Hitit Dini ve Mitolojisi

İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı

Hitit Dini ve Mitolojisi

Yrd. Doç. Dr. Meltem Doğan-Alparslan


Hitit Dönemi’nde Anadolu’da Yer İsimlerini Gösteren Harita



Hitit Kral Listesi


Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri


Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri


Tabletlerin Yazımı İçin Kullanılan

Araç:

STYLUS


Hitit Çivi Yazılı Bir

Tablet Örneği

Çivi Yazılı Bir Tabletin

Toprakta Buluşu


Başkent Boğazköy, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı



Hitit Kralı II.

Muvatalli’ye ait bir

mühür baskısı

üzerinde yer alan

Tanrı ve Kral

tasviri


Hitit Tanrıları

(etnik kökenlerine göre)

● Hint-Avrupalı Tanrılar (Hitit-Luwi-Pala)

● Asianik Tanrılar (Hatti-Hurri-Sümer)

●Semitik Tanrılar (Assur-Babil)

● Indo-Ari Tanrılar (Eski Hint)


Hattili Tanrılar Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası Çifti:

Taru & Wurušemu

Oğulları: Telipinu ve Karısı Hatepinu

Kızları: Mezulla

Torunları: Zintuhi

Yeraltı Tanrıları: Lelwani, İšduštaya, Papaya

Savaş ve Salgın Hastalıklar ile Veba Tanrısı:

Šulinkatte

Savaş Tanrısı: Wurunkatte

Büyü ile ilgili Tanrıça: Katahzipuri

Sümer Tanrıları Ninive kentinin İştar’ı

Suların Tanrısı: Ea

Güneş Tanrısı: Şamaš ve Karısı Aya

Ay Tanrısı: Sin ve Karısı Ningal


Hurrili Tanrılar Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası

Çifti:

Tešup & Hepat

Oğulları: Šarruma

Çift Cinsiyetli Tanrıça: Šaušga

Hitit Tanrıları İlk Hitit belgelerinden biri olan Anitta

metninde “bizim tanrımız” olarak

bahsedilen tanrı Šiu, daha sonra

Hititçe metinlerde genel olarak “tanrı”

anlamına gelen kelime olarak

kullanılmıştır.

Işık Tanrısı: Šiu

Tahıl ve Hububat Tanrısı: Halki

At üzerindeki Tanrı: Pirwa

Tanrılaştırılmış Gün: Šiwat

Tanrılaştırılmış Gece: İšpant

Luwi Tanrıları Çoğunlukla başkent Hattuşa dışındaki Hitit merkezlerinde tapınım görürlerdi. Adları genellikle sihirle ilgili törensel eylemlerde geçerdi.

Hint Tanrıları İndra

Mitra

Varuna

Nasatya


Mezopotamya Haritası


M.Ö. II. Binyılda Anadolu


M.Ö. II. Binyıl Anadolusundaki Mitolojiler

• Hatti kökenli; İlluyanka Hikâyesi, Kaybolan Tanrı Mitolojisi, Gökten Düşen Ay Mitolojisi, Kamrušepa Mitolojisi.

• Hurri kökenli; Kumarbi Efsanesi, Hedammu Mitosu, Ullikummi Şarkısı, Avcı Kešši’nin Masalı ve Appu Masalı.

• Mezopotamya kökenli; Gılgameš Destanı.


Zalpa Hikâyesi

“Kaneš kraliçesi bir yıl içinde 30 erkek çocuk doğurdu. „Ben

ne biçim bir şey doğurdum!‟ dedi. Kraliçe kapları pislikle

doldurdu, çocukları içine koyup, ırmağa bıraktı. Irmak

onları Zalpuwa Ülkesi‟nde denize çıkarttı. Tanrılar,

çocukları denizden alıp, büyüttüler”.


Kaybolan Tanrı Mitolojisi

“Pencereleri sis doldurdu, evi duman doldurdu... Koyun kuzusunu, inek

buzağısını istemedi, arpa ve buğday yetişmez oldu... Dağlar, ağaçlar,

çiçekler kurudu... Büyük Güneş Tanrısı bir ziyafet verip bin tanrıyı davet

etti. Onlar yediler, içtiler ama doymadılar... Fırtına Tanrısı’nın babası,

tanrılara, oğlunun öfkelendiğini ve gittiğini, beraberinde bolluğu ve

bereketi götürdüğünü söyledi. Bunun üzerine onu aramaya başladılar ama

bulamadılar. Onu bulması için hızlı kartalı gönderdiler, ancak o da

bulamadı... Ana Tanrıça, Kaybolan Fırtına Tanrısı’nı bulması için arıyı

görevlendirdi. Arı, kayıp tanrıyı bir ormanda uyurken bulur, onu sokarak

uyandırır. Bu sefer daha çok sinirlenen Fırtına Tanrısı, etrafı kasıp

kavurmaya başlar, ülke daha da zor duruma düşer. Ne yapacaklarını

şaşıran tanrılar sonunda büyüye başvururlar ve Fırtına Tanrısı’nı

sakinleştirirler. Tanrı evine döner ve ülkesi ile tekrar ilgilenir,

pencerelerden sis kalkar… Ocakta ateş yanar... Ana çocuğuna, koyun

kuzusuna kavuşur... ”


Kaybolan Tanrı Mitolojisi’nden

bir başka pasaj

“Taht Tanrıçası kartalı çağırır ve ona

gönderdiği yeşil ormanda kimin

oturduğunu ve ne yaptıklarını sorar.

Kartal, ormanda Yeraltı Tanrıçaları‟nın

oturduğunu ve bir iğ tuttuklarını ve kralın

yıllarını eğirdiklerini söyler”.


Kumarbi Efsanesi

“Eskiden ilk yıllarda, gökyüzü krallığında Tanrı Alalu

vardı. İlk tanrılardan kudretli Anu da onun önünde durur,

onun ayaklarına kapanırdı. Alalu dokuz yıl gökyüzünde

kral kaldı. Sonunda Anu, Alalu‟ya savaş açtı ve Alalu‟yu

yendi. Alalu aşağıya, karanlık topraklara kaçtı. Daha

sonra Anu gökyüzü tahtına geçti. Alalu‟nun oğlu olan

kudretli Kumarbi, Anu‟nun önünde durur, onun

ayaklarına kapanırdı. Anu‟nun dokuzuncu krallık yılında,

Kumarbi ona savaş açtı. Kendisinden kaçan Anu‟yu

yakalayan Kumarbi, onun „uzvunu‟ ısırdı ve Anu‟nun

erkekliği, Kumarbi‟nin içine aktı. ….


……Kumarbi, Anu‟nun erkekliğini yutunca sevindi ve

güldü. Bunun üzerine Anu; „Bunun için çok sevinme.

Senin içine ağır bir yük koydum: Önce seni Fırtına

Tanrısı Tešup‟a gebe bıraktım. İkinci olarak, seni karşı

durulmaz Aranzah Nehri‟ne ve üçüncü olarak kudretli

Tanrı Tašmišu‟ya gebe bıraktım. Ayrıca iki korkunç

tanrıya daha gebe bıraktım. Öyle olacaksın ki, gelip

başını kayalıklara vuracaksın!‟ Daha sonra Kumarbi

saklanıp ağzındakileri tükürdü. Ancak yine de bedeninin

çeşitli yerlerinden çocukların doğmasına engel olamadı”.


Kumarbi Efsanesi Theogonia

●Anu ●Uranos

●Kumarbi ●Kronos

●Tešup ●Zeus


Aslantepe’den Bir Orthostat Üzerinde Fırtına Tanrısı ile

İlluyanka’nın Mücadelesi

Zeus’un Typhon ile Mücadelesi


Kumarbi Efsanesi

“Kumarbi Tešup‟u alt etmek için planlar düşünmektedir.

Aklına kurnazlık gelince hızla yerinden kalkıp asasını eline

alır, hızlı rüzgarları bir ayakkabı gibi ayaklarına giyer ve

yola koyulur. Serin bir kaynağa varır, orada çok büyük bir

kaya vardır. Birden isteği uyanır ve daha sonra beraber

olduğu bu kayadan Ullikummi adını verdiği bir çocuğu olur.

Düşmanı Tešup‟u yok etmesi için uygun biri olan

Ullikummi‟yi, tanrılar ve özellikle de Tešup görmeden

büyümesi için, Ubelluri‟nin omuzlarına yerleştirir”.

Travel

Hitit Dini ve Mitolojisi