YENİ TEKNOLOJİLER VE ÖRGÜTLER

YENİ TEKNOLOJİLER VE ÖRGÜTLER

Necibe Refizade

Örgüt kavramı; Teknoloji anlamı; Teknoloji ve örgüt; Sanayı devrimi, aşamaları; Teknoloji gelişiminin örgütlere etkisi; Endüstriyel dönüşüm; Fordizm kavramı; Taylorizm kavramı; Enformasyonel dönüşüm; Yeni teknolojilerin örgütsel etkileri; Sanal örgütler; Kaynakça.

İÇİNDEKİLER

Örgüt, belli amaçlara ulaşmak için bir insan grubunun çabalarını düzenleştirmeye yarayan belirli yapı, kural ve süreçlerin bütünüdür

veya

Örgüt, insan, iş, teknoloji faktörlerini birleştiren bir sistemdir.

ÖRGÜT KAVRAMI

Teknoloji, bilimin, pratik yaşam gereksinimlerinin karşılanmasına ya da insanın çevresini denetleme, biçimlendirme ve değiştirme çabalarına yönelik uygulamalarıdır. Yunanca tekhne (τέχνη - sanat, zanaat) ve logos (λόγος - söz, sözcük) sözcüklerinden oluşturulan teknoloji terimi, Eski Yunan'da "sanatlar üzerine konuşma" anlamına geliyordu. Daha da incelediğimizde teknololji, yeni mal, hizmet üretimi ya da imalat süreçlerinin, yönetim biçimlerinin bulunmasına, geliştirilmesine ya da pratik sorunların çözümüne yönelik uygulamalı teknik bilgiler bütünü olarak tanımlanmaktadır, yenilikler ya da buluşlardır.

TEKNOLOJİ ANLAMI

Tarih boyu toplumların gelişimi yeni örgütlerin yaranması ve teknolojinin gelişimiyle bir arada yürümüştür. Sanayileşme teknoloji etrafında örgütleşme kavramının daha bariz örneğidir. Teknolojinin gelişimi toplum üzerinde bir sıra etkiler yapmaktadır. Bu etki örgütlerde büyük değişiklikler yaratmaktadır. Bir örgütte en önemlisi, başarmayı amaçlayan iş ve bu işi yapmak için kullanılan teknolojidir. Ne tür işlerin yapıldığı, bunları yapacakların sahip olması gereken nitelikler, personelin yaptığı işten tatmin sağlaması, üretim miktar ve kalitesi, kişisel olarak veya grup halinde çalışma, haberleşme ilişkileri vs. gibi hususlar etkilenmektedir.

TEKNOLOJİ VE ÖRGÜT

Genel olarak ifade etmiş olursak, teknoloji bir örgütte kişileri, grupları, örgütsel ilişkileri ve yönetim tekniklerini etkilemektedir. Teknoloji ne kadar kompleks hale gelirse, bunun çeşitli örgütsel unsurları üzerindeki etkileri de o kadar çapraşık hale gelecek, koordinasyonu sağlama önemli bir konu olacaktır. Örgüt içi çevre unsurları arasında yer alan teknoloji, örgütsel etkinlik ölçütlerinden olan işten sağlanan doyumu, iletişimi, iş gören değişim oranını da belirleyici niteliktedir. Teknoloji ve örgüt ilişkilerine yönelik bir çok araştırma gerçekleştirilmiştir, bunlardan aşağıdakileri sunumumda yansıtacağım: Woodward Araştırması, Tavistock Enstitüsü Çalışmaları, James Thompson‘un Temel Teknolojiler Sınıflaması, Charles Perrow’un Rutin/Rutin Olmayan İş Sınıflaması.


Bir örgütu karakterize eden yapısal ve davranışsal unsurlarla teknoloji arasındaki ilişki Joan Woodward tarafından araştırılmıştır. 1950’lerde İngiltere’de yapılan bu araştırma bu konuda en çok bilinen araştırmadır. Araştırmaya başlarken Woodward’ın ilk amacı klasik yaklaşımın öne sürdüğü her yer ve koşulda geçerli en iyi örgüt yapısı ve yönetim sistemi bulunduğu iddiasını test etmektir. Ancak araştırma sonuçlarının bu iddiayı desteklememesi üzerine veriler yeniden incelenmiş ve örgütların kullandıkları teknoloji ile örgüt yapıları arasındaki ilişkile ele alınmıştır. Böylece bu araştırma, örgüt yapısı ve işleyişini teknoloji koşuluna bağlayan önemli bir durumsallık yaklaşımı çalışması olmuştur.


Woodward Araştırması

Örgüt yapısı ile teknoloji arasındaki ilişkiler konusunda yapılan diğer bir araştırma yine İngiltere’de Aston Üniversitesi’nde bir grup bilim adamı tarafından yapılmıştır. Bu gruba göre örgüt yapıları, örgütun amaçları, kaynakları, kullandığı teknoloji, çevre ile ilişkisi ve sahiplik durumu gibi faktörler tarafından etkilenmektedir. Ayrıca örgüt yöneticilerinin kararları da yapıyı etkileyen önemli diğer bir faktördür.

Aston grubu teknolojiyi “iş akışının entegrasyonu” olarak tanımlamıştır. Woodward, bütün örgütu karakterize eden modal teknoloji ile ilgilenirken, Aston grubu örgüt içindeki her alt sistemde mevcut olan birim teknoloji ile ilgilenmiştir.

Aston grubunun bulguları ve ulaştığı sonuç şöyle olmuştur: birimlerin kullandığı teknoloji ne kadar otomasyona yönelmişse, iş akışının (teknoloji) sırası ve yönü ne kadar sabit olarak belirlenmişse, birimlerin o kadar mekanik, ihtisaslaşmış bir örgüt yapısına sahip oldukları, standart usul ve yöntemlerin ayrıntılı bir şekilde kullanıldığı görülmüştür.


Aston Grubu Araştırması

Yine İngiltere’de 1950’li yıllarda Tvistock Enstitüsü adına E.L.Trist ve K.W.Bamforth tarafından yapılan çalışmalardır. Kullanılan teknoloji ile örgütun çeşitli yönleri arasındaki ilişkileri içeren ve sosyo-teknik sistem olarak ele alınan örgütlar çalışmanın ana konusu olmuştur.

Bu çalışmanın en önemli yanı, bağımsız ve çevresel bir değişken olan teknoloji ile bağımlı ve yönetimsel bir değişken olan örgüt yapısının belirlenmesi arasındaki ilişkileri göstermesidir.


Tavistock Enstitüsü

Çalışmaları

Örgüt yapıları ile teknoloji arasındaki ilişkiler konusunda diğer önemli bir çalışma olan bu sınıflamada örgütların kullandığı teknolojiler üç temel grupta sınıflandırılmaktadır.

Thompson’a göre, kullanılan temel teknoloji bir örgüt yapısını belirleyen önemli bir unsurdur. temel teknoloji, bir örgütun girdileri çıktılara çevirmek ve çevresine vermek üzere kullandığı süreçlerdir. Thompson’un teknoloji tanımının ağırlık noktası

teknolojinin öngördüğü karşılıklı bağımlılık ve faaliyetlerin koordinasyonu ile kontrolüdür. örgütun amaçlarını gerçekleştirmek üzere yapılacak işlerin parçalara ayrılması ve sonunda bunların bütünleştirilmesi zorunludur Thompson’a göre bir örgütun kullandığı temel teknolojiler üç şekilde

olabilir: a) Çözümleyici teknoloji ; b) Bağlı teknolojiler ; c) Yoğun teknoloji.


James Thompson‘un Temel Teknolojiler

Sınıflaması

Perrow’un bu çalışması örgütlerin kullanabileceği temel teknoloji türlerini sınıflamayı ve bunları örgüt yapıları ile ilişkilendirmeyi amaçlamaktadır.

Perrow’a göre bir örgütde amaçları gerçekleştirmek için yapılan işler iki ana grupta toplanabilir: rutin işler ve rutin olmayan işler. Rutin işler; bu işleri yapmak için tam olarak bilinen tekniklerin mevcut olduğu, bu tekniklerin genellikle

aynı tür girdilere uygulandığı, metot ve teknikler konusunda belirsizliğin pek az olduğu durumları ifade etmektedir. Rutin olmayan işler; pek az bilinen teknik ve metodun bulunduğu, mevcut teknik ve metotların başarılı olup olamayacağının da belirsiz olduğu, yapılacak pek çok işin olduğu, girdilerin standart olmadığı durumları ifade etmektedir.Perrow’a göre devamlı olarak yeni, çeşitli sorunlarla karşılaşan, bu sorunları

çözmek için hazır teknik ve metotlara sahip olmayan, dolayısıyla araştırma ihtiyacı yüksek olan örgütler rutin olmayan teknolojileri kullanacaklar ve bu örgütlerin yapısı da organik türde olacaktır.

TEKNOLOJİ VE ÖRGÜTCharles Perrow’un

Rutin/Rutin Olmayan İş Sınıflaması

Örgütlerle teknolojinin ilişkisini gözden geçirmiş olduk. Ama tarihte yaşanılmış ve örgütlerin yapısına büyük ölçüde etkide bulunmuş sanayi devrimini incelememiz çağdaş devrimizde yeni teknolojik örgütlerin yapısını anlamakta bize yardımcı olacaktır.

Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, Avrupa’da 18 ve 19 yüzyıllarında yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa'daki sermaye birikimini arttırmasına denir. Sanayi Devrimi, ilk olarak Birleşik Krallık'ta ortaya çıkmış, ardından Batı Avrupaya, Kuzey Amerika ve Japonya'ya sıçramış ve ardından bütün dünyaya yayılmıştır. Sanayi devrimi üç aşamadan oluşmaktadır: birinci, ikinci, üçüncü.

SANAYI DEVRİMİ

«Birinci Sanayi Devrimi Sonrası Dönem» olarak adlandırılmakta ve Sanayi Devrimi’nden hemen sonraki dönemi temsil etmektedir.

Endüstriel Devrimin ilk aşamasında buhar, kömür ve demirin birleşimi önemli siyasal, ekonomik ve toplumsal sonuçlarıyla birlikte "demiryolu çağı"nı da açmıştır. Kömür yalnızca demiryolunda haraket eden araçlara güç sağlamakla kalmamış, aynı zamanda demiryolları da kömürü çok uzak ve eskiden taşınamayan yerlere götürmüştür. Böylece Avrupa'da kömürle çalışan makinaları barındıran fabrikalar hem büyümüş hem de en uzak noktalara kadar yayılmıştır.

SANAYI DEVRİMİAŞAMALARI

İLK DÖNEM

«İkinci Sanayi Devrimi Dönemi» olarak adlandırılmakta ve büyük üretim hatlarının kullanılmaya başlandığı üretim tekniklerinin ortaya çıkışını kapsamaktadır.

Sanayi devriminin ikinci aşamasında (1870'ler sonrası) temel hammadde ve enerji kaynaklarında değişiklik ortaya çıktı. Kömür ve demirin yanında çelik, elektrik, petrolkimyasal maddeler de üretim sürecine sokulunca endüstrileşme bugün etrafımızda görülen biçimini almış oldu. ve Demir, endüstri devriminin birinci aşamasında büyük ama başat olmayan bir rol oynamıştı. İkinci aşamasında çelik tam anlamıyla her alana egemendir. Çeliğin en önemli yararı demiryollarında görülmektedir. Örneğin bu demende çelik saysinde gelişen demiryolları Birinci Dünya Savaşı'nda savaşan devletlere temel lojistik desteği sağlamıştır.


İKİNCİ DÖNEM

«Üçüncü Sanayi Devrimi Dönemi» olarak adlandırılmakta ve 1970’li yılların ikinci yarısından sonra gelişen teknolojik ve sınai gelişmeleri kapsamaktadır.

Bilgisayaraın keşfinin ve ileri teknolojik gelişmelerin sanayi devriminin üçüncü aşamasını oluşturduğu varsayılmaktadır.

I II III


ÜÇÜNCÜ DÖNEM

Tarıma dayalı toplum yapısından Sanayi’ye dayalı toplum yapısına geçilmiştir.

Köyden kente göç hızlanmıştır.Geniş aile tipinden çekirdek aile tipine geçiş

hızlanmıştır.Toprak sahibi aristokratların yerini sermaye sahibi

burjuvalar almıştır.Yeni hammadde ve Pazar ihtiyacı sonucu

sömürgecilik yaygınlaşmıştır.

TEKNOLOJİ GELİŞİMİNİN ÖRGÜTLERE ETKİSİ

Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişi ifade eder. Buradaki en baskın olgu fabrikalaşmış üretim sistemleridir.

Bu dönüşüm sisteminde makinelerin kullanımının, işgücü ve üretim sistemleri üzerindeki etkisi Fordizm ve Taylorizm kavramları ile incelenir.

ENDÜSTRİYEL DÖNÜŞÜM

Henry Ford tarafından uygulanan ilk kitle üretim tekniğidir. Bu kavram da dayanıklı tüketim mallarının hareketli montaj hattı üzerinde yarı-becerikli işçilerle gerçekleştirilen üretim şeklidir.

Bu sistemin temelinde A. Smith’in işbölümü olgusu bulunmaktadır.

Fordizmin özellikleri: a) üretimin standartlaştırılması, b) otomasyon yoluyla kitlesel üretim yapılması, c) sosyal refah devletinin düzenleyici ve kontrol edici

rolü, d) üretimde merkezi örgütlenme ve taylorist yönetim

anlayışı, e) kalifiye düzeyi düşük işçilerin büyük ölçekli

işletmelerde yoğunlaşması olarak sayılabilir.

FORDİZM KAVRAMI

Taylor'a göre, üretim süreci sistematik olarak analiz edilmeli ve yapılacak her bir iş daha önceden en ince ayrıntısına kadar belirlenmelidir. Üretim sürecinin sis tematik bir analizi yapılmakta ve yapılacak iş küçük parçalara ayrılmaktadır. Yapı lacak her parça iş için nasıl ve ne kadar zaman harcanacağı standart hale getiril mektedir. Buna bağlı olarak çalışanları teşvik eden bir ücret sistemi oluşturulur;

Makine başındaki işçinin davranışlarını, birim zamanda en fazla üretimi gerçekleştirecek biçimde düzenlemeye dayanır.

TAYLORİZM KAVRAMI

Enformasyonel dönüşümün esası bilgiye dayanmaktadır. Bilgi artık üretim faktörlerinin tümünün önünde yer almaktadır.

Tarım ekonomisinde sermayeyi çeken etken toprak iken, sanayi ekonomisinde ise fiziksel sermayenin tüm biçimleri sermayeyi çeken ana unsurdur. Bu durum bilgi ekonomisinde ise yaratılan ve geliştiren bilgiye dayalıdır.

ENFORMASYONEL DÖNÜŞÜM

.

ENFORMASYONEL DÖNÜŞÜM

Örgütler açısından

bilgi üretiminde

temel faktör olan eğitim

yatırımları ve ar-ge

çalışmaları rekabette

ayakta kalabilmek

için en önemli

unsurlar haline

gelmiştir.

Burada bilginin

üretilmesine ek olarak bilginin

yayılması da oldukça

önem taşımaktad

ır.

Yeni teknolojiler (YT), bugün,

yeni endüstriler yaratmakta, var olan endüstrilerin yeniden yapılanmasına neden olmakta ve firmaların rekabet etme şeklini radikal olarak değişime ğratmaktadır. İnsanların birlikte çalışma şekli değişirken, onların çabalarını destekleyecek farklı örgüt yapıları da daha belirgin hale gelmektedir.

YENİ TEKNOLOJİLERİN ÖRGÜTSEL ETKİLERİ

İş dünyasında yaşanan büyük değişim, belirsizlik yaratarak iş örgütleri önünde büyük engel teşkil etmektedir. Bu engeli aşmak ve örgütsel amaçlara etkin ve verimli olarak ulaşabilmek için iş örgütleri, teknolojiden yararlanmaktadırlar. Teknoloji, tartışmalı olmakla birlikte, örgütlerin özellikle rekabetle ilgili problemlerine karşı bir silah olarak kullanılmaktadır. Ama teknolojiyle elde edilen rekabet avantajı teknolojilerin çok hızlı kopya edilebilme özelliğine bağlı olarak ortadan kaldırılabilir. Araştırmalar teknolojinin aşağıda adı geçen alanlara etkisi gösteriyor.


Emir - komuta hattının uzunluğu, üst yöneticilerin kontrol alanı, ücret ve maaş ödemelerine ayrılan pay, yönetici personelin toplam personel içindeki oranı gibi örgütsel karakteristiklerle teknolojik yapı arasında direk bir ilişki mevcuttur.


Firmanın teknolojik yapısı ile sosyal-yönetsel yapısı arasında U şeklinde eğrisel bir ilişki vardır. Organik yapılar birim üretimi ve süreç üretiminde daha üstün iken mekanik yapılar kitle üretiminde daha etkilidir


Örgütsel yapı, teknoloji ve örgütün artan performansı arasında bir bağlantı vardır. Öyle ki; teknolojinin organizasyonel yapının belirleyicisi olmasının yanı sıra, her teknolojik yapı için uygun bir örgütsel yapı mevcuttur.


Teknolojinin örgütlere etkisi aşağıdaki gibi de biçimlendirilebilir:1. Çalışma koşullarında değişimler,2. Yönetim anlayışında değişimler,3. İşgücü profilinde değişimler,4. Yeni örgüt yapılarının ortaya çıkması,5. Örgüt içi sürekli eğitimin önem kazanması,6. Sendikaların gücü ve faaliyetlerinde değişimler.


Çalışma koşullarında değişimler

Çalışma koşullarında en belirgin değişim çalışma saatlerinde gerçekleşmiş ve «esnek çalışma biçimleri» ortaya çıkmıştır.


Çalışma koşullarında değişimlerEsnek çalışma biçimi türleri

Kısmi süreli çalışma,

Bilgisayar ağı üzerinden çalışma,

İş paylaşımı,

Mobil çalışma,

Esnek çalışma saatleri.


Çalışma koşullarında değişimlerEsnek çalışma biçimi türlerimim yarattığı avantajlar

Çalışanların iş, aile ve iş dışı hayatlarını uyumlaştırmaları kolaylaşır,

İş doyumu artar,Sabit zamana uyma ve aile-iş çatışması vb.

nedenlerden dolayı oluşan stresin azalması,Kişilerin en verimli oldukları zamanlarda çalışması,Çalışanların çalışma saatlerini denetlemesini sağlar.


Yönetim anlayışında yaşanan değişimlerGelişen Bilgi iletişim teknolojileri ile birlikte

örgütlerde, alanında uzman, eğitimli çalışan profili ön plana çıkmıştır,

Geçmişte, bürokrasi yüzünden yaşanan gecikmeler ortadan kalktı,

Online eğitim uygulamaları örgütlerde yaygınlaştı,Örgütlerde çalışan sayısı azalmış, başarılı çalışanların

yetkileri arttırılmıştır,Yönetim anlayışında çalışanların denetim ve kontrolü

kolaylaşmıştır.


İşgücü profilinde değişimler

Bilgi iletişim sistemlerinin ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte günümüzde bilginin kullanılması, geliştirilmesi ve üretilmesine yönelik işlerde çalışan «bilgi işçisi» adı altına 4 farklı sınıftan oluşan bir işçi sınıfı ortaya çıkmıştır.


İşgücü profilinde değişimlerBilgi işçisi sınıfı türleri

Bilgi üreticileri,Bilgi taşıyıcıları,Bilgi işlemcileri,Altyapı personeli.

Bilgi iletişim teknolojileri gelişmeleri ile birlikte artık işgücü profillerindeki geleneksel becerilerin yerini dinamizme ve esnekliğe dayanan yeni beceriler ön plana çıkmıştır.

Buna bağlı olarak nitelikli işgücüne olan talep artmış ve çoklu beceri-çoklu sorumluluk gerektiren yönetsel beceriler ön plana çıkmıştır.


Yeni örgüt yapılarının ortaya çıkmasıBilgi iletişim teknolojilerinde gerçekleşen

yenilikler ile birlikte klasik örgüt modelinden, 7/24 hizmet verebilen ve müşteriye sunulan ürün/hizmetin mekan gözetmeksizin yapılabildiği sanal örgüt modeline geçilmiştir. Bu model sayesinde Ürün/hizmet pazarlaması, satışı, müşteri ilişkileri gibi konularda da yenilikler yaşanmıştır.


Örgüt içi sürekli eğitimin önem kazanması

Örgütler kullandıkları teknolojik gereçlerini, teknolojinin her geçen gün gelişmesi sonucu yenilemek durumundadırlar. Buna bağlı olarak o gereçleri kontrol eden ve kullanan işgücünü yeni teknolojik gelişmeler doğrultusunda eğitmek durumundadırlar.


Sendikaların gücü ve faaliyetlerinde değişimler

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte vasıfsız fabrika işçileri işsiz kalmış, büyük fabrikaların kapanmasına, kobilerin artmasına ve sendikaların güçlerini kaybetmelerine neden olmuştur.


SANAL ÖRGÜTLER

Teknolojinin değişimi bir çok örgüt yapılara etkide bulunduğu gibi de yeni örgütlerin de yarattığını söylemiştim. Bu tür örgütlere sanal ve ya «virtual» örgütler aittir. Günümüzde sanal örgütler her yerde karşımıza çıkmaktadır. Bazı örgütler, sermayelerini en yeni teknolojik üstünlükleri kullanarak sanal örgütler yaratmak yada online iş çevresi oluşturmak için harcamaktadırlar. Daha ucuz, daha kaliteli, daha çabuk bir hizmet anlayışı ile hareket eden örgütler, bilişim teknolojisinden yararlanma sürecine girmişler. Sanal örgütler de bu ihtiyacı karşılamak için ortaya çıkmışlar.

SANAL ÖRGÜTLER

Sanal örgütler arttıkça, bu alanda çalışmak isteğen yöneticilerin de sayı artmaktadır.

SANAL ÖRGÜTLER

Sanal kavramı «olmadığı halde, varmış gibi» davranmaktır. Sanal örgüt fiziki bir ortam olmadığı halde, insanların iş yaptığı, mal ve hizmet ürettiği, finansal kaynak yarattığı bir örgüt olarak ifade edilebilir. Sanal örgüt, çalışanların belli bir yerde toplanmadığı, değişik mekanlardaki işletmelerin bir ürün veya hizmet üretiminin belirli safhalarında yer aldığı, bilgisayar oynakları ile sürekli haberleşme içinde bulunan ve sanki tek bir organizasyon gibi müşterilerine mal ve hizmet sunan bir organizasyondur.

Sanal alanda çalışma yukarıda gösterildiği gibi çalışma koşullarında vakit esnekliği, mobil çalışma, istenilen mekanda internet üzere çalışmayı göze alıyor ve bu açıdan da insanlara pek çok kolaylıklar sağlamaktadır.

SANAL ÖRGÜTLER

örgüt teorilerinin sınıflandırılması ve tartışılması – Yard.Doç.Dr. Suna Tekel;

İşletmelerde bilgi teknolojilerinin kullanılma yerleri – Muhammet Düşükcan, E.Ülkü Kaya;

Teknoloji, örgüt yapısı ve performans arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma – Halis Demir, Tarhan Okan;

Sanal örgütlerde örgütsel davranışın geleceği - Doç.Dr. Çiğdem Kırel;

http://tr.wikipedia.org/wiki/Sanayi_Devrimi

KAYNAKÇA



TEŞEKKÜRLER

.

Technology

YENİ TEKNOLOJİLER VE ÖRGÜTLER