CH5F3

Hak cipta SBPZon Timur 2007

BAB 5 : KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKAT BORNEO UTARA BRITISH

Disediakan oleh: Sekolah Berasrama Penuh Integrasi

Kuantan


Pada akhir pelajaran, pelajar dapat:

Memerihalkan pertapakan Syarikat Borneo Utara British (SBUB) di Sabah

Menerangkan usaha SBUB mengukuhkan kuasa di Sabah

Menganalisis usaha SBUB mengeksploitasi hasil bumi Sabah

Menerangkan perubahan sosial yang dilaksanakan oleh SBUB di Sabah


KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SBUB

SBUB Bertapak di Sabah

SBUB Mengeksploitasi hasil bumi Sabah

SBUB Mengukuhkan Kuasa di Sabah

Perubahan Sosial SBUB di Sabah


SBUB Bertapak Di Sabah

Potensi ekonomi menarik perhatian pelabur2 Barat dari Amerika Syarikat, Britain, Belanda dan Sepanyol.Sultan Brunei memberi konsesi tanah di Sabah~wakil A.S. (C.L. Moses)- tempoh penyewaan selama 10 tahunMoses menjual konsesi kepada The american Trading Company~ diketuai oleh J.W. Torrey & T.B. HarrisTorrey gagal majukan penanaman kopi dan tebu di Kiranis.~Torrey menjual haknya kepada Von Overbeck


Overbeck hadapi masalah modal~beliau meminjam wang drpd syarikat Alfred Dent & Edward DentGabenor Labuan~W.H. Treacher bersetuju membantu Overbeck memperbaharui tempoh pajakan drpd sultan BruneiSultan Brunei (Sultan Mu’min telah memperbaharui pajakan dengan Overbeck dan dent~t/tangan perjanjian sultan Brunei serah tanah Teluk Kimanis & Sungai Sibuku


Sebahagian wilayah Sabah di bawah pemerintahan Kesultanan Sulu, Overbeck Dan Dent~t/tangani perjanjian dengan Sultan Jamalul Alam-serahkan kawasan dari Sg Pandasan hingga Sg SibukuOverbeck telah menjual semua haknya kepada Alfred & Edward DentDent tubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad~usaha dapatkan Piagam Diraja drpd kerajaan British


November 1881, kerajaan British telah menganugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad~tukar nama kpd Syarikat Borneo Utara British pada 1882.

SBUB punya kuasa mentadbir Sabah~Sir Rutherford Alcock(Presiden) & Alfred Dent (Pengarah Urusan)

Pada tahun 1888, SBUB menandatangani Perjanjian Perlindungan Borneo Utara~Sabah sebagai negeri naungan British


Syarat Pemberian

Piagam

SBUB menerima penasihat British

SBUB hendaklah memelihara agama, adat, resam & undang2

penduduk tempatan

SBUB hendaklah memerintah Sabah dgn adil dan saksama

Pemberian Piagam

SBUB X boleh serah Sabah kpdsesiapa

SBUB mesti lantik pegawai tadbir drpd pegawai yg diakui oleh British


SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI SABAH

Pemerintah: Gabenor~W.H. Treacher

Dilantik oleh Majlis Penasihat

Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat

Sandakan sebagai pusat pentadbiranSBUB menubuhkan jabatan kerajaan


Sabah dibahagikan kpd beberapa residensi diketuai Residen

Dibahagikan kdp daerah diketuai oleh Pegawai Daerah berbangsa Eropah Timbalan Penolong Pegawai Daerah diperkenalkan~oleh penduduk tempatanKetua Anak Negeri yang bergelar Orang Kaya2 (O.K.K.)~bantu Pegawai Daerah


O.K.K diberi surat kuasa yang membolehkan mereka menguruskan hal masyarakat tempatan.Peringkat kampung~ ketua kampung – Orang TuaSBUB mengekalkan penglibatan peribumi dlm pentadbiran daerah & kampungSBUB melaksanakan undang2 Barat & undang2 tempatan ~jaga keamanan negeri


Wujudkan Mahkamah Majistret & Mahkamah Anak Negeri

Mahkamah di SabahMahkamah di Sabah

MAHKAMAH MAJISTRETMAHKAMAH MAJISTRET MAHKAMAH ANAK NEGERIMAHKAMAH ANAK NEGERI

• Mengendalikan kes2 Mengendalikan kes2 berat spt pembunuhan, berat spt pembunuhan, penculikanpenculikan

• Dihakimi oleh Dihakimi oleh Pegawai DaerahPegawai Daerah

• Mengendalikan kes2 Mengendalikan kes2 peribumi yg berkaitan peribumi yg berkaitan dengan undang2 Islam dengan undang2 Islam dan hukum adatdan hukum adat

• Hakim dilantik drpd Hakim dilantik drpd kalangan Ketua Anak kalangan Ketua Anak Negeri~ arif dlm agama Negeri~ arif dlm agama Islam & adatIslam & adat


SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah

SBUB mengeksploitasi kekayaan hasil tradisional Sabah~ sarang burung, sagu, rotan, pokok lanut, trepang & sirip ikan yu.

SBUB menguasai pertanian, pembalakan & perlombongan


Hasil Tradisional Menyumbang Kewangan SBUB

Sarang burung~nilai eksport 125 000 dolar

Pokok Sagu @ rumbia~ hidup subur di kawasan berpaya

Hasil jualan penduduk akan dikenakan cukai


Hasil Pertanian Dagangan Meningkatkan Keuntungan SBUB

SBUB laksanakan tanaman baru ~getah & tembakau

Tanaman dagangan penting

TEMBAKAU Pasaran tinggi di Belanda & A.S. Mengecualikan cukai

eksport 1890~61 buah ladang tembakau

hasil eksport 2 juta dolar pd 1902


Pembinaan landasan keretapi

tingkatkan pembukaan ladang

SBUB beri 4% dividen kpd pengusaha

Pengusaha diberi pengecualian cukai

eksport selama 50 thn

Bawa buruh dari China & Jawa

GETAH


Seraya, ramin, kapur, berlian & meranti

Dijalankan di Sandakan, Lahad Datu & Tawau

Bawa masuk buruh dari Indonesia & Filipina

Dieksport ke China, Britain, Singapura

& Australia

BALAK


Perlombongan Menggalakkan Kemasukan Pelabur

SBUB menggiatkan usaha perlombongan di Sabah ~ emas, arang batu & mangan

Lombong emas diusahakan oleh orang Cina~ 1886- Sg senggama

Arang batu~ Silimpopon & Labuan

Diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour Coal

Mangan~ Teluk Marudu- Syarikat British Borneo Exploration & dieksport ke Britain


Perubahan Sosial SBUB di Sabah

SBUB membangunkan kemudahan asas~ keretapi, jalan raya, sekolah, hospital, telegraf dll.

Kepentingan & keuntungan SBUB


Landasan kereta api

Landasan pertama~ tahun 1896

Landasan sepanjang 32 KM~menghubungkan Beufort ke Jeselton & dari Tenom ke Malalap

Memudahkan SBUB mengangkut hasil keluaran di bahagian pedalaman ke pelabuhan


Pembinaan Jalan Raya Bandar2 besar~ Jesselton,

Sandakan, Lahad Datu, Kudat & Tawau

Untuk menghubungkan kawasan kegiatan ekonomi dengan bandar & pelabuhan

Pengangkutan air & sungaiSyarikat perkapalan spt Straits Steamship~ mengangkut penumpang dan barangan


Sekolah

Mubaligh Kristian membina sekolah~ sebarkan agama KristianSekolah Intstitut Byron(mubaligh

Roman Katolik)49 buah sekolah mubaligh

~bil murid >< 3700 orangSekolah Latihan-anak2 Ketua Negeri~ dilatih utk menjadi pegawai pentadbiran rendah

Jabatan Pelajaran ditubuhkan


Sekolah Melayudidirikan di Kota Belud~ 19211930~ 10 buah sekolah Melayu bagi menampung 400 org pelajar

Sekolah Cina dibina oleh masyarakat Cina

Pada tahun 1940~ kira2 11 000 orang murid yg mendaftar di sekolah Melayu, sekolah mubaligh & sekolah Cina


Hospital

Hospital di bandar2 besar~ Jesselton, Sandakan, Beufort & Kudat

Terdapat 9 buah hospital & 40 buah klinik

Bilangan doktor tidak mencukupi

Perkhidmatan perubatan tidak dapat dinikmati oleh seluruh rakyat Sabah


Kemunculan bandar2 baru

1) Sandakan

Diasaskan oleh William Pryer pd tahun 1879

Menamakan sebagai Elopura~ bandar yg cantik

Sandakan berkembang maju~ pusat pentadbiran, pelabuhan antarabangsa & pusat pembalakan


2) Kudat

Pusat pentadbiran pertama

Sebilangan kecil pedagang menetap & membina kedai

Gagal menarik ramai penduduk & pedagang~ keadaan geografi tidak sesuai utk kegiatan pertanian

SBUB memindahkan pusat pentadbiran ke Sandakan


3) Jesselton

Nama asal~ Jessel Town- diambil sempena nama Charles JesselTurut dikenali sebagai nama Api-Api, Singga Mata @ DaisukaPembinaan landasan kereta api & perkembangan tanaman getah menjadikan bandar Jesselton majuPusat perdagangan & pelabuhan penting


SEKIAN TERIMA KASIH

Travel

CH5F3