View
220
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
1/149
I HC THI NGUYNTRng i hc S phm
Khoa: lch s
..............................
bi thu hoch thc t
Ch :
S THNH LP VNG TRIU NH NGUYN
Ging vin hng dn TS. Nguyn Th Qu Loan
Th.s Trng Vn Hip
Th.s u Sn Hng
GV. Nguyn Vn Quyt
GV. Nguyn Th HaNh!" #h$% hi&n Nh! "
L' S( )# $"%
Thi Nguyn, thng n!" #$%&
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
2/149
&'NH S()H NH*+ " ,
1. Nguyn Th !im Th"i
#. T$%&ng Th H'
(. )u"ch Th *+,n
-. T$n Th )u/
0. H+'ng Th uyn
2. 3'+ Th Th4y
5. * Th Gi,ng
6. * Th Th7y
8. Nguyn Th Nguy9:
1;. Hu?n Tin
1(. T$i9u Sinh C@nh
1-. ABi Dnh N,m
10. 3inh Th *%&ng
12. ABi Th AEch NgFc
15.Chu Th ung
16. Nguyn Th T?m
18. Nguyn Th Th,nh *+,n
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
3/149
*+, L+,
T-.ng
I/ L0i "1 234...................................................................................................1
II/ ,5% %h6. nh7 Ng489n................................................................................2
1. Nguyn Hong (Cha Tin, 1558-1613).......................................................2
2. Nguyn Phc Nguyn (Cha Si, 1613-1635)..............................................!
3. Cha Nguyn Phc "an (cha Th#$ng, 1635-16!8)....................................6
!. Nguyn Phc T%n (cha Hi&n, 16!8-168')...................................................8
5. Nguyn Phc Thi (cha Ngha, 168'-16*1)................................................*
6. Nguyn Phc Chu (cha +uc, 16*1-1'25).................................................*
'. Nguyn Phc Th (Ninh #/ng, 1'25-1'38)............................................10
8. Nguyn Phc ho ( #/ng, 1'38-1'65).............................................11
*. Nguyn Phc Thu%n (4nh #/ng, 1'65-1''').........................................11
III/ ,5% v4. nh7 Ng489n...............................................................................12
1. Thi 7 9:c ;ua nh Nguyn...................................................................................182.1 ?@A "BN? HBN? 4D (1802-181*).....................................................18
2.2 MINH MNH HONG (1820-1840)..............................................30
2.3 THIU TR HONG (1841-1847)..................................................38
2.4 T C HONG (1848-1883)......................................................40
2.5 V! "#$ %$.........................................................................................50
2.& V! H' H*!........................................................................................51
2.7 V! +', /$.......................................................................................5&
2.8. V! H N/'......................................................................................58
2. V! +/6/..................................................................................&8
2.10. ua Thnh Thi............................................................................6*
2.11. ua Euy TFn................................................................................''
2.12. ua hGi 4nh..............................................................................86
2.13. ua Go 4Ii.................................................................................8*IV/ T:nh h:nh ;< h=i v7 %5% %4=% 2>4 #-.nh %?. nh@n d@n/.....................100
1.Tnh hnh J h:i > 9i Kng cLa nhFn MFn................................................100
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
4/149
2. Phong o 9Ou anh cLa nhFn MFn...........................................................103
3. Tnh hnh >n hQa R na Kau h 7U V@@@- Na 9%u h 7U V@V...............11*
3.1 T '69 :;
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
5/149
-. Li !/ 01u
Nh7 Ng489n; i&u 9IiWuFn chLcui cXng cai iY NaZong ;ch
K iY NaZ[ nZ 1802 9n 1*!5, 9#$c hnh ;
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
6/149
J/ Ng489n HK7ng ,h6. TinM JOJQJ
Nguyn iZ Wu R ?ia iu, Tng S/n, H Tung, Thanh HQa, ; con
cLa T[ng Wuc c\ng Nguyn Hong E 9 [ng gi= >ua " T#/ng Ejc
7hRi ]inh R Thanh HQa ;ua " Tang T\ng =hong ;
Th#$ng =h Thi K# H#ng Wuc c\ng. NZ Canh Tf - 15!0 Nguyn iZ
9lZ WuFn >& chiZ NghY An, nZ 15!2 chiZ 9#$c TFy 4\ - Thanh HQa.
NZ O T - 15!5, Nguyn iZ ] hng #ng nh Ic ; E#/ng ChO= NhO9%u 9:c ch, h '5 u^i, Wuy&n hnh /i >o ay con ; Tnh iZ.
hi Nguyn iZ chIy Kang Ai "ao h Nguyn Hong Zi 2 u^i, 9#$c
Thi =hQ Nguyn v E ; c$. Nguyn t\ng, con #Rng cLa Nguyn iZ 9 ] hZ hIi.
Nguyn Hong O ;o K$, Kai ng#i 9n y 7in TIng Tnh Nguyn Unh hiZ
Jin Zch cho 7 an on, TIng Tnh 9 kng 7hwu cFu h/d xxHonh S/n nhO 9i,
>In 9Ii Mung hFnxx (Z: My ni Honh S/n cQ h Mung hFn Zu\n 9i).
Nguyn Hong ngh a, 9n nQi >i ch gi ; Ngc Go Jin >i anh
; Tnh iZ cho >o On hL Thuu nhi&u gi`c M.
Tnh iZ 9zng f cho Nguyn Hong >o On hL Thui f 9z
Z#$n ay gi`c gi lZ >$.
NZ i >ua " Anh T\ng cho
Nguyn Hong >o On hL Thuo NaZ, ]O chO= ZXa 9\ng gi , Nguyn Hong giong
]uzZ 9i ngay, nhng ng#i h hng R huyYn Tng S/n cXng WuFn ;mnh R 9O
Thanh - NghY nhi&u ng#i 9lZ cG >$ con 9i hlo cQ 9n nghn ng#i. Cc
Manh h%n cXng 9i cQ Nguyn v E, Tng Ph#c T, Ic CGnh Hung...
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
7/149
o NaZ, 9on ng#i cLa Nguyn Hong 9^ ]: ;n cGng Ca iY,
Mjng Minh hj R i T hu:c huyYn 4ng V#/ng, +uGng T.
Nguyn Hong ; ng#i 7h\n ngoan, nhFn hua " R
An T#ng, 9#$c >ua ", cha Tnh 7hln ng$i. NZ 15'0, Nguyn Hong
9#$c giao On hL ;u\n 9O +uGng NaZ >i On T^ng On. \ng Mi 9\ >o ;ng
T (kc C Einh) c{ng hu:c huyYn 4ng V#/ng.
NZ 15'2, #ng "o
9Qng R hai ;ng Hz V > "ang tyn (+uGng T) 9nh =h Kj nghiY= R
Thuo 9O Thu chu ; Hec R ;Ii ;Z con in. ua " Kai Kk giG >o =hL M > >n
9 Nguyn Hong On hL Thun hQa
ChZ=a, cha Tin M MXng Ph
JFy Mjng nhi&u ng\i chXa.
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
8/149
4`c ]iY, nZ 1601 \ng cho JFy Mjng chXa Thin ; c\ng >iYc o
;n cQ gi nhO. Ng\i chXa ;ch K ny 9 cQ Wuan hY Zi Wu nh
=h in 9O Thu i&u Nguyn R iY NaZ.
Nguyn Hong Kinh ngy 2881525, ZO ngy 2151613 h 8* u^i,
On hL Thu 2 con
gi. Sau ny, i&u Nguyn uy \n \ng ; Thi ^ ?ia M Hong 9.
/ Ng489n Ph6% Ng48n ,h6. So M`n
Mrd 4O Thuo
>ing > uy `ng Nguyn Hong ; Cwn nghi c\ng, >n cho Nguyn Phc
Nguyn ;Z On hL Thui hZ Thi ]Go, #c Thu| Wu#/ng > cho i cung =hL >& J Phc
n, huyYn +uGng 4i&n, ngy 9Z ;o >iYc chmnh Kj, hu Mng nhFn i. +uan
7hZ ;f T%n 4kc Ho in c 4o Euy T[ cho cha Nguyn, cha Z[ng
;eZ =hong cho 4o Euy T[ #c ":c 7 h%u, chkc Nha uf n:i n. 4o Euy
T[ gi= cha Nguyn 9e= ;u} T#ng Ec ;u} Th%y 9 =hrng ngj, chng
nhau >i WuFn Tnh, 4o Euy T[ crn ]y 7 Kch cho cha Nguyn G ;Ii
Kec =hong cLa >ua ", 7h\ng chu n:= hu cng cho cha Tnh.
ChuyYn 7 ng nZ 4inh o - 162', Tnh Tng Kai Kk Zang Kec
>ua " M cha Si cho con >o ch%u > n:= 30 con >oi cXng 30 chic huy&n
9 9#a cng nh inh. Nhua, cha Si h= i&u h%n hi Z#u
7. 4o Euy T[ MFng 7, cho ng#i ;Z Z: ci ZFZ hai 9y, n Ke= 9%y
KGn >
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
9/149
Tnh, "Ii n hu\ng kng 9i 7h \i chGy. Cha h& NaZ. ThOy =hi 9on 9:
ng: n >&, cha Tnh nghi ho`c, ]n cho ng#i 9 ZFZ Zi hOy
Kec #c, > Z: ]i h/, Zpi cFu ]n ch nh# Kau.
M /' $/
M$/ /' A', :;$/
J' KL$ : :
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
10/149
Cha Nguyn Phc Nguyn, Kinh 1681563, ZO ngy 1*121635 h
'3 u^i, R ng\i cha 22 nZ. Sau i&u Nguyn uy \n Hy \ng Hiu >n
Hong 9. Cha Si cQ 15 ng#i con (11 con ai > ! con gi).
/ ,h6. Ng489n Ph6% L.n %h6. ThngM JQJQO
Nguyn Phc Nguyn cQ 11 con ai. Nguyn Phc "an ; con ai hk
hai 9#$c uy&n ng\i cha.
NZ H$i (1635) cha Si ZO, Nguyn Phc "an ;n ng\i cha gi
; cha Th#$ng.
Nghl in Phc "an ni nghiY=, hong hk 3 ; Nguyn Phc Anh
9ang On gi +uGng NaZ FZ Z#u =hGn nghch, ;in 7 >i cha Tnh 9lZ
WuFn >o 9nh Zi&n NaZ. Phc Anh Kai 9e= ;u} CFu ;Z 7 c hL. Phc
"an 9nh ]e 9#$c, 7h\ng n gi ng#i u: h, nh#ng #ng K > \ng ch
; T#ng Wurng ngc ;in chFu O 9~=. Cha c%Z ;n ngi hOy ZXi h#/ng
h/Z ng Jc 9:ng ;rng yu. Tng Th ;Ii >o K= ;Iy M#i h&Z, h#a nh
>& nh cGnh go ]a hGZ hi, nhan Kec ;Ii cjc 7s MiZ ;Y. Cha Th#$ng
n^i nh ing, Kau 9Q Zi nng >o n:i hO chung chn gi.
T[ 9Q cha O Zjc KLng i Tng Th. Nng nh ]wZ >iYc g cha
c{ng nghl hlo. Tng Th ;ja ;i 7ho ;o 9 cha >ui ;rng, ngh cch chiZ9oI cLa cGi cLa MFn 9 ;Z giu ing. Cc Wuan 9Ii h%n cZ gh Tng Th,
Z cch can gin nh#ng cha 7h\ng nghl. Cho hay, nhan Kec, gi 9~= cQ
Znh ;jc >\ ]in, ;Z ;ung ;Ic cG 9Ong WuFn >#/ng.
"Z cha 9#$c * nZ, > cha 9a nh ny ;ang
M:i. "%n 9%u in ong ;ch K, hub WuFn iY NaZ 9 9nh heng hLy WuFn
u ChFu.
Q
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
11/149
Q ; nZ 16!3, H "an hlo yu c%u cLa cha Tnh 9 cho 3 chic
u 9zng 7iu rn, ang ] nhi&u ng =ho in >o ca o (ThuiYc cho cha. Ng#i Oy j =h
G ;id T%u H "an chU K$ Znh ;jc > WuFn 9:i cLa i h\i. Nghl >o 3 chic u cLa H "an.
Hng Z chic huy&n iY NaZ J\ng hng >o cc chic u H
"an, Z`c 9Ii ]c ]en a nh# Z#a. n Z` u H "an 9&u ] On c\ng. Nh
huy&n nh c/ 9:ng, nhanh nh~n nn Z`c MX ] Z: K 9In, huy&n iY NaZ
>n ]ao >Fy On c\ng >o u H "an Wuy ;iY. Chng >\ cXng 7inh hong,
7h\ng ng hLy WuFn cha Nguyn ;Ii gan MI 9n h. Chic nh nhO >:i
;uzn ;ch chIy ho hFn. Chic hk hai hGng h 9FZ >o 9, cG 9on hub
hL > u chZ nghUZ Jung ]in. Chic hk 3 ;n nhO chng cj ;Ii, cchub WuFn cha Nguyn ]Z K u ] ]nh ;i. : K nhGy ;n u, ch` gy
c: ]uzZ. Mzn >o h uyY >ng, huy&n #Rng H "an cho n^ 7ho huc
Kng. Th ; O cG hLy hL ] hoG hiu ch ;a ;iY n ]in. CQ ' n n u
nhGy Jung ]in, c ]/i ho nh#ng 9&u ] QZ c^.
Theng &, cha Th#$ng Mn ' n X ]inh 9n #c Z` ng#i
H "an nQid
- C%n chi Znh ;jc > WuFn 9:i cLa i Zi =h 9#$c. Chin huy&n
cLa a c{ng 7h 9Oy chk.
NZ 16!8, Tnh Tng cho cc 9Io WuFn hub ]: 9nh >o Zi&n NaZ. :
]inh 9Qng R 9O NaZ Chmnh, crn hub WuFn h 9nh >o ca Nh
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
12/149
Hu E&. n =h TaZ ?iang h cha ZO, h 9n !8
u^i, R ng\i cha 13 nZ. Sau i&u Nguyn uy \n ; Th%n \n Hin chiu
Hong 9. Cha Th#$ng cQ ! ng#i con (3 con ai, 1 con gi).
/ Ng489n Ph6% T3n %h6. HiCnM JQOJQOW
Nguyn Phc T%n Kinh nZ Canh Thn (1620). "c 9%u 9#$c =hong
PhQ #ng E{ng ; h%u, 9 [ng 9nh gi`c R ca ]in, 9#$c cha Phc "an O
7hln ng$i. NZ ui ch/i.
Phc T%n ]i #$ K\ng ?ianh in a 9O
4ng Ngoi. NZ 1656, Kau hai nZ On c\ng a ec, WuFn Nguyn 9 chiZ
9#$c ' huyYn cLa NghY An. Tj hFn Nguyn Phc T%n 9 9lZ WuFn a 9n
NghY An 9Qng Ii J Fn C, WuFn Nguyn cQ h in KFu hZ na, nh#ng
nghl in Tnh Tng ZO, con ; Tnh TIc ;n ng\i cha 9ang chu ang, cha
Nguyn cho ng#i Kang 9iu zi WuFn >&, ;#u cc #ng 9Qng 9zn [ K\ng
"aZ R >& NaZ, 9e= ;u} [ ni 9n ca ]in 9 =hrng ngj. Sau 9$ On c\ng
9Q, WuFn Nguyn crn chiZ 9O NghY An hZ 5 ;%n na, nZ 1660 cha
Tnh Zi 7h\i =hc ;Ii 9#$c. T[ 9Q Tnh - Nguyn c%Z cj nhau Ku ZOy
chc nZ 7h\ng =hFn heng ]Ii.
NZ b Xi - 16'*, cha Nguyn cho =h= E#/ng NgIn 4ch, Z:#ng c{ cLa i&u inh cXng >i T%n Th#$ng Vuyn 9lZ gia hu:c h/n
3000 ng#i > h/n 50 chin huy&n 9n 7hai =h >Xng 9O ?ia 4nh - }
Tho. T[ 9Q =h J, ch$ ]a Zc ;n K%Z uO, huy&n ]u\n cLa cc n#c
Thanh, Nh cc n#c =h#/ng TFy a >o O= n
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
13/149
Cha cng chZ ;o chmnh Kj, 7h\ng JFy 9&n 9i, 7h\ng g%n gi 9~=, ] ;ao
Mch hu 7ho, nhFn MFn 9&u 7hln ng$i hi hi ]nh hnh .
NZ 4inh o - 168', cha Hi&n ZO, h 65 u^i, R ng\i cha 3*
nZ. Ti&u Nguyn uy \n \ng ; Thi \ng hi&n i hong 9. Cha Hi&ncQ * ng#i con (6 con ai, 3 con gi).
/ Ng489n Ph6% Th5i %h6. NghX.M JQOWJQJ
Nguyn Phc T%n cQ 6 ng#i con ai, Nguyn Phc Thi ; con hk 2
cLa ] >$ hk hai ng#i h Tng, nh#ng ;n u^i > hi&n 9kc. hi Nguyn
Phc T%n ZO, Thi 9 3* u^i.
Nguyn Phc Thi n^i ing ; ng#i :ng i, hnh =hI > =h hu 9nh~, Z h ai c{ng >ui Z[ng. +uan ;Ii c{ cLa i&u #c 9&u 9#$c ng 9i.
Ng#i 9i Kau nhec 9n cha Ngha Nguyn Phc Thi ; nh cha 9
Mi =hL [ iZ "ong >& Ph VuFn 9a h ]ng =hng, 9~= 9, i= ni nhi&u
9i chn ;Z 7inh 9\.
Cha 7h\ng h 9#$c ;Fu. Sau ! nZ R ng\i cha, nZ TFn Xi - 16*1,
Nguyn Phc Thi ZO, h !3 u^i. Ti&u Nguyn uy \n \ng ; Anh \ng
hiu ngha hong 9. Cha Ngha cQ 10 ng#i con (5 con ai, 5 con gi).
Q/ Ng489n Ph6% ,h4 %h6. Z4B%M JQJJW
Nguyn Phc Chu ; con cG Nguyn Phc Thi, Kinh nZ O o -
16'5, 9#$c n hc 7h cwn h h >n hay ch , 9L i ;#$c >n >. hi
ni ng\i Cha Zi 1' u^i.
Cha Nguyn Phc Chu Z: 9Io Ph Ho4a ]e 9%u 9` =hL ?ia 4nh, chia 9O 4\ng Ph ;Oy Jk 4zng Nai ;Z huyYn
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
14/149
Phc "ong Mjng Minh TOn in (kc in Ho) ;Oy Jk Si ?rn ;Z huyYn
TFn nh Mjng Minh Phin TOn ; 9i hZ =h H:i An. NhFnhOy c%u Mo ng#i Nh
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
15/149
O/ Ng489n Ph6% hK5# V] VDngM JWOJWQ
Nguyn Phc ho, Kinh nZ ?i= Ng (1'1!), ; con #Rng cLa
Ninh #/ng 9#$c ;n ng\i cha ngy '61'38, ;Oy hiYu ; T[ T 4Io nhFn.
NZ ?i= Tf (1'!!), Nguyn Phc ho ;n ng\i >#/ng J#ng ; #/ngcho 9c On +uc #/ng. Vung chiu ] co hin hI, ;Oy Ph VuFn ;Z
7inh 9\.
T[ nZ ?i= TuO (1'5!), 9 Jkng 9ng >i 7inh 9\ cLa Nguyn
#/ng, Ph VuFn 9#$c JFy Mjng hZ hng ;oI cung 9iYn hlo Wuy Z\ 9
>#/ng. 4`c ]iY chic o Mi iY NaZ ha h# Jinh 9~= nh# hiYn nay, =hGi
Gi Wua Z: Wu nh =h in, nQ 9#$c hnh hnh [ 9i #/ng
Nguyn Phc ho.
NZ 1'5', #/ng 9` Ich ?i ;Z 9Io in ?iang, C au ;Z
9Io "ong Vuyn.
Ngy '61'65, #/ng Nguyn Phc ho ZO, h 52 u^i, ni
ng\i 9#$c 2' nZ.
Ti&u Nguyn uy \n \ng ;Th \ng Hiu >{ Hong 9. #/ng cQ
30 ng#i con (18 con ai, 12 con gi).
/ Ng489n Ph6% Th43n ^_nh VDngM JWQJWWW
Nguyn Phc Thu%n Kinh ngy 31121'53, ; con hk 16 cLa Nguyn
Phc ho.
#/ng ;c 9%u ;
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
16/149
Nguyn Phc Thu%n crn nh u^i, Zi Wuy&n hnh 9&u Mo T#/ng Phc
"oan Ke= 9`. "oan j =hong ; +uc =hQ. "oan hFu QZ on ]: [ chmnh Kj
9n 7inh . Cc nguzn ;$i chL yu cLa >#/ng Wuc 4ng Tong 9&u /i >o
ay T#/ng Phc "oan > h hng cLa hen.Ngy neng, "oan cho 9lZ =h/i cLa cGi Wuf ]u ;Z Kng jc cG Z:
gQc i. CQ i&n, cQ Wuy&n, "oan Z`c Kkc honh hnh ngang ng#$c, ng#i
ng#i ai nOy 9&u on gio 9Q, hng 5 nZ ?i=
Ng (1''!) Cha Tnh ;Ii cho 9Ii WuFn >o 9nh Nguyn. CG ngha WuFn
TFy S/n ;n WuFn Tnh 9&u nu 7hwu hiYu d T[ 7h Wuy&n h%n T#/ng
Phc "oan > \n =hr Hong \n E#/ng. Chin anh ;oIn ;Ic ;Ii n^ a, 9O
Thui WuFn Tnh 9 yn Z` ec
> Gnh ay 9nh Nguyn R =hma NaZ.
4Ii WuFn TFy S/n cG hub ;n ]: 9nh >o ?ia 4nh. Cha Nguyn
Phc Thu%n chIy >& 4nh T#ng zi ;Ii chIy Kang "ong Vuyn. Thng * nZ
4inh E
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
17/149
*i`4 hi&4 Th[8 hi&4 Tn Na"Ninhi&4
Lang
Th T^ Cao Hong 4 Nguyn Phc nh JO\-JO\
Gi. LKngThin Thb Lang
Thnh T^ NhFn Hong 4 Nguyn Phc 4GZ JO\-JOJ
*inh *cng Hi`4 Lang
Hin T^ Ch#/ng Hong 4 Nguyn Phc in T\ng JOJ-JOW
Thi&4 T-_Dng Lang
Ejc T\ng Anh Hong 4 Nguyn Phc Hzng Nh
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
18/149
CGnh T\ng Thu%n Hong 4 Nguyn Phc vng b JOO-JOO
^ng h5nhT Lang
Nguyn Phc u "Fn JOO-J\W
Th7nh Th5iFn Lang
Nguyn Phc nh San J\W-JJQ f48 T@n
Fn Lang
Hong T\ng Tuyn Hong 4 Nguyn Phc u 4Go JJQ-J
hi _nhng Lang
Nguyn Phc nh Thy JQ-J
)K ^ci
J
http://vi.wikipedia.org/wiki/1885http://vi.wikipedia.org/wiki/1889http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng_Kh%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C6%B0_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1889http://vi.wikipedia.org/wiki/1907http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_Th%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/An_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1907http://vi.wikipedia.org/wiki/1916http://vi.wikipedia.org/wiki/Duy_T%C3%A2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/An_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1916http://vi.wikipedia.org/wiki/1925http://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BA%A3i_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%E1%BB%A8ng_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1926http://vi.wikipedia.org/wiki/1945http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3o_%C4%90%E1%BA%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/1885http://vi.wikipedia.org/wiki/1889http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng_Kh%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C6%B0_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1889http://vi.wikipedia.org/wiki/1907http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_Th%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/An_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1907http://vi.wikipedia.org/wiki/1916http://vi.wikipedia.org/wiki/Duy_T%C3%A2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/An_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1916http://vi.wikipedia.org/wiki/1925http://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BA%A3i_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%E1%BB%A8ng_L%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1926http://vi.wikipedia.org/wiki/1945http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3o_%C4%90%E1%BA%A1i7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
19/149
J/ Th0i j: 2=% kl'
Th2nh 34p
NZ 1''8, Nguyn nh Wuay ;Ii > 9n nZ 1'80, \ng J#ng >#/ng. Tong ZXa h nZ 1'81, WuFn 9:i
cLa Nguyn nh ;n 9n 7hoGng 3 >In ng#i >i 80 chin huy&n 9i ]in, 3
huy&n ;n > 2 u z 4o NhaMo giZ Zc 4a ":c gi= Nguyn nh
Zi 9#$c. ng ^ chkc On c\ng TFy S/n 9nh i g`= ]: ]inh O ZInh cLa TFy S/n. Tkc gi n 7Z
nh#ng 7h\ng hu 9#$c 7 WuG, Wuan ;Ii ?ia 4nh 9 cho Z: ng#i =h >iYc
cLa 4a ":c; cai c/ anul; ; c#= u cLa h.Thng 3 nZ 1'82,Nguyn HuYcXng >ua Thi 4kcZang WuFn hub
]: NaZ in. TFy S/n 9ng i
WuFn Nguyn Mo chmnh Nguyn nh chU huy. EX ;jc ;#$ng huy&n cLa TFy
S/n yu h/n, nh#ng nh ;rng can 9GZ cLa Znh, h 9 =h an WuFn Nguyn,
]u:c anul; j K, uy >& a ?izng, zi cQ 7hi n Kang & chiZ ;Ii ?ia 4nh nh#ng 9ng Nguyn
HuY Mn ]inh Wuay ;#ng a K\ng 9nh ]Ii 7hin Nguyn nh =hGi chIy
>& H
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
20/149
Sau 7hi chin heng WuFn Thanh, >ua +uang Tung9ang chuwn ] =hi
h$= >i >ua anh 9lZ WuFn >o NaZ 9nh ?ia 4nh h 9: ng: Wua 9i
(1'*2), con ;Nguyn +uang ToGncrn nh u^i ;n ni ng\i, hiYu ; CGnh
Thnh. "oIn ;Ic ;i&n n^ a R ec H, K =hu ung hnh >i nh " n^i ;n
\n " Euy CiYc ny gQ= =h%n ;Z cho nh TFy S/n nhanh chQng Kuy yu.
N:i ]: TFy S/n JGy a anh chO=, Wuy&n hnh /i >o ay ngoIi hmch Xi 4ec
Tuyn. T[ 9Q, Nguyn nh a Kkc ZR cc 9$ On c\ng a +uy Nh/n hlo
nguyn ec 9 9nh #c 9Qd G :/? :/ :',9 W :/ X9 A/' /6: :/
Y K;/ Z :9 X :/ :E ! [. Ngoi a, Nguyn nh crn 9nhcho Kk 9i ngoIi giao >i Tung +uc, ;$i Mng ZFu hun > hX hn cLa Wuc
gia ny >i TFy S/n, > cG Kj cQ Z` cLa " Chiu Thng]n 9Q 9 7hin
Tung +uc gi= Znh nh#ng >iYc 7h\ng hnh Mo 7hi Kk cLa Nguyn nh
;Ng\ Nh/n Tnh> PhIZ Th
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
21/149
nhin n:i ]: TFy S/n ;Ii ZFu hun, cc #ng anh Wuy&n. { n
E{ng gi Xi 4ec Tuyn >Ng\ n SR, +uang ToGn 7h\ng ;Z g
9#$c. T%n +uang EiYu9ang 9i 9nh Nguyn nh, nghl in 9nh WuFn >&,
Kuf giao anh >i { n E{ng Zay nh cQ +uang ToGn Kai Wuan a 7huyngiGi T%n +uang EiYu Zi 9zng f hra. Nh#ng Kau 9Q +uang ToGn ;Ii nghl ;i
giZ =ha #c ZO ]inh Wuy&n cLa T%n +uang EiYu, TFy S/n [ 9Q ck ;c
9c Zi, cc Wuan nghi 7 gi hIi ;n nhau Io 9i&u 7iYn hu
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
22/149
TFy S/n ] c%Z chFn ;n h/n Z: nZ. NZ 1801, Nguyn nh nhi TFy S/n R ca T# Eung zi 9ng +uang ToGnR ca o, +uang ToGn hua 9n ngy 3 hng 5
Nguyn nh ginh 9#$c Ph VuFn.CXng hi gian nghl in Ph VuFn ] On c\ng, T%n +uang EiYu 9ang >Fy
+uy Nh/n Kai ]inh >& cku nh#ng ] WuFn Nguyn ch`n 9nh nn WuFn 7h\ng >&
9#$c, \ng chU crn cch c geng 9c ]inh chiZ hnh. 4%u nZ 1802, TFy S/n
Zi chiZ ;Ii hnh +uy Nh/n, Tnh j >n 9 Jin ha ZIng cho ]inh K.
T%n +uang EiYu ha cho ]inh Nguyn, an ng Tnh > hu:c #ngzi ]
hnh +uy Nh/n cXng { n E{ngZang WuFn cku >iYn a NghY An, ] WuFn
Nguyn ch`n 9#ng, =hGi >rng Wua 9#ng In T#$ng("o). "c i NghY An
h hOy hnh 9 ZO, WuFn K ] chIy g%n h, >$ chzng T%n +uang EiYu
> Xi Th VuFn] ]e, { n E{ng 7h\ng K =h
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
23/149
" +uang 4nh 9#$c c ;Z chnh Kk Kang nh Thanh Jin =hong
>#/ng > 9^i n n#c ; NaZ iY. Nh Thanh n n#c ; NaZ iY K ;n
n n#c cLa TiYu 4 (gzZ cG 4\ng iY, TFy iY) nn 9^i ; iY NaZ.
NZ ?ia= Tm (180!) n K +uGng TFy T& z SFZ 9#$c >ua Thanh =hi Kang
=hong >#/ng chi ?ia "ong > n#c a cQ n ; iY NaZ. NZ mnh
E%n(1806), ?ia "ong chmnh hkc ;Z ; J#ng 9 R 9iYn Thi Hra > [ 9Fy
Wui 9nh hng hng ck ngy Z > Zzng Z: h hi 9Ii i&u cc ngy 5,
10, 20, 15, h hi iu i&u.
" >ua Kng nghiY= cLa i&u Nguyn cLa Z: Wuc gia hng nhO, ?ia
"ong =hGi giGi Wuy O nhi&u >iYc 9` n&n ZQng cho >#/ng i&u cQ Z: 9a]n hng :ng ;n [ ec 9n NaZ. 4 nh ;:ng Wuy&n, ngay [ 9%u nh
>ua ]i ] chkc > T #ng. i&u 9nh chU 9` a 6 ]:d "Ii, H:, ", inh,
Hnh, C\ng, Mo cc Th#$ng h# 9kng 9%u > TG hu haZ i,TG hu h ;ang
gi= >iYc.
+uGn ;f cLa Z: 9O n#c hng nhO 7o Mi [ "Ing S/n 9n H Tin
9i >i ?ia "ong ;c 9Q hon on ; Zi Z. ?ia "ong cho ^ chkc ;Ii cc9/n > hnh chmnh [ ung #/ng Jung. CG n#c chia ;Z 23 On,, ! Moanh.
T[ Ninh nh R a gi ; ec Thnh gzZ 11 On (5 n:i On > 6 ngoIi
On) [ nh Thuo gi ; ?ia 4nh hnh gzZ 5 On R Wung gia
; cc On 9:c ; f ;c. TOn chia a =hL, huyYn,
chau, cQ Ti =hL, Ti huyYn, Ti chFu 9kng 9%u. 4Fy ; ;%n 9%u in Z: ;nh
h^ hng nhO, cc ^ chkc hnh chmnh 9#$c Ke= 9` chmnh Wuy nh# > hu 7hQa = Mng hlo Zu hnh hi
" K/ nh#ng 9#$c hjc hiYn n Wuy Z\ ;n h/n, cQ Wuy cL h/n. 4ng ch f
; >iYc ;Z K^ u:ng (9a ]I) M#i hi ?ia "ong 9#$c in hnh nhO ;oI, c
J
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
24/149
Wuy Z\ on Wuc. Cc ;ng J =hGi ; m, c\ng, # ch= hnh 3 ]Gn n:= ;in ]: H:. : 9Qng MOu
7i&Z, ;#u 1 Wuyn, Unh gi 1, J gi 1. NZ nZ ;Z ;Ii 9a ]I Z: ;%n. 4n
nay crn ;#u giu 7h 9L on ]: 9a ]I ?ia "ong cLa cac On, Moanh cG n#c.
CG n#c gzZ ! 9a hnh K\ng ni, c%u Wun, ch$ ]a, =hong c, h^ KGn
nZ mnh E%n (1806), >ua ?ia "ong Kai ]in KoIn > ]an hnh ]: nhO
hng 9a M# chm gzZ 10 Wuyn.NZ H$i (1815) ]: +uc i&u hnh
;ui 2*8 9i&u ;uXng 9zng ]ng K\ng Cu "ong 9#$c i= c. Nh n#c 9 ] i&n
9o 7nh Thy H > K\ng nh T Io huiYc 7hwn hoang. Nhng
c\ng nh ;n nh# K\ng ChFn "iYc
hLy >Xng 9zng ]ng ec : c{ng 9#$c ?ia "ong ch f ;Z ; h =hong cLa
nh Thanh, ?ia "ong c{ng nu >On 9& 9e= 9 9 K =hu ec H ]n ;uua >n Wuy 9nh 9e= 9. Thi ?ia "ong 7hi ;#$ng
9, 7, cng 9#$c 9e= nhi&u nhO Ko >i cc i&u #c. Z4@n 2=i
: ong nhng hnh WuG ?ia "ong 9I 9#$c Kau nhi&u nZ n:i chin
>i TFy S/n ; WuFn 9:i #/ng 9i ZInh >i ang ] > ^ chkc 7iu =h#/ng
TFy. Sau 7hi WuGn ;Z chL on ]: Wuc gia, nh Nguyn JFy Mjng WuFn 9:i
hon hiYn h/n, chmnh Wuy h/n. 4 Kung ]inh ngIch Zi, >ua ?ia "ong cho
hjc hiYn =h= giGn ]inh, hlo h: ch us n/i Z 9nh, ;Oy 3, 5 hay ' KuO
9inh uyn 1 ng#i ;mnh.+uFn chmnh Wuy 9Qng Ii 7inh hnh > nhng n/i
Jung yu cc 9a =h#/ng 9&u cQ ;jc ;#$ng >{ ang Ii chp ;Z nhiYZ >
an. +uFn chmnh Wuy cQ 1! >In ng#i, ngoi a crn cQ WuFn [ ]. +uFn 9:i
crn 9#$c ^ chkc hnh ! ]inh chLngd]: ]inh, #$ng ]inh, hLy ]inh>=ho
]inh, ong 9Q ]: ]inh > hub ]inh 9#$c ch ng JFy Mjng 9 c chin 9:c
;{ 7hm c^ uy&n, WuFn chmnh
Wuy 9#$c ang ] hoG 7hm Zua cLa =h#/ng TFy nh# 9Ii ]c, Kng #ng,
\
http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BB%99_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Voi_chi%E1%BA%BFnhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%E1%BB%A7y_binh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1o_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1o_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BB%99_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Voi_chi%E1%BA%BFnhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%E1%BB%A7y_binh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1o_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1o_binhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1o7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
25/149
huy&n Zy, huc n^...Cc ;oIi Kng h%n c\ng, 9Ii ]c 9#$c 9c >i 7mch
h#c, ng ;#$ng hng nhO hnh ;u}, 9zn o nh c{ng 9#$c Wuy 9nh cho
[ng cO= >i K ;#$ng WuFn nhO 9nh.
Th4` jh!. v7 k.K d_%hiYc Kinh hoI Wuc gia 9ri hi =hGi cQ 9L i chmnh 9 Muy ]: Zy
i&u 9nh nn Kau 7hi ;n ng\i, >ua Gi. LKng9 ^ chkc ;Ii >On 9& 9ng ch,
]e ]u:c Zpi ;ng J =hGi ghi >o K^ 9inh ong k7ngK 27n ong[ 18-60 u^i.
Cc 9inh ]: 7h\ng ]ao gi 7 7hai h O cG K 9n \ng ong ;ng > ngoi MFn
9inh crn cQ Z: K ng#i ; MFn ngoIi ch, MFn ; K#u Mch, 7h\ng c%n ]i ;ng K =hFn chia ch nhiYZ gia cc MFn
;ng a Kao. pi ;ng h#Rng Wuy&n j O ;n, j h cai hlo nhng c
;Y ing ghi ong hDng %cLa ;ng. H=i 2ng p "[%\ng coi O cG
c\ng KGn (i KGn c\ng) > hu 7hQa, 9 9i&u, an. h c{ng =hGi ;o =hFn
=hi %ong 2iCn(u:ng c\ng) gia cc MFn 9inh Zpi 7s WuFn cO= > chU 9nh
hanh nin 9i kqnh.
& hu nhFn 9inh > hu u:ng, Nh Nguyn Jo ] O cG ch 9:
hu 7ho c{ cLa TFy S/n 9 9` ;Ii hu 7ho Zi n`ng h/n hi #c. ua
?ia "ong cho Ka ;Ii h: ch > 9i&n ch 9 h# hng Wua hi n:i chin. H:
ch =hFn a * hIng, us [ng hIng Z n:= hu on ]: hay 9#$c Zin giGZ
Z: na ho`c Zin [ cG K#u hu ;n Kai Mch. Thu 9inh nh Nguyn 9`c
]iY 9nh n`ng ;n MFn Th.nhNgh&> )r% H7. EFn c\ng nghY h n:= hu
KGn >jc 9
9nh hu. Thu 9i&n h MFn Thanh NghY > )r% H7c{ng ] n`ng h/n R cc
Zi&n 7hc. Thlo hng 7 cLa ]: H: h K 9inh nZ 9%u 9i ?ia "ong ;
**2.55* ng#i, cui 9i ThiYu T ; 1.02!.380 ng#i. & 9i&n h^ h 9%u
9i Tj 4kc cQ 3.3*8.58! Zu u:ng > 502.6'2 Zu 9O.
J
http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BB%91c_n%E1%BB%95http://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A0nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_gi%E1%BB%9Bihttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C3%B4_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C3%B4_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/X%C3%A3http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%B4nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%C6%B0%C6%A1ng_%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_K%E1%BB%B3_m%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B4ng_%C4%91i%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_l%C3%ADnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thanh_H%C3%B3ahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_Anhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_H%C3%A0http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_H%C3%A0http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BB%91c_n%E1%BB%95http://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A0nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_gi%E1%BB%9Bihttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C3%B4_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C3%B4_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/X%C3%A3http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%B4nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%C6%B0%C6%A1ng_%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_K%E1%BB%B3_m%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B4ng_%C4%91i%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_l%C3%ADnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thanh_H%C3%B3ahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_Anhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_H%C3%A0http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_H%C3%A07/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
26/149
pi ng#i MFn 9inh =hGi chu 60 ngy ;ao Mch cho i&u 9nh. "ao Mch
h#ng ; 9 ;Z cc Zc 9mch, JFy Ka hY hng 9 9i&u, 7nh Ich, K\ng
ngri JFy 9e= cc hnh ;{y JFy Mjng cc cung 9iYn cho hong gia. Tn hjc
, ng#i MFn =hGi ;ao Mch 7h n`ng ong hi gian >#/ng i&u Nguyn JFy
Mjng cc cung 9iYn, ;ng wZ, Minh hj,... m M nZ 180', ngay 7hi 7inh
hnh Hu >[a 9#$c JFy Jong, >ua ?ia "ong ;Ii huy 9:ng hng nghn MFn
9inh > ]inh ;mnh i= c Ka cha > u ]^ hZ ong Z: hi gian Mi. ua
inh Ing c{ng i= c c\ng >iYc JFy Mjng 7inh 9\. ua ThiYu T h
7h\ng ua. Thlo nh ;:ng hnh ;Z ng#i a n
Ji h/n cG hi TFy S/nd hu 7hQa > ;ao Mch 9 ng ;n gO= ]a. Tong
MFn gian 9 JuO hiYn cc ]i >, ]i ca Ziu G Kj n`ng n& cLa ch 9: ;ao
Mch, >m M ]i T 7huO 7hc cLa MFn SDn N." HccQ cFud
\'/ :' /!' '$ W ]9L' $* KP$ >$/ :/^ $ D! '.
M[: _ D! D? $ :/9
H`' a @: S: > :/ D',: D!...
^Bi ngKci vi %5% n% k@n s.ng/C{ng nh# cc i&u 9Ii #c, n#c 9%u in Z ?ia "ong in hnh
ngoIi giao ; Tung +uc. Thng 5 nZ 1802, Kau 7hi ;n ng\i >ua, ?ia "ongcho Z: 9on Kk giG 9lZ 9z cng Kang +uGng 4\ng c%u =hong i&u 9nh
Tung Wuc. En 9%u 9on Kk giG ; Tnh Hoi 4kcchnh Kk, Ng\ NhFn
Tnh > Hong Ngc twn; =hQ Kk. 4on Kk giG Kang +uGng TFy,Wuan ;Ii
nh Thanh R 9Fy nhua ?ia "ong i= c c
http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_Nam_(%C4%91%E1%BB%8Ba_danh_c%C5%A9_Vi%E1%BB%87t_Nam)http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%E1%BB%8Dc_U%E1%BA%A9nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Kinhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_Nam_(%C4%91%E1%BB%8Ba_danh_c%C5%A9_Vi%E1%BB%87t_Nam)http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%E1%BB%8Dc_U%E1%BA%A9nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Kinh7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
27/149
inh ]: Th#$ng h# ; " +uang 4nhKang c%u =hong >ua ?ia hnhnh
Thanh 9^i Wuc hiYu ;N! V':. Sau nhng anh ;u& n gi > nh
Thanh ngIi nh%Z ;n >i n#cNaZ iYJ#a nZ R "#ng +uGng > cXng
9zng f 9Go ng#$c ;Ii hnh iY NaZ, >ua Thanh cho T^ng 9c+uGng TFy;
T& VFZ Kang ;Z ; On =hong cho ?ia "ong ; V': N! Yb$ ck ]n nZ Z: ;%n iY NaZ K
=hi Kk ]: Kang ;Z ; i&u 7mnh.
NgK7i T-4ng Z4B%M nh7 Ng489n %n t4. kci vi i" L./ fu %!
;4ng 2=# # #h0i jp #-% 2! 2`n jhi Gi. LKng nr" t48CnM vi&% gi.K
#hi&' giw. #-iC4 Gi. LKng v7 i" L. vn giw 2% A$ h. hK/ T na"JO\ #-1 2i h.i sn vn %! A$ Ae s= t4. kci #-.K 2xi #h@n #hi&n v7 #yng
'hz"/ Tci Fi L.KM Vi v7 i" %ung 2y# nh h1ngM Z4B% vDng Fi L.K
;in #h3n 'h[% % Vi kn i"/ f@n vung ,." L=M d@n 1 %5% vung %.K
ng48n h.i #{nh Th.nh Ngh&M ng0i Thng #e% ng0i Rh.d| 1 %5%
n% Th?8 5 v7 H}. 5 %~ng %! %Bng 'hz" 2`n 2 #} kng #4@n #hK
%hqnh t48Cn %?. #-iC4 Ng489n/ Th0i v4. *inh *cngM nhiC4 ;e 1 Fi L.K;in #h4=% t48Cn sK h= %?. Vi N."/ ,5% vung n.8 k7 S3" Ne.M T->n
NinhM ,." *on v7 S.v.nn.jh# gi5' vi %5% #{nhTh.nh H!.M Ngh& FnM
Z4ng T-_M 2C4 ;in k7" n=i #h4=% v7 #-1 #h7nh %5% %h@4M 'h? %?. Vi
N."/ ,n vi ,h@n Lc'M jhi v4. Gi. LKng kn ngoiM n% ,.K *in #48
"># Th?8 ,h@n Lc' %hK ng0i Vi nhng vn 'hi %h_4 #h3n 'h[%/ Th0i
*inh *cngM A.4 jhi 'h5 2% t4@n i"M Tng T-Dng *inh Gingv7 #h." #5n L ^ci ,Dng kl' 2n 2!ng t4@n 1 g3n N." V.ng 2 sK h=
,h@n Lc'/
Vi 'hDng T@8NZ 1803, Anh +ucKai Kk ; o]l Kang Jin cho ZR ca hng ]u\n
]n R T S/n, hu:c +uGng NaZ. ua ?ia "ong 7h\ng nh c{ng
7h\ng cho ZR ca hng. Sau ng#i Anh crn 9#a h# Kang hai ]a ;%n na,
nh#ng >n ] [ chi. 4i >i n#c Ph=, >ua ?ia "ong cQ hiYn cGZ h/n Mo
http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Quang_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Kh%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_Vi%E1%BB%87thttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Li%C3%AAn_hi%E1%BB%87p_Anh_v%C3%A0_B%E1%BA%AFc_Irelandhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tr%C3%A0_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1phttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Quang_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Kh%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_Vi%E1%BB%87thttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Li%C3%AAn_hi%E1%BB%87p_Anh_v%C3%A0_B%E1%BA%AFc_Irelandhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tr%C3%A0_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
28/149
7hi \ng crn gian uFn cQ nh \ng 4a ":cgi= 9. hi chin anh 7
hc, cc \ng Chaignlau, annil > ElK=iau ;Z Wuan Ii i&u, ?ia "ong cho
Zpi ng#i 50 ;mnh h%u > 7hi ch%u h 7h\ng c%n ;Iy Hong 9. NZ 181',
chmnh =hL Ph= =hi i iY NaZ chic u Cy];l 9 hZ Mr ]ang giao.
Thuy&n #Rng ; Achi;;l El lgaiounQi ng >ua "ouiK V@@@Kai Kang Jin
hi hnh nhng 9i&u #c Mo 4a ":c 7f nZ 1'8' >& >iYc nh#ng ca 4
Nqng > 9Go C\n "\n. ua ?ia "ong Kai Wuan a G ;i ng nhng 9i&u #c
Oy n#c Ph= #c 9 7h\ng hi hnh h nay ], 7h\ng nQi 9n na.Tuy nhin, Kj ]nh #ng cLa ChFu uR 4\ng NaZ 7hin ?ia
"ong l ngIi, nhO ; Kau 7hi n#c Anh chiZ 9#$c Singa=ol. Nh >ua hOy
ng c%n =hGi giao hGo >i ng#i TFy =h#/ng nh#ng 7h\ng h ]iY 9i
Z: Wuc gia 9`c ]iY no. NZ 181*, ohn hil, Z: h#/ng gia Hoa
si ?ia 4nh> 9#$c hka h~n K Mnh cho Zi Kj M Mng 7hi ]u\n ]n R
iY NaZ. ua inh Ing 7h\ng cQ cGZ nh >i ng#i Ph=nh# hi 9:
chung cLa ng#i 4\ng ;c 9Q, coi ng#i u ChFu ; ]n Zan Mi, ; WuFn
JFZ ;#$c. Ngoi a \ng c{ng 7h\ng hmch cGC\ng giocLa ChFu u. Tong
hi 7s inh Ing neZ Wuy&n, mn 9z C\ng gio ] 9n = Wuy ;iY >
cc gio Kn#c ngoi 9 Ko Knh \ng >i hong 9NlocLa 4 Wuc "a
- Z: hong 9 [ng n K hng ;oI gio MFn C\ng gio. i nhng
ng#i Ph= 9 [ng gi= >ua ?ia "ong, inh Ing hi 9: ;Inh nhI nn
7hi Chaignlau R ;Ii iY NaZ 7h\ng 9#$c ng Mng na. inh Ing cho
Chaignlau hay ng 7h\ng c%n =hGi 7f h#/ng #cgia hai chmnh =hL, ng#i
iY NaZ >n 9i J 9~= >i ng#i Ph= ; 9L, \ng chU ha hui ng#i Ph= nh#ng 7h\ng chO= nhi n#c Ph=, Wuc h# cLa Ph= Jin cho \ng Chaignlau
;Z "nh Kj Ph= R iY NaZ7h\ng 9#$c nh >ua 9Z JUa 9n. C{ng hlo
9#ng ;i cLa hai i&u inh Ing> ThiYu T, >ua Tj 4kc7h#c [ Zi
>iYc giao hiY= >i cc n#c ngoi, M%u >iYc giao hiY= chU nhZ =hc >
http://vi.wikipedia.org/wiki/Pigneau_de_Behainehttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Achille_De_Kergariou&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Louis_XVIII_c%E1%BB%A7a_Ph%C3%A1phttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%82uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Nam_%C3%81http://vi.wikipedia.org/wiki/Singaporehttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_giahttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=John_White&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Ph%C3%A1phttp://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_gi%C3%A1ohttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gi%C3%A1o_s%C4%A9&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Nerohttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C6%B0%C6%A1ng_%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%A3nh_s%E1%BB%B1_Ph%C3%A1p_%E1%BB%9F_Vi%E1%BB%87t_Nam&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%E1%BB%87u_Tr%E1%BB%8Bhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Pigneau_de_Behainehttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Achille_De_Kergariou&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Louis_XVIII_c%E1%BB%A7a_Ph%C3%A1phttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%82uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Nam_%C3%81http://vi.wikipedia.org/wiki/Singaporehttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_giahttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=John_White&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Ph%C3%A1phttp://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_gi%C3%A1ohttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gi%C3%A1o_s%C4%A9&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Nerohttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C6%B0%C6%A1ng_%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%A3nh_s%E1%BB%B1_Ph%C3%A1p_%E1%BB%9F_Vi%E1%BB%87t_Nam&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%E1%BB%87u_Tr%E1%BB%8Bhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9c7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
29/149
h#/ng ZIi. NZ 1850 cQ u cLa n#c }>o ca HncQ Wuc h#Jin
h\ng h#/ng nh#ng 7h\ng 9#$c i= nho
ca Hn, ca Th NIi> +uGng nJin h\ng h#/ng c{ng 7h\ng 9#$c. Sau7hi ?ia 4nh ] ng#i Ph= chiZ, >iYc ngoIi giao gia i&u 9nh >i cc
n#c=h#/ng TFy7hQ 7hn, Tj 4kc Zi hay 9^i chmnh Kch, 9` a nh
Chuwn Ty9 ;o ]u\n ]n > Th#$ng Ic iYn9 giao Mch >i ng#i n#c
ngoi nh#ng 7h\ng cQ 7 WuG > nhng ng#i 9#$c Ly hc >o cc >iYc ny
7h\ng 9#$c hc g >& ngoIi giao.
Van h!.gi5K d[%
ua Gi. LKngO 9& cao NhK hb%, cho ; ; cc K , ZR 7hoa #hi HDng;Oy nhng ng#i cQ
hc, cQ hInh a ;Z Wuan. C{ng ong nZ ny, ?ia "ong c{ng cho ]an hnh
hai 9Io M >& >iYc ZR cc #ng R cc Unh, On 9nh nhFn >in gio gii >
ch#/ng nh hb% %h`9zng hi i ;
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
30/149
nhi&u.EX >iYc hc o Kj hc cho nh
nhng Kch Te Th, Ng~ inhcXng nhng ;i h ch cLa i&n nho ong
nhng Kch Oy > hc hZ ZOy ]: K n#c Tu. Crn Kj ;uyYn n Z J i hjc Mng, 9lZ Kj
hoa Z} ;Z Zjc h#c 9o i 7inh ;uFn. Ri > 7iu cng, cho hin hI nh# /Z c, coi
Znh nh# h%n hnh.
Sj hc cLa Znh 9 h# hng nh# h, nhng h? #[%;Ii n KFu >o m
no, hnh a Z: hk c
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
31/149
H:nh / ng t48nM Bng s6#M nghin "$%M h" A5%h nhwng 2 nghC
%?. "=# AX #(#h0i Ng489n
: ong nh#ng ai ing > g%n nh# ; cn ]Ynh cLa Zi >ua, cha
Kng nghiY= gian nan > ;Fu Mi ; K hIi c\ng h%n. Nhng ng#i cQ c\ng
nh# Nguyn n Thnh, 4`ng T%n Th#ng 9&u ] gi hIi gia ;c ?ia "ong
9ang >.Nguyn n Thnh nguyn ; ng#i Th[a Thin >o ?ia 4nh 9
hai ]a 9i, hlo Nguyn nh [ nhng ngy 9%u >o chu Zu\n ;pi gian uFn
cung chL #ng.Nguyn n Thnh cQ i ;o ch%u na. " n
EuyY 9lZ Thuyn a a 7hGo, ]e =hGi nh ] hIch :i ;Z Kec =hong cho Hong Ng{ Phc ;Z Phc
h% ] n giGo. u 9Fy ; Z: hk ;ui nhng ng#i 7h\ng ]i M[ng
chFn #c ]G c\ng Manh.Thng Z: nZ 1818 >ua 7h\ng 9#$c 7hl,, Hoang
hi > co h%u, >ua hI chiu cho Hong Thi Wuy 9on >iYc
n#c, Fu ;n >ua Kau.Thng #i hai, ]Ynh nguy 7ch, >ua gi Hoang Thi
W
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nghi%C3%AAn_m%E1%BB%B1c&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C4%A9_t%E1%BB%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nghi%C3%AAn_m%E1%BB%B1c&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C4%A9_t%E1%BB%AD&action=edit&redlink=17/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
32/149
> cc hong > 9a h%n " n EuyY, PhIZ n H#ng >o h%u. ua
cho ]y On, ngc, c, g#/Z n n >ng #c g#ng ngj zi M Hong Thi
ngd 4Oy ; c/ nghiY= gian nan cLa Z, nay giao cho con, con nn cwn
hua geng g#$ng
huc hang, an FZ nh M#ng, ch nn ;o ;eng g nhi&u ua nQid 4i&u ny
]n ng#/i 7h\ng ]i 9Fu =h%n uy&n ng\i ; >iYc ;n J#a nay, h\Z nay nQi
9#$c Z 7h\ng nQi, ngy 7hc ch h nQi Kao 7=, ua ;i&n gi hi 9n
#c gi#$ng M ngd Nay >iYc ;n cLa hin hI 9 9nh zi. Ta c{ng Ke= ch,
7h\ng nQi g, chU cQ >iYc ; ngy Kau =hGi cwn hua Kai Hong Thi ;Oy giOy ] ch= ;Ii ;i 9Q. Thi ngua ;in cZ ] =h >o. Ngy 4inh Xi hng
#i hai >ua ]ng R 9iYn. Tung Hra h 5* u^i. ?ia "ong i= c ng\i
cha ong 25 nZ, ;Z >ua cG n#c 18 nZ ^ng c:ng !3 nZ. ?ia "ong cQ
2 >$ chmnhd hk nhO ; Th ^ Th[a Thin Cao hong h$ nZ 18 u^i, ng#i cung 7mnh, cwn hanh,=h= ec, ; 9:. Kinh 9#$c 2 hong , con cG ; Chiu ch KZ con hk ;
Hong CGnh [ng hlo 4a ":c ;Z con in Kang c%u >iYn Ph= zi >&
n#c ;
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
33/149
H:nh / *=# jhz4 2ci s5% %?. t4@n 2=i nh7 Ng489n
1 #h7nh Gi. ^_nh ;.
H:nh / )inh kqnh ng0i Vi #h0i Ng489n
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
34/149
5.5 +-NH +6NH H78NG 9: ;#ua, 9` Wuc hiYu
; 4Ii NaZ. nin hiYu ; inh
Ynh, 7hi Oy 30 u^i.H:nh / V4. *inh *cng JO\JO\
inh Ynh cQ # chO h\ng Zinh, hiu hc, nng 9:ng > Wuy 9on.
T[ 7hi ;n ng\i, \ng a coi ch%u O KZ, JlZ J Zi >iYc ong i&u > j
ay chFu =h zi Zi cho hi hnh- Thu nng ;jc, nn 7hi Zi
;n ng\i 9 9` a ;Y Z >& Kau 7h\ng ai hjc hiYn n^i. Tx %he% h7nh %hqnh
4 nhO h hQa cc 9/n > hnh chmnh ong cG n#c, nZ 1831-1832
nh >ua hjc hiYn Z: cu:c cGi cch hnh chmnh ;n, hlo 9Q ] cc ^ng On,
9^i cc Minh, On On hnh Unh. 4Fy ; ;%n 9%u in 9/n > hnh chmnh Unh
JuO hiYn R iY NaZ. NZ 1831, inh Ing 9^i cc On [ +uGng T R a
hnh 18 Unh, > >Xng crn ;Ii R =hma NaZ 9#$c chia ;Z 12 Unh. Th[a Thin,n/i oI ;Ic cLa 7inh 9\ Ph VuFn, ; =hL jc hu:c Tung #/ng. CG n#c
9#$c chia ;Z 30 Unh > =hL Th[a Thin4kng 9%u Unh ; T^ng 9c(Zpi ng#i =h ch 2-3 Unh > chuyn
ch 1 Unh) > Tu%n =hL(M#i T^ng 9c, =h ch chU 1 Unh). ?i= >iYc cQ
chnh Kk i ;o >& hu 7hQa, h: 7hwu, hnh chmnh n K Kk i ;o >& an
ninh, ;u& WuFn Kj cQ chkc ;nh ]inh. Cc Wuan chkc 9kng
9%u Unh 9&u Mo chmnh Wuy&n ung #/ng jc i= ]^ nhiYZ, > h#ng ; >
\
http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%89nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%89nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%ABa_Thi%C3%AAn_-_Hu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tu%E1%BA%A7n_ph%E1%BB%A7http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%A3nh_binh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%89nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%89nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%ABa_Thi%C3%AAn_-_Hu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tu%E1%BA%A7n_ph%E1%BB%A7http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%A3nh_binh&action=edit&redlink=17/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
35/149
Wuan cao cO=, >& Kau Zi ]^ Mng hZ cc Wuan >n. HY hng chmnh Wuy&n
9#$c =hFn ]iY Y gia Tung #/ng > 9a =h#/ng, > ong hY hng ny
nh >ua, ng#i 9kng 9%u 9O n#c, neZ nhi&u Wuy&n ;jc h/n hn Ko >i cc
hi 7s #c.E#i Unh ; =hL, huyYn, chFu, ^ng > J. +uan chkc cLa i&u 9nh chU
=hFn a i =hL huyYn, [ ^ng R Jung Mo ng#i MFn j ;ja chn c a WuGn
. T^ng gzZ cQ >i ;ng hay J, cQ Z: cai ^ng > Z: =hQ ^ng Mo H:i
9zng s Mch cLa cc ;ng c a WuGn ;f hu 7hQa, 9 9i&u > an ong
^ng. Nhn chung, c/ cOu hnh chmnh cLa cc ^ng, J 9#$c ^ chkc 7h ch`
ch 9 i&u 9nh M Mng WuGn ;f > =hGn kng Zau ;~ 7hi cQ Kj ]in JGy a.4i >i >Xng h#$ng Mu > >i cc 7hu >jc Kinh Kng cLa cc MFn :c
hiu K, inh Ing hjc hiYn nhO h hQa >& Z` hnh chmnh cXng >i cc
>Xng Zi&n Ju\i. NZ 182* \ng ]i ] ch 9: h Xng ny h/n >
in hnh hu hu nh# R Zi&n Ju\i. Tuy nhin, Mo =hGn kng cLa ng#i MFn
9a =h#/ng, >ua Tj 4kcKau 9Q 9 ]i ] ch 9: ;#u Wuan.Tmnh 9n cui h 7b 1*, iY NaZ cQ *8=hL]ao gzZ 3!2 huyYn> chFu.4i >i nhng hai Wu%n 9GoHong Sa> T#ng Sa>ua ?ia "ong[
nZ 1816 9 chmnh hkc a ;Ynh i= hu Hong Sa, ceZ c n 9Go > 9o
hub nh. Sang i&u inh Ing, nh Nguyn cho JFy 9&n, 9` ]ia 9, 9Qng
cc, > zng cFy. 4:i Hong Sa > 4:i ec HGi 9#$c ao nhi&u nhiYZ >
h/nd 7hai hc, u%n iu, hu hu MFn n 9Go > nhiYZ > ]in =hrng ]Go
>Y hai Wu%n 9Go. Hai 9:i ny i= c hoI 9:ng cho 9n 7hi ng#i Ph=
>o 4\ng E#/ng. T[ h Zi 9n nZ 1*38 Zi cQ ;jc ;#$ng chmnh hkc chiZ 9Qng Wu%n 9Go
ny. EX >o nhng nZ
J
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Vi%E1%BB%87thttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BB%A7_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_h%C6%B0%E1%BB%9Bng)http://vi.wikipedia.org/wiki/Huy%E1%BB%87nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Sahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Sahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_%C4%90%C3%B4ng_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Li%C3%AAn_bang_%C4%90%C3%B4ng_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%A3i_%C4%91%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Sahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Vi%E1%BB%87thttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BB%A7_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_h%C6%B0%E1%BB%9Bng)http://vi.wikipedia.org/wiki/Huy%E1%BB%87nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Sahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Sahttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_%C4%90%C3%B4ng_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Li%C3%AAn_bang_%C4%90%C3%B4ng_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%A3i_%C4%91%C4%83nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Sa7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
36/149
9%u h 7b 20 h : NgoIi giao Ph= 9 cQ c\ng >n =hGn 9i. Cu:c anh
chO= ny 7o Mi cho 9n 7hi ng#i Ph= ZO chL Wuy&n R 4\ng E#/ng>
>n ch#a 7 hc.
+uan ;Ii R Thnh, Einh, TOn, >n [ HiY= On, Cai ]I, f ;c, ThaZ
hiY= > [ hng WuGn c/ 9n PhQ >Y y, ai 9#$c hng 9iYu, ]^ nhiYZ
9&u cho 9n 7inh g`= >ua #c 7hi nhua hi han c\ng >iYc,
7iZ a nng ;jc > 7huyn ]Go inh Ynh ; ng#i haZ hiu ]i,
h#ng 7hi an ch%u, nh >ua cho 9ri Z: >i 9Ii h%n i ]n cc >iYc 7inh
;f, hi Kj mch 9i J#a, Manh nhFn > =hong c cc n#c Ja ;I. Nhi&u 9Z
>ua he= 9n JlZ ch#/ng, K 9n canh hai, canh ]a Zi nghU. ua h#ng nQi>i i&u h%nd "rng ng#i ai chG Zun yn, hay g Kinh Kj 9 hay 9^i ;u\n,
nhng ;c 7hl Z 7h\ng ]i Ka Kang Zi >iYc, 9n ;c gi yu Zi Zi
ZY Zong ;Z g 9#$c na. Ri h Z 7h\ng MZ ;#i ]ing ]O 7 ;c no.
; ng#i inh hFZ nho hc, KXng 9Io h^ng Inh,inh Ynh O Wuan FZ
9n hc hnh 7hoa c, uyn chn nhFn i. Ejng +uc T ?iZ, 9` chkc T
Tu > T# nghiY= nZ TFn T (1821), ZR ;Ii Zpi nZ Z: 7hoa hi nay Jung 3 nZd cc nZ Tf, Ng, o, EiYc hc n
mnh ung ngha nh#ng m hc, Mo 9Q hay kc 7hm >i nhau. Nu 9#$c ]ua O in
MXng, cho ;Z HiY= 9iYn 4Ii hc K, ;Z Th#$ng h# ]: ;Ii 7iZ Th#$ng h#
]: ]inh. inh Ynh 9`c ]iY ch ng 9n hc hkc. NZ NhFZ Ng
(1822), " n "iZ 9#$c Thj i&n WuFn T%n n Nng in c ;Z Ti =hL
Ninh ?iang, ]: "Ii 9#a >o ]Y 7in, >ua J hi, "iZ 9= ; m hc, ua nQid
Ti =hL gi chmnh ;Ynh ong Z: =hL, 7h\ng hc h 7h\ng ;u
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
37/149
; "iZ 7h\ng 9#$c ]^ Mng. Nh >ua 9 cQ ;%n c\ng ] huO MXng ng#i O
chm ;fd Nay MXng ng#i 7h\ng ngoi hai 9#ng ; 7hoa Zc > in c, ng#i
gii 7hoa Zc 7h\ng chec 9 gii chmnh Kj. Nh#ng c{ng ch#a ai h nu\i con
zi Kau Zi ;Oy chzng. Chmnh Kj c nu\i MFn, Zun yn MFn h 9[ng =hi&n
nhiu MFn ;Z Wuan =hL huyYn 7h\ng haZ 7h\ng nhiu h chmnh Kj cQ 7hQ
g 9Fu nu 7h\ng h h >n hc Mu nhi&u h MXng ;Z g.
Ch 9: i&n, ;#/ng cho Wuan ;Ii c{ng 9#$c Wuy 9nh 7h chi i,, [
Chnh NhO =hwZ 9n rng Cu =hwZ cch nhau ch[ng 18 ] 7hc nhau, nh >ua nghiZ ]n Wuan ;Ii haZ nh{ng. CQ >in
Wuan 7h\ng MXng h#c 9 gI hng 9ong hQc hu, h#ng MXng ay 9 M
]& ;IZ Mng, ]i chuyYn nh >ua ;i&n Kai ch` ay ;Ii 9Q. inh Ynh O
Wuan FZ 9n > ], 9`c ]iY ; hLy WuFn. Ngay nhng nZ 9%u ;n ng\i, >ua
9 Kai ng#i Z hiu cch 9Qng %u cLa chFu u > Wuy FZ ;Z cho ng#i
iY j 9Qng 9#$c u hlo 7iu TFy u > ]i ;i u >#$ 9Ii M#/ng, ccWuy ch ;uyYn m ] ]in, hGi cGng c{ng 9#$c ch
f. Hng nZ nh >ua h#ng =hi nhi&u u ]in >#$ Kang cc n#c > cc
cGng ;n >Xng ]in 4\ng nh# a7aa, Singa=ol, a;ayKia 9 ]n hng,
Zua hng, ;uyYn JlZ J nh hnh cc n#c. inh Ynh 9
cho hon chUnh hY hng 9 9i&u ec :, 9` Wuan 7huyn n\ng, 7hai hoang
>ln ]in ec :, ; Ti&n HGi. C\ng cu:c 7haihoang > hLy ;$i R NaZ : c{ng 9#$c 9wy ZInh. inh Ynh 9 h nghiYZ
giGi =h ] 9 =hi naZ H N:i, 9o K\ng ho ;{ Cu An (H#ng n).
Tn c/ KR 9 cQ [ hi ?ia "ong, Nay inh Ynh cLng c > hon
hiYn h/n ]: Zy WuGn ;f 9O n#c, 9` n:i cc ong cung 9iYn 9 7hi c%n,
>ua hi han > ;Z giOy d ]iu Kec, ch co nZ 7b Su (182*) 9` c/ ZiYn nZ ?i= Ng (183!) MXng ! 9Ii h%n, 9lo 7iZ ]i 9 =hFn ]iY chkc >.C/ ZiYn cXng >ua ]n ]Ic > Wuy 9nh nhng >iYc Wuan ng nhO.
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
38/149
Z4@n 2=i
inh Ing ;Oy =h#/ng TFy ;Z 7iu Zu cho >iYc ^ chkc WuFn 9:i,
h#ng 9n >iYc WuFn c%n inh nhuY, 7h\ng c%n nhi&u, ] ] K ;#$ng ng#i
c%Z c [ !0 ng#i Jung 2 ng#i ong 9:i ng{ 9/n > 1 >Y (500
ng#i). Ph#/ng hkc c chin 9#$c cc hc giG n Thanh ghi nhjc 4\ng A, >#$ Ja cc n#c ;ng gi&ng nh#
Tung Hoa, Thi "an, CaZ=uchia.Sang hi Tj 4kc, c\ng c Wuc =hrng cLa nh Nguyn cQ Kj #/ng
=hGn Y >i cc i&u #c. : ong cc ;f Mo 7hin nh hnh WuFn 9:i
Kuy K ; >On 9& i chmnh. { 7hm > ang hi ] ;Z Zi g%n nh# 7h\ng
cQ. Tang ] ]: ]inh O ;Ic hR
=h#/ng TFy na Z Wuay R ;Ii >i inh h# yu ;#$ccLa T%n H#ng 4Io.
4i Kng WuFn ;mnh 7h\ng 9#$c Wuan FZ hoG 9ng, ;#/ng hjc ;Ii ] n ].
Eo 9Q inh h%n chin 9Ou cLa WuFn K 7h\ng cao. +uan 9iZ 7hoa hc WuFn
Kj cLa >ua Wuan nh Nguyn 7h\ng h& >#$ Wu 7hu\n 7h^ cLa 7hoa hc
WuFn Kj =hong 7in. iYc 7h\ng ]e 7= >i hnh ju Zi cLa 7hoa hc
=h#/ng TFy hi Tj 4kc 7hin WuFn Kj iY NaZ ] ;Ic ho JFZ ;#$c iY NaZ (1858), 7hoGng cch >& ang hi ]
gia WuFn 9:i nh Nguyn> WuFn Ph= 9 7h Ja.
Van hb%
Thi >ua*inh *cng, \ng Zun canh Fn >iYc hc hnh hi c nh#ng
;Ii 7h\ng ]i in hnh a Kao ]Ri i&u h%n cLa \ng =h%n nhi&u chU ;
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%C3%A0u_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%C3%A0u_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Binh_th%C6%B0_y%E1%BA%BFu_l%C6%B0%E1%BB%A3chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_H%C6%B0ng_%C4%90%E1%BA%A1ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%C3%A0u_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%C3%A0u_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Binh_th%C6%B0_y%E1%BA%BFu_l%C6%B0%E1%BB%A3chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_H%C6%B0ng_%C4%90%E1%BA%A1ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1ng7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
39/149
nhngh? nhK;Ic hua Z: 7 hoIch no cho
Wuc =h MFn c#ng, \ng nQi ngd
c !d $6' /@$ A/! $e K $/ :P h. +/! : Kd /!d D` $n > :P h. H@$ /< :/, :/
:6$/ / :' $/o l' d [: Ap '. q :? :#$ _ YF '9
A/h ^' !d f >f ^' KL'
NZ TFn o (1831), inh Ynh cho in hnh cGi cch hnh chmnh
n Wuy Z\ ;n, chia cG n#c a ;Z 31 Unh. T[ 9Fy, Unh ; 9/n > hnh
chmnh hng nhO ong cG n#c cQ c#/ng >jc > 9a hnh 7h h$= ;f. pi Unh
cQ T^ng 9c, Tu%n =hL, chmnh, An K 9 \ng coi c\ng >iYc. Cc chFu
Zi&n ni Mja hlo 9/n > hnh chmnh hng nhO >i Zi&n Ju\i.Tuy >i nhi&u ;oIi 7hc nhau.
N\ng MFn ngho n^i ;n chng Wuan ;Ii nh{ng nhiu, h 7hec nh# Phan
nh R >Xng 9rng ]ng ec :. Cju h%n nh " nh# " Euy "#/ng n^i ;nchng ;Ii i&u 9nh, cc X #Rng ng#i hiu K nh# N\ng n Fn, h
+uach R Hra nh, Thanh HQa inh Ynh =hGi c T#/ng inh ?iGng,
TI +uang Cj, " n 4kc, Nguyn C\ng Tk c%Z WuFn 9i M~= ;oIn. `c MX
cQ Mi chiu cLa >ua chad =hGi cwn h K cLa
h#$ng h# ]: inh Nguyn T#ng Fn ong Mi ]iu #c 7hi \ng ch
hng Chmn nZ Canh Thn(1820) ngd 9n nh# n#c "a ViZ, nu cQ ;pinh c{ng c%n ] Wua 9 cXng nhau ;Z 9Io ;n, h 7h\ng nhng ; ]o ngha
in 9 M[ng chFn R 9Oy ZOy nZ, Z crn nh 7hi Zi ;o Z 9i cLa nZ
7 ]& \i ;n ngoi ]in inh Ynh >n 9#a WuFn a gi= ]in gii. NZ
+y T| (1833), " n h\i 7hRi ]inh R ?ia 4nh chng ;Ii i&u 9nh. h\i
Kai ng#i Kang c%u cku, ng#i ViZ 9lZ WuFn hLy ]: Kang gi= "" n
h\i 9nh ;Ii WuFn nguyn. T#/ng inh ?iGng, Nguyn VuFn 9Ii =h 9#$cWuFn ViZ, 9u^i a 7hi ] ci. h\ng M[ng ;Ii R 9Q, nZ Xi (1835) nh
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%A7_nho&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%A7_nho&action=edit&redlink=17/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
40/149
Nguyn crn in WuFn Kang ua ChFn "I= ;
N`c ng ChFu 9^i ChFn "I= hnh TOn TFy 9 cai WuGn. Nh Nguyn chiZ
ChFn "I= 7hoGng 5 nZ, 7hi inh Ynh ZO Wuan WuFn 9 ] TOn TFy
Thnh >& An ?iang.
& 9i ngoIi, inh Ynh 9`c ]iY ch f h%n =hc nh Thanh. " h
=hong cLa nh >ua R hnh Thng "ong 9#$c ^ chkc ng h. Ngy 10
hng 10 nZ TFn T (1821), nh >ua Mn 9%u 1 9on Xy Xng cQ 1.'82 ng#i
gzZ hong hFn, ] Wuan >n > > 5.150 ;mnh (^ng c:ng 6.*32 ng#i) i
Ph VuFn a Thng "ong 9 nhi :c =hG nh Nguynd con chu Nguyn Hong >oNaZh ch= hlo h T\n hO Nguyn Phc con chu cLa Nguyn Hong R
Thanh HQa h hu:c >& c\ng mnh h Nguyn Hju. NZ +i Xi (1823),
inh Ynh 9 ngh 9n chuyYn nh anh chO= ong n:i ]: hong gia, 9GZ
]Go 9 nghiY= ;Fu Mi cho Znh > con chu. ua Z a =h= 9` n 9\i 7h
ch` ch > nh M chO= nhi cc hong u: h. ua 9 hGo a
11 ]i h/ ong 9Q cQ ]i 4 hY hi > 10 ]i =hin hY hi. pi ]i 20ch, ch cQ ngha > uyn ]c MXng ;Z i&n [ cho 20 9i ni i= Kau 7
[ inh Ynh. 4 hY hi cQ 20 ch nh# Kaud
in, H#ng, vng, u, inh
Go, +y, 4nh, "ong, T#ng
Hi&n, Nng, haZ, , Thu
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
41/149
Thlo =h= ny O cG con ai cLa inh Ynh 9&u =hGi cQ i&n [
in, hZ Kau Mo n gia 9nh 9` 9n ;#$ Znh Zi con ai cLa h hY
in 9&u =hGi cQ n ]e 9%u ]ng H#ng ;Ii ;Oy i&n [ vng hZ Kau
n Mo gia 9nh j 9`ck h 9n h 20 ch cLa ]i h/ 9 hY. 10 ]i
=hin hY c{ng hlo nguyn ec n. c 9mch cLa >iYc ny nhZ [ 9Fy
chia cc hong >ua ?ia "ong a ;Z hai hYd 9 hY > =hin hY. 4 hY 9#$c
7 h[a 9 nghiY=, =hin hY ; ] o ]ao Wuanh ]Go >Y 9 hY, hi ]an ]
cch 9` n ny, inh Ynh nQi ngd TZ 7h\ng MZ Ko Knh >i nh Chu
R Tung Nguyn ]Qi nZ 9#$c '00 nZ, ]Qi 9i 9#$c 30 9i. Nh cc in 9
a mch nhFn 9kc, chmnh Kj Fn huY h Nguyn Phc 9#$c c:i KFu gc ]&n,nghiY= ;n hnh. TZ chU gi/ ay ;n n c%u i cho [ nay >& Kau con
chu a nhua inh Ynh hGy 9#$c 9^i n ;Oy in 9kng 9%ud in T\ng, in
4nh, in nghi, in Hong, in AnT[ 9Q R 9i h Kinh hZ hong
9%y 100 ngy ; =hGi ;Z ; Go in(qZ 9n a Ze >ua) chiu hlo 9 hYhi Z cho n. CQ n Zi chOZ Mk MXng n c{. Ti&u Nguyn 9 hj hiYn
] 9 hY hi 9n ch hk 5-nh h ] cu:c cch ZIng hng 8 nZ 1*!5
;$, K chmnh Jc h ch#a hOy cQ i ;iYu no
nQi 9n, nh#ng cn ck >o cFu h/ cLa inh Ynhd NhO MI ng{ giao,aZ
hu Mi 5 ] >$ h 3 ] cQ hai) > hlo K Kch nhFn cQ
nZ i hIn hn nh >ua cho ng hFZ cung cQ Wu nhi&u cung n 7hm uO
ec Z nn, nh >ua ]&n cho hG 100 ng#i. i Kinh hoI nh# > Z: ;c
MZ hG 100 ng#i h ng K cung n h#ng Juyn m nhO c{ng gO= ]n
9n nZ ;%n. S ;iu chmnh Jc >& con K cLa inh Ynh ;% '8 hong naZ, 6!
hong n, ^ng c:ng 1!2 ng#i. T > 21 nZ, inh Ynh ;o oan c\ng >iYc
h#ng nh# Z: ngy, Kkc ;Z >iYc =hGi nQi 9ng ngIc nhin, Z:i =h ]Go, M
chU, ch co 9&u j ay >ua >i a >i K ;#$ng 7h\ng nh. h\ng nhng h
7hi pi i >ua crn >i >n. ua crn 9 ;Ii 5 2 n. Thng
W
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
42/149
#i hai nZ Canh Tm (18!0), Z n`ng, >au cho hong , cc hFn c\ng >
c/ ZiYn 9Ii h%n T#/ng 4ng +u >o h%u. ua M T#/ng +u ngd
Hong T#ng hnh C\ng, ;Oy >& ng\i hk ; hng #Rng, ;Oy >& 9kc, >&
u^i, nn ni ng\i ;n. Ng#i nn h ;rng h Kkc gi= iYc g ch#a
h$= ;Y, ng#i nn Mn ;i nQi cLa a Z can gin. Vong nQi >i hong
#Rngd T#/ng 4ng +u h a 9n nay 9 21 nZ, n 9Io ;Z \i, Z:
;rng ung c\ng, ]y Z#u M#i #ng, a Kkc gi= >iYc ngoi ]in, hjc ;
Z: c\ng h%n 7s cju cLa i&u 9nh, ng#/i nn 9i ng: Z: cch ng hua ZO, h 50 u^i.
iu hiYu ; Thnh ^.5.@ TH-6A TBC H78NG 9: ;$ cLa inh Ynh, cQ ] >$ cG h Hz, con gi ;n cLa
c\ng h%n Hz n \i, Wu huyYn nh An, Unh in Hra. Hz n \i 9 cQ
c\ng hlo gi= >ua ?ia "ong [ ]u^i 9%u. ?ia "ong > ] nh =hi 9 chn 7}
> c#i c\ gi h Hz >& ;Z >$ hong 4RZ. " ng#i ang 7mnh, chmn
chen, h
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
43/149
Z: K hFn ; ;:i, ThiYu T ZInh MIn
= Mng giGi =h= (9o K\ng hay 9). ua cho =h ] 9 9i&u >Xng {ng R
=hma NaZ H N:i, 7h/i 9o K\ng ho ;{ >ung HGi E#/ng, H#ng n nh#ng
>\ hiYu. Thlo f nguyYn h%n MFn 9a =h#/ng, ThiYu T ;Ii cho 9e= 9, 9On 9& ChFn "I=. Cui 9i inh Ynh,
hnh TOn TFy ; Zi ;o c%n giGi Wuy. T#/ng inh ?iang, Nguyn Tin
"FZ, " n 4kc, Nguyn C\ng Tk 9lZ WuFn 9nh M~= Zi 7h\ng yn.
h ngay nZ 9%u ;n ng\i, i&u Wuan nh# TI +uang Cj Fu Jin ] 9OJung ChFn "I=, chFn >& gi An ?iang, >ua nghl hlo Jung chiu ]i
]inh. T#/ng inh ?iGng >& 9n An ?iang h ZO. Thng Su nZ O T|
(18!5), ChFn "I= ] ViZ chiZ 9Qng, 9= ;i c%u >iYn cLa ChFn "I=, i&u
9nh ;Ii c ]inh Kang ]u:c #ng ViZ ; ChO Ti 7f hra #c zi hai n#c
cXng ]i ]inh. Nguyn Ti Ph#/ng, Eon tn WuFn >& 9Qng R On TFy.
NZ mnh Ng (18!6), N`c ng 4/n Kai Kk Kang MFng ]iu > cng =hwZ.Thng Hai nZ 4inh Xi(18!') i&u Nguyn =hong N`c ng 4/n ; Cao
in Wuc >#/ng > } ;FZ Wuua
> =hi TFy NaZ ]e 9%u yn ^n. On 9& hk 3 ; Wuan hY >i =h#/ng TFy 7hi
ThiYu T ;n c%Z Wuy&n h >iYc cOZ 9Io cQ ngu\i 9i m nhi&u. : K gio K
] ]e giaZ [ #c Ii Hu, ] 7 Gn hnh nay 9#$c j Mo nh Kj can hiY=
cLa hGi WuFn Ph=. NZ 4inh Xi(18!') Ph= Kai Z: 9Ii , Z: ung
9lZ hai chin huy&n >o 4 Nqng Jin ] chU M cOZ 9Io > cho j Mo mn
ng#ng. 4ang n ]n h#/ng ;#$ng h Ph= MXng 9Ii ]c ]en 9eZ u
huy&n cLa iY NaZ nlo 9p ]n cInh zi chIy a ]in. T#c Kj 7iYn 9Q,
ThiYu T >\ cXng kc gi :i ng#i ong n#c 9i 9Io. Sau 9Q hng Chmn nZ 4inh Xi (18!'),
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
44/149
ThiYu T ] ]Ynh zi ZO, R ng\i 9#$c ' nZ, h !1 u^i, Ziu hiYu ; Hin
T^ ch#/ng hong 9, cQ 5! ng#i con (2* hong ,25 hong n).
5." TE 9F) H78NG 9: ; Kkc 7hl 7Z nn 7hi ;n ng\i, Kk h%n Kang nh Thanh =hGi ]iYn ;u< 7hQ
7hn 9 ]u:c Kk nh Thanh =hGi >o Ph VuFn ;Z ; =hong >#/ng cho Tj
4kc. CQ nhng ;%n 9mch hFn >ua =hGi 9kng ;Z chL nh#ng ZY ;Ii =hGi
Kang VuFn ng c\ng in 4nh ho`c An =hong c\ng Hzng Go ;Z hay.
C{ng chmnh > ;f Mo n Z >ua m K MFn nh, ngy cng R ;n Wuan ;iu
\
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
45/149
ZYnh ;Ynh. X ;Ii Kj yu 7Z Kkc 7hl, Tj 4kc ;Ii O h\ng Zinh > cQ i
>n hc. ua hmch nghi&n ngZ 7inh 9in nho gio, JlZ Kch 9n 7huya. CQ
h nQi Tj 4kc ; Z: ong nhng ng#i uyn ]c nhO hi 9Q > ; Z\n 9z
mch cjc cLa h^ng hc." M hiu Tj 4kc ; ng#i con O cQ hiu. C{ng
Zi ;n ni ng\i, Tj 4kc 9 ;Z ang >ua cha cjc 7s cwn hiYc ;n, Mu h$= cG i
;jc cLa ]n ] nZ chFu c{ng ch#a MZ cho ; Ja JU. ua c{ng O cQ hiu
>i Z~ ; T[ E. ua j Wuy 9nh ngy ; h hi i&u, ngy chqn >o ch%u
hZ Z~. Nh# >ua ngj i&u 15 ;%n, hZ Z~ 15 ;%n. hi 9n
>i Z~ h Ka Znh, nn h/i, Wus Jung hi hZ Kkc 7hl, zi cXng Z~ ]n;u Kj mch J#a nay, nhO ; chmnh Kj. T[ E ; ng#i hu:c
nhi&u K Kch, ]i nhi&u chuyYn
c^ 7iZ. H Z~ nQi g ; >ua ghi ngay >o K^ nh gi ; [ huOn ;c.
TGi 36 nZ R ng\i, >ua Muy 9&u 9`n n& n= Oy, chU [ ;c 9au yu.
ChuyYn 7 ng Tj 4kc 7h\ng hmch g h/n ; 9i Kn 9 giGi m ngoi >iYc
chmnh Kj. : h\Z Gnh >iYc, >ua 9i Kn Ii >#n Thu& gi^ ThiYu T, T[ E nQng u: Kai ng#i 9i 9Qn. Thuy&n ngj >&
9n ]n, i Z#a o Z nh >ua j ngzi 7iYu %n 9i hng >o ong cung ;Iy
Jin chu :i. T[ E ngzi Joay Z` >o ong 7h\ng hZ nQi na ;i. Tj 4kc
;Oy oi ZFy nng ;n 7b zi j nZ Jung Jin chu 9rn, T[ E ha cho
Zi 9kng M Z: nho K, 7h\ng cao 7h\ng nh, Ic ng#i ]ng, chm 7hn >ng > 9i giy >ng, 7h\ng #a ang Kkc
> c{ng 7h\ng Zun cung n 9lo 9z n ang, chU ;Oy Kj KIch K ;Z 9~=.
Nh >ua King nng >iYc chmnh Kj, Kng 5 gi 9 Unh giOc, 6 gi 9 a i&u.
h nhng ]u^i hi i&u, cc Wuan c{ng =hGi Mo i&u cho 7=. ua h#ng ngj i&u Ii 9iYn n inh, ]n G 9iYn C%n
J
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
46/149
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
47/149
CGng Fn >n hOy ]n 9n >iYc On h#ng 9O n#c =hGi h\ng h#/ng >
chng ;Ii ]Go hL, 9c Kng, 9Qng u, c ng#i hc ing n#c ngoi, nh >ua
Zun cho hi hnh, ]Go >iYn Z
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
48/149
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
49/149
coi cc ngnh hL c\ng, nh# i Vn A/b $/, :LWuGn ;f nhi&u ngnh hL c\ng
7hc nhau, gzZ 5' ccd ;Z 9O, 9c, ;Z 9z >ng ]Ic, > anh, ;Z ng!i,
;Z 9z 'h. k, 7hec ch, 9c Kng, ;Z c Jl, ;uyYn 9zng,... Ti T/dXchu
ch nhiYZ >& cc ;oIi huy&n c\ng > huy&n chin, gzZ 235 KR n onWuc. Ngoi a crn cQ cc i"!/ A',, i T :L, i T/iYc 9 cung cO= 9z MXng cho i&u 9nh. 4i >i ngh& 9Qng
u, nZ 1820 K Wuan ng#i }, ohn hil 9 nh cQ chO ;#$ng
>o hi 9Q, >m M cc Zy c#a J gp, Zy #i u:ng... > cG "58 hDi n%.
Tong ngnh 7hai Z, 9n na 9%u h 7b 1*, i&u 9nh 9 WuGn ;f 13* Z,
> nZ 1833 cQ 3.122 nhFn c\ng ong cc Z Nh n#c, uy nhin, =h#/ng
hkc 7hai Z hi ]Oy gi >n 7Z =h in Ko >i h gii hK. hb% j #h4l#
H:nh O/ Ph4 Van L@4M nDi ni" 8`# nhwng %h{ d[ t4.n #-bng
hKy% j`# t4 %5% jp #hi dK #-iC4 2:nh #x %he%
S( hb%
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B3ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Pha_l%C3%AAhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BA%A3m_x%C3%A0_c%E1%BB%ABhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Kim_ho%C3%A0n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C3%AAu_th%C3%B9a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C3%AAu_th%C3%B9a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_c%C6%A1_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phu_V%C4%83n_L%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B3ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Pha_l%C3%AAhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BA%A3m_x%C3%A0_c%E1%BB%ABhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Kim_ho%C3%A0n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C3%AAu_th%C3%B9a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%C3%AAu_th%C3%B9a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_c%C6%A1_h%C6%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phu_V%C4%83n_L%C3%A2u7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
50/149
Ngay [ cui #h` j VIII, S( hb%; Z: ong nhng ngnh 7hoa
hc O =h in. Sang 9%u #h` j I, M#i hi nh Nguyn, ngnh ny ;Ii
cng =h in h/n, cQ h nQi 9Q ; ngnh =h in nhO hi >#/ng i&u
Nguyn. 4`c ]iY 7hi c/ Wuan =h ch K hc ; Z4B% A( t45na 9i nZ
1820 M#i hi >ua *inh *cng>i nhiYZ > hu h
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
51/149
]Gn ]Ri ngoi ;f Mo chin anh, Z\i #ng... crn ]Ri cc i&u #c 7h\ng 9`
cc chkc Wuan, c/ Wuan \ng coi c\ng c k4 #-w, hiu f hkc ]Go zn di
AnWu 7hk. T[ i&u >ua inh Ing, c\ng c ;#u Zi 9#$c Wuan FZ.
C{ng nZ 1*!2, K ;#$ng 2_. scR T7ng #h k@4gi 9#$c cQ i 12.000 Wuyn. ^_. k v7 ^_. k L_%h A(
Thi Nguyn c{ng ; hi cQ nhi&u c =hwZ 9a ;f hc ;n nh#
]: HK7ng Vi Nh># #hBng d 2_. %hqMo Thng #hL Z4.ng ^_nhKoIn
hlo ;i cLa >ua Gi. LKng. Sau 9Q c/ Wuan Z4B% A( t45n #-iC4
Ng489nc{ng KoIn i= nhi&u c\ng nh 7hc 7hc gzZ ^ci N." nh># #hBng
#K7n 2, ^ci N." nh># #hBng %hq. Ngoi a, crn cQ nhi&u c =hwZ cQ gi cao 7hc ngoi +uc K Wun nh#\$ T// ! >< $/;> HK7ng Vi d
2ic %hqcLa Ph.n H48 ,h6 PhDng ^:nh d 2_. %hqcLa Ng489n Van
Si4L' V': $^ A' >ds $6$/ ! $/; A/E> Gi. ^_nh #h7nh #hong
%hqcLa T-_nh HK7i ^e%N! H :' K#$cLa +uc K Wun,... Ngoi a hi
inh Ing c{ng JuO hiYn O nhi&u ]Gn 9z >& cc 9a =h#/ng cLa n#c ^ci
N."hi 7s 9Q.
Nhn chung, hlo nh Kkc n#c, Zy J gp chIy ]ng
Kkc Fu. C h ;, nZ 183!,Ng489n Vi`# T4M#i Kj 9zng f cLa >ua inh
W
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C6%B0u_tr%E1%BB%AF&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Di_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Di_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%8Ba_b%E1%BA%A1&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A0ng_th%C6%B0_l%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_Nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_d%C6%B0_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_th%C6%B0http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Quang_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_s%E1%BB%AD_qu%C3%A1n_(tri%E1%BB%81u_Nguy%E1%BB%85n)http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_s%E1%BB%AD_qu%C3%A1n_(tri%E1%BB%81u_Nguy%E1%BB%85n)http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_to%C3%A0n_%C4%91%E1%BB%93http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_to%C3%A0n_%C4%91%E1%BB%93http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_d%C6%B0_%C4%91i%E1%BA%A1_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_d%C6%B0_%C4%91i%E1%BA%A1_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Huy_Ch%C3%BAhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%C6%B0%C6%A1ng_%C4%90%C3%ACnh_d%C6%B0_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_V%C4%83n_Si%C3%AAuhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_V%C4%83n_Si%C3%AAuhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%AAn_g%E1%BB%8Di_Vi%E1%BB%87t_Nam#.C4.90.E1.BA.A1i_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%AAn_g%E1%BB%8Di_Vi%E1%BB%87t_Nam#.C4.90.E1.BA.A1i_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/D%C6%B0%C6%A1ng_Qu%E1%BA%A3ng_H%C3%A0mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_B%C3%A1t_Qu%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_B%C3%A1t_Qu%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kinh_th%C3%A0nh_Hu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_th%C3%A0nh_Th%C4%83ng_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_Vi%E1%BA%BFt_Tu%C3%BD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C6%B0u_tr%E1%BB%AF&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Di_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Di_s%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%8Ba_b%E1%BA%A1&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A0ng_th%C6%B0_l%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_Nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_d%C6%B0_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_th%C6%B0http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Quang_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_s%E1%BB%AD_qu%C3%A1n_(tri%E1%BB%81u_Nguy%E1%BB%85n)http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_s%E1%BB%AD_qu%C3%A1n_(tri%E1%BB%81u_Nguy%E1%BB%85n)http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_to%C3%A0n_%C4%91%E1%BB%93http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_to%C3%A0n_%C4%91%E1%BB%93http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Nam_nh%E1%BA%A5t_th%E1%BB%91ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_d%C6%B0_%C4%91i%E1%BA%A1_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_d%C6%B0_%C4%91i%E1%BA%A1_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Huy_Ch%C3%BAhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%C6%B0%C6%A1ng_%C4%90%C3%ACnh_d%C6%B0_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_V%C4%83n_Si%C3%AAuhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_V%C4%83n_Si%C3%AAuhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%AAn_g%E1%BB%8Di_Vi%E1%BB%87t_Nam#.C4.90.E1.BA.A1i_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%AAn_g%E1%BB%8Di_Vi%E1%BB%87t_Nam#.C4.90.E1.BA.A1i_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/D%C6%B0%C6%A1ng_Qu%E1%BA%A3ng_H%C3%A0mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_B%C3%A1t_Qu%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_B%C3%A1t_Qu%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kinh_th%C3%A0nh_Hu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_th%C3%A0nh_Th%C4%83ng_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_Vi%E1%BA%BFt_Tu%C3%BD&action=edit&redlink=17/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
52/149
Ing 9 ch Io a chic Zy nghi&n huc Kng ]ng Kkc n#c Zang
n T/y /E A; :,. Sau 9Q nhng nZ 183'-38, hlo Zu cLa =h#/ng TFy,
h$ hL c\ng Nh n#c 9 ch Io 9#$c Zy c#a >n gp, J gp ]ng Kkc
n#c, Zy h n#c #i u:ng,... > crn cQ cG Jl cku hoG. 4`c ]iY ; nZ183*, Mja hlo cc 7iu =h#/ng TFy, cc 9c c\ng HK7ng Van L_%h, V~
H48 T-_nhcXng cc h$ cLa \ng 9 9Qng hnh c\ng chic u Zy h/i n#c
9%u in, 9#$c >ua inh Ing h Kkc 7hln ng$i. NZ Kau, inh Ing ;Ii
chU 9Io cho h 9Qng Z: chic 7iu Zi Fn in h/n > Ka cha Z: chic ]
hng. 4iu 9ng ic ; Kau 9Q Zi >iYc M#ng nh# ] 9nh ;Ii. Thi T$ ^e%,
nhi&u Kch 7} huo Wu nh =h in cLa J h:i
iY NaZ. 4n gia h 7b V@V, iY NaZ >n ; Z: Wuc gia >i n&n KGn
JuO n\ng nghiY= chi h gii =h#/ng TFy.
i`n #-6%
H:nh / SD 2 Th7nh )5# Z45i S7i Gn dK T-Dng VXnh vM
Ng489n ^:nh ^34 k% d_%h v7 %h6 gii
Nh Nguyn ; i&u 9Ii cQ nhi&u 9Qng gQ= ong ;ch K iY NaZ, 9`c
]iY ; Z: 7ho ng 7in c 9z K:, Z iu ]iu ; Wu%n h 7inh hnh Hu> nhi&u c\ng nh WuFn Kj 7hc
O
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_V%C4%83n_L%E1%BB%8Bchhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C5%A9_Huy_Tr%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C5%A9_Huy_Tr%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9chttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_V%C4%83n_L%E1%BB%8Bchhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C5%A9_Huy_Tr%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C5%A9_Huy_Tr%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B1_%C4%90%E1%BB%A9c7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
53/149
inh hnh Hu nZ R ] ec Aong HDng>i ^ng MiYn mch h/n 500 ha
> 3 >rng hnh ]Go >Y. inh hnh Mo >ua ?ia "ong ]e 9%u cho JFy Mjng nZ
1805 > 9#$c *inh *cngi= c hon hnh nZ 1832 hlo 7in c
cLa 'hDng T@87 h$= 7in c hnh Wuch 'hDng ^ong. TGi Wua g%n 200nZ 7hu 7inh hnh hiYn nay crn h%u nh# nguyn >~n >i g%n 1!0 c\ng nh JFy
Mjng ;n nh. in c cung 9nh Hu 9 i= hu > 7 h[a 7in c uy&n
hng hi "f, T%n, " 9zng hi i= hu inh hoa cLa * #h4l# T-4ng
HK.nh#ng 9 9#$c Vi N." h!.. Hu c{ng 9 9#$c hiYn 9Ii hQa ]Ri
nhng %ong #-:nh Ang#i Ph= =hc > M#i hi >ua ?ia "ong. hi JFy Mjng
hY hng hnh Wuch > %4ng 2i&n, cc nh 7in c M#i Kj chU 9Io cLa nh >ua
9 ] m c chmnh cLa c\ng nh hlo h#ng T@8 )r%- ^ong N.". u Ng{
hnh Wuan ng ong ] cc Z` ]ng cLa 7in c cung hnh #/ng kng >i
ng{ =h#/ng.Thnh ?ia 4nh ; Z: c\ng nh ; Z: czn nh =hrng hL WuFn
Kj, 9#$c Ng489n Ph6% nha ;Ynh JFy Mjng Ii ;ng TFn hai, huyYn ):nh
fDng, 9O ?ia 4nh, Kau ny ; S7i Gn, 7 [ ngy #h5ng nZ JW\hlo
7in c hpn h$= 4\ng-TFy, Mja n Z: ]Gn hi 7 cLa Z: ng#i Ph=
; kivi- d P48".nk(iY Manh ; ng Tmn). Thnh 9#$c JFy cQ 8 cInh nngi ; +ui. Thnh crn cQ n 7hc ; Thnh +uy. Thnh cQ 8 ca, =hma
naZ ; ca Cn Nguyn > ca "i inh, =hma ]ec ; ca h\n H ca hGZ
Hi&n, =hma 9\ng ; ca ChOn Hanh > ca COZ Chm, =hma Fy ; ca Tn Thu
ca 4oi EuyY. Thi *inh *cng9^i n cc cad =hma naZ ; ca ?ia 4nh >
ca Phin An, =hma ]ec ; ca CLng Th%n > ca ng Thuy, =hma 9\ng ; ca
Phc in > ca Hoi "ai, =hma Fy ; ca Tnh in > ca Tuyn HQa. Ngy JO
#h5ng nZ JO, WuFn Ph= 9 chy 7ho ng, =h hLy hnh Si ?rn > a9 nh WuFn i&u 9nh nh Nguyn On c\ng 9nh chiZ ;Ii hnh. EOu mch Muy
nhO ngy nay crn ;Ii ; ]kc anh > Gnh hjc MFn Ph= On c\ng hnh > nhng
n mch Mc 9#ng 4inh Tin Hong >& =hma g%n J#Rng a Son.
/ V4. f[% ^e%
http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_H%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C6%B0%C6%A1ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C6%B0%C6%A1ng_%C4%90%C3%B4nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_Trung_Hoa&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_Trung_Hoa&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Vi%E1%BB%87t_Nam_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B4ng_tr%C3%ACnh_s%C6%B0&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Cung_%C4%91i%E1%BB%87nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C6%B0%E1%BB%9Bng_T%C3%A2y_B%E1%BA%AFchttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C6%B0%E1%BB%9Bng_%C4%90%C3%B4ng_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/4_th%C3%A1ng_2http://vi.wikipedia.org/wiki/1790http://vi.wikipedia.org/wiki/Olivier_de_Puymanelhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/18_th%C3%A1ng_3http://vi.wikipedia.org/wiki/18_th%C3%A1ng_3http://vi.wikipedia.org/wiki/1859http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_H%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C6%B0%C6%A1ng_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C6%B0%C6%A1ng_%C4%90%C3%B4nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_Trung_Hoa&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_Trung_Hoa&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Vi%E1%BB%87t_Nam_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B4ng_tr%C3%ACnh_s%C6%B0&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Cung_%C4%91i%E1%BB%87nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C6%B0%E1%BB%9Bng_T%C3%A2y_B%E1%BA%AFchttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C6%B0%E1%BB%9Bng_%C4%90%C3%B4ng_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/4_th%C3%A1ng_2http://vi.wikipedia.org/wiki/1790http://vi.wikipedia.org/wiki/Olivier_de_Puymanelhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Minh_M%E1%BA%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/18_th%C3%A1ng_3http://vi.wikipedia.org/wiki/18_th%C3%A1ng_3http://vi.wikipedia.org/wiki/18597/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
54/149
f[% ^e%n hy ; Ng489n Ph6% ng i, ; > >ua hk nZ cLa nh
Nguynong ;ch K iY NaZ. ng ;n ng\i >ua ngy 20 hng 'nZ 1883,
nh#ng Ii > chU 9#$c ZOy ngy.
Ng489n Ph6% ng i Kinh ngy 23 hng 2 nZ 1852 Ii Hu. CQnguzn ghi \ng Kinh ! hng 1nZ +uf Su(kc 11 hng 2nZ 1853). Ngi
; con hk 2 cLa ThoIi Thi >#/ng Nguyn Phc Hzng > ] T%n Th Nga.NZ 186*, 1' u^i, ngi 9#$c >ua Tj 4kcchn ;Z con nu\i (> ;c
nh ]]Ynh 9ua Tj 4kc 7h\ng cQ con)> 9^i n ; Ng489n
Ph6% ng ,h@n9zng hi cho JFy Ec 4kc 4#ng 9 R > giao cho Hong
Wuf =hi { Th Euyn(>$ >ua Tj 4kc, Kau ny ; "Y Thin Anh Hong hid ... N/ $n K 'X $/o :b: $/
i i ;iYu h 9Q ; ngy 1' hng '). "c ;Z ; ;n
ng\i, vng ChFn 9 cho 9c ;# 9oIn ny. Hai Ph chmnh 4Ii h%n ; T\n
ThO Thuy>Nguyn n T#ng]n MFng ;n Hong Thi hua Tj 4kc) hIch :i ]u:c cho >ua Ec 4kc ]n :i ;nd
*4Bn A(. di %hi`4 %?. v4. %h./
,! 2ci #.ng "7 "y% 5K "74/
T$ #i&n 2. "=# gi5K AX v7K HK7ng #h7nh/
Thong d@" vi nhiC4 %4ng nw %?. v4. %h./
Sau 7hi nh
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
55/149
4kc 4#ng, zi Thi iYn, > cui cXng ; ngc Th[a Thin. 9Fy, nh
>ua ] ] 9Qi cho 9n ch.ua Ec 4kc ZO ngy 6 hng 10nZ 1883. : K i ;iYu ghi \ng
ZO ngy 6 hng *nZ ?i= ThFn, kc 2! hng 10nZ 188!. chU ;Z >ua 9#$c ZOy ngy ch#a 7= 9` nin hiYu (Ec 4kc chU ;
n gi n/i R Ec 4kc 4#ng). NZ 18*2, >ua Thnh Thi(con >ua Ec
4kc) 9 uy \n cha Znh ; Cung T\n HuY Hong 4. "ng cLa >ua Ec
4kc ; An "ng, Ii ;ng An Cju, huyYn H#/ng Thub, Unh Th[a Thin.
/Q V4. Hi&' H.
Hi&' H. J #h5ng JJM JOW #h5ng JJM JOO k7 v_ v4. #he A54
%?. vDng #-iC4 nh7 Ng489n#-Kng k_%h A( Vi N."/
Th@n #h`Hi&' H.Kinh 1 hng 11nZ 18!'Ii Hu, n h ; con cLa
>ua ThiYu T> ] 4oan T%n T#/ng Th Thuua Tj 4kc ZO, hlo Mi chiu, Hong #Rng (con nu\i)
Ec 4kc;n ni ng\i. Nh#ng \ng ny chU ;Z >ua 9#$c 3 ngy ch#a 7= 9`
nin hiYu (Ec 4kc chU ; n gi n/i Rd Ec 4kc 4#ng), h ] hai Ph
chmnh 4Ii h%n ; T\n ThO Thuy> Nguyn n T#ng, hi :i 9 =h ]
> ] ] 9Qi cho 9n ch (6 hng 10nZ 1883).4zng hi >i >iYc uO =h Ec 4kc, hai Ph chmnh n 9& ngh ;n
Hong hi hua Tj 4kc), 9#a "ng +uc c\ng Hzng Eua.
Nh Hzng E
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
56/149
)_ 'h` #-4># v7 t4. 20iSch iY NaZ K ;#$cch=d
T H4`:/ ! H' H*! $n b /? $/;/ S6$/ DE /[ {
$/ ds ' !9 /|
A, :} D` '9 D~ ^' Ndv V_ T
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
57/149
h\ng Zay cho >ua HiY= Hra, >iYc ny ] T\n ThO Thuy =h hiYn nn
T\n ThO Thuy a ay #c.
Thong #in #h" vi&% s_ se% #(
iYc ] ]kc , hlo iY K Fn ]in(+uyn 5, T \ng Thuy cQ ;i Z: ]kc h# giao cho Hzng SFZ, >[a ; m h# >[a
; anh lZ hc ] cLa Znh, 9 Zang Wua ra hFZ 9 nh ay Ph= hI hai
Wuan Ph chmnh n.
iYc ;n ; ny, ] N:i giZ 4I ]i 9#$c, Zch >i \ng T#ng. \ng
T#ng ]e 9#$c ; h# nZ ong chic h:= K/n, cQ 9Qng MOu cLa nh >ua.
Ngay #a h\Z Oy (2* #h5ng JJnZ JOO), Kau 7hi uy&n 9Qng h O
cG cc ca Hong hnh ;Ii, i&u h%n nhQZ h= ]O h#ng hIch :i >ua HiY=
Hra. Nh >ua ] ]u:c ]a :id
-ThFZ ;IZ c\ng nhu.
-h\ng chu nghl ;i 7huyn co cLa cc Wuan =h chmnh.
-T# h\ng >i 9Ii MiYn cLa Ph=.
ua HiY= Hra 7h\ng ci 9#$c, i&u 9nh ]u:c \ng =hGi hoi >...
Sau 7hi 7f n > 9Qng MOu Kon >o uyn ng\n, >ua HiY= Hra 7h\ng
9#$c nQi Z: ;i no na. Tong 7hi \ng R >& N:i cung h ]Gn n hnh \ng
9 9#$c Wuy 9nh. Ch[ng Z: gi Kau, > #ng ng %h hi"9#$c c a
hi hnh ]Gn n...ng >ua >[a ] =h Mo Mj Z: ; zi chn chn 9:c M#$c. o
7hoGng ! gi, ng#i a 7hin \ng >& 9n # hO zi h/i n >o 7hoGng Z`
i ;`n. Sng h\Z Kau, hong hFn Hzng SFZ c{ng ] J chZ ch, > :i 9zng
;a >i HiY= Hra 9 ]n n#c. ng T-3n Ti9n Th7nh, ]Oy ;Fu 7h\ng 9zng
chmnh 7in >i \ng Thuy, > c{ng > 7h\ng chu 7f n >o =h uO >ua
HiY= Hra, c{ng ] \ng Thuy cho ;mnh ThFn ngha 9n $ con chIy a ca Th4ln Fnn#/ng nh PicaM
ElKl;an, chU huy u i=l, nh#ng zi c{ng ] ]e 9y >oZ4ng Ng
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
58/149
Cu:c 7hLng hoGng chmnh ny 9 ;Z cho =hl hFn Ph=, =hl chL hra
ZO inh h%n. "n 7h\ng 7hm 7hLng ] ]ao XZ 7he= 7inh hnh Th4ln H!..
;Ii ci ch hGZ cLa nh >ua, ong Kch 4Ii NaZ hjc ;ccQ 9oInd
...t(H' H*!) $* $/f $/ A/ b9 ng %h hi" D~ Kd
7/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
59/149
Ninh...9&u 7h\ng uFn ;Ynh > 9&u R ;Ii 9 cXng nhFn MFn i= c 7hng Ph=,
nh#ng >iYc ;Z 9Q cLa nh >ua 9 7hin nhi&u ng#i hZ =hn n:. c{ng hlo Kch n, ngoi >iYc ;oIi ] uy Wuy&n cLa hai Wuan =h
chmnh, nh# V': N! Se Kua HiY= Hra crn cQ nhng hnh 9:ng7hc na, nh#d c Tuy "f #/ng;Z 9Ii MiYn 9 giao hiY= hng >i Tra
hFZ Kk, j iYn i= El ChaZ=lauJ Ii 9iYn n Zinh, nghl ;i Fu cLa hai
hong hFn ; Hzng SFZ > Hzng Ph9nh ;oIi [ \ng T#ng, \ng Thuy...Chmnh > > cho
]kc nh >ua, 9 zi 7hi hFZ Kk El ChaZ=lauJ cho ng >iYc in Phc
;n ni ng\i ; i >i Hra #c +uf Xi h \ng Thuy uyn ] ng,
hra #c 9Q hon on 7h\ng cQ gi g, ]Ri ng#i 9kng 9%u a nQ ; HiY=
Hra 9 7h\ng crn na
H:nh J\/ V4. Hi&' H.
/W V4. i`n Ph6%
in Phc (hay Phc, (JOQ _ JOO), n hy ; Nguyn Phc vng
4ng, h#ng 9#$c gi ; E#ng ThiYn ; > >ua hk ]Gy cLa >#/ng i&u
nh7 Ng489n, ;n ng\i ngy #h5ng JnZ JOO, Ii > 9#$c 8 hng h Wua
9i.
http://vi.wikipedia.org/wiki/Tuy_L%C3%BD_V%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ki%E1%BA%BFn_Ph%C3%BAchttp://vi.wikipedia.org/wiki/1869http://vi.wikipedia.org/wiki/1884http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/2_th%C3%A1ng_12http://vi.wikipedia.org/wiki/1883http://vi.wikipedia.org/wiki/Tuy_L%C3%BD_V%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ki%E1%BA%BFn_Ph%C3%BAchttp://vi.wikipedia.org/wiki/1869http://vi.wikipedia.org/wiki/1884http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/2_th%C3%A1ng_12http://vi.wikipedia.org/wiki/18837/24/2019 Bai Thu Hoach Thuc Te - Lich Su - Su Thanh Lap Vuong Trieu Nha Nguyen
60/149
Ti4 A(ua i`n Ph6%Kinh >o ngy 2 hng ?ingnZ b T|(12 hng 2
nZ 186*) Ii Hu, ; con hk ]a cLa in Thi >#/ng Nguyn Phc Hzng
Cai > ] Xi Th Thanh. 7h\ng cQ con, nn >ua Tj 4kc9 nh& Kau ; >ua Ec 4kc), Hong
Nguyn Phc vng b (>& Kau ; >ua 4zng hnh) > Hong Nguyn
Phc vng 4ng ; ng#i con nu\i hk ]a. Thlo xb$ :'X Se :6: d, h
vng 4ng 9#$c >ua Tj 4kc uy&n 9lZ >o cung, giao cho ] Hc Phi (>$
>ua Tj 4kc) nu\i MIy [ ;c Zi 2 u^i .
Sau 7hi >ua Ec 4kc> HiY= Ho9&u ZO, Hong vng 4ng 9#$chai Wuan Ph chmnh ;Nguyn n T#ng> T\n ThO Thuy9#a ;n ng\i
ngy ZXng 3 hng 11 (FZ ;ch) nZ +uf Xi (1883), > ;Oy nin hiYu ;
+', /$. hi Oy, \ng Zi 15 u^i, > Zi >iYc ong i&u 9&
Recommended