Teknolojinin Evrimi

Bölüm 4: Yenilik (2): Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Etkenler

Yazar kitabın bu bölümünde yeniliğin, teknolojik değişimin

nedenlerini açıklamaya devam ediyor. Bu bölümde

teknolojik değişime neden olan sosyo - ekonomik nedenler

üzerinde duruluyor.

Nesnelerin Elle Yapılması

Nesnelerin elle yapılması teknolojik değişimin

kaynaklarından biridir.

H.G. Barnett der ki : Bütün taklitler kaçınılmaz olarak bazı

zıtlıklar içerir.

Nesnelerin Elle Yapılması

Özgün bir şeyi kopya ederken kişinin, kopya ettiği şeyin

aslına sadık kalması önemli değildir. Çünkü bütün kopyalar

değişiklikler içerir.

Düşünüş tarzı, kullanılan malzeme, aletler ve daha bir çok

unsur birebir kopyalamayı imkansız kılar.

Nesnelerin Elle Yapılması

Bu durum daha az olsa da seri üretim için de geçerlidir.

El yapımı ya da makine ürünü nesneler de bu küçük

farklılaşmalar önemli bir icada yol açma potansiyeline

sahip olmasa da yeni bir ürünün ortaya çıkmasına

yardımcı olabilir. Örnek; taş aletlerin yapımı

Nesnelerin Elle Yapılması

Bazen de bireyler farklı olmak, kalıpları kırmak isteyebilir.

Yeniliğin önündeki riskler kaldırıldığında daha çok birey

yenilik arayışına girer.

Latin Amerikalılar üzerinde yapılan bir araştırmanın

bulguları kitapla bulunmaktadır.

Nesnelerin Elle Yapılması

Geleneksel toplumlar da zanaat değişikliğe karşı çıkma

eğilimindedir.

Homans’ın bulgularına göre; alt ve üst tabaka

zanaatkarlar yeniliğe olumlu bakarlarken orta tabaka bu

konuda daha muhafazakar davranır.

Nesnelerin Elle Yapılması

Skeomorf : Yeni malzemeden yapıldığında üretilen üründe

hiç işlevi olmayan veya çok az işe yarayan ama özgün

malzeme ile üretilen nesnede hayati bir önem taşıyan

oluşumdur.

Skeomorf kavramı yeniliğe karşı olan tutumdan ortaya

çıkmıştır.

Nesnelerin Elle Yapılması

Christopher Alexander’a göre, tasarım sürecine ilişkin iki

genel yaklaşım vardır:

1. İlkel Toplumlar: kişisel yaratıcılığa yer yoktur. Zanaat,

deneyim

2. Modern Toplumlar: kişisel yaratıcılık, Potansiyel mucit

Ekonomik Güdüler

Endüstriyel Çatışma

Karl Marx der ki; Yalnızca işçi sınıfının ayaklanmalarına

karşı, silah gücüyle sermaye sağlama amacıyla 1830 dan

beri yapılan icatların tarihinin yazılması gerçekten

mümkün olacaktır.

Marx, teknolojik değişimin, boyun eğmeyen işçilere engel

olmak için yapıldığını düşünüyordu.

Ekonomik Güdüler

Marx ‘ın bu görüşü üzerine Tine Bruland bir araştırma

yapar.

Araştırmasında üç icada yer verir :otomatik çıkrık, baskı

makinesi ve yün tarama makinesi

Bu üç makine de işçi gruplarına olan ihtiyacı azaltmak ve

hatta onlardan kurtulmak için icat edilmişti.

Ekonomik Güdüler

Endüstriyel çatışma icadı teşvik eder.

Ekonomik durgunluk icadı teşvik eder.

Ticari artış dönemleri yaratıcılığı etkiler.

Hammadde kıtlığı icada teşvik eder

Pazar Talebi

İcatlar, artan bilgi birikiminin iteklemesi sonucu mu ortaya

çıktı yoksa pazarın giderek artan taleplerine cevap olarak

mı doğdu?

Jacop Schmookler bu soruya yanıt aramıştır.

Schmonokler’ a göre, icatlar yatırımlar doruğa ulaştığında

icatlar da doruğa ulaşır ya da yatırımlar düşüş

gösterdiğinde icatların sayısı da düşer.

Pazar Talebi

Schmookler Pazar talebi kuramını kurmak için patent

sayısını baz almıştır.

Bu da onun kuramını zayıflatmıştır. Zira bazı icatlar

endüstride büyük ilerlemelere yol açarken bazılarının

hiçbir ticari değeri yoktur.

Pazar Talebi

Pazar talebi kuramı kuramına göre sermaye var ise,

teknolojinin çözüm bulamayacağı problem yoktur.

Fakat, çevre kirliliğine yol açmayan ucuz enerji kaynakları,

zararlı böceklere dayanıklı tahıllara ve ağaçlara olan

ihtiyaç yeterince açıkken, ve bu konulara aktarılacak

sermaye hazırken teknoloji bu konulara henüz çözüm

bulamamıştır.

Emek Kıtlığı

İnsan gücü ve emeğinden tasarruf sağlayan buluşların icat

edilme çabasıdır.

Sermaye, geçen yüzyıllarda emekten daha ucuzdu. Bu

sebeple emekten tasarruf eden icatlara hep ihtiyaç vardı.

Özellikle ABD’de tarım için verimli topraklar vardı ve arazi

boldu. Bu sebeple işçi bulmak zordu.

Emek Kıtlığı

Özetle, emeğin esnek olmayışı yani kolay bulunamaması ,

toprağın bol ve verimli olması, nüfusun görece azlığı ve

yüksek ulaşım bedeli gibi olgular teknolojik değişimlere

yol açmıştır.

Patentler

Patentler teknolojik değişimi teşvik etme amacıyla

uygulamaya konulmuştur.

Mucitleri icada teşvik etmek için para ödülü koymak

mucitlerin hukuksal haklarını korumak, mucitliğe

özendirmek için yapılan uygulamalardır.

Patentler

Patent uygulaması ilk kez Ortaçağ sonlarında ve Rönesans

dönemi başlarında başlamıştı.

Daha sonra birçok Avrupa ülkesinde ve ABD’ de

yaygınlaştı ve kurumsallaştı.

Hollanda ve İsviçre bu ülkelerin dışında kaldılar.

Patentler

Patent uygulamasının icadı teşvik ettiği ve dolaylı olarak

ekonomik ilerlemeyi artırdığına dair inancının aksine,

Bu iki ülkede patent uygulamasının olmadığı yıllarda da

ekonomik herhangi bir sıkıntı yaşanmamıştır.

Hatta patent sisteminin olmayışı Hollanda da (margarin ve

ampul) sektörleri açısından olumlu sonuçlar doğurmuştur.

Patentler

Komünist ülkelerde icadın kar sağlama amacıyla

sömürülmesi amacıyla sömürülmesi bu ülkelerde

kapitalist bir tutum olarak görülüyordu.

Fakat SSCB ve bir çok Doğu Bloku ülkesinde mucidin

haklarını koruyan bir takım resmi dökumanlar da

kullanılıyordu.

Endüstri Araştırma Laboratuarları

Patent EAL ile bağlantılıdır.

İlk zamanlarda bilim adamları endüstri sektöründe

danışman olarak çalışıyorlardı ya da kendi şirketlerini

kuruyorlardı.

EAL’lerin kurulmasından sonra bilim adamları buralarda

ücretli olarak çalışmaya başladı.

Endüstri Araştırma Laboratuarları

Endüstrinin bilimi desteklemesinin temel nedeni yeni ve

gelişkin ürünlere ulaşmayı sağlayacak patentli icatların

bulunmasında bilimden faydalana bilineceğinin fark

edilmesiydi.

Sentetik boya – Almanya

Elektrik Endüstrisi – ABD

Endüstri Araştırma Laboratuarları

Fakat, EAL’ler bir süre sonra patent kapma yarışına

girmişlerdir.

Rekabet ve patent kapma yarışı bazılarına göre teknolojik

değişimi olumlu katkı yaparken bazıları bunun aksini

düşünmektedir.

Endüstri Araştırma Laboratuarları

EAL bağımsızmucidi yerinden edememiştir.

EAL’ler kendilerini finanse eden patronlarının amaçları

doğrultusunda bilimsel ve teknolojik bilginin

geliştirilmesini sağlamaktadır.

Tıpkı, patent sistemi gibi EAL’ ler de modern toplumların

yeniliği kurumsallaştırma ve kolaylaştırma çabalarının

sonucudur.

Yenilik ve Kültür

Kültürel değerlerin yeniliği yönlendirici bir etkisi vardır.

Örneğin, Rönesans Kültürü, teknolojik değişime imza atan

mucitlerin ortaya çıkmasında bir dönüm noktası olmuştur.

Büyük icatlar ve icatları yapan mucitler hakkındaki

kitaplar ilk kez bu dönem de basılmıştır.

Yenilik ve Kültür

Rönesans döneminden sonra da mucitlere gösterilen

itibar artmaya başladı.

Endüstri döneminde mucitler birer kültür kahramanı

olarak görülmeye başlandı.

Öyle ki, mucitlerin heykelleri halka açık yerler de

sergilenmeye başladı. Mucitleri ödüllendirmek için

patent sistemi geliştirildi.

Yenilik ve Kültür

Fakat, bu yenilik her kültürde hoş karşılanıyor anlamına

gelmez.

İslam kültürü yeniliğe karşıdır, özellikle de kafirlerden

geliyorsa.

Buna Biad kültürü de denir.

Yenilik ve Kültür

Batı’nın yenilik arayışı ilerleme fikriyle alakalıdır.

Bu anlamda, her icat insanlığın gelişimine yapılmış bir

katkı olarak görülüyordu.

Teknolojik değişim ise insanları mükemmel dünyaya

götürecek yol haritasıydı.

Yenilik ve Kültür

Doğaya hükmetme yenilik arayışlarının diğer bir

nedeniydi.

Doğanın sadece insan için var olduğuna dair inançtan

kaynaklanan bu düşünce tarzında çevre bilincine yer

yoktur.

Doğanın tüm kaynakları sadece insan içindir.

Sonuç

Yeniliğin ortaya çıkışını etkileyen tüm etkenleri içeren bir

geniş bir teknolojik yenilik kuramı yoktur.

Yeniliğe ilişkin doyurucu kuramsal bir yaklaşım

bulunmuyor.

Sonuç

Kitabın 3. ve 4. bölümünde yeniliğe kaynaklık eden bir çok

unsur olduğundan bahsedilmiştir.

Ve bu iki bölümde de asıl olarak anlatılmak istenen,

İnsanlar ne zaman, nerede ve ne şekilde olursa olsun

nesneler yapmayı seçtiğinde yenilik de oradadır.

(Basalla, p.212,Teknolojinin Evrimi)

Kaynakça

George Basalla, Teknolojinin Evrimi