View
3
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
3.2.1.4.- TÉRMINOS Y EXPRESIONES CASTELLANOS.
Uno de los aspectos del Comentario que hemos visto más interesantes ha sido la especial atención que González de Salas presta a términos y expresiones de la lengua castellana, en relación a otros que aparecen no sólo en el texto de Petronio, sino también en textos de autores que se ofrecen para ilustración o explicación del punto comentado.
Es el interés- del filólogo el que busca equivalencias y desentraña etimologías. Esta práctica de introducir términos en lenguas romances también la observamos en los Comentarios de Er-hardus y de Dousa, aunque la frecuencia no admite comparación, como tampoco la extensión del Comentario.
Para mayor claridad hemos clasificado estos términos y expresiones atendiendo a su categoría gramatical: SUSTANTIVOS, ADJETIVOS y VERBOS, si bien en ocasiones la carga impresiva de alguno de ellos nos ha aconsejado albergarlos en un nuevo apartado de EXPRESIONES.
Hemos corregido algunas erratas que había en la edición de 1.629 y que en ocasiones hacían ininteligible la expresión. Así, Poner faldas en cinta, aparecía como Poner fuldas en cinta. Tras el infructuoso paso Poner fundas en cinta, llegamos a la versión correcta guiados por el testimonio del Diccionario de la Real
Academia Española. Con él hemos confrontado la totalidad de los vocablos y expresiones que ofrecemos en el listado. El texto también es el de la edición de 1.629, pues en la de Burmann (1.743) no sólo las erratas se multiplican, sino que el texto donde aparece el castellano se ofrece inexplicablemente mutilado y resumido, la mayoría de las veces, con un sintético Hispani, Hispane,...
400
A la hora de dar etimologías, equivalencias o traducciones, sólo en dos ocasiones señala González de Salas testimonios de autoridad: Sánchez de las Brozas y Aldrete confirman su etimología de Gritar, procedente del latín Quiritare, frente a la opinión de otros, y al Thesaurus de Covarrubias nos remite para comprobar la procedencia de las voces Biagas, Bigacas. Del resto, o bien se confiesa autor oblen omite su fuente.
Comentaremos a continuación aquellos puntos que creemos más interesantes, bien porque no hay coincidencia entre los datos ofrecidos por Salas y los confrontados por nosotros, bien porque, por algún otro motivo han llamado nuestra atención.
SUSTANTIVOS. En este apartado, como en los demás, hemos encontrado las
diferencias ortográficas propias del castellano del siglo XVII: Urinal, Picaga, Thesoreros, Aguamanil, Bisagas, Atauxia, Stanque,
Acas, Hallatzgo, Barnizas, Tiseras, Dibuxos, Bobedas, Tuphos,
Quentos, Vi lletas, Gagapo, Targai, Pagizos, son hoy Orinal, Pica
za, Tesoreros, Aguamanil, Bizazas, Ataujía, Estanque, Jacas, Ha
llazgo, Barnices, Tijeras, Dibujos, Bóvedas, Tufos, Cuentos, Bi
lletes, Gazapo, Torzal, Pajizos. Es general la falta de acentuación de todas las palabras castellanas.
Aunque las etimologías que ofrece González de Salas suelen coincidir con las actualmente aceptadas por la R.A.E., en ocasiones adolece de rigor filológico pues se deja aconsejar por su memoria o propone él mismo una solución sin cotejar con otra autoridad.
Así, en Aguamanil confunde dos adjetivos, manalis y -manilis. Mientras el primero deriva de manare, el segundo está formado sobre el sustantivo mamas. Nuestro autor crea la palabra latina aquamanalis, de la que confiesa qruam vocem nascio vbi memini
legisse, para hacer derivar de ella la castellana aquamanil, procedente, en realidad, de la latina aquaemanile, construida a partir de agua y manas.
401
Tampoco coinciden sus etimologías de stanque, capón y aceri
cos con las que hemos encontrado en el Diccionario de la R.A.E. En el primer caso nos ha costado rendirnos ante la evidencia, pues derivar stanque de stani aquae nos parece realmente poético y fonéticamente posible; pero estanque como sustantivo de estancar (procedente del latín stagnicare < stagnare < stagnum < sto) es más lógico y probable. En el segundo caso, mientras González de Salas busca la etimología de capón en el sustantivo caput o el imperativo cape, la R.A.E. ofrece un origen onomatopéyico a partir d«l sonido que produce tal golpe. Por último acericos no procede de cervicalia como afirma nuestro autor, aunque trate de salvar la diferencia fonética quitando importancia a la a inicial en beneficio de la semejanza semántica, sino de *hacero (del latín *faciarius<facies).
No hemos encontrado reflejados, al menos con la acepción que utiliza nuestro autor, los siguientes términos:
-Antes. Aparece no como adverbio sino como sustantivo equivalente a promulsidiarium y sinónimo del castellano principios.
Plata tampoco aparece de modo específico con la acepción de "menaje de plata", aunque la sinécdoque es evidente.
Baberas no aparece como sinónimo de baboso,- como señala Salas, sino de babero.
Secos perfiles, boca de costal, boca de talego, y techos
pagizos, no están recogidos como términos aceptados para el uso, aunque su significado, sobre todo si los encuadramos en el contexto que se nos ofrecen, tampoco es oscuro para nosotros.
Algo distinto sucede con camas de cordeles, flores, rosas y
rosetas, cuya ausencia del Diccionario se explica por su ausencia en la realidad actual, si bien las modas, siempre fluctuantes, están haciendo retornar las flores, rosas y rosetas como adorno del calzado, hasta el momento, preferentemente femenino.
En el campo de los ADJETIVOS, sólo destacaremos la doble
402
etimología que ofrece Salas de aciagos, por coincidir, curiosamente, con la que Nebrija da en su Vocabulario de Romance en
Latín^.Hemos encontrado algunas coincidencias más entre las equivalencias que encuentra nuestro autor y las que aparecen en este Vocabulario.
Así, en el Comentario y sin especificar los partidarios (en un caso viri dodi, en otro alii), hace proceder este adjetivo del latín atri ...quasi atrlagos o de Aegyptiaci...velut Aegyciagos,
origen éste común al que ofrece la R.A.E.
En cuanto a los VERBOS hay ciertas contradicciones y ausencias que conviene destacar:
-Al dar la procedencia del castellano roncar, relaciona éste con el griego pcyKLCtv, según él recogido por Hesiquio. Los Diccionarios consultados sólo ofrecen un pv^xcaC^u atestiguado en este autor y un povictáu más común pero que en ningún caso daría el infinitivo señalado.
Otra coincidencia con el Vocabulario de Nebrija nos facilita la comprensión del verbo faltar de su credito. González de Salas lo da como equivalente a quebrar, con la acepción que usamos en la actualidad, para traducir el latín conturbare. Nebrija conjuga ambas expresiones y pone el término latino en relación con el castellano quebrar eJ credito. Sin embargo no hemos encontrado atestiguada la expresión de Salas.
Por último conviene señalar la interpretación obscoena de armar y armado, común en latín, en el castellano de la época y aún hoy día.
El grupo de las EXPRESIONES está formado, en su mayor parte, por traducciones bastante literales del latín. También abundan giros y vocablos tomados del lenguaje popular: de esso viven, mi
^Antonio de Nebrija.- Vocabulario de Romance en Latín. Transcripción crítica e introducción de Gerald J. Macdonald. Editorial Castalia. Madrid, 1.973.
403
Reina, como io te quiero, no morir a su muerte, etc. Sólo nos detendremos en algunas de ellas y por motivos diferentes:
Volvimos a mano derecha se da en el Comentario como una expresión equivalente a movere dextros gressus. Sin embargo la traducción dada por Díaz, "adelantamos la derecha",implica una interpretación bien distinta: no es "derecho" el paso por la dirección que toma sino por la pierna con la que se da. Rubio también sigue esta versión.
En algunas correspondencias, González de Salas hace alarde de su poliglotismo introduciendo términos franceses, alemanes e italianos. Así, en darse buena vida, añade la expresión francesa se donner bon temps y el equivalente dado por losephus Scaliger, holgar, dé quien dice Salas nam et Hispane nescire non passus est.
La traducción de catorogare como "tomar a cuestas" no está atestiguada en los Léxicos por ser aquélla una lectio controvertida, sin embargo sí está basada como las demás interpretaciones, en el griego κατ ωμονφ, "a cuestas" o "sobre los hombros".
Como conclusión, podríamos decir que la labor de González de Salas como lexicógrafo participa en un 50% del rigor filológico que refleja su conocimiento del latín y de los léxicos bilingües de la época y en otro cincuenta de una querencia a la etimología poética y al sabroso condimento del lenguaje popular.
LISTADO
1.ADJETIVOS. ACIAGO. XXX,4,(8).
Ex nomine apud nos iam solum reliquo dierum, aciagos, nuncu-
patorum conligere est, eiuscemodi nugarum rationem aliquando etiam
Hispanos habuisse. Eosdem dies faciunt viri docti cum ill is, quos
atros antiqui vocarunt, dictosque putant esse quasi atriagos. Alii ab Aegyptiacis diebus deducunt, qui in decretis canonicis notati:
Non obseruetis dies, qui dicuntur Aegyptiaci, aut Kalendas. Pessi-
404
mi ominis habiti dies Aegyptiaci respecta illorum, in quibus Ae-
gyptus olim plagis adflicta. itaque Aciagos velut Aegyciagos vocarunt Prisci.
-BELFO/VELFO. XXVI.5,(10). Inde equidem rectius forsan deducere videar mihi vocem nos-
tram, belfo, scriboque Velfo.
-HERIQADO. XCIX,5,(8). Mirifica vox id nobis exprimit, Herigado, ducta ab hericio
animaculo spinis horrido. Barbis pro barba Latinismus iuxta ac Hi spanismus est.
-RALAS. LV,6,(10). Tunicae rallae similes et Plauto (Ej>idic. II, 11,46) vocantur,
vnde et nos, ralas, quoque vocamus.
-TONTO. CI,1,(1). Apte, nam fulmine tacti manent adtoniti...Inde, Tonto, Hispa-
nis vocatus stupidus homo, stultusque, et ipse qui Adtanitus,
Graecis £iJLßpovriixo<p.
-VALIENTE. VIII,4,(5). Et nisi valentior-fwissem.]... Inde Hispanarum, Valiente.
2.-SUSTANTIVOS. -ACAS GALLEOAS/ASTURCONES. LXXXV1,4,(3).
Notum est, asturcones esse Gal laicos equulos, nobis Acas Gallegas, adpellatos, ab Asturia scilicet Gallaicae olim adcensita
regioni Asturiones dictas, et Asturcones.
-ACERICOS. XXXII,1,(3).
405
Ceruicalia nunc, acericos, nos adpellamus non magna vocis
differentia si eraditur tantum littera, a, in principio addita.
-ADUFFES. Vide Panderos.
-ANTES. Vide Principios.
-AQUAMANIL. XXXI,3-4,(7). Etiam Vrceolus manalis a manando dictus: vt et aqua manalis,
quam vocem nescio vbi memini legisse. Vnde Hispanorum Aquamanil eidem vsui.
-ASTURCONES. Vide Acas Gallegas.
-ATAÚDES. CXII,6,(6). Morticinum ac sépulcrale verbum etiam Locus...vii apud nos
Capul is, quos. Ataúdes, vocamus, et portantur mortui, et condun-
tur.
-ATAUXIA. XXXII, 3-4,(11). Haut absimile hoc opus ab ilio, quod Vermiculatx^a dicitur.
Atauxia, Arabico nomine nos adpellamus, nam eo Mauri sunt artifi
ces insignes.
-BABADORES. XXXII,2-3,(6). Ac proinde ego existimo Mappis aut Sudariis Ulis Linteola
nostratia omnino responderé, quae, babadores, vocamus, quibusque
in mensa vtuntur diuites nonnulli, ac delicati homines.
-BABOSOS/BABERAS/QUE SE LES CAE LA BABA. XXIII, 4,(9). ...S. Isidorus Glossographus, et Papias: Babiger, Stultus,
Babigera,Stulta. Inde parissime nos fatuos ac stultos adpellamus,
babosos, baberas, que se les cae la baba.
406
-BARATILLO. XII,1,(1). Forum...quod vespertinvun adpellauit Horatius Sat.I,VI, ' ob-
seruauitque Case1lius...Valgus homìnum nostratium vocat, Barati-Ilo.
-BARNIZES. GII, 15,(16). Erat igitur gluten quoddam, bitumenve facticium, simile pror-
sus illis, quae apud nos, barnizes, vocantur, et Germanos Fòrnes.
-BARREADO. Vide Celemines.
-BISAQAS/BIAQAS/BICAgAS. XXXI,9,(14). Ecce originatio indubitatae fidei est, quam de Hispano nomine
Bisagas a Bisaccio Romanorum duco haut cunctabundus. Vide Couarr.
Thesaur. vocibus, Biagas, Bigacas (in margine in edit.1.629).
-BOBEDA. CXI,2,(5). Hypogaea Graecis erant aedificia subterranea fornicataque,
Romanis, Conditoria, dieta, vt sententia est Eruditorum, ac pror-
sus eadem cum illis, quae Hispanis nostris, Bobedas, dicuntur.
Tales quoque fuere et Antiquorum Oleariae Cellae, vinariae, et
eiusmodi, vti et nostrates.
-BOCA DE COSTAL/BOCA DE TALEGO. CI1.9,(5). Labris> Scilicet Pel Hum. parissima nos translat ione, boca de
Costai, boca de talego, dicimus.
-CAMAS DE CORDELES. XCVII,4,(7). Pauperum lecti, grabatique funibus tenti...Apud nos usque
adhuc tenuiorum similes lecti, qui vulgo hodie adpellantur. Camas de cordeles.
407
-CAPON. XCVI,3-4,(1). Caput miserantis striato acutoque articulo percussit>...Id
nobis hodie satis frequens in vsu Capon, vulgo a Capite nuncupa-
tum. Slue a verbo cape, quod identidem repetebat percutiens.
-CASA DE LA CONTRATACIÓN, LA. CXVII,4,(5). Exin quoque verba nostra aperte duxere originationem, tratar,
tratantes, et, la casa de la contratación, vbi negotia Indica
Hispali tractantur. Ita et Negotiatores Romanis erant, qui nobis
hodie. Hombres de negocios, dicuntur.
-CELEMINES/BARREADO. XXXVII,3,(4). Medimnus enim Antiquis erat, quod nobis hodie est Fanega; et
sic Modius Romanus continebat duos nostras celemines. Praeíerea Modius lignea olim erat mensura, non fictilis. Disco ex Catone,
quum cap. II. petit inter alia instrumenta Modium praeferreatum, nos barreado dicimus.
-COMPAÑIA/COMPAÑEROS. LXXX,9,(12). Grex etiam de scenica caterua et familia, Graecis <Tvvo5o<p,
vti Aristophanem. Inde nos vocauimus, Compañia, et histriones.
Compañeros.
-CUENTOS LARGOS. CXXV1.12,(25). Nam formula erat Romanis, velut vernácula, familiar is, longi
logi. Hispani dicunt Quentos largos.
-DECENTADA. XXXIV,6,(7). Martial is Ep. VIII,45:
Amphora Centeno Consule facta minor. Vbi facta minor ,illud est, quod Hispani dicunt, decentada.
408
-DEPOSITO/DEPOSITARIO. XIII,2.(2). Depositum hoc aurei ipsi sunt, quos Tunicae fidei crediderat,
apud ipsamque deposuerat, non Tunica, vt male- quidam Inter-
pres...Etiam nobis. Deposito, idem est; et apud quem deponimus,
cuiusque fidei commit timas. Depositario.
-DIBUXOS. ex.2,(3). Sunt omnino forraae Istae ac lineamenta, quae Hispani Pictores
Dibxucos adpellant.
-FANEGA.Vide Celemines.
-FLORES/ROSAS/ROSETAS. CXXV1,17,(41). (Ad Cephisodorum Comicum in Trophonio) Addit etiam Comicus
Xpvira. ocvQeva., Flores axorei, nempe qui superiore erant pedis parte, vbi vincula in nodos compiicabantur. Parissime nos eadem in cal
céis vinculorum ornamenta adpellamus, flores, rosas, rosetas.
-GACAPO. CXXXI,7,(8). Lepus enim etiam inter obscoena, vel vno Plauto teste Casirja
1,1,50:
Meus Pullus Passer, mea Columba, mi Lepus. Pariter ac nobis, gagapo, vox plane fornice nata.
-HALLATZGO. XCVII,3,(5). Praemium indicanti, Hispanis, Hallatzgo.
-HILANDERAS. CXXXII,3,(8). Quasillau'iae enim sunt, quas nos vocamus hilanderas; quae
fami 1iae semper sordidissima pars.
-HOMBRES DE NEGOCIOS. Vide Casa de la contratación.
409
-INTENTOS/PROPOSITOS. CXV,1O,(1O). Sic Vota supra vsurpauit...Bona illa videlicet sunt, quae
sibi promittunt homines, animosque concipiunt. Hispani vacant
Intentos, Propósitos.
-ISLAS. XCV,3,(4). Insula igitur stabulum il lud fuit, nam Romae quidem longe
plures eiusmodi Insulae erant, quam Domus, quae aliis contiguas
intelliguntur in Descriptionibus Vrbis P. Victor is, et Sex. Rufi, quod vel exinde patet. Par iter nos hodie. Islas, vocamus similes
prorsus aedes ab aliis distinctas.
-MAESTRE SALA/TRINCHANTE. XXXV1,6,(7). Quod antiquis erat hac not ione Scindere, Diuidere et Carcere;
nos Trinchar dicimus, Scissoremque, Maestre sala, Trinchaunite, sicut Galli Tranchant.
-MEMORIA. CXI,7,(10). Sepulchrum vero fií^Tj a e i die i tur, et vert it Euagrius presby
ter, Memoria. Apte quidem, nam sic et Latinis Memoria vsurpatur,
potissimum Scriptoribus Sacris, iamque obseruatum Rosweido viro
docto...Videsis vnde apud nostras Hispanas Memoria pariter plum
monumentum significet.
-PANDEROS. XXXII,1,(1). Sic instrumentum quoddam musicum, Simphonia adpe1 latum,...
Eiusdem enim formae sunt cum Antiquorum Sistris, nostrisque Panderos.
-PANDEROS/ADUFFES. XXII,6,(18). (De Tympanis) Nastris, puta, similia prorsus fuere instrumen
ta vacatis Panderos, et Aduffes.
410
-PERFILES, ex,2,(3). Isthaec eadem Liniamenta Appuleius satis argute Fila vocauit
in De Deo Socratis; Sed Fila Corporiom possident raa~a, et splendida, et tenuia. Inde eadem nobis scita dicta. Perfiles.
-PERFILES SECOS. LXXXIII,2-3,(5). Qui insignes hodie pictores sunt, idemmet quoque magni habere
cognoui; contraque cana peius et angue vitara Siccas, sic enim
ipsi haut inepte vacant, Extremitates. vulgari idiomate est, secos perfiles.
-PICACA/URRACA. XXVIII,9,(20). Pica varia intrauntes salutabat]...Wobis auis est vulgarissima
simili vocabulo Picaga. et aliter Vrraca dicta.
-PLATA. XXII,3,(10). ínter argén tum>. .. vbi que \iexwvvnLKW(p pro Argentéis patinis. . .
Parissime et nos simpliciter, Plata, argenteam supellectilem voca
mus.
-PRINCIPIOS/ANTES. XXI,6-7,(12). Promulsidare vero, vel Promulsidarium dicebatur Pramulsidis
repositarium, quod infra palam facimus. nos vnica voce Principios; Antes vulgo hominum vsurpari quoque vidi.
-PROPÓSITOS. Vide Intentos.
-RACIÓN, LA. CXXXVI,4,(4). Diarium proprie Hispanis dicitur. La ración.
-ROCINES. CXXXIV,2,(2). Caballus Antiquis dicebatur equus aerumnosus, debilis, parum-
que iam vtilis aetate multa...et omnino, qui Hispanis Rocines
411
dicuntur.
-ROSAS/ROSETAS. Vide Flores.
-STANQUE. XXXVI,3-4.(5). Euripi, hoc est, stagna olìm erant in hortis, pariter ac
hodie, alendis piscibus, vt hic Petronius denotat. Item ad natan-
dum...Hispani vocamus, Stanque, verissima, auctore me, originatio
ne: videlicet, quia in eo stani aquae.
-SUEÑO PESADO. LXXXIX,v.v.63-64,(32). ...Quod cultius a Marone fuisse prolatum, Nacrobius inquit
Lib,5.cap.II :
Dili diira quies oculos, et ferreus vrget Somnus, in aeternam clauduntxir lumina noctem.
Inde Hispanis haut absimilis somnus, Sueño pesado, apte vulgo dictus.
-TORQAL. CXXXV,5,(9). Licium, hoc est, stamen pluribus fills constans, et in vnum
contort is. quod nobis a torquendo, torgal, dicitur.
-TECHOS PAGIZOS. CXXXV,8,v.v.3-4,(15). ...Erant nimirum ex lignis impolitis, et inter se connexis
exstrui solita, paleaque ad imbres arcendos insuper abdita; nobis,
techos pagizos, hodie dicuntur.
-THESOREROS. XXX,9,(11). Nobis Dispensatores dicuntur, Thesoreros, et in Constitutlo-
nibus pariter vocantur Dispensatores, qui Principum curant pecu
nias, Thesaurorumque gerunt administrationem.
-TISERAS. C H I , 1,(1).
412
Forfice ergo, sine forfícula Tondebant, nos vocamus Tiseras. ideoque bene ex nostris, qui. Tiseras, quasi Tonsorias dici autu-mant.
-TRINCHANTE. Vide Maestre sala.
-TUPHOS. CXIV,6,(8). Cincinnulos nempe. ante aures dependulos, ingenioque suo, vel
arte, anulatim contortos, circumactosque pari ratione non dubio,
Tuphos, vocamus.
-VELACIONES. XXVI,1,(1). Velatae enim vbique gentium nouae nuptae: et inde ab Nubendo,
id est, velando, dictae Nuptiae; nobis exin Velaciones.
-VILLETES. CXXIX,3,(3). Codicilli hic scripti genus solitum ad praesentes mittl...
Hispani vacant, Villetes an a Villa deducta vox, nostrates Docti
viderint.
-VISTA DEL PLEITO, LA. XV,2-3,(2). Forense verbum, inspicere.., Sic nos. Ver el pleito, la Vista
de el pleito.
-VRINAL. XXVII,3,(7). Vas reddendae vrinae inseruiens Matellam adpellabant Antiqui,
etiam matulam, lasanura, scaphium. Hispani Vrinal ab ovpcivri Graeco-rum.
-VRRACA. Vide Picara.
-ZUECOS. XCV,8,(14). Ligneae autem soleae videlicet sunt, quas Hispani Zuecos
413
vocant.
3.-VERBOS.
-ARMAR/ARMADO. CXXX,5,(5). De Harte ad Vener em multiformis trans latió, ast Armorum cre-
berrima. passim pro membro vsurpantur genitali. . . Pariter etiam
Hispanis, Armado, et Armar, inter obscoena.
-GRAZNAR. CXXXVI,13,(15). Anserum autem proprium est Clamgere, , . Sed auctor Philomelae
Gratitaa~e, vnde nostrum Graznar videtur fluxisse.
-GRITAR. XXI,1,(1). QVIRITARE, est damare.; tractum ab lis, qui QVIRITES
INVOCANT. vbi testimonia. Inde nostrum, Gritar, fluxisse,
autumnant ex nostris viri docti Sanctius, et Aldretus, quibus
adsentior, alii vero dissentire videntur.
-HABLAR/FABLAR. CXXVI,18,v.2,(44). ...Inde Fabulor, exinque nostrum Fablar antiquum, postea
mutata f in h. Hablar, vt sexcentis vocibus contigit.
-MOTILAR. CIII.l,(1). Nota etiam et verbum Admutilare...Knde nostrum, motilar,
flux it indubie.
-QUEBRAR. LXXXI,5,(7). Conturbare, decoquere est, et pecuniam dissipare... Et de
quibuslibet denique, qui expediré nomina, et aes alienum, quod
contraxere, soluere non possunt. quod Hispani vocant. Quebrar, faltar de su credito.
414
-RONCAR. XXII,5,(14). Stertere, signum est quidem alti soporis. . . IHe vero nasi
sonus, p¿yxo(p dicitur, per Onomatopoeiam compos i turn vocabulum, quo
et vtuntur Scriptores Latini. poyKLCtv Graeci etiam habent, teste
Hesychio...Exinde et Hispani, Roncar, Plautus autem dixit, Ronchi-ssat, a poyxói.C,CLV Graecorum.
-TRATAR/TRATANTES. Vide Casa de la contratación.
-TRINCHAR.Vide Maestre sala.
4.-EXPRESIONES. -ABRA Y LO VERA. XVI,2,(4).
Aperi, iam scies> Omnino est, quod nos dicimus: Abra, i lo verá.
-A HURTADILLAS. XXVI,5,(11). Propritim autem vocarentur Oscula Furtiua, quae praesente
paire, auí custode, alloue, auerso tamen, atque vt saepe fit, a
tergo amanti imprimeret puella. Pari ratione Hispani haut inscite
vulgo id vacant, a Hxartadillas.
-AGUA VA. XXXI,3,(6). in manus infundentibus>...7ide iam, quaesa, quam altam ducat
ariginem vulgaris faris formula nostratium, agua va, praemonen-
tium, quum aqua ex fenestris effunditur.
-A PORFÍA. CIX,5-6,(8). ...Vbi, Ad certamen, me interprete, certatim est. A porfia,
nos dicimus, locutionis id genus puro puta Hispanismo vtique ex-
primentes.
-AUNQUE NO QUIERA. XXI1,2,(2).
415
Fatigatus gustxjuon hauseram somni> Eadem mens TerentiJ Eunuche Act.2.Sc.I.
Opus faciam, vt Defatiger vsque ingratiis vt dormiam. Nam post laborem inuiti dormire cogimur. Illud est, Ingra
tiis, interprete Donato. Hispanice, aunque no quiera.
-AVENTURO TODAS SUS OBLIGACIONES. LXXXI,6,(10). Vendidit, id est, posthabuit. Hisp. auenturo todas sus obli
gaciones.
-CEÑIR LA ESPADA. LXXXI1,1,(1). Gladio latus cingor>...£í HIspani dicimus. Ceñir la espada.
-COMO 10 TE QUIERO. CXXVH , 4, (10). Quemadmodum ego te voló] Velle, arcXuip amare est... Nos etiam
simpliciter vsurpamus: Como io te quiero, et cum adiectione, vt
Bene Velle, Querer bien.
-DARSE BUENA VIDA. XXXIV,10,(11). Ergo viuamus> Hic viuere anXS<p, genialiter viuere est...Pro
prie nobis est illud Viuere, Darse buena vida: Scaligero F. holgar, nam et Hispane nescire non passus est. Galli it idem, vt nos,
inquiunt. Se donner bon temps.
-DE CONTADO. CXVII,8,(11). In nominibus ergo pecuniam habere omnino erat, quod Hispani,
En deudas. En obligaciones, dicunt. cui ex antica opponebatur,
pecuniam numeratam habere, et, in numerato, Hisp. de contado.
-DE ESSO VIVEN. CXL,15,(21). Pariter et Leuatores dicebantur, vti ex Arbitro liquet, quod
et veteres Glossae videntur adnuere; Planare, Leuare. inquit,
viuerent, id est, victum quaererent, qui purus putus Hispanismus
416
est, de esso viven.
-DE LOS PIES A LA CABEZA. C U , 13, (13). a capillis vsque ad vngues> Prouerbialis locutio est omni
natione familiaris. Hispani dicunt: De los pies a la cabeza.
-EN DEUDAS/EN OBLIGACIONES. Vide De contado.
-EN LA FLOR DE SU EDAD. CXL,1,(2). Et floris exstincti> Slmul prorsus figura Vesprucius Spurin-
na. Poeta vetustus et elègans dixit tepidum florem...Sic nos, en la flor de su edad. Sic et Appuleius in Apologia:
Aetatis Florem floribus vt decores.
-FALTAR DE SU CREDITO. Vide Quebrar.
-HABLAR AL OIDO. XXV,1,(1). Ad aurem eius> Ad aurem siue, In aurem, aliquid dicere, Anti
quis erat, secreto nimirum loqui. id nos hablar al oido, dicimus.
-HASTA LA MAÑANA. XXII,6,(16). ...Nam ipsum vsque in Phoebum, quod obiter dicam, producebant
conuiuia. sic etiam (Martialis) L.7.Ep. 9. In Lucem cenat Sertorius.
Hispani: hasta la mañana.
-I EN RESOLUCION/I EN FIN/I FINALMENTE. XXXI,2,(1). Ad summam> Formulae huiusce varius apud Arbitrum vsus... Idem
est, ac si aliter diceret, vt summatim et sine ambagibus dicam,
siue, demum, denique. et quod Hispani dicimus: i en resolución, i en fin, i finalmente.
-I MANDO ME TOMASSEN ACUESTAS. CXXXII,2,(7).
417
...An ergo scrlpsit Petronius, Et me iubet Catomissari? Haut inepte, vere autem, iuxta scio cum ignarissimis. Hispani diceret:
I mando me tomassen acuestas.
-MIENTRAS LO DIGO. XVI,2,(5). Dura loquimur> Prouerbij species...Hispani, mientras lo digo.
-MI REINA. CXXVIII,2,(4). Quaeso, inquam, Regina> Vrbana olim amatorum compellatio,
Regina. Sic nobis hodie prorsus est, mi Reina.
-NO MORIR A SU MUERTE. CXI,11,(17). Si antequam fata poscant, indemnatum spiritum effuderis>
...Nobis Hispanis id etiam familiare, no morir a su muerte.
-OTRA VEZ ME HA TENTADO ESTE MAL. CXXIX,7,(8). Tentare dicitur de morbis leuiter corpora tangentibus.. .His
pani parissime vsurpamus: Otra vez me ha tentado este mal.
-PONER FALDAS EN CINTA. XIX,5,(2). Et praecincti certe altius eramus> ... Ex consuetudine ista
orta indubie nostra prouerbialis locutio poner faldas en cinta. Pro, De discessu cogitare.
-PONER LA MESA. XCIII,4,(10). Formula conuiualis. Poneré mensara.../Retineí adhuc mordi cus
politissimum Hispanorum idioma, quibus pariter. Poner la mesa, dicitur. Sic et inter conuiualia verba ei oppositum, Mensam tolle¬ re, aa£erre. . .Etiam Hispani, Quitar la mesa.
-POR VUESTRA FE/POR MI FE. XXIV,3,(2). Per fidera, inquam, vestram>. . . Sic nos. Por vuestra fe, Por
mi fe. Galli par vostre foy, par ma foy.
418
-QUEBRAR LA CABEZA. XXII,4,(13). Caput fregit>... parissime et nos dicimus: quebrar la cabeza.
-QUENTA I RAQON, LA. CXV,15,(16). Patrimonij sui rationes inspexit>.../fispanis inde, La quenta
i raQon, dicitur.
-QUERER BIEN. Vide Como io te quiero.
-QUITAR LA MESA. Vide Poner Ja mesa.
-TOMAR LAS QUENTAS. XXX,1,(1). Rationes accipere, quod Hispanis, tomar las quentas.
-UN MANCEBO DE GRANDES ESPERANZAS. CXVII,6,(8). luuenem ingentis spei> Id est, de quo omnes spem ingentem
conceperant. . . Parissime et nos vsurpamus: Vn mancebo de grandes eperanzas.
-VEISME? PUES ETC. CXXVI,3,(9). Vides me? nobis it idem familiar is, Veisme? pues,etc.
-VER EL PLEITO. Vide 7ista del pleito,la.
-VOLVIMOS A MANO DERECHA. XXX,7,(9). Ceterum vt mouimus dextros gressus>...//ispane dicimus: volui-
mos a mano derecha.
419
Recommended