Elektronik Ticarette Standartlaşma Şubat-2006, Pamukkale Üniversitesi – Denizli

Elektronik Ticarette StandartlaşmaŞubat-2006, Pamukkale Üniversitesi – Denizli

Handan Yılmaz, İnnova Bilişim Çözümlerihyilmaz@innova.com.tr

Özgür Gülderen, ODTÜ Yazılım Araştırma Geliştirme Merkezi ozgur@metu.srdc.edu.tr

Kapsam

Global ticarette bir sonraki adım UBL, SOA

Abilities, Avrupa Birliği 6.Çerçeve Programı Projesi

Tarımsal Bilişim

Sonuçlar

e-Ticaretin Faydaları Potansiyel tüketicinin dünyanın her yanından pazara

sunulan ürünler hakkında bilgi sahibi olmasını Yeni üreticilerin dünya pazarına girmesini Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara

girmesini Üreticiler arasında rekabetin artmasını Ticari ürünlerin maliyetinin düşmesini Ürün seçeneklerinin artmasını Ürün kalitesinin yükselmesini Daha hızlı bir şekilde ödeme ve teslim işlemlerinin

gerçekleştirilmesini sağlar

e-Ticarette XML

XML, W3C tarafından 1998 yılında tavsiye edilmiştir. 1998 yılından günümüze dek XML, endüstriler

tarafından mesaj alışverişinde, mesaj tanımlama çerçevesi olarak kullanılmaktadır

XML’in yaygın kullanımı sonucunda temel iş dokümanı formatları için pek çok tanımlama yapılmıştır.

e-Ticarette XML

e-Ticarette herkesin anlayabileceği bir iletişim dilidir.

Masraflı entegrasyon uygulamalarına gereksinim kalmaz.

Sipariş, fatura, nakliye vb dokümanlar XML ile oluşturulabilir ancak bir standart yoktur. Çok çeşitlilik hakimdir.

Standart olmadığı için dokümanın başka kurum ve kuruluşlar tarafından anlaşılması zordur

e-Ticarette XML

Neredeyse her endüstri ve sektör kendi doküman tanımını yeniden tasarlayarak kullanmıştır.

Temel mesajların pekçok versiyonu doğmuştur

Mesaj çeşitliliği kurumlar arası e-ticaret yapılmasını olumsuz etkilemektedir

ebXML ebXML, Ortak girişim sonucu kurulmuştur:

United Nations Center For Trade Facilitation And Electronic Business (UN/CEFACT)

Organization for the Advancement of Structured Information Standards (OASIS )

Dünya çapında tek bir elektronik pazar altyapısı sunmayı hedeflemiştir.

EDI’ın büyük işletmelerde yakaladığı başarıyı küçük ve orta ölçekli işletmelere yönlendirmeyi amaçlamıştır.

ebXML

İş ortakları arasındaki bağlantıyı otomize eder

Profile

Profile

Profile

Profile

Profile

Profile

Profile

Profile

ebXML

UBL

2004 Eylül’ünde OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards) UBL 1.0 özelliklerini (Universal Business Language) yayımlamıştır

UBL ile siparişten faturalamaya geçen satınalma döngüsündeki XML iş dokümanlarının formatı tanımlanmıştır.

Avrupa’da e-ticarette artık UBL mesajlaşma standartları kullanılmaya başlamıştır.

UBL

ebXML’in bıraktığı boşluğu doldurur: Temel Bileşenlerin XML gerçekleştirimi

Sektörler arası ve uluslarası ticareti destekler Lisans ya da telif hakkı ücreti yoktur ISO TC 154 aracılığıyla uluslarası bir

standarttır Açık uygulama geliştirme süreçlerini izler EDI ve XML tecrübesini harmanlar

UBL

UBL Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin sorunlarına çözüm bulmaktadır E-Ticarete erişim Büyük firmaların küçük firmalarla ilişkilerini

genişletmesi Ortak iş dokümanları için standart XML

formatına sahip olmak 2006 Yılında UBL 2.0 hazırlanacaktır.

Neden UBL

Standartların kullanımı birlikte işlerliği sağlar

Standartlar = Birlikte İşlerlik

Neden UBL?

HTTP + HTML = Internette Kağıtsız Yayın

ebXML/WS + UBL = Internette Kağıtsız Ticaret

UBL’in Kapsamı

Siparişten Faturalamaya Satınalma Sürecinde Tekrar kullanılabilir tipler

Parti, Adres, Satıcı No, Ürün, Vergi ebXML çekirdek bileşen tipleri

Kod, Ad, Zaman, Miktar İş Dokümanları

Sipariş, Fatura, Nakliye Notu, Alındı Notu Kod Listeleri

Ülkeler, Paralar

Siparişten Faturalamaya İş Süreçleri

UBL ve SOA

Bilgi işlem teknolojileri geliştikçe, kurumlar mevcut uygulamalarını korurken yeni uygulamalara da sahip olmaktadırlar.

Kurum içinde dahi birbirinden farklı mimaride geliştirilmiş uygulamalar birbirinden bağımsız hizmet sunmaktadır

Kurum içi ve kurumlar arası entegrasyon ihtiyacı SOA’yı doğurmuştur

UBL ve SOA SOA’da iş süreçlerinin yeniden tasarlanması

sonucu uygulamanın sunduğu genel hizmetler, uygulamaya özel hizmetlerden ayrılarak servis olarak sunulurlar

Uygulamaların servisler yoluyla entegre olmaları bilgi paylaşımını, verimliliği ve gelir düzeyini artırır

UBL standardını kullanan uygulamaların Servis Odaklı Mimaride (SOA) olması etkin bir kullanım sağlayacaktır

ABILITIES, 6.ÇP Projesi

Avrupa Birliği çerçeve programının amacı, AB ülkelerinde bilgi tabanlı ekonomi ve toplum

düzeni geliştirilmesi İstihdam, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve

toplumsal bütünlük şartlarının iyileştirilmesidir Ortak bilim ve teknoloji geliştirme projeleri

desteklenmektedir Abilities, Avrupa Birliği tarafından desteklenen

bir 6.ÇP projesidir.

ABILITIES, 6.ÇP Projesi

Abilities projesi ile Güçlü bir bilişim teknolojisine sahip olmayan, İş süreçleri birbirinden farklı şekillerde işleyen

kobiler için UBL standartları kullanılarak birlikte işlerlik yapısı oluşturulacaktır

Projenin Türkiye ortakları ODTÜ Yazılım Araştırma ve Geliştirme Merkezi (SRDC) ve İnnova Bilişim Çözümleri’dir.

ABILITIES, 6.ÇP Projesi

Bilgi işlem teknolojileri giderlerinin büyük kısmını uygulama entegrasyonu masrafları oluşturmaktadır

Entegrasyon kavramı yerini birlikte işlerliğe bırakmaktadır

Abilities projesi ile kobilerdeki yazılım entegrasyonu projeleri birlikte işler duruma adapte edilecektir.

ABILITIES Mimarisi

Abilities merkezi platformu: Editörler(Ontoloji Delta, BPML, WS Kayıt Düzenleyici) Bilgi Havuzu(UBL ve UBLtc Tanımları) Erişim Hizmetleri Uygulanabilir Servisler(Doküman Zenginleştirme,

Uzlaştırma) Ajan Tabanlı Müzakere Altyapısını içerir.

Ayrıca, sağlanan “Birlikte Çalışabilirlik Platformu” çok sayıda istemcinin birbiriyle haberleşmesine imkan vermektedir.

Birlikte İşlerlik Kavramı Yeni nesil kurumsal uygulamaları için yapılan

“Kurumsal Uygulama Bütünleştirme” projelerinin basitleştirilmesini, hızlandırılmasını ve yöntemlerin belirlenmesini amaçlar.

ABILITIES Projesi: “Uygulama Bütünleştirme”de uygun birlikte işlerlik

kavramlarının benimsenmesini amaçlamaktadır. (Genel Hedef Kitle KOBIler.)

Avrupa’da Birlikte İşlerlik üzerine ARGE çalışmalarını ve bilgi birikimini arttırmayı hedeflemektedir.

ABILITIES Ana Araştırma Konuları

Genişletimiş Avrupa KOBİlerine Yönelim UBL KOBİ’ler için uygun hale nasıl getirilir? UBL nasıl

değiştirilmeli, genişletilmeli, uyarlanmalı? Birleşik Mimari ve Akıllı İş Dokümanları

Birlikte İşlerlik üzerine iki farklı model: İş Dokümanları Yapısal Farklılıkları: kişisel modeller

arasında anlamsal eşlik için UBL tabanlı referans meta-model.

İş Dokümanları İçeriği: Yerinde Mutabakat ve Müzakere

Servis Koreografisi ve İş Süreçleri Desteği

I. Araştırma Alanı UBL’i Genişletilmiş Avrupa’ya uygun hale getirmek.

Ülke dillerine çeviri, yerel yasal uygulamalara, vergi ilkelerine, para birimine (vb.) uygun hale getirmek.

UBL 2.0 tabanlı 5 adet iş profili (UBL Test Cases): UBLtc1 : Litvanya’da Perakende Endüstrisi UBLtc2 : Slovakya’da Yüksek Technoloji Endüstrisi UBLtc3 : Türkiye’de Tarım Endüstrisi UBLtc4 : Romanya’da Tekstil Endüstrisi UBLtc5 : Macaristan’da Turizm Endüstrisi

UBL 2.0 ve UBLtc Dökümanlarında bulunan kavramlar OWL Ontolojileri olarak tanımlanacaktır.

I. Araştırma Alanı(Devamı) Mutabakat Kuralları, ABILITIES Ontoloji Delta

Editörü tarafından oluşturulacak ve daha sonra modeller arası otomatik UBL dönüşümlerinde kullanılacaktır.

I. Araştırma Alanı Sonuçları: 5 UBLtcn Profilleri : OWL Ontoloji, XML İş

Dökümanları UBLtcnm Üye Profilleri Ontoloji Delta Editör İş Dökümanları Mutabakat Platformu

Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)

-

Kurumsal Arayüz UBLtc++

ARABULUCU HAVUZU

DOCS Kuralları

İş Kuralları

ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)

ONTOLOJI HAVUZU

UBLtc

MM İçerik

ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)

UBL Ontoloji Delta Editör

İş-KurallarıEditörü

CMS & MM Editör

Ontoloji Havuzu

Ticari İşlem Havuzu

WS Havuzu

UBL 2.0

BPM UBLtc++

UDDI WSDL

UBLtc 2.0

BPM UBLtc++ Editör

WS UDDI Editor

Arabulucu Havuzu

ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu

İSTEMCİ

DOCS Zenginleştirme

DOCS Mutabakat Sistemi

UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi

SUNUCU

DOCS Kuralları

UBL Ontoloji Delta Editör

UBL Modeli

Ontoloji Editör

UBL Siparişten

Faturalamaya İş Dokümanları

UBL OWLReferansOntolojisi

UBL++OWL

ReferansOntolojisi

Meta-Data kullanarak Multimedia İçerik veya İş Kuralı Eklentileri

UBLtc Modellerinin Hazırlanması

UBL Ontoloji Delta Editör

StandardUBL++Model

UBLtc++

MutabakatKuralları

UBLtc Üye Modellerinin Hazırlanması

UBL Ontoloji Delta Editör(Üye

tarafındankullanılacaktır)

UBLtc++Model

UBLtcX++

MutabakatKuralları

II. Araştırma Alanı

Birlikte İşlerlik: İş Dökümanlarının formatında, (I. Araştırma

Alanı) İş Dökümanlarının İçeriğinde

UBL dökümanlarının Multimedia içerik ile zenginleştirilmesi

Müzakere Ortamı (fiyat, miktar, garanti süresi, teslimat tarihi, kalite vb.)

Ajan tabanlı İş Kuralları Altplatformu desteği

II. Araştırma Alanı(Devamı) II. Araştırma Alanı Sonuçları:

Multimedia Eklenti Sistemi ve Multimedia Döküman Havuzu

UBL Dökümanları için içerik Müzakere Sistemi, İş Kuralları Havuzu

Kurumsal Uygulamalar için Arayüzler ABILITIES Birlikte İşlerlik Katmanı

Servis Odaklı Mimari İki seviyede birlikte işlerlik platformu desteği Multimedia İçerikle zenginlertirilmiş UBL

Dökümanları için SOAP Mesajlaşma Sistemi

Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)

-

Kurumsal Arayüz UBLtc++

ARABULUCU HAVUZU

DOCS Kuralları

İş Kuralları

ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)

ONTOLOJI HAVUZU

UBLtc

MM İçerik

ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)

UBL Ontoloji Delta Editör

İş-KurallarıEditörü

CMS & MM Editör

Ontoloji Havuzu

Ticari İşlem Havuzu

WS Havuzu

UBL 2.0

BPM UBLtc++

UDDI WSDL

UBLtc 2.0

BPM UBLtc++ Editör

WS UDDI Editor

Arabulucu Havuzu

ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu

İSTEMCİ

DOCS Zenginleştirme

DOCS Mutabakat Sistemi

UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi

SUNUCU

DOCS Kuralları

UBL Ontoloji Delta Editör

III. Araştırma Alanı Reel ve efektif entegrasyon için multaka iş süreçlerinin birbiriyle

bağlantılı ve senkronize şekilde çalışması gerekmektedir. Siparişten Faturalamaya kadar tüm süreçlerin BPML’e göre

modellenmesi BPM modelleyicileri ve çalışma platformlarının UBLtc++

dökümanlarını SOAP mesajı olarak destekleyecek şekilde düzenlenmesi hedeflenmektedir.

III. Araştırma Alanı Sonucu: Gelişmiş İş Akışı Motoru: BPML ve BPEL uyumlu, UBLtc++

dökümanlarını SOAP mesajları içinde destekleyen.

Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)

-

Kurumsal Arayüz UBLtc++

ARABULUCU HAVUZU

DOCS Kuralları

İş Kuralları

ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)

ONTOLOJI HAVUZU

UBLtc

MM İçerik

ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)

UBL Ontoloji Delta Editör

İş-KurallarıEditörü

CMS & MM Editör

Ontoloji Havuzu

Ticari İşlem Havuzu

WS Havuzu

UBL 2.0

BPM UBLtc++

UDDI WSDL

UBLtc 2.0

BPM UBLtc++ Editör

WS UDDI Editor

Arabulucu Havuzu

ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu

İSTEMCİ

DOCS Zenginleştirme

DOCS Mutabakat Sistemi

UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi

SUNUCU

DOCS Kuralları

UBL Ontoloji Delta Editör

Tarımsal Bilişim

Tarım sektörü kendi içinde çok farklı alt sektörlerden oluşmaktadır

Diğer sektörlere göre bilişim teknolojileri daha az kullanılmaktadır

Mevcut e-ticarette tarım sektörünün payı küçüktür

Ticarette standart bilgi alışverişi istenilen düzeyde değildir

Abilities ve Tarım Sektörü

Proje kapsamında Türkiye’de tarım sektöründeki kobiler için birlikte işler bir yapı hazırlanacaktır

Sektörden firmalarla ihtiyaç analizi ve test çalışmaları yapılacaktır

Standart ticaret dokümanlarının oluşturulması sağlanacaktır

Tarım Sektöründe Aktörler

Abilities ve Tarım Sektörü

Ülkemizde tarım sektörü bilişim teknolojilerindeki açığını kapatmalıdır

Abilities ile e-ticarette Avrupa standartlarına sahip olunacaktır

Tarımsal Pazarlama firması İnnova’nın test uygulama ortağıdır.

Sonuçlar

UBL’in e-ticaretin genişlemesi ve mevcut sorunların kaldırılmasındaki anahtar rolü toplum kuruluşları (TOBB, sanayi ve ticaret odaları v.b.) ve devlet kurumları ile paylaşılmalıdır.

UBL’in her sektörde kullanılabilecek şekilde gerekli uyarlamaların, düzenlemelerin yapılması ve kullanımı desteklenmelidir.

Sonuçlar

Kamu ve özel sektördeki tüm kurum ve kuruluşlar SOA mimarisi konusunda bilgilendirilmelidir.

Mevcut uygulamaların uyarlanması ve yeni uygulamaların geliştirilmesi SOA bakış açısı ile değerlendirilmelidir.

Türkiye’de 6.ÇP’de elde edilen deneyimler paylaşılarak, gerekli eğitimler düzenlenerek 7.ÇP’ye katılımın artırılması sağlanmalıdır

Kaynaklar http://www.ebXML.org http://www.oasis-open.org Jon Bosak, Tim McGrath, Defining a common XML library of business

documents Mark Crawford, 2002 UBL: The Next Step for Global E-Commerce ,

Logistics Management Institute McLean, Virginia United States of America,http://www.idealliance.org/papers/xml02/dx_xml02/papers/05-00-02/05-00-02.html

Michael S. Mimoso, 2004 Father of XML: UBL bridges e-commerce gap for SMBs, http://searchwebservices.techtarget.com/qna/0,289202,sid26_gci1025133,00.html

Altan Küçükçınar, 2004, Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Program, http://www.fp6.org.tr/_etkinlikalanlari/nest/_dokuman/_sunumlar/AKucukcinar_20040210-11_NEST_Genel.ppt#562,1,6. Çerçeve Program

John Ruegg, 2005, GJXDM Information Exchange Package Methodology Naming & Design Rules (MNDR)

ebXML News, Implementations, Developments and more, 2003, http://www.ebxml.org/ebxml_jmt/documents/ebxml_jan-01_2003.ppt

Teşekkür Ederiz!