View
4
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Evropa Juglindore
Raporti i Zhvillimeve Ekonomike Nr. 2
Njësia për Reduktimin e Varfërisë dhe Menaxhimin Ekonomik
Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore
Banka Botërore
5 qershor 2012
Përmbajtja
I. EJL6 ZHVILLIMET EKONOMIKE TË KOHËVE TË FUNDIT, PERSPEKTIVA DHE SFIDAT E POLITIKAVE
II. DREJT ‘RRITJES SË ARTË’ NË EVROPËN JUGLINDORE
I. EJL6: ZHVILLIMET EKONOMIKE, PARASHIKIMET, SFIDAT: Mjedisi Global
• Ekonomia botërore vazhdon të përballet me një sërë sfidash • Çmimet e larta të naftës, • Flukse hyrëse të ulëta kapitalesh, • Konsolidimin fiskal dhe të sektorit bankar të vendeve me të
ardhura të larta
• Shumica e ekonomive në zhvillim janë rimëkëmbur plotësisht prej krizës
• Por në gjysmën e dytë të 2011 u vu re një ngadalësim që krijoi një pasiguri të madhe për të ardhmen e ekonomisë globale me rrezikun e mundshëm të përhapjes
• Fillimi i 2012 dha shenja pozitive, por maji ishte i trazuar • Rreziku i intensifikimit të krizës greke dhe përhapja më e
gjerë
Prodhimi industrial global dhe importet u përmirësuan në fillim të 2012
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2011M01 2011M04 2011M07 2011M10 2012M01
Rritja në përqindje, 3m/3m saar.
Prodhimi industrial botëror
Prodhimi industrial i vendeve në zhvillim
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2009M01 2009M09 2010M05 2011M01 2011M09
Rritja në përqindje, 3m/3m saar.
Prodhimi industrial (3m/3m)
Vëllimi i importeve (3m/3m)
Por pasiguria financiare u rrit në Maj
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
Jan-10 Jun-10 Nov-10 Apr-11 Sep-11 Feb-12
Normat CDS të borxhit sovran (pike baze), Janar 2010-Maj 2012
Portugali
Irlandë
Spanjë
Itali
Belgjikë
Zhvillimet e fundit në EJL6
• Në dallim me shumë vende në zhvillim, rimëkëmbja e rritjes së prodhimit real të EJL6 ishte e ngadaltë
• Korrektim i konsiderueshëm i ekuilibrave të jashtëm
• Por borxhet u rriten, sidomos ai publik
• Tregjet e punës – një problem kritik
• Tregjet e kredisë – po përmirësohen, por ngadalë
• Ulja e varfërisë – e ngadaltë
• Potenciale të pashfytëzuara: eksportet
Rimëkëmbja e prodhimit real në EJL6 (GDP reale e 2008=100) ALB, KOS, MKD në rrugë të mbarë BIH, MZI, SRB po zvarriten. Pse?
85
90
95
100
105
110
115
2008 2009 2010 2011
ALB BiH KOS
MKD MZI SRB
Pjesërisht janë investimet… përveçse në Maqedoni dhe Kosovë
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
2008 2009 2010 2011
ALB BiH KOS
MKD MZI SRB
Por edhe konsumi dhe eksportet janë të dobëta
Konsumi, 2008=100 Exportet, 2008=100
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
2008 2009 2010 2011
ALB BiH KOS
MKD MZI SRB 80
90
100
110
120
130
140
150
2008 2009 2010 2011
ALB BiH KOS
MKD MZI SRB
Rajoni i EJL6 është zhvendosur nga rritje e bazuar në tregti drejt asaj të bazuar në kërkesën e brendshme,
por kërkesa mbetet e ngadaltë…
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2008 2009 2010 2011
EJL6
Konsumi Investimet Eksportet neto Rritja reale e PBB
… siç reflektohet dhe në rënien e nivelit të inflacionit megjithë çmimet më të larta të
energjisë
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3
2009 2010 2011 2012
EJL6 (mesatare)
EJL6 (mediana)
EJL6 (mesatare e ponderuar)
…me remitancat që ofrojnë një amortizator ekonomik dhe social
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
KOS BIH ALB EJL6 SRB MZI MKD
2008 2009 2010 2011
Potenciale të pashfrytëzuara të mëdha: eksportet
3 4 5 8
12 5
11
10 8 9
5
10
7 6 8
4
7
8
6
4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
MKD BIH EJL6 SRB ALB MZI KOS
Itali Gjermani Te tjera BE EJL6 Te tjera
Por borxhi total publik dhe privat i huaj ka arritur nivele tepër të larta
0
20
40
60
80
100
120
MZI SRB EJL6 MKD BiH ALB KOS
2008 2009 2010 2011 2012
…në veçanti borxhi publik (përveç Kosovës) (% of PBB)
0
10
20
30
40
50
60
70
MZI ALB SRB BiH MKD KOS
2008 2009 2010 2011
Një lehtësim i jashtëm (i përkohshëm?): spredi 5 vjeçar bankave mëmë kryesore (pikë
bazë) dhe Viena 2.0
0
100
200
300
400
500
600
700
Raiffeisen
Erste
Unicredit
IntesaKBC
SocGen
SEB
Nordea
EBA's recapitalization plan
announcement
LTRO1LTRO2
Depozitat në përgjithësi janë rikthyer në nivelet e parakrizës……
20
40
60
80
100
120
140
160
De
c-0
5
Ju
n-0
6
De
c-0
6
Ju
n-0
7
De
c-0
7
Ju
n-0
8
De
c-0
8
Ju
n-0
9
De
c-0
9
Jun-1
0
De
c-1
0
Ju
n-1
1
De
c-1
1
ALB BIH
KOS MKD
MZI SRB
EJL6 total
…por jo rritja e kredisë (rritja nominale vit më vit)
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
Jan-07 Jul-07 Jan-08 Jul-08 Jan-09 Jul-09 Jan-10 Jul-10 Jan-11 Jul-11 Jan-12
ALB
BIH
KOS
MKD
MZI
SRB
EJL6 median
…dhe kryesisht arsyeja është kreditë me probleme NPLs
0
5
10
15
20
25
30
2007:Q1 2007:Q4 2008:Q3 2009:Q2 2010:Q1 2010:Q4 2011:Q3
ALB
BIH
KOS
MKD
MZI
SRB
EJL6 median
Ndryshimet në normat e papunësisë janë shqetësuese (pikë përqindje, 2011/2008)
-3
-3
-2
-2
-1
-1
0
Macedonia, FYR Kosova 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Shqiperi Mali i Zi BiH Serbi
Nivelet janë të larta sidomos në KOS, MKD, BIH (normat e papunësisë)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011
ALB BiH KOS MKD
MZI SRB BE-10*
Një shqetësim real: Spektri i rritjes pa punësim (Ndryshimi i PBB reale dhe punësimit në EJL6
(majtas) dhe MKD (tremujore) në 2011)
-2
-2
-1
-1
0
1
1
2
2
3
3
4
SRB MKD MZI BiH Rritja e PBB
-1
0
1
2
3
4
5
6
Q1 Q2 Q3 Rritja e PBB
Nivelet e varfërisë janë të larta ($2.5-5 ppp)
Pas rënies së të ardhurave në 2008-9, rritja nuk ka qenë shumë në favor të të varfërve përveç
ndoshta Malit të Zi
-14
-10
-6-2
26
An
nu
al g
row
th r
ate
%
1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles
Growth incidence 95% confidence bounds
Growth in mean Growth at median
Mean growth rate
Serbia 2009 - 2010
-40
-20
02
04
0
An
nu
al g
row
th r
ate
%
1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles
Growth incidence 95% confidence bounds
Growth in mean Growth at median
Mean growth rate
Montenegro 2009-2010
-60
-40
-20
02
0
An
nu
al g
row
th r
ate
%
1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles
Growth incidence 95% confidence bounds
Growth in mean Growth at median
Mean growth rate
FYR Macedonia 2009-2010
Dhe LITS sugjeron që njerëzit janë prekur seriozisht prej krizës sidomos në Serbi...
0 20 40 60 80 100
Serbia
FYROM
BiH
Kosovo
Albania
Montenegro
Source: LiTS II, 2010.
(% of adults)
How much was your HH affected by the crisis?
A great deal A fair amount Just a little Not at all
… kryesisht nga humbja e orëve të punës, humbja e punës apo mbyllja e bizneseve
0
10
20
30
40
50
60
70
BiH Kosovo Albania Serbia FYROM Montenegro
Source: LiTS II, 2010.
(% of crisis-affected population )
Main crisis impact pathways
Reduction in wages or hours
Job loss or closed business
Reduced flow of remittances
Additional work undertaken
… duke detyruar njerëzit të menaxhojnë situatën kryesisht duke shkurtuar të mirat e
luksit, por edhe ushqimin
0
10
20
30
40
50
60
70
BiH Montenegro Albania Serbia Kosovo FYROM
Source: LiTS II, 2010.
(% of adult population)
Main crisis coping mechanisms
Reduced consumption of luxury goods
Reduced consumption of staple foods
Stopped buying medications / postponed doctor visits
Reduced vacations
Reduced consumption of alcohol / cigarettes
Delayed utilities payments / cut TV, phone, or internet
Parashikimi për EJL6 Parashikimi Global—Fundi do arrihet në
2012, rritja në vazhdim do mbetet e dobët
2010 2011e 2012f 2013f 2014f
Bota 4.1 2.8 2.4 3.0 3.3
Vendet me të
ardhura të larta
3.0 1.6 1.5 1.9 2.3
Vendet në
zhvillim
7.3 6.2 5.3 5.9 6.0
Memo:
Euro Zona 1.8 1.6 -0.3 0.7 1.4
Rritja e PBB reale (në përqindje)
Parashikimi: Rritja e EJL6 do arrijë pikën më të ulët në 2012, në 1% përpara se të fillojë rimëkëmbjen në
2.6% në 2013
Rritja reale e PBB growth (%)
2012 2013
ALB 1.6 2.5
BIH 0.5 1.5
KOS 4.0 4.1
MK 2.0 3.2
MZI 0.5 1.5
SRB 0.5 3.0
EJL6 1.1 2.6
Sfidat kryesore të politikave në 2012-13: Fiskali dhe Borxhi Publik
• Rritje më e ulët në 2012
• Performancë e dobët e të ardhurave
• Niveli i borxhit publik dhe dinamika MZI, SRB, ALB
• Pagat dhe pensionet (sidomos ne BIH)
• Disiplina financiare dhe pagesat e prapambetura të sektorit publik (MZI, ALB, MKD)
• Zgjedhjet në SRB, MZI (2012) dhe MKD, ALB (2013)
Çështje specifike fiskale: Pagesat e prapambetura dhe Garancitë
• Pagesat e prapambetura janë shfaqur në EJL6
• Sektori privat (MZI, ALB, MKD)
• Sektori publik (ALB, MKD); Bashkitë(MZI)
• Një kombinim i administrimit të dobët të të ardhurave, kontrollit të financave të bashkive, të kontrollit të angazhimeve, shtrëngimit të kredisë
• Garancitë shtetërore – të rëndësishme në disa vende (p.sh., MZI, SRB)
Indeksi i PBB reale për frymë (Evropa Veriore dhe Kontinentale = 100)
0
5
10
15
20
25 1
99
5
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
BE11, EJL6 dhe partneriteti lindor
EU11 SEE Eastern Partnership
II. Arsye për optimizëm: Drejt “rritjes së artë”
– Vendet e EJL6 janë duke u integruar më shumë me Evropën Perëndimore dhe pjesën tjetër të botës
– Vendet e EJL6 kanë rritur konsiderueshëm tregtinë e jashtme dhe sofistikimin e tregtisë
– “Makina e konvergjencës” evropiane – zvogëlim i të ardhurave për frymë me Evropën Perëndimore
– është e mundur për EJL6, por pas reformave strukturore
– Por plakja dhe tkurrja e forcës punëtore është një sfidë e rëndësishme
– Përfitimi nga flukset tregtare dhe financiare – EJL6 janë duke u afruar, por inovacioni dhe Kërkim&Zhvillimi
mbeten të kufizuara – Reformimi i tregjeve të punës dhe qeverisë —sfida të
rëndësishme
Përmbledhje dhe Axhenda e Politikave
• 2012 – Vit i vështirë; rreziku i përhapjes • Sfidat afatshkurtra: Fiskali, Financiar, dhe Social
– Borxhi publik, pagesat e prapambetura dhe garancitë, financiare – tregu i kredisë, papunësia dhe varfëria
• Sfidat afatgjata: Reformimi i tregjeve të punës dhe i
sektorit publik
• Reformat e EJL6 të lidhura ngushtë me të ardhmen evropiane
Recommended