การเจร�ญเติ�บโติ พั ฒนาการ และบทบาทพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�กวั ยก อนเร"ยน

ผศ. ด็ร. อ จฉราพัร ศร"ภ&ษณาพัรรณ

ภาควั�ชาการพัยาบาลก�มารเวัชศาสติร+

มหาวั�ทยาล ยเช"ยงใหม 17 ส�งหาคม 2550

วั�ตถุ�ประสงค์�

• อธิ�บายค์วัามหมายของเด็�กวั�ยก�อนเร�ยนได็�• อธิ�บายการเจร�ญเต�บโตและพั�ฒนาการของเด็�กวั�ย

ก�อนเร�ยนได็�• อธิ�บายป&ญหาส�ขภาพัและพั�ฒนาการที่�)เป*นป&ญหา

ของเด็�กวั�ยก�อนเร�ยนและแนวัที่างการด็+แลได็�• อธิ�บายบที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ข

ภาพัและป-องก�นโรค์ในเด็�กวั�ยก�อนเร�ยนได็�

ค์วัามหมายและล�กษณะของเด็�กวั�ยก�อนเร�ยน• เด็�กที่�)ม�อาย�ระหวั�าง 3-6 ป1• ร+ปร�างเร�)มผอมส+ง ไหล�กวั�าง แขนขายาวั ม3อเที่�า

ใหญ�ข45น• ไขม�นบร�เวัณหน�าที่�อง แก�ม แขนและขาลด็น�อยลง• กระต3อร3อร�น พัล�งงานเหล3อเฟื7อ ชอบเค์ล3)อนไหวั • เป*นต�วัของต�วัเอง อยากร+ �อยากเห�น แสด็งค์วัาม

ร+ �ส4กตรงไปตรงมา• พั�ฒนาการที่างภาษาเร�วั ช�างซั�กถุาม

การเจร�ญเต�บโต (Growth)

• อ�ตราการเพั�)มข45นของน:5าหน�กต�วัและค์วัามส+งช�ากวั�าวั�ยก�อนหน�า• น:5าหน�กเพั�)มป1ละ - 23 kg ส�วันส+งเพั�)มป1ละ

- 675750. . cm โด็ยเฉล�)ย• อาย� 3 ป1 OFC ~ 50 cm และเพั�)มข45น ~ 1 cm ที่�ก 3 ป1• อาย� - 34 ป1 VA ~ 20/40 อาย� 5 ป1 VA ~ 2030

• nasopharynx ย�งส�5นและต35น• อาย� 3 ป1 ฟื&นน:5านมข45นค์รบ เร�)มหล�ด็เม3)อ 6 ป1 ฟื&นแที่�เร�)มข45น -1

2 ซั�)

การเจร�ญเต�บโต (Growth) (ต�อ)

• ค์อยาวัข45น ที่อนซั�ลโตข45น• ที่างเด็�นหายใจกวั�างข45น cilia ที่:างานม�ประส�ที่ธิ�ภาพัมากข45น • RR ~ - 2024 tpm• heart size ใกล�เค์�ยงก�บผ+�ใหญ� PR ~ 100 bpm• Digestion & absorption สมบ+รณ� ค์วับค์�มการข�บ

ถุ�ายได็�• อาย� 5 ป1 UT สมบ+รณ�เก3อบเที่�าผ+�ใหญ� ค์วับค์�มการข�บถุ�าย

ป&สสาวัะได็�• กล�ามเน35อหน�าที่�องแข�งแรง ที่�องไม�ย3)น

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านการเค์ล3)อนไหวั–ด็�านกล�ามเน35อม�ด็ใหญ� :

• 3 ป1 เด็�น วั�)ง ป1น กระโด็ด็ได็�ด็�ข45น ข45นลงบ�นได็ได็�

• 4 ป1 ข45นลงบ�นได็ได็�ก�าวัละ 1 ข�5น กระโด็ด็ขาเด็�ยวัได็�

• 5 ป1 ก�าวัข45นบ�นได็�ที่�ละ 2 ข�5น กระโด็ด็สล�บขาได็� ย3นขาเด็�ยวัได็�นานข45น

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านการเค์ล3)อนไหวั–ด็�านกล�ามเน35อม�ด็เล�ก :

•วัาด็ร+ปที่รงเรขาค์ณ�ตได็�• 3 ป1 ข�ด็เข�ยน ลากเส�นตรง สามเหล�)ยม ส�)เหล�)ยมตามแบบได็� วัาด็ร+ปค์นที่�)ม�อวั�ยวัะมากกวั�า 1 ส�วัน

• 5 ป1 วัาด็ร+ปค์นที่�)ม�อวั�ยวัะส:าค์�ญของร�างกายได็� ใส�และถุอด็เส35อผ�าเอง

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านสต�ป&ญญา ตาม Piaget’s theory of cognitive development–ระยะก�อนม�มโนที่�ศน� (Preconceptional stage) : อาย� - 24 ป1 ค์�ด็วั�าตนเองเป*นศ+นย�รวัมของที่�กส�)ง (egocentric) self-centered ย�งไม�เข�าใจค์วัามค์�ด็ผ+�อ3)น การจ:าเก�ด็จากการเล�ยนแบบซั:5าๆ

–ระยะน4กร+ � (Intuitive stage) : อาย� - 47 ป1 ใช�ส�ญล�กษณ�แที่นวั�ตถุ� ย�งค์งย4ด็ตนเองเป*นศ+นย�กลาง ส�)งแวัด็ล�อมม�ช�วั�ต การให�เหต�ผลไม�เป*นไปตามเกณฑ์�ที่�)วัไป

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านภาษา – ข45นก�บค์วัามสามารถุที่างสต�ป&ญญา การม�ปฏิ�ส�มพั�นธิ�

ก�บส�)งแวัด็ล�อม การเล�ยนแบบค์:าพั+ด็ผ+�อ3)น – ใช�ค์:าศ�พัที่�ได็�มากข45น ม�โค์รงสร�างของประโยค์ – อาย� - 34 ป1 พั+ด็ประโยค์ส�5นๆ ชอบพั+ด็แม�วั�าจะไม�ม�

ใค์รสนใจฟื&ง บางค์ร�5งพั+ด็ก�บเพั3)อนในจ�นตนาการ เล�ยนแบบค์:าพั+ด็ผ+�ใหญ�

– อาย� - 45 ป1 ประโยค์ยาวัข45น ช�างซั�กถุาม – อาย� 6 ป1 ส3)อค์วัามหมายในเช�งซั�บซั�อนมากข45น

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านจ�ตส�งค์ม ตาม Erikson’s theory of psychosocial development–ข�5นพั�ฒนาค์วัามค์�ด็สร�างสรรค์� และค์วัามร+ �ส4ก

ผ�ด็ (Initiative vs guilt)–ชอบที่:าก�จกรรม เร�ยนร+ � ที่ด็ลองส�)งใหม�ๆ ด็�วัย

ตนเอง–ม�จ�นตนาการส+ง ชอบเล�นก�บเพั3)อนวั�ยเด็�ยวัก�น

แต�ที่ะเลาะแย�งของก�นบ�าง–อาย� 3 ป1 เร�)มแยกจากแม�ได็�บ�าง อาย� 5

แยกจากแม�ได็�โด็ยไม�ร�องไห� แต�งต�วัเองได็�

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านอารมณ�– แสด็งอารมณ�ที่างร�างกาย ที่�าที่างและวัาจา– อารมณ�ไม�ร�นแรง จะไวัต�อกฎเกณฑ์�ของผ+�เล�5ยงด็+

และส�งค์ม– อาย� 3 ป1 อาจย�งไม�สามารถุค์วับค์�มอารมณ� ด็35อ

ร� 5น หวังของ อ�จฉา วั�ตกต�อการพัล�ด็พัราก การเผช�ญก�บค์นแปลกหน�า กล�วัจากค์�ด็ฝั&นเอาเอง

– ที่:าลายข�าวัของเพัราะอยากร+ �อยากที่ด็ลอง

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านอารมณ�– อาย� 4 ป1 ม�ค์วัามไม�ม� )นใจ ชอบก�ด็เล�บ ตา

ขย�บ ด็+ด็น�5วั แค์ะร+จม+ก– ชอบพั+ด็เก�นจร�งเพัราะค์�ด็ฝั&นเอาเอง แสด็งให�

ผ+�อ3)นร+ �วั�าที่:าได็�– ชอบเล�นก�บเพั3)อน และที่ะเลาะก�น– กล�วัในส�)งที่�)ผ+�ใหญ�เค์ยหลอก– กล�วัค์นแปลกหน�าและการพัล�ด็พัราก

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านอารมณ�– อาย� 5 ป1 อารมณ�ค์งที่�)ข45น รอค์อยได็�

เข�าใจเหต�ผลง�ายๆ – พัอใจหากได็�ร�บค์:าชม – แยกจากมารด็าได็�โด็ยไม�ร�องไห�

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการที่างเพัศ ตาม Freud’s theory of psychosexual development–ข�5นพั4งพัอใจในอวั�ยวัะส3บพั�นธิ�� (Phallic stage) : สนใจ กล�วัส+ญเส�ย แยกเพัศได็� ชอบล+บค์ล:าอวั�ยวัะเพัศตนเอง

–ร�กและย4ด็ต�ด็บ�ด็ามารด็าต�างเพัศ เล�ยนแบบบที่บาที่เพัศเด็�ยวัก�น

–Oedipus & Electra complex (หวังแม� หวังพั�อ)

– เล�นบที่บาที่สมมต�

พั�ฒนาการ (Development)

• พั�ฒนาการด็�านจร�ยธิรรม ตาม Kohlberg’s theory of moral development– Preconventional level ข�5นเช3)อฟื&งค์:าส�)งและ

หลบหน�การลงโที่ษ (Obedience & punishment orientation)

– ตนเป*นศ+นย�กลาง ค์:าน4งถุ4งประโยชน�ที่�)ตนได็�ร�บ ไม�ค์:าน4งถุ4งผลที่�)เก�ด็ต�อผ+�อ3)น พั�จารณาอ:านาจผ+�ใหญ�

– ที่:าด็� ค์3อ ที่:าแล�วัไม�ถุ+กลงโที่ษ ที่:าถุ+กต�อง ค์3อ ที่:าแล�วัตนพัอใจ

ป&ญหาส�ขภาพัและแนวัที่างการด็+แล• ฟื&นผ� จากการไม�ได็�ร�บการเอาใจใส�อย�างถุ+กต�อง เล�5ยง

อาหารและนมผ�ด็วั�ธิ� พัฤต�กรรมการบร�โภค์– ค์วัรสอนวั�ธิ�การด็+แลช�องปากที่�)ถุ+กต�องและการ

สร�างน�ส�ยที่�)ด็�• ที่�องผ+ก อ�จจาระแข�ง เด็�กวั�ยฝัDกห�ด็ข�บถุ�ายอาจพับ

ป&ญหาถุ�ายออกไม�หมด็ กล�5นไม�กล�าเบ�ง–ค์วัรให�เด็�กด็3)มน:5า น:5าส�มค์�5น ร�บประที่านผ�กและ

ผลไม�• ที่�พัโภชนาการ เช�น โลห�ตจาง เหน�บชา ค์อพัอก จาก

การห�วังเล�น ไม�สนใจที่านอาหาร ผ+�ด็+แลไม�ใส�ใจ– ให�ค์วัามร+ �เร3)องการจ�ด็อาหารที่�)ม�ค์�ณค์�า

ป&ญหาส�ขภาพัและแนวัที่างการด็+แล (ต�อ)การติ�ด็เช-.อ• ไข�หวั�ด็ จากค์วัามต�านที่านต:)า และก�จกรรมมาก

– อาหาร การพั�กผ�อนที่�)เพั�ยงพัอ จะหายได็�ใน - 23 วั�น

• ค์อและต�อมที่อนซั�ลอ�กเสบ• อ�จจาระร�วัง

– ร�กษาค์วัามสะอาด็ของเด็�กและผ+�เล�5ยงด็+ – การปร�งอาหารที่�)สะอาด็ ด็3)มน:5าสะอาด็

• อ3)นๆ โรค์ค์อต�บ ไอกรน บาด็ที่ะย�ก โปล�โอ ห�ด็ อ�ส�กอ�ใส และค์างที่+ม

ป&ญหาส�ขภาพัและแนวัที่างการด็+แล (ต�อ)• อ�บ�ต�เหต�และสารพั�ษ

– ที่�)พับบ�อย ได็�แก� ไฟืไหม� น:5าร�อนลวัก ส�ตวั�ก�ด็ หกล�ม จมน:5า รถุชน และได็�ร�บสารพั�ษ

– เด็�กจะเร�ยนร+ �เม3)อได็�ร�บประสบการณ�จร�ง แต�อาจถุ4งตาย

– ผ+�ปกค์รองต�องสอนเร3)องอ�บ�ต�เหต� สารพั�ษ ด็+แลอย�างใกล�ช�ด็ ไม�ให�เล�นใกล�ถุนน

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการนอน

– อาย� - 34 ป1 ม�กต3)นกลางด็4ก ร�องไห� กล�วัไม�อยากเข�านอน ป&สสาวัะรด็ที่�)นอน เป*นผลจากการเล�นในตอนกลางวั�น

– ค์วัรแก�ไขโด็ยไม�ให�เล�นผาด็โผนมากไปในเวัลากลางวั�น ไม�เล�าเร3)องต3)นเต�นใกล�เวัลานอน

– อาบน:5าที่:าค์วัามสะอาด็ให�เร�ยบร�อยก�อนนอน– ด็+แลไม�ให�ห�วัหร3ออ�)มเก�นไปก�อนนอน– ไม�บ�งค์�บให�เด็�กนอนที่�นที่�หากตกใจต3)นตอนกลาง

ค์3น

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการด็+ด็น�5วั

– การด็+ด็น�5วัเป*นการกล�อมต�วัเอง หร3อ การค์ลายเค์ร�ยด็ของเด็�ก

– การด็+ด็น�5วัค์วัรหายไปเม3)อเด็�กม�พั�ฒนาการที่างกายและอารมณ�ที่�)ด็�ข45น

– หากอาย� 6 ป1แล�วัย�งด็+ด็น�5วัจะม�ผลต�อฟื&นแที่�– ค์วัรส�งเกตสถุานการณ�ที่�)เด็�กจะด็+ด็น�5วัและ

ที่:าการแก�ไข

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการป&สสาวัะรด็ที่�)นอน

– อาย� 4 ป1ข45นไปจะค์วับค์�มการข�บถุ�ายได็�– หากพับหล�งอาย� 4 ป1ไปแล�วั อาจเก�ด็จากค์วัาม

กล�วั วั�ตกก�งวัล ค์�บข�องใจ อาจส�งผลให�ขาด็ค์วัามเช3)อม�)นในตนเองตามมา

– ไม�ค์วัรด็�ด็�า ล�อเล�ยน ค์วัรหาสาเหต�ของการที่:าให�เด็�กไม�สบายใจและหาที่างแก�ไข

– ไม�ให�ด็3)มน:5า นม ก�อนนอน หร3อปล�กให�ป&สสาวัะหากจ:าเป*น

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการพั+ด็ต�ด็อ�าง

– พับได็�ในเด็�กอาย� - 24 ป1 – พั�ฒนาการที่างภาษารวัด็เร�วั น4กค์:าพั+ด็

ไม�ที่�น– ม�กเค์ร�ยด็จากการเปล�)ยนส�งค์ม พั�อแม�เข�ม

งวัด็ เพั3)อนล�อ

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการพั+ด็ปด็

– พับได็�บ�อย จากการพั+ด็ตามจ�นตนาการ กล�วัถุ+กลงโที่ษ

– ค์วัรฟื&งเหต�ผลเด็�ก บอกผลเส�ยของการพั+ด็ไม�จร�ง

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการพั+ด็ค์:าหยาบ

– เด็�กม�กไม�ที่ราบวั�าเป*นค์:าที่�)ไม�เหมาะสม– ไม�ค์วัรให�ค์วัามสนใจก�บค์:าพั+ด็มากไป สอน

ค์:าพั+ด็ที่�)เหมาะสม

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการกล�วัโรงเร�ยน

– เป*นการเปล�)ยนส�)งแวัด็ล�อมใหม� กล�วัพัล�ด็พัรากจากมารด็า

– ค์วัรพัาไปด็+โรงเร�ยนล�วังหน�าพับก�บค์�ณค์ร+

พัฤต�กรรมที่�)เป*นป&ญหาและแนวัที่างการด็+แล• ป&ญหาการเล�นอวั�ยวัะเพัศ

– อาย� - 34 ป1อาจย�งม�การส:ารวัจร�างกายตนเอง

– อาจเก�ด็จากค์วัามเค์ร�ยด็– ไม�ค์วัรด็�ด็�า หาก�จกรรมอ3)นให�ที่:า ให�ค์วัาม

ใกล�ช�ด็เพั�)มข45น

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• การสร�างเสร�มการเจร�ญเต�บโตและพั�ฒนาการ• การตรวัจส�ขภาพัและการค์�ด็กรอง• การส�งต�อ• การป-องก�นโรค์และป&ญหาส�ขภาพั• การต�ด็ตามและประเม�นผลอย�างต�อเน3)อง• การให�ค์วัามร+ �และค์:าแนะน:าแก�เด็�ก ผ+�ปกค์รอง

ค์�ณค์ร+ และผ+�ด็+แล

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• เฝั-าระวั�งการเจร�ญเต�บโต พั�ฒนาการ และ

การเก�ด็โรค์– ช�)งน:5าหน�ก วั�ด็ส�วันส+งที่�ก 6 เด็3อน เที่�ยบ

ก�บเกณฑ์�– ประเม�นพั�ฒนาการตามวั�ย ที่�ก 6 เด็3อน– ส�งเกตพัฤต�กรรมการเจ�บปEวัย

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• ด็+แลด็�านอาหาร

– ให�ค์รบที่�5งค์�ณค์�า ปร�มาณและชน�ด็ เน�นการเสร�มอาหารวั�าง เช�น นม ผลไม�

– ปล+กฝั&งเร3)องส�ขล�กษณะน�ส�ย เช�น การล�างม3อ การไม�ก�นจ�บจ�บ การที่านเป*นเวัลา และร�วัมโตFะอาหารก�บค์รอบค์ร�วั

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• ด็+แลด็�านการพั�กผ�อน

– เด็�กค์วัรนอนวั�นละ - 1012 ช�)วัโมง– อาย� - 34 ป1 จะนอนกลางวั�น ~ - 12

ช�)วัโมง และลด็ลง– แก�ป&ญหาการนอนไม�หล�บ สะด็��งต3)นกลาง

ค์3น– การเล�าน�ที่านก�อนนอน

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• ด็+แลด็�านก�จวั�ตรประจ:าวั�น

– การแปรงฟื&น– การที่:าค์วัามสะอาด็ร�างกาย– การข�บถุ�าย– การด็+แลส�ขภาพัและการร�บวั�ค์ซั�นตาม

ก:าหนด็– การเล�น

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• การฝัDกระเบ�ยบวั�น�ย

– พัร�อมที่�)จะที่:าตามกฎระเบ�ยบ เข�าใจค์:าสอนและฟื&งผ+�ที่�)เหน3อกวั�า

– ส�งเสร�มการต�ด็ส�นใจกระที่:าด็�วัยตนเอง ไม�เข�มงวัด็หร3อตามใจเก�นไป

– ชมเชยและลงโที่ษตามค์วัามเหมาะสม– ค์วัรฝัDกการร�บประที่านอาหาร การนอน

การข�บถุ�าย ส�ขน�ส�ย การเก�บของ การไหวั�พัระ เค์ารพัธิงชาต� การเข�าค์�วั เป*นต�น

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• การสอนเก�)ยวัก�บเร3)องเพัศ

– การเป*นต�วัอย�างในบที่บาที่ที่างเพัศ•แนะน:าบ�ด็ามารด็าเก�)ยวัก�บการเป*นต�วัอย�างการ

แสด็งบที่บาที่ที่างเพัศ การจ�ด็ของเล�น การสอนค์:าพั+ด็ที่�)เหมาะสม

– การสอนและตอบค์:าถุามเก�)ยวัก�บเพัศ•สอนและตอบแบบง�ายๆ ส�5นๆ และเป*นค์วัามจร�ง•ไม�ด็�ด็�าเม3)อเด็�กถุาม

บที่บาที่ของพัยาบาลในการสร�างเสร�มส�ขภาพัเด็�ก• การเตร�ยมเด็�กเข�าโรงเร�ยน• การส�งเสร�มการด็+แลตนเองตามวั�ย

– การด็+แลตนเองโด็ยที่�)วัไป : อากาศ อาหารและน:5า อนาม�ยส�วันบ�ค์ค์ล การข�บถุ�าย การพั�กผ�อน การอย+�ในส�งค์ม และการป-องก�นอ�นตราย

– การด็+แลตนเองเม3)อเจ�บปEวัย ไม�สบาย : ให�บอกผ+�ใหญ�เม3)อร+ �ส4กร�อน หนาวั เจ�บ ค์�อยๆ ห�ด็การด็+แลตนเอง ให�ค์:าชมเชยเม3)อที่:าได็�