บทที่ 5 สรุป อภิปรายผลและข ้อ...

บทท 5

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การศกษาเรองการจดการผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชนใน

หมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม ครงน มวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบและ

กระบวนการจดการผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชนในหมบานชางทอง

ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม ภายใตมมมองของประชาชนตอปรากฏการณทางสงคม เพอใช

เปนแนวทางในการจดการผลกระทบทเกดขนอยางเปนระบบบนพนฐานการมสวนรวมของ

ผประกอบการผลตอฐมอญ ประชาชน ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของทกฝาย ซงผวจยได

ประยกตใชกระบวนการมสวนรวมมาเปนกระบวนการในการจดการผลกระทบของการผลตอฐ

มอญทมตอสขภาพของประชาชน โดยไดศกษาแนวคด ทฤษฎตางๆทเกยวของ รวมทงการศกษา

บรบทของชมชน เพอใหไดขอมลภาพรวม (Holistic) ของการศกษาอยางแทจรง

การวจยครงน ผวจยไดใชวธการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action

Research) โดยใชวธการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ดงน

1. การสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal Interview) 2. การสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม (Participant and Non-participant Object) 3. จดบนทกภาคสนาม (Field Note) 4. การสนทนากลม (Focus Group Discussion) 5. การประชมเชงปฏบตการ (Work Shop) โดยกระบวนการมสวนรวม (PAR)

1. สรปและอภปรายผล

ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองตลอดระยะเวลาของการศกษา โดยการตรวจสอบและการวเคราะหขอมลไดกระทาไปพรอมๆกนในการเกบรวบรวมขอมล เพอใหไดขอมลท

94

นาเชอถอโดยการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) ซงสามารถสรปผลและอภปรายผลการศกษาได ดงน

1. ผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชน ในหมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม มดงน

1.1 ผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพดานรางกาย ไดแก การกอใหเกดโรคตาแดง ตาอกเสบ แสบตาหรออาการระคายเคองเยอบตา รวมไปถงปญหาดานระบบทางเดนหายใจ เชน ไอ จาม หวด ภมแพ ระคายเคองเยอบจมกและลาคอ รวมท งรสกหายใจขด แนน อดอด เนองจากมฝ นละอองในอากาศเปนจานวนมาก โดยเฉพาะกลมทารก เดก สตรมครรภ และผทมโรคประจาตวอยแลวจะมความเสยงเพมสงขน เพราะขนตอนของการผลตอฐมอญทาใหเกดฝ นละอองขนาดเลก เขมาควน และขเถาจากการเผาไหมของแกลบ ซงสอดคลองกบ สชาต (จากผลการศกษาหนา 59) ตวแทนประชาชนในพนทกลาววา “ตวอาวกอเปนภมแพกนอยแลว ลก เมยกอเปน ยงมาเจอขเตา ควนแกลบแหมนะ มนยงหายใจขดๆ ลกอาวมผนขนแหม บางเตอถาเฮาปนรถถบไปตเตาเผานะ ตงแสบตา ตงหายใจขดมนหมด” (“ตวอาเองกเปนภมแพอยแลว ลกและภรรยากเปน ถามาเจอขเถา ควนแกลบมนจะหายใจตดขด ลกอาบางทกมผนขน บางครงถาเราปนจกรบานไปใกลเตาเผานะ ทงแสบตา ทงหายใจขดๆ”) ซงสอดคลองกบการวจยของศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม (2550) ทไดทาการวจยเรอง การพฒนากระบวนการรบรผลกระทบทางสขภาพจากมลพษอนภาคฝ นในอากาศ โดยการมสวนรวมของชมชน กรณศกษาภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย ซงผลการวจยแสดงใหเหนวาสวนใหญกงวลเกยวกบผลกระทบทางสขภาพกาย ทงนเพราะพษภยของอนภาคฝ นตอมนษยนนมอยหลายระดบ ตงแตการทาใหความสามารถในการมองเหนลดลง โดยเฉพาะหากสมผสอนภาคฝ นทมขนาดเลกจะรสกระคายเคองตา แสบตา หากอนภาคฝ นเขาทางเดนหายใจกจะกอใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจ แสบจมก ไอ จาม มเสมหะ หรอมการสะสมของฝ นในถงลมปอด ทาใหการทางานของปอดเสอมลง กระทงถงโรคมะเรงได นอกจากนยงสงผลตอผทเปนโรคหวใจและหลอดเลอดใหมความเสยงเพมขน

1.2 ผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพดานจตใจ ไดแก กอใหเกดความหงดหงด ราคาญใจ และกลววาจะมฝ นละอองปะปนกบอากาศในปรมาณทสง รวมทงเกดความรสกไมพอใจทไมมการควบคมหรอมาตรการใดๆ จากหนวยงานทเกยวของ ดงเชนท ศรวรรณา (จากผลการศกษาหนา 59) กลาววา “ขฝ นมนนก หายใจปอบะมวน คนเฒาคนแกกอจมวาหายใจฝด มนบะดตอรางกายเฮา แหมอยางนาตองกวาดบาน เพยวบานตลอด ปอบะเปนอนยะอะหยง ไผกอบะเขามา

95

แกไขเลย อยางนอยกออยากหอขฝ นมนลดลงพองกอยงด” (“ฝ นละอองในอากาศคอนขางเยอะ หายใจไมสะดวก ผสงอายกมกบนวาหายใจตดขด มนสงผลเสยตอรางกายของเราเอง อกอยางนาตองทาความสะอาดบานบอยๆ จนไมเปนอนทาอะไร หนวยงานไหนกไมเขามาแกไขเลย อยางนอยใหฝ นละอองลดลงบางกยงด”) รวมทงประชาชนบางกลมยงมความวตกกงวลเกยวกบภาวะโลกรอน และทรพยากรธรรมชาตทมการเปลยนแปลงอนเนองมาจากการเผาอฐมอญ ดงท เกยรตพงษ (สมภาษณวนท 13 ธนวาคม 2554) กลาววา “มนเปนสาเหตของภาวะโลกรอนอยางหนงนะ ผมเพงยายมาอยทนประมาณ 2 ป ปลกตนไมอะไรกไมคอยขน ดนมนคงรอน บานผมอยตรงขามกบเตาเผาดวยไงเลยปลกอะไรไมคอยได ผมเลยมองวาอยากใหมการจดการเผาใหดกวาน อาจจะเปนเตาแบบทแยกพชสวนโลกกได ความรอนมนจะอยแตบรเวณเตา ไมกระจายไปมากเทาเตาแบบนนะ” ซงสอดคลองกบการศกษาของศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม (2550) ทไดทาการวจยเรอง การพฒนากระบวนการรบรผลกระทบทางสขภาพจากมลพษอนภาคฝ นในอากาศ โดยการมสวนรวมของชมชน กรณศกษาภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย ซงผลการวจยพบวาประเดนทางสขภาพจตเปนประเดนรองลงมาทประชาชนคานงถง เพราะมความกลวและความหวาดระแวงในการนาไปสการเกดโรคเรอรง เชน โรคภมแพ โรคมะเรง

1.3 ผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพดานสงคม ไดแก ความไมเขาใจกน

การทะเลาะเบาะแวง และบาดหมางกน จนเกดการฟองรองกลมผประกอบการขน โดยมกมการ

รองเรยนปญหาตางๆเกยวกบการผลตอฐมอญ กอใหเกดความขดแยงในหมบานระหวางกลม

ผประกอบการและชาวบานบางกลม ทงนเพราะทผานมาการแกไขปญหายงทาไดไมตรงจด จงเกด

ความไมย งยนในการการจดการผลกระทบทเกดขน ซงสอดคลองกบการสมภาษณ พรณ (จากผล

การศกษาหนา 64) ทกลาววา “ผมแจงเรองไปทเทศบาลหลายครงแลว แตยงไมมการแกไขอะไรท

เหนเปนชนเปนอน ฝ น และขเถากยงคงปลวขนไปในอากาศเยอะเหมอนเดม มนคอนขางสงผลเสย

ตอการใชชวตในหมบาน ผมเคยขอรองใหทางกลมผปนอฐหาแนวทางแกไขปญหา แตกเงยบ

หายไป ผมคดวาอาจเปนเพราะไมมแรงกระตน หรอขาดความสานกตอสวนรวมนะ” ซงสอดคลอง

กบการศกษาของสาคร ไชยอามาตย (2547) ทไดศกษาเรอง การจดการปญหามลภาวะทางอากาศ

ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวา ผมสวนไดสวนเสยยงคงขาดการมสวนรวมตอการแกไขปญหา

การแกไขปญหาทดาเนนการอยเกดจากการกระทาของภาครฐจงกอใหเกดความไมย งยนในการ

แกไขปญหา อกทงยงสอดคลองกบการศกษาของพชรนทร รตนวภา (2547) ทไดศกษาเรอง การม

96

สวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศของสมาชกองคกร ชมชน ในเขตเทศบาล

นครเชยงใหม พบวา รปแบบการมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศทควร

จะเปนในอนาคต คอ เรงสรางจตสานกและความตระหนกในการดแลรกษาสภาพสงแวดลอมใน

ดานมลพษทางอากาศ

2. ผลการศกษากระบวนการจดการผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชน ในหมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม โดยประยกตใชกระบวนการมสวนรวม (Participatory Action Research – PAR) มดงน

2.1 ทาใหเกดการมสวนรวมของประชาชนในหมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม

จากขนการเตรยมชมชน (ระยะกอนทาวจย) ทาใหเกดการมสวนรวมของประชาชนและผประกอบการ โดยในขนแรกเปนการประชม ชแจงเกยวกบการทาวจย โดยผวจยเขาพบกลมผนาชมชนในหมท 7 บานชางทอง และเจาหนาทผเกยวของ ซงปญหาเกยวกบการจดการผลกระทบของผลตอฐมอญในชวงทผานมายงไมไดรบการแกไขทถกตองและตรงจด และไมไดรบความรวมมอจากทงชาวบานและผประกอบการ จงสงผลใหการจดการปญหาทผานมาไมย งยน แตเมอผวจยแจงวตถประสงคของการวจยและขอความรวมมอ ปรากฏวาทกกลมมความสนใจและพรอมทจะใหความรวมมอ ดงเชนทผใหญบานวนารกษ กลาวกบกลมผนาชมชนและตวแทนผมสวนเกยวของในวนท 13 ธนวาคม 2554 โดยไดกลาววา “การแกไขปญหานหากใหชาวบานเขามามสวนรวมมนกอาจจะเดนหนาตอไปได อาจจะเปนรวมวางแผน หรอรวมตดสนใจวาเราจะจดการกบสงทเกดขนอยางไร เพราะทกวนนหมบานเราแบงออกเปนหลายกลมเนองมาจากผลกระทบจากการเผาอฐ ทฝ นละออง ขเถา หรอควนจากแกลบไปทาใหเกดความราคาญ หรอมผลตอสขภาพ ผมมองวาถากลมผ ปนอฐและหนวยงานทเกยวของเขามารวมมอกนความขดแยงกจะลดลง หรอหมดไปเลย ซงอาจจะเปนการดแลสขภาพเบองตน หรอการจดหาทมอาสาสมครดแลสขภาพแกคนในพนท”

รวมทงจากการสมภาษณ วรรณศร (จากผลการศกษาหนา 67) ทกลาววา “ทผานมาหมอ

มองวาชาวบานยงไมไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาอยางแทจรง มนมาจากหนวยงานอน

มากกวา ไมวาจะมาจากเทศบาลเอง หรอสวนอนๆทเกยวของ ปญหามนเลยแกไขไมไดสกท เพราะ

มนไมตรงกบความตองการของผประกอบการ ผลสดทายการแกไขกไมตอเนองและไมย งยน” ซง

ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของสาคร ไชยอามาตย (2547) ทไดศกษาเรอง การ

97

จดการปญหามลภาวะทางอากาศในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวา ผมสวนไดสวนเสยยงคงขาด

การมสวนรวมตอการแกไขปญหา การแกไขปญหาทดาเนนการอยเกดจากการกระทาของภาครฐ

โดยเฉพาะเทศบาลนครเชยงใหม ผมสวนไดสวนเสยไดใหขอเสนอแนะวา ควรมการรณรงคเพอให

ประชาชนทกกลมตนตวและผทมบทบาทหลกในการแกไขปญหาดงกลาวคอคนในพนทและผม

สวนเกยวของทกฝาย ซงผลการศกษายงสอดคลองกบการศกษาของเจรญ ฟองศร (2542) ทได

ศกษาเรอง การควบคมโรคไขเลอดออกโดยใชกระบวนการเอไอซ บานกองลอย อาเภอฮอด จงหวด

เชยงใหม พบวา กระบวนการเอไอซ (A-I-C) กระตนใหผนาเขารวมประชมรจกคดหาเหตผล และ

ความตองการของตนมาประกอบคาอธบาย ตลอดจนพยายามชกจงใหผอนเหนดวยกบความคดของ

ตนโดยเฉพาะในกลมยอย ผเขารวมประชมมโอกาสแสดงความคดเหนอยางกวางขวาง และยงเปน

การฝกผเขารวมประชมใหรจกการทางานและคดเปนกลม การแกไขปญหาและการสรางความ

สามคคในกลม แผนการควบคมโรคไขเลอดออกเปนผลจากการระดมความคดของผเขารวมประชม

ทไดสรางขอตกลงรวมกน

2.2 ทาใหเกดความเขาใจและความสามคคของประชาชนในหมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม

จากขนการทาความเขาใจปญหา (ระยะของการทาวจย) ทาใหเกดความเขาใจและพรอมทจะชวยเหลอซงกนและกนอยางเตมใจ ตองการเหนการจดการผลกระทบทเกดขนอยางเปนรปธรรม สอดคลองกบการใหสมภาษณของณรงคศกด (จากผลการศกษาหนา 71) ทกลาววา “เปนกไปฟองกนครบ สวนใหญจะเปนหมทเปนมาอยใหม จรงๆผมคดวานาจะแจงหอเปนฮกอนครบวาบานเฮามนยะอาชพนมาตงแตตะกอน ปอแมปนองเฮายะมาเมน จะหอเปนหยางมนกยาก นอกจากวาตางเทศบาลจะเสาะอาชพมารองรบได แตกอตองผอตวยเนอครบ เพราะปนดนนมนรายไดกอด บางคนสงลกเรยนจนจบปรญญาโทไดเลย หกลบตนทนแลว เดอนๆนงกนกอยนะครบ อยากหอตางเทศบาลละกอหนวยงานอนๆเขามาดแล แกไขปญหาตรงนตวย ผมบะอยากหอปนองบานเฮามาผดใจกนครบ” (“เขากไปฟองกนครบ สวนใหญจะเปนกลมคนทยายเขามาอยใหม จรงๆผมคดวานาจะแจงใหเขารบทราบกอนครบวาหมบานชางทองทาอาชพนมาตงแตอดต พอแมพนองเราทากนมานานแลว จะใหเขาเลกทามนกยาก นอกจากวาทางเทศบาลเองจะหาอาชพมารองรบได แตทงนทงนนกตองมองดวยนะครบ เพราะปนอฐมอญกมรายไดด บางรายสงลกเรยนจนจบปรญญาโทไดเลย หกลบตนทนแลวตอเดอนกมรายไดเยอะ อยากใหทางเทศบาลและหนวยงานอนเขามาดแล แกไขปญหาตรงนดวย ผมไมอยากใหพนองในหมบานของเราตองมเรองบาดหมางกนครบ”) ผล

98

การศกษาในครงนสอดคลองกบการศกษาของ อรณ กาพยไชย (อางใน รตรส บวเปด, 2550) ทไดศกษาถงบรบททางสงคมวฒนธรรมทกาหนดการสวนรวมในการสงเสรมสขภาพระดบชมชน พบวา การมสวนรวมทแทจรงในการสงเสรมสขภาพนนเกดจากความตระหนก เหนความสาคญของปญหา และผลกระทบทเกดขนกบสขภาพ จงทาใหประชาชนมสวนรวมในทกขนของกจกรรมสรางสรรคสงแวดลอมเพอสขภาพ เงอนไขทกาหนดใหประชาชนเขารวมในการสงเสรมสขภาพ ในระดบน คอ การเหนประโยชนของการดแลสงแวดลอมทเออตอสขภาพ ทาใหประชาชนอยในสงคมทดขน เกดความเขาใจและพรอมทจะชวยเหลอซงกนและกนอยางเตมใจ

2.3 ทาใหไดแผนงานและโครงการเกยวกบการจดการผลกระทบของการผลตอฐมอญท

มตอสขภาพของประชาชนในหมบานชางทอง ตาบลสเทพ อาเภอเมองเชยงใหม

จากขนการตดสนใจรวมกน (ระยะของการจดทาแผน) โดยการประยกตใช

กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ทาใหไดแผนงานและโครงการ โดยผมสวน

เกยวของทกฝายไดนาขอมลทไดจากขนการทาความเขาใจปญหามาเปนขอมลเบองตนในการจด

เวทประชมรวมกนกบผประกอบการ ชาวบาน ผนาชมชน และหนวยงานภาครฐทเกยวของ ซงขน

ตอนนจะสรางความเขาใจสถานการณของผลกระทบทเกดจากการผลตอฐมอญ เพอใหเกดความ

เขาใจถงปญหาทแทจรง โดยเปนการดาเนนการใหทกฝายไดมโอกาสรวมกนเสนอการรบร แสดง

ความคดเหน แลกเปลยนความร ประสบการณ และความตระหนกเกยวกบปญหา สาเหต ตลอดจน

ผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพ ดงเชนท สมชาย (จากผลการศกษาหนา 73) กลาววา

“ชวยกนกดจะอกอมวนด อะหยงตเฮาฮเฮากออ เปนฮเปนกออ เอามาผอตวยกน บะแบงแยกวาเฮาม

ความฮหนอย เปนคนความฮนก หมเฮาปนองจาวบานออะหยงเปนกอฮบฟง” (“ชวยกนคดแบบน

สนกด อะไรทเรารเรากพด เขารเขากพด เอามาดรวมกน ไมแบงแยกวาเรามความรนอย เขาความร

มาก พวกเราพนองชาวบานพดอะไรเขากรบฟง”) และจากการรวมเวทประชมนเองทาใหได

แผนงาน/โครงการทงหมด 5 โครงการ คอ โครงการจดทาเตาเผาแบบปด, โครงการตดตงสปรง

เกอรน าหมนบนหลงคาเตาเผาแบบเปด, โครงการตรวจสขภาพสญจร, โครงการสงเสรมอาชพแก

ผประกอบการ และกจกรรมเคารพกฎลดความขดแยง ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษา

ของ วบลย ตรถน (2539) ทไดทาการศกษาเรอง การวางแผนแบบมสวนรวมของประชาชนเพอ

การพฒนาทองถน โดยพบวา เงอนไขทสงผลตอการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการ

วางแผนพฒนามสวนรวมทสาคญคอ โอกาสและอานาจของประชาชนในการทจะกาหนดแนวทาง

99

และการดาเนนการแกไขปญหาของตนเอง อกทงยงสอดคลองกบการศกษาของ ประเสรฐ กตรตน

ตระการ (อางใน นรนทร แกวมศร, 2538) ทไดศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนใน

โครงการพฒนาการศกษาเพอชมชน โดยพบวา การทประชาชนจะเขามามสวนรวมอยางแทจรงนน

ตองดาเนนการโดย 1. การทางานโดยกระบวนการกลม เปนการจดรปแบบของการทางานรวมกน ม

ระบบระเบยบของการทางานรวมกน และขณะเดยวกนใหโอกาสแกสมาชกในการแสดงความ

คดเหนและยอมรบความคดเหนของผอน 2. ใหประชาชนไดเรยนรและเขาใจปญหาตางๆจากสงท

ใกลตวไปไกลตว จากสงทงายไปสยากและสลบซบซอน ทงนเพอทาใหประชาชนไดเขามามสวน

รวมในการทางานอยางแทจรงหรอเปนการเขารวมอยางมจตสานก 3. กจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณ สรางเวทเพอรองรบการแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณ รปแบบการ

ประชม อบรม สมมนา นามาซงการปรบปรงใหกบทองถนของตน รวมท งยงสอดคลองกบ

การศกษาของกญญา จาอาย (2551) ทไดทาการศกษาเรอง การจดทารางแผนปฏบตการจดการขยะ

มลฝอย เทศบาลตาบลแมใจ อาเภอแมใจ จงหวดพะเยา โดยพบวา การมสวนรวมของประชาชนใน

การจดทารางแผนปฏบตการจดการขยะมลฝอย เทศบาลตาบลแมใจ โดยประยกตใชเทคนค A-I-C

ทาใหชาวบานและผมสวนไดสวนเสยไดเขามามสวนรวมในการรบทราบสถานการณปญหา มการ

กาหนดวสยทศนการจดการขยะมลฝอยรวมกน มการคดกจกรรมและวธการจนกระทงไดราง

แผนปฏบตการจดการขยะมลฝอยทเปนรปธรรม และสงมอบใหเทศบาลนาไปจดทาแผนปฏบตการ

ตอไปได

2.4 ผลของการนาแผน/โครงการไปปฏบต

ในขนนไดมการเกบขอมลโดยใชการสงเกตและการสมภาษณ ซงโครงการทนาไปปฏบตขณะน ไดแก กจกรรมเคารพกฎลดความขดแยง โครงการตดตงสปรงเกอรนาหมนบนหลงคาเตาเผาแบบเปด โครงการตรวจสขภาพสญจร ในสวนของโครงการจดทาเตาเผาแบบปด และโครงการสงเสรมอาชพแกผประกอบการ โดยมหนวยงานทเกยวของ ไดแก เทศบาลตาบลสเทพ รวมท งกลมผประกอบการและตวแทนประชาชนในพนทเปนผรวมกนรบผดชอบ ซงท งสองโครงการนยงอยในชวงของการศกษารปแบบและความเหมาะสมของพนท

สาหรบกจกรรม/โครงการททกฝายตองการทาอยางเรงดวน คอ กจกรรมเคารพกฎลดความ

ขดแยง โดยมตวแทนของแตละฝายรวมกนกาหนดกฎ กตกา ในการประกอบอาชพผลตอฐมอญ ซง

100

แสดงใหเหนถงการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทกฝายในการรวมมอรวมใจกนจดการตอ

ผลกระทบทเกดขน ขอตกลง กฎ กตกาทไดมาจากการยอมรบรวมกนของทกฝาย โดยมกอง

สาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลตาบลสเทพ ผนาชมชนบานชางทอง ตวแทนประชาชนใน

พนท และตวแทนผประกอบการผลตอฐมอญ รวมเปนคณะกรรมการในการดแล และควบคมมใหม

ผประกอบการรายใดฝาฝนกฎ กตกา ซงพบวามความพงพอใจ ดงท อนเรอน (จากผลการศกษาหนา

89) ไดกลาววา “เฮากออยากหออาชพปนดนมนอยตอไป หอลกหลานเฮาไดหน ตอนเปนบะมละ

เอามอปนดนอยางเฮา กาใจเครอง บะเดยวเปนอยากหอหมเฮาแกไขตไหน ถาบะเกนกาลงหมเฮาก

ทาได อยางวนนไดมาอกนหลายคนมนกอดกวากเตอตเปนมาแลวมาบอกหอวาวาตองยะอยางอน

นะ เปนบะผอเฮาวาเฮาจะทาไดกอ หยงวนนเฮาอกน คนปนดนเองกอไดมาอตวย ถงไดฮวาตองก

ดถงตงเปนตงเฮา กฎ กตกามนกอบะใจยาก ถาปนองเฮาอยากสบสานอาชพนตอ กอยะตาม ตะอมน

กอแกปญหาไปไดพองกอดละครบ ดกวาปลอยหอมนเปนจะอ มาผดมาเถยงกนบะดาย มนบะมวน

ใจครบ” (“เรากอยากใหอาชพผลตอฐมอญไดคงอยตอไป ใหลกหลานเราไดเหน ทอนเขาไมมแลว

นะอฐมอญปนมอแบบเรา มแตใชเครองปน ตอนนเขาอยากใหพวกเราแกไขทไหน ถาไมเหลอบา

กวาแรงเรากทาได อยางวนนไดมาพดคยกนหลายๆคนมนดกวาทกครงทเขาเขามาแลวมาบอกใหเรา

วาตองทาแบบนนนะ โดยทเขาไมมองเลยวาเราจะทาไดไหม วนนเราคยกน กลมผประกอบการเอง

กไดมารวมพดคยดวยถงไดรวาตองเอาใจเขามาใสใจเรา กฎ กตกา มนไมใชเรองยาก ถาพนองเรา

อยากสบสานอาชพนตอกตองทาตาม แบบนมนแกปญหาไปไดบางกดแลวครบ ดกวาปลอยใหเปน

แบบน ตองมาทะเลาะกนเปลาๆ มนไมสบายใจครบ”) สวนโครงการตดตงสปรงเกอรน าหมนบน

หลงคาเตาเผาแบบเปด ไดมการเรมดาเนนการไปแลวเชนเดยวกน โดยมกองสาธารณสขและ

สงแวดลอม, กองชาง เทศบาลตาบลสเทพ และผประกอบการผลตอฐมอญ เปนผรวมกนรบผดชอบ

เพอผลกดนใหพนทหมบานชางทองเปนพนทตนแบบในการจดการปญหามลภาวะทางอากาศ ซง

ไดมการศกษารปแบบของการตดตงสปรงเกอรบนหลงคาเตาเผาใหมความเหมาะสมกบพนท โดย

ในสวนของคาใชจายทางเทศบาลตาบลสเทพไดสนบสนนงบประมาณใหสวนหนง และ

ผประกอบการเสยคาใชจายเองอกสวนหนง รวมทงยงไดรบการสนบสนนดานบคลากรจากกองชาง

เทศบาลตาบลสเทพ ในการตดตงอปกรณใหแกผประกอบการ ซงพบวามความพงพอใจเชนกน ดง

เหนไดจากท บญรอด (จากผลการศกษาหนา 90) ทกลาววา “สปรงเกอรน เทศบาลเปนหอชางมาทา

101

หอ เปนกอสอนวธใช วธดแลหอลง ชวงใดเฮาเผา เฮากเปดน าเหย น ามนเปนฝอยๆ ขเตากตกลงไป

ขฝ นกบะนกเหมอนตะกอน ปนดนกอบะฮอนนกละ เพราะนามนลงตรงนไง แหมอยางลงกอเอาแส

ลนมาลอมตวย อยางทเปนบอกในกฎนากะ เตาของเฮามนใกลบานเปนตะ แปงเหยหอสบายใจตวย

กนกคน” (“สปรงเกอรนทางเทศบาลใหชางมาทาให เขากสอนวธใช วธดแลรกษาใหกบลง ชวง

ไหนเราเผาเรากเปดน า น ามนจะเปนฝอยๆจบกบขเถากจะตกลงไป ฝ นกไมเยอะเหมอนเมอกอน

พนดนกไมรอนเชนเมอกอน เพราะนามนลงตรงนไง อกอยางลงกเอาสแลนมาลอมเตาเผาดวย อยาง

ทเขารางไวในกฎ เตาเผาของลงมนอยใกลทอยอาศย กเลยทาใหสบายใจกนทกฝาย”) สาหรบ

โครงการตรวจสขภาพสญจร มหนวยงานทเกยวของทาหนาทรบผดชอบ ไดแก กองสาธารณสข

และสงแวดลอม เทศบาลตาบลสเทพ และสถานอนามยตาบลสเทพเปนหนวยงานหลกทเขามาให

การสนบสนนดานงบประมาณและบคลากร รวมทงผนาชมชน และทมอาสาสมครสาธารณสข หม

ท 7 บานชางทองไดเขามามสวนรวมในการกระตนเตอน และประชาสมพนธใหประชาชนในพนท

เขารบการตรวจสขภาพอยางสมาเสมอ โดยไดรบความพงพอใจจากประชาชนในพนท ดงท บญม

(จากผลการศกษาหนา 90) กลาววา “หมอเปนบอกวาจะมากเดอน ถาจะมาวนใดจะหอปอหลวง

ประกาศใหเฮาฮกอน ปาวาจะอด คนเฒาคนแกทเปนบะมรถมราจะไดไปตรวจใกลๆ ” (“หมอบอก

วาจะมาทกเดอน ถาจะมาวนไหนจะใหผใหญบานประชาสมพนธใหเราทราบกอน ปาวาทาแบบนด

คนเฒาคนแกทไมมรถจะไดมาตรวจใกลๆ ”) ซงการนาแผนไปปฏบตถอเปนสงทดในการเรมตน

จดการปญหา เพราะเสมอนมการทางานเปนเครอขาย ประชาชนในพนทมความรสกวาไมถก

ทอดทง และไดรบการดแลจากหนวยงานทเกยวของ ซงสอดคลองกบแนวคดของ ชอบ เขมกลด

และโกวทย พวงงาม (2547) เรอง เทคนคในการประสานงานกบเครอขาย (Network) ทกลาววาการ

สรางเครอขายของการมสวนรวมจะกอใหเกดการระดมทรพยากรทมคณคาในการรวมกนพฒนา

ชมชนมากทสด เครอขายอาจมทงภายนอกและภายในชมชนทประสานทรพยากรภายในและ

ภายนอก โดยมเปาหมายรวมกนในการชวยชมชนใหแกไขปญหาทเกดขน และพฒนาตนเองไดมาก

ยงขน เชน องคการบรหารสวนตาบล โรงพยาบาล โรงเรยน วด เปนตน อกทงยงสอดคลองกบ

การศกษาของ พชรนทร รตนวภา (2547) ทไดทาการศกษาเรอง การมสวนรวมในการปองกนและ

แกไขปญหามลพษทางอากาศของสมาชกองคกร ชมชน ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวา

รปแบบการมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศทควรจะเปนในอนาคต คอ

102

1. เรงการรณรงค การประชาสมพนธ เกยวกบอนตรายและผลกระทบจากมลพษทางอากาศใหกบ

ประชาชนในดานตางๆทเกยวของไดรบทราบ 2. สรางจตสานกและความตระหนกในการดแล

รกษาสภาพสงแวดลอมในดานมลพษทางอากาศ 3. สงเสรมใหหนวยงานทองถนรวมกบตวแทน

ชมชนและประชาชนทกคนภายในชมชนรวมกนสงเกตสภาพอากาศภายในชมชน

2.5 การตดตามผลการดาเนนโครงการ

การตดตามผลการดาเนนโครงการบางสวนทไดดาเนนการไปแลวนน ผวจยไดเกบ

ขอมลโดยการสมภาษณและสงเกตผมสวนไดสวนเสยทกฝายถงความคดเหนตอกระบวนการ

จดการผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชน หลงจากทไดจดทาเวทเชง

ปฏบตการไปแลว 4 สปดาห พบวา หลายๆฝายมความพงพอใจตอการดาเนนการจดการผลกระทบ

ของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชนในพนท โดยเฉพาะ กลมตวแทนประชาชนทม

การตดตามผลการดาเนนงานอยอยางสมาเสมอ กมความพงพอใจในกระบวนการจดการครงน ดงท

บญตวน (จากผลการศกษาหนา 91) ทกลาววา “การแกไขปญหาเกยวกบผลกระทบตอสขภาพจาก

การปนอฐมอญครงน ผมมองวาเปนรปธรรมทสด เพราะหลายๆครงทผานมามนไมสามารถนามา

ประยกตใชไดจรง ซงมเหตผลมาจากการแกไขปญหาทไมตรงจด ไมตรงกบความตองการของทก

ฝาย ไมมองบรบทของหมบาน เลยทาใหการแกไขปญหาไมสาเรจและไมย งยน วนนผมเหนแลววา

พลงของชาวบานทตองการปรบปรงอะไรบางอยางมนสามารถทาไดถามกระบวนการทด” รวมไป

ถงกลมผประกอบการกยอมรบในขอตกลงทไดทารวมกนของทกฝาย ดงเชน คาหลา อนคา (จากผล

การศกษาหนา 92) ไดกลาววา “กวนนเฮากอยะตามกฎทไดรวมกนวางไว ไผบะยะเฮากอลงโทษ ปา

คดวามนเปนการเรมตนทด ถงมนจะยงแกบะไดหมดในวนน แตถาหมเฮาจวยกนปาคดวาวนหนง

มนตองเปนไปได” (“ทกวนนเรากทาตามกฎทไดรวมกนวางเอาไว ใครฝาฝนเรากลงโทษ ปาคดวา

มนเปนการเรมตนทด ถงวนนมนยงแกไขอะไรไดไมหมด แตถาพวกเราชวยกน ปาคดวาสกวนหนง

มนตองเปนไปได”

ในสวนของเทศบาลตาบลสเทพและสถานอนามยตาบลสเทพซงเปนหนวยงานภาครฐท

เขามาสนบสนนและสงเสรมการการจดการผลกระทบในครงนกมความพงพอใจ ดงท ณฐวชฑ

(รกษาการแทนผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม) (จากผลการศกษาหนา 92) กลาววา

103

“มองวาการจดการปญหากาลงเรมตนขน สวนตวอยากใหการจดการผลกระทบทเกดขนในครงน

เปนไปอยางย งยน อาจจะสาเรจชาหนอย หรออาจจะไมสามารถจดการได 100% แตถาสามารถทา

ใหทกคนอยรวมกนไดในจดทเกอกลซงกนและกน ไมสงผลกระทบทาใหใครเดอดรอน แคนก

เพยงพอแลว” ซงทางเทศบาลตาบลสเทพและสถานอนามยตาบลสเทพยงมการตดตามประเมนผล

การดาเนนการของแตละโครงการอกดวย ทงนเพอนาไปเปนขอมลในการจดการปญหาดานอนๆท

มความคลายคลงกนตอไป การมสวนรวมของทกฝายเชนนจะทาใหการจดการผลกระทบของการ

ผลตอฐมอญทมตอสขภาพของประชาชนประสบความสาเรจจนอยในจดททกฝายพงพอใจ ซง

สอดคลองกบการวจยของ ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง และคณะ (2549) ททาการศกษาเรอง

การศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมในการแกปญหามลภาวะทางอากาศของประชาชนเมองเชยงใหม

โดยพบวา การจะแกปญหามลภาวะทางอากาศอยางย งยนตองบรณาการการทางานจากทกสวน

ภาครฐตองประกาศกฎระเบยบและบงคบใชกฎเหลานนอยางจรงจง เพอลดการเผาตางๆ มการทา

วจยและเผยแพรขอเทจจรงเกยวกบผลกระทบจากอากาศเสยตอสขภาพของคนในพนท มการผลต

สอประชาสมพนธทนาสนใจและทางานอยางตอเนองใหสามารถเขาถงคนทองถนทกระดบ และ

ตองมเครอขายความรวมมอกบองคกรตางๆทกระดบ เพอจะไดเปลยนพฤตกรรมการกอมลพษทาง

อากาศ อกทงยงสอดคลองกบการศกษาของโกมล สนนกอง (2543) ทไดทาการศกษาเรอง รปแบบ

การสงเสรมอาชพเกษตรกรขององคการบรหารสวนตาบลสนทรายและแมแฝกใหม จงหวด

เชยงใหม พบวา ชมชนไดใชกระบวนการมสวนรวมในการแกไขปญหาของชมชน โดยชมชนม

สวนรวมในทกๆขนตอนของการดาเนนการวจย ทาใหชมชนเกดกระบวนการเรยนรและสามารถ

นาไปแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเอง ทงนชมชนจะสามารถนากระบวนการเรยนรทไดไป

พฒนาประยกตใชในการแกปญหาดานอนๆของชมชนอกดวย

104

2. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

1. การดาเนนงานของหนวยงานภาครฐทมสวนเกยวของ ตองเรงสรางกระบวนการเรยนรของการจดการผลกระทบของการผลตอฐมอญทมตอสขภาพ รวมทงสรางความตระหนกในการเขามามสวนรวมดาเนนการทกขนตอนของการจดการ

2. กจกรรมในแผนงาน/โครงการ ทไดจากการวจยยงคงเปนกจกรรม/แผนงาน ในภาพรวม ไมชดเจนถงรายละเอยดในการปฏบต ผมหนาทรบผดชอบทกฝายควรจดทาเปนแผนงานทชดเจนตลอดจนควรมการประชาพจารณเพอใหประชาชนกลมอนๆไดรบทราบและเสนอขอมลแนวทางแกไขปญหาทเปนประโยชนเพมเตม

3. ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป

1. ควรมการศกษาเรองการจดการผลกระทบทมสาเหตมาจากการประกอบอาชพหรอสถานประกอบการอนๆทสงผลตอสขภาพของประชาชน เชน โรงงานเยบผา โรงสขาว เปนตน โดยใชการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสยทกกลมใหเขามามสวนรวมต งแตการคดคนปญหาและตดสนใจ การรวมจดทาแผนงาน/โครงการ การมสวนรวมดาเนนการ และการมสวนรวมตดตาม

2. ในการนาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมาใชในการศกษา อาจจะมสถานการณทไมอาจคาดคดเกดขน ดงนนวทยากรควรมทกษะทดในการดาเนนกระบวนการกลม เพอใหการประชมเปนไปตามแผนทกาหนดไว

3. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชนควรมการนาขอมลทไดจากการสารวจสถานการณปญหาและผลกระทบทมตอสขภาพของประชาชนไปเปนขอมลนาเขาเพอใหผมสวนเกยวของทกฝายไดรบทราบสถานการณ และสามารถคดกจกรรมเพอนาไปสการแกไขปญหา บนพนฐานขอมลทเปนจรงและเปนปจจบน

4. การศกษาประเดนเกยวกบสถานการณ สาเหต และผลกระทบของปญหาฝ นละอองทมผลกระทบตอสขภาพ ควรมการศกษาในเชงลกและมการศกษาอยางตอเนอง เนองจากผลกระทบทเกดขนอาจมมาจากหลายสาเหตตามบรบทของประชากร พนท และปจจยภายนอกอนๆ เพอใหการวางแนวทางการจดการปญหามความเหมาะสมกบบรบทแวดลอมและสามารถแกไขปญหาไดอยางย งยน

5. ทผานมาการศกษาเกยวกบผลกระทบจากฝ นละอองทมตอสขภาพมกเปนการศกษาในเชงวทยาศาสตรเปนสวนใหญ ดงนนการศกษาในประเดนผลกระทบจากฝ นละอองทมตอสขภาพจงควรมการศกษาในเชงสงคมศาสตรเพมมากขน เนองจากปญหาดงกลาวมความเกยวของและสงผลกระทบกบคนในสงคมโดยตรง