulu su soğutmalı kondenserler bir silindirik çelik gövde içinde birçok düz su borularından yapılmıştır. Borular uç kısımlardan kaynakla belirtilmiş olup gövde boşluğu içerisindedir. Bu kondenserlerde borular yatay veya dikey şekilde bulunmaktadırlar. Yatay tip kondenserlerde, su kutusu, baş ve son kısımlardan boru aynasına monte edilmiştir. Su besleme ve direnç boruları kutuya monte edilmiş olup, kutuya su akışını kondenser boyunca kontrol etmesi için ayrı kısma konulmuştur. Bir yatay kondenserden su ayırıcının tertip şekline göre 2 veya 20 devre dolaşabilir. Bu tip kondenserleri temizlemek için su kutusunu sökmek gerekir.

34

Açık dikey kovan borulu tip

Açık-dikey kovanlı borulu kondenserler büyük amonyak sistemlerinde kullanılmaktadır. Dikey kovan 16 ila 60 inç çaplarında ve 10 ila 16 feet boyundadır. Kovan 20 ila 400 adet paralel su borusu ihtiva eder. Bu boruların üst ve alt tarafları açık olup su kutusuyla drenajı birbirine bağlarlar. Böylelikle kondenser çalışırken su borularını mekanik olarak temizleyebilirsiniz.

35

Su sistemi tipleri

36

Evaporatif kondenser tipleri

Hava-su akış tipine göre:

•Karşı akışlı

•Paralel akışlı

•Çapraz akışlı

Fanın bağlantısına göre:

•İçten çekmeli

•İçe üflemeli

37

Evaporatif kondenserler, hava ve su gibi yoğuşturma vasıtaları ile sıcak gazın sıvıya dönüşmesini sağlar. Bu tip kondenserler mekanik soğutma kulelerine benzerler. Fakat kulelerde soğutulan su kondenserin içinden geçmesine karşılık evaporatif kondenserlerde doğrudan akışkan boruları üzerine su püskürtülür. Böylece evaporatif kondenserler hem soğutma kulesi hem de sulu kondenser görevini birlikte yaparlar.

Evaporatif kondenserde su akışkan boru demetleri üzerine fıskiyeler (meme) yardımıyla püskürtülür. Alt kısımdaki haznede toplanan su pompa yardımıyla tekrar emilerek fıskiyelere gönderilir. Eksilen su şamandıralı sistemle ilave edilir.

38

Evaporatif kondenser

39

İçten çekmeli karşı akışlı evaporatif kondenser

40

İçten çekmeli tip İçe üflemeli tip

41İçten çekişli paralel akışlı tip

42Evaporatif kondenser su bağlantısı

43

HAVA SOĞUTMALI KONDENSERLER

SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR

Fan arızası

Kirli kondenser

Yetersiz hava akışı

İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık

Kondenser küçük seçilmiş

44

Hava soğutmalı kondenserlerde dış sıcaklığa bağlı olarak yoğunlaşma sıcaklığının değişimi

45

SU SOĞUTMALI KONDENSER

SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR

Borular tıkalı ve kirli

Soğutma suyu çok sıcak

Su debisi düşük

Kondenser devresi yanlış bağlanmış

Kondenser küçük seçilmiş

46

Cebri sirkülasyon ile kondenserin temizliği

47

Su soğutmalı kondenserlerde su giriş sıcaklığına bağlı olarak yoğunlaşma sıcaklığının değişimi

48

EVAPORATİF KONDENSERLER

SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR

Fan arızalı

Pompa motoru arızalı

Damla tutucular tıkalı

İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık

Besleme damperleri kapalı

Kapasite kontrol damperleri kapalı kalmış

49

Her gün bir defa asgari olarak yapmanız gerekenler:

1. Kondenser hava girişlerinde yaprak, kağıt parçası gibi akışı zorlaştıran elemanları kontrol edin.

2. Pompa ve fanlardaki anormal sesleri ve titreşimleri dinleyin. Onlar fan veya kanatlardaki gevşekliği, kasnakların gevşediğini, yatakların bozulduğunu gösterir. Anormal seslerin sebebini belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin.

50

Her hafta bir kez asgari olarak yapmanız gerekenler:

1. Püskürtme memelerini ve dağıtım tavalarını ve su toplama haznesi çıkış menfezlerini, tıkanmaları denetleyin, gerekiyorsa temizleyin.

2. Blöf hattının çalışıp çalışmadığından, kontrol ederek emin olun. Doğru miktarda blöf yapılmasının mineral konsantrasyonlarının çökelti yapmasını önleyeceğini hatırlayın. Gerekiyorsa blöf hattını temizleyin

3. Haznedeki su seviyesini kontrol edin. Tamamlama suyu şamandıra valfini çökelmeler için kontrol edin, gerekiyorsa temizleyin.

51

Üç ayda bir kez asgari olarak yapmanız gerekenler

1. Pompa ve motorları temizleyin. Fan, pompa ve motor yataklarını yağlayın. Sıkıştırmalı bileziklerin ve yatak manşonlarının sıklığını kontrol edin. İçten çekmeli tip kondenserlerin fan ve motorları daha sık bakım gerektirir. Çünkü bunlar devamlı sıcak ve nemli havaya maruz kalır.

2. Takılan bütün kayış ve kasnakların sıklığını kontrol edin. Aşınmış yıpranmış kayışları, çatlamış ve eskimiş kasnakları değiştirin. Kayış gerginliğini ve kasnakların mildeki sıklıklarını kontrol edin. Kayış ve kasnakların düzgün olup olmadıklarını kontrol edin.

3. Fan kanatlarının göbeğe olan sıkılıklarını kontrol edin. Kanatlardaki eğilmeleri ve çentikleri denetleyin. Bunlar fanın balansını bozarak hava üfleme kapasitesini değiştirebilir. İçten çekmeli fanlarda mineral çökeltilerine dikkat edin ki bunlar fanın balansının bozulmasına neden olabilir.

52

SOĞUTMA KULELERİ

SU SOĞUTMA KULESİNDEN SICAK AYRILIYOR

Fan arızalı

Kontrol devresi açık

İki hızlı motorun üst hızı yanık

Balçık oluşmuş, su akışını engelliyor

Pompa pislik tutucusu tıkalı

Pompa çarkı kırık veya gevşek

53

Günlük olarak yapmanız gereken işlemler:

1. Sınırlandırılmış su ve hava için tıkanmaları gözleyin. Hava girişlerinde, dolgularda, damla tutucularda yabancı maddeleri kontrol edin. Bu elemanların dışlarını da yıkayın.

2. Anormal gürültü ve titreşimleri kontrol edin. Bu, fanların ve kasnakların gevşek olduğunu, kasnak ve hareket mili kavramalarının gevşekliğini veya yatakların ve redüksiyon dişlilerinin kötü yataklandığını gösterir. Aşırı gürültünün kaynağını belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin.

3. Su karışım tavasındaki ve haznedeki su seviyesini kontrol edin. Su seviyesi çok yüksek veya düşük ise sebebini belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin.

54

Haftada bir kez yapmanız gerekenler:

1. Karışım tavasını, püskürtme memelerini ve emme deliğindeki tıkanmaları denetleyin, gerekiyorsa temizleyin.

2. Fan hız redüksiyonundaki yağ seviyesini kontrol edin, kir ve su ihtiva ediyorsa yağı değiştirin.

Ayda bir kez fan hız redüksiyonlarındaki çıkış deliklerini temizleyin. Redüksiyon yağındaki su ve kirleri dahi kontrol edin. Kir ve su ihtiva ediyorsa yağı değiştirin.

55

Üç ayda bir kez yapmanız gerekenler:

1. Fan ve pompa motorlarını temizleyin ve fan, pompa ve motor yataklarını yağlayın. Sıkıştırmalı bileziklerin ve yatak manşonlarının sıkışıklığını ve gevşekliğini kontrol edin.

2. Takılan bütün kayış ve kasnakların sıkılığını kontrol edin. Aşınmış ve yıpranmış kayışlar, çatlamış ve eskimiş kasnakları değiştirin. Kayış gerginliğini ve kasnakların mildeki sıklıklarını kontrol edin. Kayış ve kasnakların düzenli olup olmadığını denetleyin.

3. Hız redüksiyon dişlilerindeki yağı değiştirin.4. Dişli mekanizmalı fanlarda; motor, hareket mili ve redüksiyon

dişlilerinin düzenini kontrol edin. Kavramaların sıklıklarını da kontrol edin.

5. Fan kanatlarının göbeğe olan sıkılıklarını kontrol edin. Kanatlarındaki eğilme ve çentikleri denetleyin. Bunlar fanın balansını bozarak hava üfleme kapasitesini değiştirebilir. Bazı soğutma kulelerinde fan kanatları ayarlanabilir olmaktadır. Bütün kanatlar özel pimlerle sistem tasarımcıları tarafından özel olarak hazırlanmıştır.

56

Yapısal Bakım Yapısal bakımın miktarı ve tipi kulenin yapısına, suyun

durumuna ve kule yapımında kullanılan malzemelere bağlıdır. İlk olarak kuledeki, dolgulardaki, karışım tavasındaki ve damla tutuculardaki tortuları temizleyin. Su haznesinin çıkışındaki çamur çökeltilerini temizleyin; çamurların sistemde kalmaması için dikkatli olmalısınız.

Kuleyi temizledikten sonra boyanmış döküm ve çelik parçalarının durumlarını gözden geçirin. Şayet gerekiyorsa pasları uzaklaştırmak için tel fırça veya kimyasal pas temizleyici kullanın ve tekrar bir antipas boya ile boyanın. Aşırı şekilde korozyona uğramış parçaları değiştirin.

Ağaçtan yapılmış parçaların çürümelerini gözden geçirip, çürümüş olanlarını yenileyin. Kule dışında kullanılmadıkça ahşap elemanları boyamayın. Plastik parçaları genellikle boyamak istemez.